Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

no es peor por eso

  • 1 por

    prep.
    1 because of (causa).
    por mí no te preocupes don't worry about me
    ¿por qué? why?
    ¿por qué lo dijo? why did she say it?
    ¿por qué no vienes? why don't you come?
    ¿por? (informal) why?
    se enfadó por tu comportamiento she got angry because of your behavior
    lo hizo por amor he did it out of o for love
    2 (in order) to.
    lo hizo por complacerte he did it to please you
    lo hice por ella I did it for her
    3 by (medio, modo, agente).
    por mensajero/fax/teléfono by courier/fax/telephone
    estuvimos hablando por teléfono we were talking on the phone
    por escrito in writing
    lo cogieron por el brazo they took him by the arm
    el récord fue batido por el atleta the record was broken by the athlete
    4 through.
    vamos por aquí/allí let's go this/that way
    iba paseando por el bosque/la calle she was walking through the forest/along the street
    pasar por la aduana to go through customs
    5 for (a cambio de, en lugar de).
    lo ha comprado por poco dinero she bought it for very little
    cambió el coche por la moto he exchanged his car for a motorbike
    él lo hará por mí he'll do it for me
    6 per.
    mil unidades por semana a thousand units a o per week
    uno por uno one by one
    20 kms por hora 20 km an o per hour
    7 for.
    baja por tabaco go down to the shops for some cigarettes, go down to get some cigarettes
    a por for
    vino a por las entradas she came for the tickets
    8 times, multiplied by.
    * * *
    1 (gen) for
    2 (a través de) through, by
    3 (calle, carretera) along, down, up
    íbamos por la calle cuando... we were walking along the street when...
    4 (lugar aproximado) in, near, round
    5 (causa) because of
    6 (tiempo) at, for
    7 (medio) by
    10 (tras) by
    12 (a favor de) for, in favour of, US in favor of
    14 (en lugar de) instead of, in the place of
    15 (multiplicado por) times, multiplied by
    tres por cuatro, doce three fours are twelve, three times four is twelve
    16 por adjective que no matter how adjective
    por caro que sea, lo voy a comprar no matter how expensive it is I'm going to buy it
    por viejo que parezca funciona even though it looks old, it still works
    \
    estar por + inf (a punto de) to be on the point of + - ing
    estar por hacer to remain to be done, not to have been done yet
    por aquí around here
    por lo tanto therefore
    por lo visto apparently
    por más que + subjuntivo however much, no matter how much
    por mucho que + subjuntivo however much, no matter how much
    por mí as far as I am concerned
    ¿por qué? why?
    por supuesto of course
    por tanto therefore, so
    * * *
    prep.
    1) for
    3) by
    7) per
    8) from
    * * *
    PREPOSICIÓN
    1) [causa]
    a) + sustantivo because of

    nos encontramos por casualidadwe met by chance

    lo hago por gustoI do it because I like to

    por temor a — for fear of

    b) + infin
    c) + adj
    2) [objetivo]
    a) + sustantivo for
    b) + infin

    por no llegar tarde — so as not to arrive late, in order not to be late

    3) (=en favor, defensa de) for

    hazlo por mí — do it for me, do it for my sake

    4) [elección]
    5) [evidencia] judging by, judging from

    por lo que dicenjudging by o from what they say

    por la cara que pone no debe de gustarlejudging by o from his face I don't think he likes it

    por las señas no piensa hacerlo — apparently he's not intending to do it, it doesn't seem like he's intending to do it

    6) [medio]

    por correoby post

    por marby sea

    hablar por señasto use sign language

    7) [agente] by

    "dirigido por" — "directed by"

    8) [modo] by

    por orden alfabético — in alphabetical order

    9) [lugar]

    ¿por dónde? — which way?

    10) [aproximación]

    por aquí cercanear o around here

    por la feriaround about o around carnival time

    11) [tiempo]
    12) [duración] for
    13) [sustitución, intercambio] (=a cambio de) for; (=en lugar de) instead of
    14) [representación]

    interceder por algn — to intercede on sb's behalf, intercede for sb

    vino por su jefehe came instead of o in place of his boss

    15) [distribución]

    80km por hora80km per o an hour

    tres dólares por persona — three dollars each, three dollars per person

    16) [en multiplicaciones]

    cinco por tres, quince — five times three is fifteen, five threes are fifteen

    17) (=en cuanto a)

    por mí no hay inconvenientethat's fine as o so far as I'm concerned

    por mí, que se vaya — as o so far as I'm concerned he can go, for all I care he can go

    por mí, como si quieres pasar una semana sin comer — I don't care if you want to go for a week without eating

    si por mi fuera, tú estarías trabajando — if it were o was down to me, you'd be working

    18) (=como)

    tomar a algn por esposo/esposa — to take sb to be one's husband/wife

    le tienen por tontothey think he's stupid

    19) [concesión]
    + subjun

    por mucho que lo quisieran — however much they would like to, much as they would like to

    por más que lo intenteno matter how o however hard I try, try as I might

    20) [acción inacabada]
    + infin
    21) ir (a) por algo/algn (=en busca de) to go and get sth/sb

    voy a por él[a buscarle] I'll go and get him; [a atacarle] I'm going to get him

    solo van a por las pelas* they're only in it for the money

    ¡a por ellos! — get them!

    22) [en preguntas]
    por qué why

    ¿por qué no vienes conmigo? — why don't you come with me?

    ¿por? * why (do you ask)?
    * * *
    1) ( en relaciones causales) because of

    por falta de dinerobecause of o owing to lack of money

    si no fuera por mi hijo... — if it wasn't for my son...

    por + inf — for -ing

    2) ( según)

    por lo que parece... — it seems o it would seem...

    ¿por qué no vienes conmigo? — why don't you come with me?

    por si — in case; acaso, mosca II

    por más que me esfuerzohowever hard o no matter how hard I try

    por (muy) fácil que seahowever easy o no matter how easy it is

    5)

    colócalos por orden de tamaño/altura — put them in order of size/height

    por avión/barco/carretera — by air/sea/road

    me enteré por un amigoI heard from o through a friend

    c) (Educ) from
    6)

    cobra $30 por clase — he charges $30 a o per class

    uno por uno — one by one; ciento II

    tres por cuatro (son) doce — three times four is twelve, three fours are twelve

    7)
    a) (en relaciones de sustitución, intercambio, representación) for
    b) ( como)

    ¿acepta usted por esposa a Carmen? — do you take Carmen to be your (lawful wedded) wife?

    9) (expresando finalidad, objetivo)

    por + inf: daría cualquier cosa por verla — I'd give anything to see her

    por que + subj ( here por que can also be written porque): estaba ansioso por que lo escucharan — he was eager for them to listen to him

    10) (indicando consideración, favor) for
    11) (indicando inclinación, elección)

    salió/fue por or (Esp) a por pan — he went (out) for some bread, he went (out) to get some bread

    por mí que haga lo que quiera — as far as I'm concerned, he can do what he likes

    por + inf: tengo la casa por limpiar — I've got the house to clean

    15) (esp AmL)

    estar por + inf — ( estar a punto de)

    16) (indicando lugar de acceso, salida, trayectoria)

    ¿el 121 va por (la) Avenida Rosas? — does the 121 go along Rosas Avenue?

    ¿por dónde has venido? — which way did you come?

    ¿puedes pasar por la tintorería? — could you call in at o drop by the drycleaner's?

    17)

    ¿por dónde está or queda el hotel? — whereabouts is the hotel?

    ¿qué tal te fue por Londres? — how did you get on in London?

    por todos lados or por todas partes — everywhere

    voy por la página 15I'm up to o I'm on page 15

    pasa un trapo por el piso — give the floor a quick wipe; ver tb afuera, adentro, dentro, fuera, encima, etc

    por aquella época or por aquel entonces — at that time

    19) (Esp) ( indicando una ocasión) for
    20) ( durante) for

    por el momento or por ahora — for the time being o for now; ver tb mañana III, tarde II, noche

    * * *
    = across, along, around, because of, by, by, down, for the sake of, in connection with, in the gift of, on account of, on the grounds that/of, per, through, times, under, x, as a matter of, out of, through the agency of.
    Ex. This arrangement may facilitate browsing across different kinds of materials.
    Ex. This means that a large number of messages can be combined together along the same line, giving economies of scales.
    Ex. I wouldn't expect you to be detailed in your report in terms of where the bookmible would stop around town and where you'd park it.
    Ex. This makes him feel somehow defficient and all because of his difficulty in making sense out of words in print with which his troubles began.
    Ex. A set of government publications could be filed alphabetically by the issuing bureau, and then by title of the particular series in numerical order.
    Ex. Micrographic and computer technologies and their integration will become increasingly efficacious as agents for change with respect to the continued existence of the traditional 75 by 125 millimeter card.
    Ex. Some users find the format of KWIC indexes unacceptable, they find alphabetical arrangement by keywords down the centre of a page, and wrapped-round titles awkward.
    Ex. The advocates of ISBD originally argued that it was for the sake of the computer.
    Ex. There is an index to the schedules, but this has been criticised in connection with the size of the entry vocabulary.
    Ex. Its notability is seen to lie in the fact that it has significantly broken the stranglehold upon postgraduate studentships in the gift of the Science and Engineering Research Council.
    Ex. Partly on account of the variety of bases for coverage there is significant overlap between the assortment of abstracting and indexing services.
    Ex. AACR2 has been criticised on the grounds that it does not identify the cataloguing unit to which the rules refer.
    Ex. Indexing can thus be achieved at a detailed level, with often many terms per document, with almost no indexing effort.
    Ex. The contributions are input to the data base, then referred and any suggestion made by the referee are communicated through the data base to the editor.
    Ex. 4 days times 30 cents per day = 120 cents.
    Ex. One of the outcomes of entry under title has been the proliferation of serials titles.
    Ex. Card catalogues or indexes comprise a set of cards often 5x3 inches (122x72 mm), with each entry on a separate card.
    Ex. Most drivers stop at stop signs: Some do under duress -- there may be a policeman concealed in nearby bushes, others as a matter of prudence -- a fast car with the right of way can be injurious.
    Ex. But these and other interested people collected this type of books out of a mixture of curiosity and sentiment.
    Ex. This article argues that critical thinking, a long sought after goal in the US educational system, may be taught efficiently through the agency of library use instructions within the college environment.
    ----
    * actuar por impulso = act on + impulse.
    * aprendizaje por medio del ordenador = computer-based learning (CBL).
    * aunque por otro lado = but otherwise.
    * búsqueda por medio de menús = menu-assisted searching.
    * coger por sorpresa = catch out.
    * Día + por la tarde = late + Día.
    * digamos por ejemplo = let us say.
    * dominar por completo = sweep + the board.
    * encontrar por casualidad = come across.
    * encuadernación por encargo = bespoke binding.
    * error por omisión = omission failure.
    * estar por delante de = be ahead of.
    * hecho por encargo = bespoke.
    * introducir por primera vez = pioneer.
    * leer por encima = browse.
    * llamar por teléfono = call up.
    * muy por encima de todo = over and above all.
    * Nombre + por primera vez = Nombre + ever.
    * ordenado por fecha = in date order.
    * pasar por alto = bypass [by-pass], skip over, pass + Nombre/Pronombre + by.
    * pongamos por ejemplo = let us say.
    * por accidente = accidentally.
    * por adelantado = advance, in advance (of), up-front [up front].
    * por ahí = out there.
    * por ahora = as of right now, as yet, at present, at the moment, at this point, for the present, for the time being, just yet, for now, at this time, as of now, at the present, by now, for the nonce.
    * por ahora todo va bien = so far, so good.
    * por alguna razón = for some reason, for whatever reason.
    * por algún motivo = for whatever reason.
    * por algún tiempo = for sometime.
    * por allí = nearby [near-by].
    * por amor al arte = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por analogía = by analogy.
    * por anticipado = in advance (of).
    * por antonomasia = quintessential, unique.
    * por añadidura = in addition (to), on top of everything else.
    * por aquel entonces = at the time, about that time, by this time.
    * por aquí = around here, nearby [near-by], round here.
    * por aquí y por allí = hanging about.
    * por así decir = as it were.
    * por boca de = by word of mouth.
    * por bondad = out of the goodness of + Posesivo + heart.
    * por buena dirección = a step in the right direction.
    * por buen camino = a step in the right direction.
    * por cabeza = per person.
    * por cable = wireline, corded.
    * por caminos apartados = off-road.
    * por capas = multilayered [multi-layered/multi layered], layered, tiered.
    * por casualidad = by chance, coincidentally, fortuitously, by accident, by happenstance, happen to + Infinitivo, chance to + Infinitivo, accidentally, by a fluke, by luck, by a stroke of (good) luck.
    * por chiripa = by chance, by a fluke, by luck, by a stroke of (good) luck.
    * por ciento = per cent [percent] (%).
    * por cierto = coincidentally, incidentally, by the way, anecdotally, by the by(e), speaking of which.
    * por coincidencia = by coincidence.
    * por comodidad = for convenience, for the sake of + convenience.
    * por completo = fully.
    * por confirmar = to be announced, to be confirmed.
    * por consideración a = out of respect for.
    * por consideración a = out of consideration for.
    * por consiguiente = consequently, then, thence, by implication, therefore.
    * por contra = in contrast.
    * por conveniencia = for convenience, for the sake of + convenience.
    * por correo = by post, mailed.
    * por cortesía de = courtesy of.
    * por cualquier motivo = for whatever reason.
    * por cualquier razón = for whatever reason.
    * por cuanto que = because.
    * por cuenta ajena = vicariously.
    * por cuenta de uno = privately.
    * por cuenta propia = freelance, self-employed, at + Posesivo + own expense.
    * por cuenta y riesgo de Uno = at + Posesivo + peril.
    * por curiosidad = out of curiosity.
    * por debajo de = below, beneath, underneath.
    * por debajo de + Cantidad = under + Cantidad.
    * por debajo de cero = sub-zero, below-freezing.
    * por debajo del 10 por ciento = single digit, single figure.
    * por debajo de la media = sub-par, below-average.
    * por debajo de las posibilidades = below + Posesivo + capabilities.
    * por debajo de lo normal = below-normal.
    * por debajo de lo óptimo = sub-optimal [suboptimal].
    * por debajo del peso nomral = underweight.
    * por décadas = ten-yearly.
    * por decidir = to be decided.
    * por decirlo así = so to speak, in a manner of speaking.
    * por decirlo de alguna manera = so to speak.
    * por decirlo de algún modo = in a manner of speaking, so to speak.
    * por decisión propia = by choice.
    * por defecto = by default, default.
    * por deferencia a = in deference to.
    * por definición = by definition.
    * por delante = ahead.
    * por delante de = ahead of.
    * por delante de la competencia = ahead of the game.
    * por delante y por detrás = front and back.
    * por dentro = inwardly.
    * por desgracia = unfortunately, sadly, unhappily, disappointingly.
    * por despecho = spitefully, out of spite.
    * ¡por dios! = in heaven's name, for God's sake, gosh.
    * ¡por Dios! = for crying out loud!.
    * por diversión = for sport, for fun, (just) for the hell of (doing) it, for kicks, (just) for the fun of (doing) it.
    * por divertirse = for kicks.
    * por doquier = all around.
    * por dos años = two-year.
    * por ejemplo = e.g. (latín - exempli gratia), for example, for instance, say, to illustrate, for the sake of + argument.
    * por (el) amor a = for the love of.
    * ¡por el amor de Dios! = for crying out loud!.
    * por el bien del saber = for knowledge's sake.
    * por el contrario = by contrast, conversely, however, in contrast, instead, on the contrary, by way of contrast, to the contrary, quite the opposite, by comparison, contrariwise, quite the contrary, quite the reverse.
    * por el cual = whereby, whereupon.
    * por el detalle = for detail.
    * por el día = by day, daytime [day-time], during the daytime, in the daytime, during daytime.
    * por el día o por la noche = day or night.
    * por el día y por la noche = day and night, night and day.
    * por elección propia = by choice.
    * por el gobierno = governmentally + Adjetivo.
    * por el gobierno federal = federally.
    * por el hecho de que = because of the fact that.
    * por el hombre = humanly.
    * por ello = on this basis, on that basis, accordingly.
    * por el mero hecho de saber = for knowledge's sake.
    * por el método de ensayo y error = by trial and error, trial and error.
    * por el modo = by the way.
    * por el momento = for the time being, momentarily, at the moment, for the nonce, for the present.
    * por el placer de hacerlo = (just) for the fun of (doing) it.
    * por el que se puede cobrar = chargeable.
    * por el receptor = at the receiving end.
    * por el sexo = gendered.
    * por encargo = custom, bespoke.
    * por encima = overhead, cursorily.
    * por encima de = across, beyond, beyond all, over, over and above, beyond the range of, well over + Expresión Numérica, overarching, above.
    * por encima de + Cantidad = in excess of + Cantidad.
    * por encima de eso = beyond that.
    * por encima del 10 por ciento = double digit, double figure.
    * por encima de la media = above average.
    * por encima de la tierra = aboveground.
    * por encima de toda crítica = beyond reproach, above reproach.
    * por encima de toda duda = beyond reproach, above reproach.
    * por encima de toda razón = beyond reason.
    * por encima de toda sospecha = above suspicion.
    * por encima de todo = at all costs, at any cost, at any price.
    * por ende = thereby, accordingly, therefore.
    * por enfado = out of anger.
    * por enojo = out of anger.
    * por error = by mistake.
    * por esa razón = thereby, for that reason.
    * por escrito = in writing, in print, written.
    * por eso = on that score, therefore.
    * por eso que = hence.
    * por esta razón = for this reason.
    * por esta única razón = for this reason alone.
    * por este motivo = for this reason.
    * por esto = thus, accordingly, therefore.
    * por etapas = staged.
    * por excelencia = par excellence, quintessential, unique.
    * por exceso = excessively, to excess.
    * por explotar = untapped.
    * por + Expresión Temporal = by the + Expresión Temporal.
    * por extensión = by extension.
    * por extenso = in full, at length.
    * por falta de = for want of, for lack of.
    * por fases = staged.
    * por favor = please.
    * por favor, responda = RSVP [R.S.V.P.].
    * por fin = at length, at last, finally, at long last.
    * por fin llegó la hora (de) = it's about time (that).
    * por frustración = out of frustration.
    * por fuera = outwardly, outwardly.
    * por grupos = in batches.
    * por gusto = for kicks, (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por hora = hourly.
    * por horas = on an hourly basis.
    * por igual = alike, on an equitable basis, equally, in equal measure(s).
    * por imitación = copycat.
    * por incremento gradual = incremental.
    * por incrementos graduales = incrementally.
    * por individuo = per capita, per person.
    * por iniciativa de = at the instigation of, under the auspices of.
    * por instinto = instinctively.
    * por interés = out of interest.
    * por interés personal = self-interested.
    * por investigar = unresearched.
    * por invitación = invitational.
    * por invitación de = at the invitation of.
    * por la borda = overboard.
    * por la cantidad de + Número = amounting to + Cantidad.
    * por la forma = by the way.
    * por la friolera de + Cantidad = to the tune of + Cantidad.
    * por la fuerza = forcibly.
    * por la mala fortuna = by ill fate.
    * por la mala suerte = by ill luck, by bad luck, by ill fate.
    * por la manera = by the way.
    * por la mañana = in the morning.
    * por la mañana y por la noche = morning and night.
    * por la noche = overnight, at night, night-time, after dark, by night.
    * por la posibilidad de = at the prospect of.
    * por la presente = hereby.
    * por las buenas o por las malas = by hook or by crook.
    * por la sencilla razón = for no other reason.
    * por las nubes = soaring.
    * por la tarde = in the evening.
    * por ley = mandated.
    * por libre = freelance.
    * por línea telefónica = over the telephone line.
    * por lo general = on the whole, all in all, in general, generally, generally speaking, in the normal run of events, in the normal run of things.
    * por lo pronto = for the time being.
    * por lo que = so.
    * por lo que concierne a = as far as + Nombre + be + concerned, so far as + Nombre + be concerned.
    * por lo que concierne a Uno = on + Posesivo + side.
    * por lo que dicen todos = by all accounts.
    * por lo que es = in + Posesivo + own right.
    * por lo que incumbe a Uno = on + Posesivo + side.
    * ¡Por lo que más quieras! = for God's sake.
    * por lo que se refiere a = moving on to.
    * por lo que son = in + Posesivo + own right.
    * por lo que yo sé = to the best of my knowledge.
    * por los pelos = by the skin of + Posesivo + teeth, close call, close shave.
    * por los siguientes motivos = on the following counts.
    * por los suelos = in tatters.
    * por lo tanto = consequently, ergo, so, then, thereby, therefore, thus, it follows that.
    * por lo visto = apparently, apparently.
    * por mala fortuna = unfortunately, unhappily, sadly.
    * por mala suerte = by ill luck, by bad luck, by a stroke of bad luck, by ill fate.
    * por mal camino = astray.
    * por más que lo intento = for the life of me.
    * por materias = subject-based, topically.
    * por mecionar sólo unos cuantos = to mention only a few.
    * por medio = out of.
    * por medio de = by means of, by way of, in the form of, through, via, via the medium of, by dint of, through the agency of.
    * por medio de isótopos = isotopically.
    * por medio de otro(s) = by proxy.
    * por medio de una agencia = on a bureau basis.
    * por mencionar sólo algunos = to mention but a few of, to mention only a few.
    * por mencionar sólo unos cuantos = to mention but a few of, to name only some.
    * por mencionar sólo unos pocos = to name but a few.
    * por mencionar unos pocos = just to name a few.
    * por menús = menu-driven.
    * por méritos = meritorious.
    * por mes = per month.
    * por miedo de = for fear of/that.
    * por millones = in the millions, by the millions.
    * por mor de = because of, out of consideration for, out of respect for.
    * por motivo de = in the interest(s) of.
    * por motivos de = for the sake of, on grounds.
    * por motivos de + Nombre = for + Nombre's sake.
    * por muchas razones = in many ways.
    * por mucho que lo intento = for the life of me.
    * por mucho tiempo = for long, for long periods of time.
    * por muy + Adjetivo/Adverbio + Nombre + que + Subjuntivo = however + Adjetivo/Adverbio + Nombre + Verbo.
    * por muy + Adjetivo/Adverbio + que sea = however + Adjetivo/Adverbio.
    * por muy + Adjetivo + be = Adjetivo + though + Nombre + be.
    * por muy difícil que parezca = difficult though it may seem, difficult as it may seem.
    * por muy extraño que parezca = oddly enough, strangely enough, strange though it may seem, strange as it may seem, although it may seem strange, funnily enough, funnily.
    * por muy increíble que parezca = incredible though it may seem, incredibly, incredibly enough, incredible as it may seem, although it may seem incredible.
    * por muy mentira que parezca = incredibly, incredible though it may seem, strangely enough, incredibly enough, incredible as it may seem, strange though it may seem, strange as it may seem, although it may seem strange, although it may seem incredible.
    * por muy raro que parezca = strangely enough, oddly enough, strange though it may seem, strange as it may seem, although it may seem strange.
    * por nada = for nothing.
    * por nada del mundo = for the life of me.
    * por nada or casi nada = at little or no extra cost.
    * por naturaleza = by nature, by definition, characteristically, natural-born, naturally, inherently.
    * por necesidad = of necessity, out of necessity.
    * por niveles = multilayered [multi-layered/multi layered], multilayer, layered, tiered.
    * por no decir algo peor = to put it mildly.
    * por no decir nada de = to say nothing of.
    * por no decir nunca = if ever.
    * por no decir otra cosa peor = to say the least.
    * por nombrar (sólo) + Número = to name (only) + Número.
    * por nombrar sólo unos cuantos = to name only some.
    * por nombrar sólo unos pocos = to name but a few.
    * por + Nombre = on a + Adjetivo + basis.
    * por no mencionar = not to mention.
    * por norma = as a rule.
    * por + Número + cosas = on + Número + counts.
    * por orden de = mandated.
    * por orden del congreso = congressionally mandated.
    * por orden de llegada = on a first come first served basis.
    * por orden numérico = in numerical order.
    * por otra parte = on the other hand, on the other side, on the flip side.
    * por otro lado = alternatively, however, on the other hand, on the other side, for another thing, on the flip side, on another topic, on another matter, on another note, on other matters.
    * por parejas = in pairs.
    * por parte de = on the part of.
    * por parte de uno = on + Posesivo + part.
    * por pasar el rato = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por pereza = lazily.
    * por + Período de Tiempo = for + Expresión Temporal.
    * por persona = per person.
    * por placer = for kicks, (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por poco dinero = cheaply.
    * por poco o nada = at little or no extra cost.
    * por poderes = by proxy.
    * por poner un ejemplo + Adjetivo = to take a + Adjetivo + example.
    * por poner un ejemplo sobre + Nombre = to take + Nombre.
    * por + Posesivo + cuenta = at + Posesivo + own expense.
    * por + Posesivo + parte = for + Posesivo + part.
    * por + Posesivo + propia cuenta = at + Posesivo + own expense.
    * por + Posesivo + (propia) naturaleza = in + Posesivo + nature.
    * por primera vez = first + Verbo, for the first time, for once.
    * por principio = on principle.
    * por principios = as a matter of principle.
    * por probar nada se pierde = nothing ventured, nothing gained.
    * por + Pronombre + mismo = all by + Reflexivo, by + Reflexivo.
    * por propia iniciativa = self-directed.
    * por pura curiosidad = just out of interest, (just) as a mater of interest.
    * por pura diversión = for kicks.
    * por puro entretenimiento = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por puro placer = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por qué = why.
    * por razones + Adjetivo = for + Nombre + purposes.
    * por razones de = for the sake of.
    * por razones de seguridad = for security reasons, for safety reasons.
    * por razones éticas = on moral grounds.
    * por razones morales = on moral grounds.
    * por razones personales = for personal reasons.
    * por + Reflexivo + cuenta = for + Reflexivo.
    * por rencor = out of spite.
    * por respeto a = out of respect for, out of consideration for.
    * por rumores = grapevine.
    * por rutina = routinely.
    * por sacos = by the sackful.
    * por satélite = satellite-based.
    * por segunda vez = a second time, the second time around, a second time around.
    * por seguridad = for safety reasons.
    * por semana = per week.
    * por separado = at different times, in isolation, separately, singly.
    * por ser + Adjetivo = as being + Adjetivo.
    * por sexo = along gender lines.
    * por si = in the chance that.
    * por si acaso = in case of, on the off chance, just in case, on spec, for good measure.
    * por si casualidad = in the chance that.
    * por si era poco = for good measure.
    * por si fuera poco = to boot, for good measure, to add insult to injury, to add salt to injury, to rub salt in the wound.
    * por si hace falta consultarlo en el futuro = for future reference.
    * por si las moscas = just in case, on spec.
    * por sí mismo = for its/their own sake, in itself, in + Posesivo + own right, itself, unto + Reflexivo, in and of + Reflexivo.
    * por sí mismos = in themselves.
    * por simple curiosidad = (just) as a mater of interest, just out of interest.
    * por si sirve de algo = for what it's worth [FWIW].
    * por sí solo = by itself, for its/their own sake, on its own, in and of + Reflexivo, in itself.
    * por sí solos = by themselves, in themselves.
    * por si + tener + suerte = on spec.
    * por sorpresa = unawares.
    * por su cuenta y riesgo = at + Posesivo + own risk.
    * por suerte = luckily, fortunately, happily.
    * por suerte o por desgracia = for better or (for) worse, by luck or misfortune.
    * por su naturaleza = by + Posesivo + nature.
    * por su papel = in its role.
    * por su parte = in + Posesivo + own right.
    * por su propia voluntad = of its own accord.
    * por su propio derecho = in + Posesivo + own right.
    * por supuesto = of course, surely, to be sure, certainly.
    * ¡por supuesto que no! = heaven forbid, heaven forbid.
    * por suscripción = subscriber + Nombre.
    * por su volatilidad = mercurially.
    * por su volubilidad = mercurially.
    * por tanto = consequently, ergo, so, then, thereby, therefore, thus, it follows that.
    * por teléfono = on the telephone, by tele(phone), over the phone, over the telephone.
    * por temas = topically.
    * por temor a = for fear of/that.
    * por temor a represalias = under duress.
    * por término medio = on average.
    * por toda la ciudad = citywide [city-wide].
    * por toda la Internet = Internet-wide.
    * por toda la nación = nationwide [nation-wide].
    * por toda la provincia = province-wide.
    * por toda la vida = lifetime [life-time].
    * por todas las instituciones oficiales = government-wide.
    * por todas partes = all over the place, everywhere, widely, all around, far and wide.
    * por toda una vida = lifetime [life-time].
    * por todo = all over, throughout, all the way through.
    * por todo el campus universitario = campus-wide [campuswide].
    * por todo el continente = continent-wide.
    * por todo el distrito = district-wide [districtwide].
    * por todo el gobierno = government-wide.
    * por todo el mundo = worldwide [world-wide], around the world, across the globe, around the globe, across the world, around the planet, the world over.
    * por todo el planeta = across the planet, planet-wide.
    * por todo el servicio = service-wide.
    * por todo lo alto = grandly, on a grand scale.
    * por todo + Lugar = up and down + Lugar.
    * por todo + Nombre de Lugar = across + Nombre de Lugar.
    * por todos conocido = well-known.
    * por todos lados = left, right and centre, far and wide.
    * por todos los medios = by all means.
    * por todos sitios = everywhere.
    * por triplicado = in triplicate.
    * por trueque = in kind.
    * por turnos = on a rotating basis, on a rota basis, on a rota system, on a rota.
    * por última vez = for the last time, one last time.
    * por último = finally, last, lastly, ultimately.
    * por último pero no menos importante = last but not least.
    * por una lado... por otro = at one end... at the other.
    * por unanimidad = unanimously.
    * por una parte = on the one hand, on the one side.
    * por un gran margen = by a huge margin.
    * por un gustazo, un trancazo = a kingdom for a kiss.
    * por unidad = per unit.
    * por un lado = for one, on the one hand, on the one side.
    * por un lado entra + Nombre + y por otro sale + Nombre = in go + Nombre + at one end, and out come + Nombre + at the other.
    * por un momento = for a moment.
    * por uno mismo = on + Posesivo + own, for + Reflexivo.
    * por unos momentos = for a few moments, for a short time.
    * por uno solo = solo.
    * por un período de tiempo limitado = on a short-term basis.
    * por un tiempo = for a time.
    * por un tiempo indefinido = for an indefinite time to come, for indefinite time.
    * por valor de + Cantidad = amounting to + Cantidad.
    * por varias razones = for a variety of reasons, for a number of reasons.
    * por varios motivos = for a number of reasons.
    * por venganza = out of spite.
    * por voluntad propia = voluntarily.
    * quedar por ver = remain + to be seen.
    * tirar dinero y esfuerzo por la borda = be money and effort down the drain.
    * transporte por tierra = land transport.
    * utilizar por primera vez = pioneer.
    * venta al por mayor = wholesaling.
    * * *
    1) ( en relaciones causales) because of

    por falta de dinerobecause of o owing to lack of money

    si no fuera por mi hijo... — if it wasn't for my son...

    por + inf — for -ing

    2) ( según)

    por lo que parece... — it seems o it would seem...

    ¿por qué no vienes conmigo? — why don't you come with me?

    por si — in case; acaso, mosca II

    por más que me esfuerzohowever hard o no matter how hard I try

    por (muy) fácil que seahowever easy o no matter how easy it is

    5)

    colócalos por orden de tamaño/altura — put them in order of size/height

    por avión/barco/carretera — by air/sea/road

    me enteré por un amigoI heard from o through a friend

    c) (Educ) from
    6)

    cobra $30 por clase — he charges $30 a o per class

    uno por uno — one by one; ciento II

    tres por cuatro (son) doce — three times four is twelve, three fours are twelve

    7)
    a) (en relaciones de sustitución, intercambio, representación) for
    b) ( como)

    ¿acepta usted por esposa a Carmen? — do you take Carmen to be your (lawful wedded) wife?

    9) (expresando finalidad, objetivo)

    por + inf: daría cualquier cosa por verla — I'd give anything to see her

    por que + subj ( here por que can also be written porque): estaba ansioso por que lo escucharan — he was eager for them to listen to him

    10) (indicando consideración, favor) for
    11) (indicando inclinación, elección)

    salió/fue por or (Esp) a por pan — he went (out) for some bread, he went (out) to get some bread

    por mí que haga lo que quiera — as far as I'm concerned, he can do what he likes

    por + inf: tengo la casa por limpiar — I've got the house to clean

    15) (esp AmL)

    estar por + inf — ( estar a punto de)

    16) (indicando lugar de acceso, salida, trayectoria)

    ¿el 121 va por (la) Avenida Rosas? — does the 121 go along Rosas Avenue?

    ¿por dónde has venido? — which way did you come?

    ¿puedes pasar por la tintorería? — could you call in at o drop by the drycleaner's?

    17)

    ¿por dónde está or queda el hotel? — whereabouts is the hotel?

    ¿qué tal te fue por Londres? — how did you get on in London?

    por todos lados or por todas partes — everywhere

    voy por la página 15I'm up to o I'm on page 15

    pasa un trapo por el piso — give the floor a quick wipe; ver tb afuera, adentro, dentro, fuera, encima, etc

    por aquella época or por aquel entonces — at that time

    19) (Esp) ( indicando una ocasión) for
    20) ( durante) for

    por el momento or por ahora — for the time being o for now; ver tb mañana III, tarde II, noche

    * * *
    = across, along, around, because of, by, by, down, for the sake of, in connection with, in the gift of, on account of, on the grounds that/of, per, through, times, under, x, as a matter of, out of, through the agency of.

    Ex: This arrangement may facilitate browsing across different kinds of materials.

    Ex: This means that a large number of messages can be combined together along the same line, giving economies of scales.
    Ex: I wouldn't expect you to be detailed in your report in terms of where the bookmible would stop around town and where you'd park it.
    Ex: This makes him feel somehow defficient and all because of his difficulty in making sense out of words in print with which his troubles began.
    Ex: A set of government publications could be filed alphabetically by the issuing bureau, and then by title of the particular series in numerical order.
    Ex: Micrographic and computer technologies and their integration will become increasingly efficacious as agents for change with respect to the continued existence of the traditional 75 by 125 millimeter card.
    Ex: Some users find the format of KWIC indexes unacceptable, they find alphabetical arrangement by keywords down the centre of a page, and wrapped-round titles awkward.
    Ex: The advocates of ISBD originally argued that it was for the sake of the computer.
    Ex: There is an index to the schedules, but this has been criticised in connection with the size of the entry vocabulary.
    Ex: Its notability is seen to lie in the fact that it has significantly broken the stranglehold upon postgraduate studentships in the gift of the Science and Engineering Research Council.
    Ex: Partly on account of the variety of bases for coverage there is significant overlap between the assortment of abstracting and indexing services.
    Ex: AACR2 has been criticised on the grounds that it does not identify the cataloguing unit to which the rules refer.
    Ex: Indexing can thus be achieved at a detailed level, with often many terms per document, with almost no indexing effort.
    Ex: The contributions are input to the data base, then referred and any suggestion made by the referee are communicated through the data base to the editor.
    Ex: 4 days times 30 cents per day = 120 cents.
    Ex: One of the outcomes of entry under title has been the proliferation of serials titles.
    Ex: Card catalogues or indexes comprise a set of cards often 5x3 inches (122x72 mm), with each entry on a separate card.
    Ex: Most drivers stop at stop signs: Some do under duress -- there may be a policeman concealed in nearby bushes, others as a matter of prudence -- a fast car with the right of way can be injurious.
    Ex: But these and other interested people collected this type of books out of a mixture of curiosity and sentiment.
    Ex: This article argues that critical thinking, a long sought after goal in the US educational system, may be taught efficiently through the agency of library use instructions within the college environment.
    * actuar por impulso = act on + impulse.
    * aprendizaje por medio del ordenador = computer-based learning (CBL).
    * aunque por otro lado = but otherwise.
    * búsqueda por medio de menús = menu-assisted searching.
    * coger por sorpresa = catch out.
    * Día + por la tarde = late + Día.
    * digamos por ejemplo = let us say.
    * dominar por completo = sweep + the board.
    * encontrar por casualidad = come across.
    * encuadernación por encargo = bespoke binding.
    * error por omisión = omission failure.
    * estar por delante de = be ahead of.
    * hecho por encargo = bespoke.
    * introducir por primera vez = pioneer.
    * leer por encima = browse.
    * llamar por teléfono = call up.
    * muy por encima de todo = over and above all.
    * Nombre + por primera vez = Nombre + ever.
    * ordenado por fecha = in date order.
    * pasar por alto = bypass [by-pass], skip over, pass + Nombre/Pronombre + by.
    * pongamos por ejemplo = let us say.
    * por accidente = accidentally.
    * por adelantado = advance, in advance (of), up-front [up front].
    * por ahí = out there.
    * por ahora = as of right now, as yet, at present, at the moment, at this point, for the present, for the time being, just yet, for now, at this time, as of now, at the present, by now, for the nonce.
    * por ahora todo va bien = so far, so good.
    * por alguna razón = for some reason, for whatever reason.
    * por algún motivo = for whatever reason.
    * por algún tiempo = for sometime.
    * por allí = nearby [near-by].
    * por amor al arte = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por analogía = by analogy.
    * por anticipado = in advance (of).
    * por antonomasia = quintessential, unique.
    * por añadidura = in addition (to), on top of everything else.
    * por aquel entonces = at the time, about that time, by this time.
    * por aquí = around here, nearby [near-by], round here.
    * por aquí y por allí = hanging about.
    * por así decir = as it were.
    * por boca de = by word of mouth.
    * por bondad = out of the goodness of + Posesivo + heart.
    * por buena dirección = a step in the right direction.
    * por buen camino = a step in the right direction.
    * por cabeza = per person.
    * por cable = wireline, corded.
    * por caminos apartados = off-road.
    * por capas = multilayered [multi-layered/multi layered], layered, tiered.
    * por casualidad = by chance, coincidentally, fortuitously, by accident, by happenstance, happen to + Infinitivo, chance to + Infinitivo, accidentally, by a fluke, by luck, by a stroke of (good) luck.
    * por chiripa = by chance, by a fluke, by luck, by a stroke of (good) luck.
    * por ciento = per cent [percent] (%).
    * por cierto = coincidentally, incidentally, by the way, anecdotally, by the by(e), speaking of which.
    * por coincidencia = by coincidence.
    * por comodidad = for convenience, for the sake of + convenience.
    * por completo = fully.
    * por confirmar = to be announced, to be confirmed.
    * por consideración a = out of respect for.
    * por consideración a = out of consideration for.
    * por consiguiente = consequently, then, thence, by implication, therefore.
    * por contra = in contrast.
    * por conveniencia = for convenience, for the sake of + convenience.
    * por correo = by post, mailed.
    * por cortesía de = courtesy of.
    * por cualquier motivo = for whatever reason.
    * por cualquier razón = for whatever reason.
    * por cuanto que = because.
    * por cuenta ajena = vicariously.
    * por cuenta de uno = privately.
    * por cuenta propia = freelance, self-employed, at + Posesivo + own expense.
    * por cuenta y riesgo de Uno = at + Posesivo + peril.
    * por curiosidad = out of curiosity.
    * por debajo de = below, beneath, underneath.
    * por debajo de + Cantidad = under + Cantidad.
    * por debajo de cero = sub-zero, below-freezing.
    * por debajo del 10 por ciento = single digit, single figure.
    * por debajo de la media = sub-par, below-average.
    * por debajo de las posibilidades = below + Posesivo + capabilities.
    * por debajo de lo normal = below-normal.
    * por debajo de lo óptimo = sub-optimal [suboptimal].
    * por debajo del peso nomral = underweight.
    * por décadas = ten-yearly.
    * por decidir = to be decided.
    * por decirlo así = so to speak, in a manner of speaking.
    * por decirlo de alguna manera = so to speak.
    * por decirlo de algún modo = in a manner of speaking, so to speak.
    * por decisión propia = by choice.
    * por defecto = by default, default.
    * por deferencia a = in deference to.
    * por definición = by definition.
    * por delante = ahead.
    * por delante de = ahead of.
    * por delante de la competencia = ahead of the game.
    * por delante y por detrás = front and back.
    * por dentro = inwardly.
    * por desgracia = unfortunately, sadly, unhappily, disappointingly.
    * por despecho = spitefully, out of spite.
    * ¡por dios! = in heaven's name, for God's sake, gosh.
    * ¡por Dios! = for crying out loud!.
    * por diversión = for sport, for fun, (just) for the hell of (doing) it, for kicks, (just) for the fun of (doing) it.
    * por divertirse = for kicks.
    * por doquier = all around.
    * por dos años = two-year.
    * por ejemplo = e.g. (latín - exempli gratia), for example, for instance, say, to illustrate, for the sake of + argument.
    * por (el) amor a = for the love of.
    * ¡por el amor de Dios! = for crying out loud!.
    * por el bien del saber = for knowledge's sake.
    * por el contrario = by contrast, conversely, however, in contrast, instead, on the contrary, by way of contrast, to the contrary, quite the opposite, by comparison, contrariwise, quite the contrary, quite the reverse.
    * por el cual = whereby, whereupon.
    * por el detalle = for detail.
    * por el día = by day, daytime [day-time], during the daytime, in the daytime, during daytime.
    * por el día o por la noche = day or night.
    * por el día y por la noche = day and night, night and day.
    * por elección propia = by choice.
    * por el gobierno = governmentally + Adjetivo.
    * por el gobierno federal = federally.
    * por el hecho de que = because of the fact that.
    * por el hombre = humanly.
    * por ello = on this basis, on that basis, accordingly.
    * por el mero hecho de saber = for knowledge's sake.
    * por el método de ensayo y error = by trial and error, trial and error.
    * por el modo = by the way.
    * por el momento = for the time being, momentarily, at the moment, for the nonce, for the present.
    * por el placer de hacerlo = (just) for the fun of (doing) it.
    * por el que se puede cobrar = chargeable.
    * por el receptor = at the receiving end.
    * por el sexo = gendered.
    * por encargo = custom, bespoke.
    * por encima = overhead, cursorily.
    * por encima de = across, beyond, beyond all, over, over and above, beyond the range of, well over + Expresión Numérica, overarching, above.
    * por encima de + Cantidad = in excess of + Cantidad.
    * por encima de eso = beyond that.
    * por encima del 10 por ciento = double digit, double figure.
    * por encima de la media = above average.
    * por encima de la tierra = aboveground.
    * por encima de toda crítica = beyond reproach, above reproach.
    * por encima de toda duda = beyond reproach, above reproach.
    * por encima de toda razón = beyond reason.
    * por encima de toda sospecha = above suspicion.
    * por encima de todo = at all costs, at any cost, at any price.
    * por ende = thereby, accordingly, therefore.
    * por enfado = out of anger.
    * por enojo = out of anger.
    * por error = by mistake.
    * por esa razón = thereby, for that reason.
    * por escrito = in writing, in print, written.
    * por eso = on that score, therefore.
    * por eso que = hence.
    * por esta razón = for this reason.
    * por esta única razón = for this reason alone.
    * por este motivo = for this reason.
    * por esto = thus, accordingly, therefore.
    * por etapas = staged.
    * por excelencia = par excellence, quintessential, unique.
    * por exceso = excessively, to excess.
    * por explotar = untapped.
    * por + Expresión Temporal = by the + Expresión Temporal.
    * por extensión = by extension.
    * por extenso = in full, at length.
    * por falta de = for want of, for lack of.
    * por fases = staged.
    * por favor = please.
    * por favor, responda = RSVP [R.S.V.P.].
    * por fin = at length, at last, finally, at long last.
    * por fin llegó la hora (de) = it's about time (that).
    * por frustración = out of frustration.
    * por fuera = outwardly, outwardly.
    * por grupos = in batches.
    * por gusto = for kicks, (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por hora = hourly.
    * por horas = on an hourly basis.
    * por igual = alike, on an equitable basis, equally, in equal measure(s).
    * por imitación = copycat.
    * por incremento gradual = incremental.
    * por incrementos graduales = incrementally.
    * por individuo = per capita, per person.
    * por iniciativa de = at the instigation of, under the auspices of.
    * por instinto = instinctively.
    * por interés = out of interest.
    * por interés personal = self-interested.
    * por investigar = unresearched.
    * por invitación = invitational.
    * por invitación de = at the invitation of.
    * por la borda = overboard.
    * por la cantidad de + Número = amounting to + Cantidad.
    * por la forma = by the way.
    * por la friolera de + Cantidad = to the tune of + Cantidad.
    * por la fuerza = forcibly.
    * por la mala fortuna = by ill fate.
    * por la mala suerte = by ill luck, by bad luck, by ill fate.
    * por la manera = by the way.
    * por la mañana = in the morning.
    * por la mañana y por la noche = morning and night.
    * por la noche = overnight, at night, night-time, after dark, by night.
    * por la posibilidad de = at the prospect of.
    * por la presente = hereby.
    * por las buenas o por las malas = by hook or by crook.
    * por la sencilla razón = for no other reason.
    * por las nubes = soaring.
    * por la tarde = in the evening.
    * por ley = mandated.
    * por libre = freelance.
    * por línea telefónica = over the telephone line.
    * por lo general = on the whole, all in all, in general, generally, generally speaking, in the normal run of events, in the normal run of things.
    * por lo pronto = for the time being.
    * por lo que = so.
    * por lo que concierne a = as far as + Nombre + be + concerned, so far as + Nombre + be concerned.
    * por lo que concierne a Uno = on + Posesivo + side.
    * por lo que dicen todos = by all accounts.
    * por lo que es = in + Posesivo + own right.
    * por lo que incumbe a Uno = on + Posesivo + side.
    * ¡Por lo que más quieras! = for God's sake.
    * por lo que se refiere a = moving on to.
    * por lo que son = in + Posesivo + own right.
    * por lo que yo sé = to the best of my knowledge.
    * por los pelos = by the skin of + Posesivo + teeth, close call, close shave.
    * por los siguientes motivos = on the following counts.
    * por los suelos = in tatters.
    * por lo tanto = consequently, ergo, so, then, thereby, therefore, thus, it follows that.
    * por lo visto = apparently, apparently.
    * por mala fortuna = unfortunately, unhappily, sadly.
    * por mala suerte = by ill luck, by bad luck, by a stroke of bad luck, by ill fate.
    * por mal camino = astray.
    * por más que lo intento = for the life of me.
    * por materias = subject-based, topically.
    * por mecionar sólo unos cuantos = to mention only a few.
    * por medio = out of.
    * por medio de = by means of, by way of, in the form of, through, via, via the medium of, by dint of, through the agency of.
    * por medio de isótopos = isotopically.
    * por medio de otro(s) = by proxy.
    * por medio de una agencia = on a bureau basis.
    * por mencionar sólo algunos = to mention but a few of, to mention only a few.
    * por mencionar sólo unos cuantos = to mention but a few of, to name only some.
    * por mencionar sólo unos pocos = to name but a few.
    * por mencionar unos pocos = just to name a few.
    * por menús = menu-driven.
    * por méritos = meritorious.
    * por mes = per month.
    * por miedo de = for fear of/that.
    * por millones = in the millions, by the millions.
    * por mor de = because of, out of consideration for, out of respect for.
    * por motivo de = in the interest(s) of.
    * por motivos de = for the sake of, on grounds.
    * por motivos de + Nombre = for + Nombre's sake.
    * por muchas razones = in many ways.
    * por mucho que lo intento = for the life of me.
    * por mucho tiempo = for long, for long periods of time.
    * por muy + Adjetivo/Adverbio + Nombre + que + Subjuntivo = however + Adjetivo/Adverbio + Nombre + Verbo.
    * por muy + Adjetivo/Adverbio + que sea = however + Adjetivo/Adverbio.
    * por muy + Adjetivo + be = Adjetivo + though + Nombre + be.
    * por muy difícil que parezca = difficult though it may seem, difficult as it may seem.
    * por muy extraño que parezca = oddly enough, strangely enough, strange though it may seem, strange as it may seem, although it may seem strange, funnily enough, funnily.
    * por muy increíble que parezca = incredible though it may seem, incredibly, incredibly enough, incredible as it may seem, although it may seem incredible.
    * por muy mentira que parezca = incredibly, incredible though it may seem, strangely enough, incredibly enough, incredible as it may seem, strange though it may seem, strange as it may seem, although it may seem strange, although it may seem incredible.
    * por muy raro que parezca = strangely enough, oddly enough, strange though it may seem, strange as it may seem, although it may seem strange.
    * por nada = for nothing.
    * por nada del mundo = for the life of me.
    * por nada or casi nada = at little or no extra cost.
    * por naturaleza = by nature, by definition, characteristically, natural-born, naturally, inherently.
    * por necesidad = of necessity, out of necessity.
    * por niveles = multilayered [multi-layered/multi layered], multilayer, layered, tiered.
    * por no decir algo peor = to put it mildly.
    * por no decir nada de = to say nothing of.
    * por no decir nunca = if ever.
    * por no decir otra cosa peor = to say the least.
    * por nombrar (sólo) + Número = to name (only) + Número.
    * por nombrar sólo unos cuantos = to name only some.
    * por nombrar sólo unos pocos = to name but a few.
    * por + Nombre = on a + Adjetivo + basis.
    * por no mencionar = not to mention.
    * por norma = as a rule.
    * por + Número + cosas = on + Número + counts.
    * por orden de = mandated.
    * por orden del congreso = congressionally mandated.
    * por orden de llegada = on a first come first served basis.
    * por orden numérico = in numerical order.
    * por otra parte = on the other hand, on the other side, on the flip side.
    * por otro lado = alternatively, however, on the other hand, on the other side, for another thing, on the flip side, on another topic, on another matter, on another note, on other matters.
    * por parejas = in pairs.
    * por parte de = on the part of.
    * por parte de uno = on + Posesivo + part.
    * por pasar el rato = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por pereza = lazily.
    * por + Período de Tiempo = for + Expresión Temporal.
    * por persona = per person.
    * por placer = for kicks, (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por poco dinero = cheaply.
    * por poco o nada = at little or no extra cost.
    * por poderes = by proxy.
    * por poner un ejemplo + Adjetivo = to take a + Adjetivo + example.
    * por poner un ejemplo sobre + Nombre = to take + Nombre.
    * por + Posesivo + cuenta = at + Posesivo + own expense.
    * por + Posesivo + parte = for + Posesivo + part.
    * por + Posesivo + propia cuenta = at + Posesivo + own expense.
    * por + Posesivo + (propia) naturaleza = in + Posesivo + nature.
    * por primera vez = first + Verbo, for the first time, for once.
    * por principio = on principle.
    * por principios = as a matter of principle.
    * por probar nada se pierde = nothing ventured, nothing gained.
    * por + Pronombre + mismo = all by + Reflexivo, by + Reflexivo.
    * por propia iniciativa = self-directed.
    * por pura curiosidad = just out of interest, (just) as a mater of interest.
    * por pura diversión = for kicks.
    * por puro entretenimiento = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por puro placer = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * por qué = why.
    * por razones + Adjetivo = for + Nombre + purposes.
    * por razones de = for the sake of.
    * por razones de seguridad = for security reasons, for safety reasons.
    * por razones éticas = on moral grounds.
    * por razones morales = on moral grounds.
    * por razones personales = for personal reasons.
    * por + Reflexivo + cuenta = for + Reflexivo.
    * por rencor = out of spite.
    * por respeto a = out of respect for, out of consideration for.
    * por rumores = grapevine.
    * por rutina = routinely.
    * por sacos = by the sackful.
    * por satélite = satellite-based.
    * por segunda vez = a second time, the second time around, a second time around.
    * por seguridad = for safety reasons.
    * por semana = per week.
    * por separado = at different times, in isolation, separately, singly.
    * por ser + Adjetivo = as being + Adjetivo.
    * por sexo = along gender lines.
    * por si = in the chance that.
    * por si acaso = in case of, on the off chance, just in case, on spec, for good measure.
    * por si casualidad = in the chance that.
    * por si era poco = for good measure.
    * por si fuera poco = to boot, for good measure, to add insult to injury, to add salt to injury, to rub salt in the wound.
    * por si hace falta consultarlo en el futuro = for future reference.
    * por si las moscas = just in case, on spec.
    * por sí mismo = for its/their own sake, in itself, in + Posesivo + own right, itself, unto + Reflexivo, in and of + Reflexivo.
    * por sí mismos = in themselves.
    * por simple curiosidad = (just) as a mater of interest, just out of interest.
    * por si sirve de algo = for what it's worth [FWIW].
    * por sí solo = by itself, for its/their own sake, on its own, in and of + Reflexivo, in itself.
    * por sí solos = by themselves, in themselves.
    * por si + tener + suerte = on spec.
    * por sorpresa = unawares.
    * por su cuenta y riesgo = at + Posesivo + own risk.
    * por suerte = luckily, fortunately, happily.
    * por suerte o por desgracia = for better or (for) worse, by luck or misfortune.
    * por su naturaleza = by + Posesivo + nature.
    * por su papel = in its role.
    * por su parte = in + Posesivo + own right.
    * por su propia voluntad = of its own accord.
    * por su propio derecho = in + Posesivo + own right.
    * por supuesto = of course, surely, to be sure, certainly.
    * ¡por supuesto que no! = heaven forbid, heaven forbid.
    * por suscripción = subscriber + Nombre.
    * por su volatilidad = mercurially.
    * por su volubilidad = mercurially.
    * por tanto = consequently, ergo, so, then, thereby, therefore, thus, it follows that.
    * por teléfono = on the telephone, by tele(phone), over the phone, over the telephone.
    * por temas = topically.
    * por temor a = for fear of/that.
    * por temor a represalias = under duress.
    * por término medio = on average.
    * por toda la ciudad = citywide [city-wide].
    * por toda la Internet = Internet-wide.
    * por toda la nación = nationwide [nation-wide].
    * por toda la provincia = province-wide.
    * por toda la vida = lifetime [life-time].
    * por todas las instituciones oficiales = government-wide.
    * por todas partes = all over the place, everywhere, widely, all around, far and wide.
    * por toda una vida = lifetime [life-time].
    * por todo = all over, throughout, all the way through.
    * por todo el campus universitario = campus-wide [campuswide].
    * por todo el continente = continent-wide.
    * por todo el distrito = district-wide [districtwide].
    * por todo el gobierno = government-wide.
    * por todo el mundo = worldwide [world-wide], around the world, across the globe, around the globe, across the world, around the planet, the world over.
    * por todo el planeta = across the planet, planet-wide.
    * por todo el servicio = service-wide.
    * por todo lo alto = grandly, on a grand scale.
    * por todo + Lugar = up and down + Lugar.
    * por todo + Nombre de Lugar = across + Nombre de Lugar.
    * por todos conocido = well-known.
    * por todos lados = left, right and centre, far and wide.
    * por todos los medios = by all means.
    * por todos sitios = everywhere.
    * por triplicado = in triplicate.
    * por trueque = in kind.
    * por turnos = on a rotating basis, on a rota basis, on a rota system, on a rota.
    * por última vez = for the last time, one last time.
    * por último = finally, last, lastly, ultimately.
    * por último pero no menos importante = last but not least.
    * por una lado... por otro = at one end... at the other.
    * por unanimidad = unanimously.
    * por una parte = on the one hand, on the one side.
    * por un gran margen = by a huge margin.
    * por un gustazo, un trancazo = a kingdom for a kiss.
    * por unidad = per unit.
    * por un lado = for one, on the one hand, on the one side.
    * por un lado entra + Nombre + y por otro sale + Nombre = in go + Nombre + at one end, and out come + Nombre + at the other.
    * por un momento = for a moment.
    * por uno mismo = on + Posesivo + own, for + Reflexivo.
    * por unos momentos = for a few moments, for a short time.
    * por uno solo = solo.
    * por un período de tiempo limitado = on a short-term basis.
    * por un tiempo = for a time.
    * por un tiempo indefinido = for an indefinite time to come, for indefinite time.
    * por valor de + Cantidad = amounting to + Cantidad.
    * por varias razones = for a variety of reasons, for a number of reasons.
    * por varios motivos = for a number of reasons.
    * por venganza = out of spite.
    * por voluntad propia = voluntarily.
    * quedar por ver = remain + to be seen.
    * tirar dinero y esfuerzo por la borda = be money and effort down the drain.
    * transporte por tierra = land transport.
    * utilizar por primera vez = pioneer.
    * venta al por mayor = wholesaling.

    * * *
    A en relaciones causales
    B según
    C ¿por qué?
    D en locuciones
    E en expresiones concesivas
    F
    1 en expresiones de modo
    2 indicando el medio
    3 Educación
    G
    1 en relaciones de proporción
    2 en multiplicaciones
    H
    1 en relaciones de sustitución etc
    2 por ejemplo
    I como
    A al expresar finalidad, objetivo
    B indicando consideración, favor
    C indicando inclinación, elección
    D en busca de
    E en lo que respecta a
    F indicando una situación pendiente
    G estar por
    A indicando lugar de acceso, salida
    B
    C expresando lugar determinado
    D indicando extensión
    A expresando tiempo aproximado
    B indicando una ocasión
    C durante
    he puesto esto aquí por el gato I've put this here because of the cat
    nunca se lo dijo por miedo a perderla he never told her out of fear of losing her o because he was afraid of losing her
    eso te pasa por crédulo that's what you get for being (so) gullible
    lo conseguimos por él we got it thanks to him
    ella es así por naturaleza she's like that by nature
    lo hace por necesidad he does it out of necessity
    no se acabó por falta de dinero it wasn't finished for o because of o owing to lack of money
    el final no por conocido me resulta menos triste knowing how it ends doesn't make it any less sad
    por su alto contenido en proteínas because of o owing to its high protein content
    tanto por su precio como por su practicidad both for its price and its practical design
    fue por eso por lo que no te llamé or fue por eso que no te llamé that was the reason o that was why I didn't call you
    precisamente por eso no dije nada that's precisely why I didn't say anything
    la muerte se produjo por asfixia he suffocated, death was caused by suffocation ( frml)
    éste serviría si no fuera por el color this one would do if it weren't for the color
    fue elogiado por su excelente actuación he was praised for his excellent performance
    por + INF for -ING
    me pidió perdón por haberme mentido he apologized for lying o for having lied to me
    B (según) from
    por lo que he oído from what I've heard
    por lo que parece no va a volver it seems o it would seem he's not coming back
    por mi experiencia diría que … from my experience, I would say that …
    C ( fam):
    ¿por? why?
    ¿con quién vas? — con Daniel ¿por? who are you going with? — with Daniel, why? o why do you want to know?
    ¿por qué lloras? why are you crying?
    ¿por qué no vienes a almorzar a casa? why don't you come to my house for lunch?
    por si in case
    llévate una muda, por si tuvieras que quedarte take a change of clothes (just) in case you have to stay
    acaso, mosca2 (↑ mosca (2))
    por más que me esfuerzo me sigue saliendo mal no matter how hard I try o however hard I try, I still can't get it right
    (+ subj): por (muy) fácil que se lo pongan, no creo que lo sepa hacer however easy o no matter how easy they make it for him I don't think he'll be able to do it
    F
    1
    (en expresiones de modo): clasifícalos por tamaño classify them according to size o by size
    colóquense por orden de altura line up in order of height
    por adelantado in advance
    por escrito in writing
    2
    (indicando el medio): se lo comunicaron por teléfono they told him over the phone
    lo dijeron por la radio they said it on the radio
    lo mandaron por avión/barco they sent it by air/sea
    por carretera by road
    la conocí por la voz I recognized the o her voice, I recognized her by her voice
    me enteré por un amigo I heard from o through a friend
    lo intenté por todos los medios I tried everything possible o every possible way
    es doctor honoris causa por Oxford he has an honorary doctorate from Oxford
    un graduado en ciencias políticas por la universidad de Granada a graduate in political science from the university of Granada
    G
    1
    (en relaciones de proporción): cobra $30 por clase he charges $30 a o per class
    120 kilómetros por hora 120 kilometers an o per hour
    lo venden por metro they sell it by the meter
    tú comes por tres you eat enough for three people
    había un hombre por cada dos mujeres there was one man to every two women
    tiene tres metros de largo por uno de ancho it's three meters long by one meter wide
    ya hemos hecho bastante por hoy we've done enough for today
    los hizo entrar uno por uno she made them come in one by one o one at a time
    examinar un escrito punto por punto to go through a document point by point
    ciento2 (↑ ciento (2))
    (en multiplicaciones): tres por cuatro (son) doce three times four is twelve, three fours are twelve
    H
    1
    (en relaciones de sustitución, intercambio, representación): su secretaria firmó por él his secretary signed for him o on his behalf
    yo puedo ir por ti I can go for you o in your place
    por toda respuesta se encogió de hombros all he did was shrug his shoulders
    tú podrías pasar por inglesa you could pass as English o for an Englishwoman
    te dan uno nuevo por dos viejos they give you one new one in exchange for two old ones
    es senador por Canarias he's a senator for the Canary Islands
    2
    (como): por ejemplo for example
    ¿acepta usted por esposa a Carmen? do you take Carmen to be your (lawful wedded) wife?
    un lugar frecuentado por muchos famosos a place frequented by many famous people
    se vieron sorprendidos por una tormenta they were caught in a sudden storm
    la ocupación de la fábrica por (parte de) los obreros the occupation of the factory by the workers
    ver tb parte2 f B. (↑ parte (2))
    A
    (al expresar finalidad, objetivo): se estaban peleando por la pelota they were fighting over the ball
    lo hace por el dinero he does it for the money
    te lo digo por tu bien I'm telling you for your own good
    por + INF:
    daría cualquier cosa por verte contento I'd give anything to see you happy
    no entré por no molestar I didn't go in so as not to disturb him o because I didn't want to disturb him
    eso es hablar por hablar that's talking for the sake of talking o for the sake of it
    estaba ansioso por que lo escucharan he was eager for them to listen to him
    recemos por que lleguen a un acuerdo let's pray that they'll come to an agreement
    siguieron luchando por que se hiciera justicia they continued fighting for justice to be done
    B
    (indicando consideración, favor): haría cualquier cosa por ti I'd do anything for you
    intercede por nosotros intercede for us
    por mí no lo hagas don't do it just for me o for my sake
    C
    (indicando inclinación, elección): su amor por la música her love of music
    demostró gran interés por el cuadro he showed great interest in the painting
    no siento nada por él I don't feel anything for him
    opté por no ir I chose not to go
    votó por ella he voted for her
    ¿por la afirmativa? all those in favor?
    se manifestaron por el derecho al aborto they demonstrated for the right to abortion
    estar por algn ( fam); to be crazy about sb
    D
    (en busca de): salió/fue poror ( Esp) a por pan he went (out) for some bread, he went (out) to get some bread
    E
    (en lo que respecta a): por mí no hay inconveniente I don't mind
    que haga lo que le dé la gana, por mí … let him do what he likes, as far as I'm concerned …
    tengo toda la casa por limpiar I've got the whole house to clean
    estos cambios aún están por hacer these changes have still not been made o are yet to be made
    ver2 vt C 1. (↑ ver (2))
    G
    ( AmL) estar por + INF (estar a punto de): deben de estar por llegar they should be arriving any minute
    la leche está por hervir the milk's about to boil
    A
    (indicando lugar de acceso, salida, trayectoria): entró por la ventana he came in through the window
    sal por aquí go out this way
    el acceso al edificio es por la calle Lamas you enter the building from Lamas Street
    el piano no va a pasar por la puerta the piano won't go through the door
    se cayó por la escalera he fell down the stairs
    subieron por la ladera este they went up by the east face
    ¿el 121 va por (la) Avenida Rosas? does the 121 go along Rosas Avenue?
    fuimos por el camino más largo we took the longer route
    no vayas por ahí que te vas a perder don't go that way, you'll get lost
    ¿por dónde has venido? which way did you come?
    ¿puedes pasar por la tintorería? could you call in at o drop by the drycleaner's?
    B
    (expresando lugar indeterminado): está por ahí he's over there somewhere
    ¿por dónde está or queda el restaurante? whereabouts is the restaurant?
    viven por el sur/por mi barrio they live in the south somewhere/around my area
    hace mucho que no lo vemos por aquí we haven't seen him around here for ages
    ¿qué tal te fue por Londres? how did you get on in London?
    C
    (expresando lugar determinado): corta por aquí cut here
    voy por la página 15 I'm up to o I'm on page 15
    empieza por el principio start at the beginning
    agárralo por el mango hold it by the handle
    D
    (indicando extensión): lo he buscado por todos lados or por todas partes I've looked everywhere for it
    la epidemia se extendió por todo el país the epidemic spread throughout the (whole) country
    estuvimos viajando por el norte de Francia we were traveling around o in the North of France
    fuimos a caminar por la playa we went for a walk along the beach
    pasa un trapo por el piso give the floor a quick wipe
    A
    (expresando tiempo aproximado): por aquella época at that time
    por aquel entonces vivían en Pozuelo at that time they were living in Pozuelo
    sucedió por allá por 1960 it happened some time back around 1960
    me lo regalaron por mi cumpleaños they gave it to me for my birthday
    por Semana Santa pensamos ir a Londres we're thinking of going to London for Easter
    C (durante) for
    por los siglos de los siglos for ever and ever
    no se lo confío ni por un minuto I wouldn't trust him with it for a minute
    puede quedar así por el momento or por ahora it can stay like that for the time being o for now
    ver tb mañana3 (↑ mañana (3)), tarde2 (↑ tarde (2)), noche
    * * *

     

    por preposición
    1 ( causa) because of;
    por falta de dinero because of o owing to lack of money;

    por naturaleza by nature;
    por necesidad out of necessity;
    por eso no dije nada that's why I didn't say anything;
    fue por eso que no te llamé that was why I didn't call you;
    si no fuera por mi hijo … if it wasn't for my son …;
    me pidió perdón por haberme mentido he apologized for lying o for having lied to me
    2 ( en locs)

    no dijo por qué he didn't say why;
    ¿por qué no vienes conmigo? why don't you come with me?;
    por si in case;
    por si no entiende in case he doesn't understand;
    See Also→ acaso 2, mosca
    3 ( en expresiones concesivas):
    por más que me esfuerzo however hard o no matter how hard I try;

    por (muy) fácil que sea however easy o no matter how easy it is
    4
    a) ( modo):


    por adelantado in advance;
    por escrito in writing
    b) ( medio):


    lo dijeron por la radio they said it on the radio;
    por avión by air;
    la conocí por la voz I recognized her by her voice;
    me enteré por un amigo I heard from o through a friend
    5

    cobra $30 por clase he charges $30 a o per class;

    120 kilómetros por hora 120 kilometers an o per hour;
    por metro/docena by the meter/dozen;
    tú comes por tres you eat enough for three people;
    tiene tres metros de largo por uno de ancho it's three meters long by one meter wide;
    uno por uno one by one;
    See Also→ ciento sustantivo masculino b


    6

    su secretaria firmó por él his secretary signed for him o on his behalf;

    pasa por inglesa she passes for an Englishwoman
    b) ( como):


    7 ( introduciendo el agente) by;

    1 (finalidad, objetivo):

    lo hace por el dinero he does it for the money;
    no entré por no molestarlo I didn't go in because I didn't want to disturb him;
    por que + subj (here por que can also be written porque): estaba ansioso por que lo escucharan he was eager for them to listen to him
    2 (indicando inclinación, elección):

    no siento nada por él I don't feel anything for him;
    votó por ella he voted for her
    3 ( en busca de): salió/fue por or (Esp) a por pan he went (out) for some bread, he went (out) to get some bread
    4 ( en lo que respecta a):
    por mí que haga lo que quiera as far as I'm concerned, he can do what he likes

    5 (esp AmL) estar por + inf ( estar a punto de) to be about to + inf;

    deben (de) estar por llegar they should be arriving any minute
    1
    a) ( lugar):


    sal por aquí go out this way;
    se cayó por la escalera he fell down the stairs;
    ¿el 121 va por (la) Avenida Rosas? does the 121 go along Rosas Avenue?;
    ¿por dónde has venido? which way did you come?;
    está por ahí he's over there somewhere;
    ¿por dónde está el hotel? whereabouts is the hotel?;
    viven por mi barrio they live around my area;
    voy por la página 15 I'm up to o I'm on page 15;
    empieza por el principio start at the beginning;
    agárralo por el mango hold it by the handle
    b) ( indicando extensión): por todos lados or por todas partes everywhere;

    viajamos por el norte de Francia we traveled around o in the North of France;

    ver tb dentro, fuera, encima, etc
    2 ( tiempo) for;

    por el momento or por ahora for the time being, for now;
    ver tb mañana, tarde, noche
    3 (Esp) ( ocasión) for;

    por preposición
    1 (autoría) by: está escrito por mí, it was written by me
    2 (camino, lugar) through: viajamos por Castilla, we travelled round Castilla
    3 (medio) lo enviaron por avión, they sent it by plane
    me enteré por el periódico, I read about it in the newspaper
    4 (motivo, causa) because of
    por tu culpa, because of you
    (en favor de) for: hazlo por ellos, do it for their sake
    por la libertad, for freedom
    5 (en torno a) por San Juan, near Saint John's Day
    6 (durante) por la mañana/noche, in the morning/at night
    por el momento, for the time being
    7 (a través) entramos por la puerta, we got in through the door
    miramos por la ventana, we looked out (of) the window
    pasamos por la ciudad, we went through the town
    8 (sobre, por encima de) cruzaremos por el puente, we'll cross the bridge
    9 (delante de) paso todos los días por tu casa, I go by your house every day
    10 (a cambio de) for: te doy mi helado por tu yogur, I'll swap you my ice-cream for your yoghurt
    11 (en una distribución, cálculo) por cabeza, a head, per person
    mil pesetas por hora, a thousand pesetas per hour
    dos mil revoluciones por minuto, two thousand revolutions per minute
    12 (en una multiplicación) dos por dos, cuatro, two times two is four
    un diez por ciento, ten per cent
    13 (con infinitivo) in order to, so as to
    trabajar por trabajar, to work for the sake of it
    ♦ Locuciones: por así decirlo, so to speak
    por más/mucho que..., no matter how...
    por qué, why
    ' por' also found in these entries:
    Spanish:
    A
    - abogar
    - abonar
    - abonarse
    - abotargada
    - abotargado
    - abuelo
    - acabar
    - acaso
    - accidente
    - acercarse
    - acertar
    - aclamación
    - acomplejada
    - acomplejado
    - acomplejarse
    - acoquinar
    - acostumbrar
    - actual
    - adelantada
    - adelantado
    - adivinar
    - admitir
    - adoración
    - aérea
    - aéreo
    - afanarse
    - afectada I
    - afectado
    - afición
    - agradecer
    - aguantar
    - ahí
    - ahogada
    - ahogado
    - ahora
    - ahorcarse
    - ahorrar
    - aire
    - alegrarse
    - algo
    - allá
    - allí
    - almacén
    - alquiler
    - alta
    - alto
    - aludida
    - aludido
    - amarga
    English:
    A
    - aback
    - ablaze
    - about
    - above
    - absence
    - absorb
    - accident
    - accidentally
    - acclaim
    - accompany
    - accord
    - accordingly
    - account
    - accustom
    - actual
    - actually
    - add to
    - advocate
    - after
    - afternoon
    - again
    - against
    - air
    - airmail
    - alert
    - allowance
    - alone
    - alphabetically
    - alternately
    - amble
    - amends
    - amok
    - angry
    - annihilate
    - annoy
    - answer for
    - answering service
    - antipathy
    - anxious
    - anywhere
    - apologetic
    - apologize
    - appal
    - appall
    - apparently
    - appearance
    - appease
    - appointment
    - appreciate
    * * *
    por prep
    1. [indica causa] because of;
    llegó tarde por el tráfico she was late because of the traffic;
    lo hizo por amor he did it out of o for love;
    me disculpé por llegar tarde I apologized for arriving late;
    miré dentro por simple curiosidad I looked inside out of pure curiosity;
    accidentes por conducción temeraria accidents caused by reckless driving;
    muertes por enfermedades cardiovasculares deaths from cardiovascular disease;
    no quise llamar por la hora (que era) I didn't want to call because of the time;
    cerrado por vacaciones/reformas [en letrero] closed for holidays/alterations;
    por mí no te preocupes don't worry about me;
    Esp
    fue por eso por lo que tuvimos tantos problemas, Am [m5] fue por eso que tuvimos tantos problemas that's why we had so many problems;
    eso te pasa por (ser tan) generoso that's what you get for being so generous;
    la razón por (la) que dimite the reason (why) she is resigning;
    ¿por qué? why?;
    ¿por qué no vienes? why don't you come?;
    ¿por qué lo preguntas? – por nada why do you ask? – no reason;
    Fam
    ¿por? why?;
    por si in case;
    por si se te olvida in case you forget
    2. [indica indicio]
    por lo que me dices/lo que he oído no debe de ser tan difícil from what you say/what I've heard, it can't be that difficult;
    por lo que tengo entendido, viven juntos as I understand it, they live together, my understanding is that they live together;
    por lo visto, por lo que se ve apparently
    3. [indica finalidad] (antes de infinitivo) (in order) to;
    * * *
    prp
    1 motivo for, because of;
    lo hace por mí he does it for me;
    lo hizo por amor she did it out of o for love;
    luchó por sus ideales he fought for his ideals;
    por miedo a ofenderle for fear of upsetting her;
    vino por verme he came to see me
    2 medio by;
    por avión by air;
    por correo by mail, Br
    tb by post
    :
    por un año/un segundo for a year/a second;
    por la mañana in the morning;
    por Navidad around Christmas
    :
    por la calle down the street;
    por un tunel through a tunnel;
    por aquí this way
    5 posición aproximada around, about;
    está por aquí it’s around here (somewhere);
    vive por el centro de la ciudad she lives somewhere around the center of town
    :
    por cincuenta pesos for fifty pesos;
    por cabeza each, a head
    :
    por hora an o per hour;
    dos por dos two times two;
    ¿por qué? why?;
    por el que … the reason why …;
    esa factura aún está por pagar that invoice still has to be paid;
    por difícil que sea however difficult it might be
    * * *
    por prep
    1) : for, during
    se quedaron allí por la semana: they stayed there during the week
    por el momento: for now, at the moment
    2) : around, during
    por noviembre empieza a nevar: around November it starts to snow
    por la mañana: in the morning
    3) : around (a place)
    debe estar por allí: it must be over there
    por todas partes: everywhere
    4) : by, through, along
    por la puerta: through the door
    pasé por tu casa: I stopped by your house
    por la costa: along the coast
    5) : for, for the sake of
    lo hizo por su madre: he did it for his mother
    ¡por Dios!: for heaven's sake!
    6) : because of, on account of
    llegué tarde por el tráfico: I arrived late because of the traffic
    dejar por imposible: to give up as impossible
    7) : per
    60 millas por hora: 60 miles per hour
    por docena: by the dozen
    8) : for, in exchange for, instead of
    su hermana habló por él: his sister spoke on his behalf
    9) : by means of
    hablar por teléfono: to talk on the phone
    por escrito: in writing
    10) : as for
    por mí: as far as I'm concerned
    11) : times
    tres por dos son seis: three times two is six
    12) según: from, according to
    por lo que dices: judging from what you're telling me
    13) : as, for
    por ejemplo: for example
    14) : by
    hecho por mi abuela: made by my grandmother
    por correo: by mail
    15) : for, in order to
    lucha por ganar su respeto: he struggles to win her respect
    estar por : to be about to
    por ciento : percent
    por favor : please
    por lo tanto : therefore, consequently
    ¿por qué? : why?
    por... que : no matter how
    por mucho que intente: no matter how hard I try
    por si or
    por si acaso : just in case
    * * *
    por prep
    1. (a través de) through
    2. (la calle) along / down
    3. (indica camino) via / by
    6. (a causa de) because of
    7. (a fin de) to / in order to
    10. (multiplicado) times
    12. (en vez de) instead of
    ir por / ir a por to fetch
    ¡ve a por mis zapatillas, por favor! fetch my slippers, please!
    por + adjetivo however + adjective
    por lo general generally / usually
    por si... in case...
    ¿por qué? why?

    Spanish-English dictionary > por

  • 2 none

    1. pronoun
    (not one; not any: `How many tickets have you got?' `None'; She asked me for some sugar but there was none in the house; None of us have/has seen him; None of your cheek! (= Don't be cheeky!).) ninguno

    2. adverb
    (not at all: He is none the worse for his accident.) de ningún modo
    - nonetheless
    - none the less

    none pron ninguno
    I wanted some butter, but there was none left quería mantequilla, pero no quedaba
    tr[nʌn]
    1 ninguno,-a
    I wanted nutmeg, but they had none quería nuez moscada, pero no tenían
    it's none of your business! ¡no tiene nada que ver contigo!, ¡no es asunto tuyo!
    1 de ningún modo
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    none but únicamente, solamente, sólo
    none other than nada menos que
    to have none of no tolerar, no permitir
    none ['nʌn] adv
    : de ninguna manera, de ningún modo, nada
    he was none too happy: no se sintió nada contento
    I'm none the worse for it: no estoy peor por ello
    none too soon: a buena hora
    none pron
    : ninguno, ninguna
    adv.
    de ninguna manera adv.
    nada adv.
    no adv.
    pron.
    nada pron.
    ninguno pron.

    I nʌn
    1) (not any, not one) (referring to count n) ninguno, ninguna

    I tried to get tickets, but there were none left — traté de comprar entradas pero no quedaba ninguna or ni una

    any objections? - none at all — ¿tienes alguna objeción? - no, ninguna

    none of us know o knows her — ninguno de nosotros la conoce

    2) ( no amount or part) (referring to uncount n)

    did you buy any milk? there's none left — ¿compraste leche? no hay más or se ha acabado

    does she have any experience? - none that I know of — ¿tiene experiencia? - que yo sepa no


    II
    1)
    a)

    none the — (not, in no way) (with comp)

    b)

    none too — ( not very) (with adj or adv)

    2) (AmE crit) (with neg)
    [nʌn]
    1. PRON
    1) (=person) nadie, ninguno; (=thing) nada, ninguno

    "any news?" - "none!" — -¿alguna noticia? -¡nada! or ¡ninguna!, -¿se sabe algo? -¡nada!

    I want none of your lectures! — ¡no quiero que me sermonees!

    we'll have none of that! — ¡vale ya!

    he would have none of it, he insisted on paying — no hubo forma de convencerlo, insistió en pagar

    everyone wanted her to win, none more so than I — todos querían que ganara, y yo más que nadie

    2) liter
    2.
    ADV
    wise I, 1., 1), worse 1.
    * * *

    I [nʌn]
    1) (not any, not one) (referring to count n) ninguno, ninguna

    I tried to get tickets, but there were none left — traté de comprar entradas pero no quedaba ninguna or ni una

    any objections? - none at all — ¿tienes alguna objeción? - no, ninguna

    none of us know o knows her — ninguno de nosotros la conoce

    2) ( no amount or part) (referring to uncount n)

    did you buy any milk? there's none left — ¿compraste leche? no hay más or se ha acabado

    does she have any experience? - none that I know of — ¿tiene experiencia? - que yo sepa no


    II
    1)
    a)

    none the — (not, in no way) (with comp)

    b)

    none too — ( not very) (with adj or adv)

    2) (AmE crit) (with neg)

    English-spanish dictionary > none

  • 3 carraca

    Carraca, esta palabra significa comida, condimentos, conquivus, (cacharros, etc.). Cuando íbamos a llindiar el ganáu disdi ‘l albiar el díe fasta que tapecíe, (cuidar el ganado desde el amanecer hasta el oscurecer) llevábamos la carraca nun cabaxín, zurronacu ou cestacu cualquier, (cabás, zurrón o cualquier otro cesto). Les muyeres baxaben al merquéu ya traíen la carraca pa toa la xemana. (Las mujeres bajaban al mercado y compraban si tenían dinero lo que se necesitase en la casa para toda la semana). Carraca tamén lu ye lu que lus vaqueirus chebaban disdi la teixá pal sou cabanu ou corte de la braña, dunde a lu mexor taben un fatáu de díes xin baxar a l'aldina, per ístu llebaben un carracáu de couxes que ñecexitaben. (Carraca también es lo que los vaqueros llevaban desde casa para sus cabañas del puerto, las morteras o los prados, donde a lo mejor estaban unos días sin bajar a la aldea, por esto subían muchas cosas que necesitaban y no todas eran para comer sino que algunas eran simples cacharros, o humildes mantas. Y carraca hermanos míos, era la que hacía mi madre y todas las vindas de los rojos, cuando todas las semanas iban a visitar a sus maridos a la Cárcel Modelo de Oviedo, como por las demás no puedo hablar, porque yo no sé cómo se arreglaban las pobrecitas, aunque me supongo que muchas hasta pidiendo limosna, sí que lo puedo hacer de mi madre, que todos los martes era el día que tenía de comunicación, y ella nunca sabía si le iba encontrar vivo, porque por aquellos tiempos fechus de llágrimes ya xufriencies, tous lus díes na carxel d'Uviéu achuquinaben cambrionáus enteirus de xóvenes astures y'anxina d’ista maneira tan achuquina, encalducá per prexones xin concencia, nin dinidá nin «Xusticia Humana», fexérun bon amagüestu de toes les xuventúes roxes d'Asturies, ya les pouques que nun achuquinarun llantárunlas nus batallones de trabayadores, dunde munchus morrierun achindi fartus de fames, de llatigazus ya vexaciones, ya lus oitres que xuerti tubieren de golguer pa la sou teixá, fexérunlu mamplenáus d'amollexíes que per mor d'echus tamén fatáus morrieron. Falaba you que carraca yera lu que miou má le chevaba ‘l miou pá tous lus martes a la carxel, que you nun séi lu que yera, perque na nuexa teixá nun había esconxolancia de nagua, peru lu que fora écha llantábalu tou nuna fardelaca, ya colaba na xuntura d'oitres muyeres de l'allina camín d'Uviéu tres ou catru gores endenantes qu’almaneciera, pos teníen qu'espatuxar alrreór de cuarenta quilómetrus andandu ya oitres tantus pa la regolguía, pos entoncenes nun valía faer el auto-stop que güéi se fae, perque tous lus cambriones ya coches cuaxi yeren millitares, y'angunus oitres yeren de lus drechistes, ya lus roxus nun teníamus namái que goxetáus mexeries, ya manegáus de miéu ‘l nuexu hermenu ‘l venceor, perque lus nuexus homes morrieran lluchandu nel frinti, ya lus oitres taben arretrigáus per les cárxeles dunde poucu a poucu lus achuquinaben ou lus esclavizaben nus batallones de trabayaóres, anxina yera que tou Asturies taba xemada de viudes, de vieyus ya de guaxiquinus güerfaninus, que tous nuexóitres, viétchus, muyeres ya nenus de lus roxus, díbamus ser esclavizáus inhumanamente baxu 'n enfernal xugu que nun nus dexaba más llibertá que la que nel xuenu cheldábamus. —Ya n'agora vou xebrame del trabayu d'enfilerar pallabres p'encalducalus cuamigu dientru d’ista hestoria dou tán lus raigones ya l'escola de nuexes costumes ya llingua. TRADUCCIÓN.—Por aquellos tiempos hechos de lágrimas y de grandes sufrimientos, todos los días que el Hacedor alumbraba, en la cárcel de Oviedo asesinaban camiones enteros de jóvenes astures, y así de esta manera tan despiadada y asesina, llevada a cabo por personas sin conciencia, ni dignidad ni ninguna clase de «Justicia Humana», llevaron a término casi el total exterminio de las juventudes rojas de Asturias, y las pocas que no asesinaron, las esclavizaron en los famosos batallones de trabajadores, donde muchos allí murieron hartos de hambre, de vejaciones y latigazos, y los pocos que tuvieron la suerte de volver a sus hogares, lo hicieron llenos de enfermedades que por mor de ellas también murieron bastantes. —Decía yo que carraca también era lo que mi madre le llevaba todos los martes a mi padre a la cárcel, que yo no sé lo que pudiera ser, porque en nuestra casa no había ninguna cosa de nada, pero lo que fuese ella lo metía dentro de una saca y marchaba en unión de otras mujeres de la aldea camino de Oviedo tres o cuatro horas antes que amaneciese, pues tenían que caminar alrededor de cuarenta quilómetros y otros tantos de retorno y todos los hacían andando, pues no servía hacer el auto-stop que hoy se hace, porque todos los camiones y coches casi eran militares, y algunos otros que había eran de los derechistas, pues los izquierdistas no teníamos nada más que grandes cantidades de miseria, así como de miedo a nuestro hermano el vencedor que jamás se portó nada bien con nosotros, porque nuestros hombres habían muerto en el frente, y los otros estaban presos en las cárceles, donde poco a poco les iban asesinando, o los esclavizaban en los campos de concentración o batallones de trabajadores, así era que toda Asturias estaba sembrada de viudas, de viejos y de niños huérfanos, que todos nosotros, viejos, mujeres y niños de las izquierdas, íbamos a ser esclavizados inhumanamente bajo el infernal yugo que no nos dejaba más libertad que la que en el sueño hacíamos. Y ahora me voy alejar del trabajo de poner en orden las palabras en este diccionario, para llevarles conmigo a los lugares donde yo he aprendido la dulce lengua de Asturias, que no es otro lugar que la escuela donde vivían las raíces y costumbres de Nuestro Pueblo, pues no se pueden buscar nuestras falancias en ningún otro lugar ni parte. Por esto les digo ahora, que si yo no hubiese vivido tan simple, sencilla, pobre, miserable, esclavizadora y dentro de la más natural de la «RAIZ ANCESTRAL DE ASTURIAS», ni yo ni nadie podría legarle a mi «AMADA ASTURIAS» ni a sus «HIDALGAS GENTES», la documentación pura, natural y sencilla que pueda tener este diccionario, porque desde estas mis simples líneas y mirándome muy mucho de lo que digo, les afirmo que hay muy poco fiable por no decir nada, escrito de nuestras costumbres y lengua. «DIES D’ENFERNU» (DÍAS DE INFIERNO) —Yera you 'n zaragoletu, 'n guaxiquín, un nenacu, 'n rapacín (un niño de unos ocho años), cundu la ñecexidá más prieta me fexera depriender lu que yera ‘l dollor, la xufriencia, l’inxusticia, lu pior qu'el Home pudiés encaldar d'enría lus sous xemexantes, you yera ún de lus miles d'anxelinus de miou Tierra que diba faer arroxaúra nel vivir d’ enfernu que m’aguardaba. Xin, fatáus de güérfanus lu mesmu que you, que güéi nel díe xuntu con nuexes familias, ente fius, ñetus, ya tou ‘l andecháu de parantela xomus más de la metá de les xentes d'Asturias, peru naquechus tempus d'achuquinus ya inxusticies nun yéramus namái qu'unus guaxiquinus dexamparáus de la man del Faidor ya del Home, ya tous noxóitres tubiemus que catanus el xustentu de fatáus de maneires diferientes, la miou per exemplu fó'ísta. COLOCOUME MIOU Má de cabrieru na teixá d'un amu baldrayu y atuñáu, llabascu y'achuquín tan solu per que me diera de comer ya me vistiera dalgu, peru ‘l condenáu matábame de fame, ya la vestimenta que punxu d'enría ‘l miou llombu conxistía nun calzáu que la metá ‘l tempu espatuxaba con las patas arregañás, apaxiétchau con unus fatucus tous esgacicáus que per tous lus lláus diben les mious carnis al entestate, acaniláes per el callor ya ‘l fríu en tou ‘l tempu. —Tenía yo aproximadamente ocho años de edad cuando me asesinaron a mi padre, y me recuerdo con toda exactitud cómo la ley de aquel tiempo llevó a cabo tan imperdonable, deshumanizante y vandálica felonía. —Nuna nuétche (una noche) llegaron a la casa de unos tíos míos que en mi aldea vivían y donde mis padres y yo nos refugiamos al término de la guerra en Asturias cuatro desalmados, cuatro bandoleros, cuatro inmundicias humanas, que escudados tras de sus armas empuñadas, representaban l'enñordiada Lley (LA SUCIA LEY) que en aquellos tiempos a la Justicia traicionaba, cuento yo, que aquellos cuatro merucus (gusanos), atemorizando e insultando a toda mi familia, detuvieron a mi padre, le amarraron como a la bestia que se lleva al matadero y se lo intentaron llevar de la casa, sin que mis tíos, (y la cosa no era para menos), intentasen pronunciar asustados como se encontraban ni la más mínima palabra de súplica o protesta. Pero mi madre no les secundó, sino que bravamente intentó defender al sou home (a su marido) no sólo con la palabra, que mi madre la tenía d'aguxa lu mesmu qu’un bon obreiru (de afilada lo mismo que un buen aguijón), sino que temerariamente se abalanzó sobre ellos y fuele preciso a uno de aquellos cobardes y desalmados representantes de la deshumanizada ley que corría en aquellos tiempos, de propinarle varios golpes con la pistola, dejándola mal herida y ensangrentada, tirada en el suelo con el conocimiento perdido. Mientras que aquellos bandidos, se llevaban a mi padre sin permitirle que de mi se despidiera, y tan solamente le he podido ver por última vez, tres les rexes de la cárxel d'Uvieu 'n die 'ndenantes que l'achuquinaren. (Detrás de las rejas de la cárcel de Oviedo, un día antes de que le asesinasen). Pronto mi madre y yo, llenos de la más desolante de las tristezas, y vestidos con el traje de las más indigentes miserias y pobrezas, nos marchamos de la casa de mis tíos y nos asentamos en la abandonada, vieja y destartalada casa de mi abuela. Y sin muebles, ni nada, los dos juntos, como grandes e indomables luchadores que hemos sido siempre, dimos comienzo sin desfallecer ni un momento, a la dura lucha por la vida, sin que nadie jamás nos ayudara. Empecé a ganarme la vida como pastor, a la corta edad de que cualquier niño sólo pensaría en jugar, comer cuando tuviese hambre y recibir de continuo montones de caricias y de amor, yo sin embargo, a pesar de no poseer nada de todas estas maravillosas cosas, era en extremo a mi manera feliz. Marchaba todas las mañanas con mi ganado al monte, donde permanecía todo el día, tan sólo con la compañía que me brindaba mi fiel y siempre por mí con cariño recordado Pelayu, que era un perro, de una inteligencia y sentimientos, que más bien que un chuchu (perro), parecía aquel singular animal un ser humano. Luego por las tardes, cuando el sol se escondía por detrás de las altas cumbres, retornaba feliz a la aldea, siempre lleno de contentura, cantando las más de las veces, amenizado por el potente tañir del zumbiétchu (cencerro) que llevaba colgado al cuello el semental del rebaño. Una mañana como tantas otras me encaminé con mi rebaño al monte y seria como a la media tarde cuando a la entrada de una cueva que se asentaba en un lugar casi inaccesible me encontré medio enterrado con las piedras y la escasa tierra que hacían la reducida plataforma de la portada de la caverna, un pequeño aro de oro, yo he tenido por así decirlo desde mi infancia la inmensa suerte de poseer una imaginación tan inmensamente dislocada, que por tal solían decirme mis vecinos, que era yo el rey de las mentiras, así como el más hábil inventor de endemoniados cuentos. El caso era, que aquel misterioso anillo abandonado a tan larga distancia de mi aldea y en lugar tan argutosu (estrecho, alto, inaccesible), hiciéronme presto pensar, que aquella joya no había llegado a tal escondrijo por sí sola, sino que desde luego alguien la había traído. En el momento mi imaginación desbordante de una alegría que no encontraba un fin para frenarla, comenzó a fomentar sin el menor titubeo la fantástica idea de que en el interior de aquella caverna debía de encontrarse un tesoro de preciosas joyas y valorativas monedas, y quién le había ocultado sabe Dios cuando, seguramente habría perdido aquel anillo que por casualidad yo encontrara. Así pues, ya firmemente convencido, adentreme temerariamente sin el menor temor por la angosta cueva con las miras de apoderarme de aquella inmensa riqueza que según mi soñativa imaginación me había hecho comprender que en su interior me estaba aguardando. Pero aquel día no conseguí mi feliz propósito, porque era la caverna más larga de lo que había pensado y la oscuridad que en ella reinaba me hacía ciego de toda luz. Senteme en su entrada muy desilusionado al no poder lograr lo que había soñado, pero pronto mi mente empezó a dibujarme mil dispares tesoros, pues por el rastro que descubriera seguramente que dentro de la gruta se hallaría escondida alguna chalga (tesoro) guardado con toda seguridad por una Xana, Xumiciu, Trasgu o Culiebru (dioses de la Mitología asturiana), pues al decir de el abuelo Nicomedes cuando en las largas veladas de los inviernos y sin jamás interrumpirle con grande contentura le escuchábamos las leyendas, cuentos e historias que él lúcida y socarronamente nos contaba, afirmándonos siempre que eran tan ciertos sus relatos, como que todos habíamos nacido para morir. Y cuando hablaba de las chalgas aseguraba que tal o cual vecino, morador de esta o aquella aldea, se había hecho de la noche a la mañana rico al haber encontrado una chalga. También afirmaba poniéndose muy serio alegando unos razonamientos que convencían, que las montañas que rodeaban nuestra aldea había muchas chalgas escondidas, que fueron sepultadas hacía muchos siglos por los invasores moros, que al ser vencidos por los astures y al no poder huir con tan pesados tesoros, los ocultaban en las montañas con las miras de poder regresar algún día a desenterrarlos. Como cuento, yo en aquellos momentos vivía alborozado, sumergido en una disloca alegría al saberme ya dueño de aquella incontable riqueza, haciendo que mis inocentes ojos sonriesen felices inmersos en la imaginativa dicha de poder muy pronto liberar a mi madre de la pobreza y quitarla del agobiador trabajo que faenaba trabajando en los eros de los vecinos de estrella a estrella por un miserable sueldo andechandu (en cuadrilla) todos los días. Y así pensando todas las dichas que mi infantil mente podía imaginar, rodeado por el sepulcral silencio que envolvía la grandiosidad de las montañas, rasgado de vez en cuando por el potente y agudo graznido que desde los peñascos más inaccesibles, o desde los infinitos espacios donde con majestuosidad planeaban, lanzaban las útres (águilas), que con ojos inquisitivos oteaban con hambrientas intenciones los escabrosos riscos y las empinadas fistietchas (pequeños valles encajonados entre las peñas), con la esperanza achuquinante (asesina) de poder atrapar con la rapidez del rayo, algún recental que se hubiese xebrau (apartado) de su madre. También aquel silencio que invitaba a la meditación era con más continuidad cortado, por el dinámico tañir del zumbiétchu (pequeño cencerro) que colgaba del brioso cuello del macho cabrio, conductor y semental del rebaño. Como cuento, allí permanecía ensimismada mi mente en el soñar despierto, fabricando sin trabas de la misma nada, las más disparatadas y fabulosas dichas, que harían la felicidad de mi madre junto con la mía. Llegó casi sin enterarme el atapecer del día (al oscurecer) y fue entonces cuando desperté con prisa del maravilloso soñar donde vivía, y raudo, con agilidad y destreza que hoy al recordarla me causa dicha, reuní en pocos minutos mi rebaño, ayudado con eficacia por Pelayu, mi fiel, obediente, valiente y amaestrado perro, que no le tenía miedo a nada ni a nadie si exceptuamos al siempre mal intencionado y vigoroso macho semental de la reciétcha que yo allindiaba (ganado menudo que yo cuidaba). Y cuando ya el día agonizaba entre las negras vestimentas de la noche, entré en mi aldea conduciendo orgullosamente mi rebaño. A la entrada del pueblo sentado plácidamente fumándose un cigarro, estaba esperándome mi amo preocupado por mi tardanza y acercándose a mí, con palabras desaforadas e insultantes, a la par que me reprendía con dureza, me preguntaba el por qué me había demorado tanto. No recuerdo lo que le contesté, ni la historia que le largué, lo que si sé, que no se creyó de ella nada, pues todas las gentes que me conocían bien sabían, que yo confundía la verdad con la mentira haciendo con entrambas las más inverosímiles y dislocadas historias. Sin embargo, lo que yo sabía muy bien, era que aquel miserable labriego de mi aldea, que tenía la desgracia de cuidarle sus ganados, por la triste desgracia de una comida infame y peor vestimenta, no le incomodaba en absoluto que yo llegase tarde o que me despeñara desde un serapu (peña) y me escontonara la motchera (rompiera la cabeza), lo único que le preocupaba al condenado, era que llegasen a su teixada (casa) sanos y fartus (hartos) todos sus ganados. Al siguiente día bien de mañana como de continuo hacía, con un poco de sabadiegu (chorizo malo) un cantezu (pedazo) de pan moreno y cuatro manzanas dentro de mi zurrón, salí de mi aldea afaluchandu (arreando) el rebaño, y con aquellas miserables viandas que llevaba en mi morral, tenía que aguantar todo el día en el monte corriendo sin descanso tras aquella veceira (rebaño) de cabras. Lo que no sabía el condenado de mi amo, era que yo siempre que tenía hambre, le ordeñaba sus cabras dentro de una lata que tenía escondida en la montaña, hartándome tanto yo como mi fiel Pelayu de espumosa y fresca leche hasta el golifar (hastiar). Si el bastruya (zafio) de mi amo tan sólo hubiese sospechado que le mucía (ordeñaba) sus cabras todos los días, me hubiera eszarapau (despedazado) mi frágil cuerpo con un mamplén de cibiétchazus (con muchos palos). Espatuxaba (caminaba) yo muy contento aquella mañana, quizás lo hiciera mucho más feliz que nunca, arreaba mi rebaño con desacostumbrada prisa, porque ansias locas tenía de llegar a la montaña, para entrar de nuevo en la misteriosa cueva, pues ahora ya no tendría problemas con la obscuridad que en ella reinaba, ya que conmigo llevaba una caja de cerillas y un pequeño candil que le había arrapiegáu (hurtado, quitado) de la corte (cuadra, establo) a mi amo, y con aquella luz, sería capaz de bajar hasta las mismas entrañas de la tierra, si a tal lugar la caverna se extendiese. Aquella noche había dormido poco y soñado mucho, tanto despierto como dentro del desvelado sueño, y tanto de una manera como de la otra, siempre llegaba a la conclusión, de que dentro de aquella para mi misteriosa gruta se ocultaba una fabulosa chalga de la que iba ser yo su señor y dueño, y cuando tal me sucediese, ya no sería yo más criado de ningún rapiegu (zorro) amo, ni tampoco a mi querida madre se le encallecerían jamás las manos, efectuando esclavizantes trabajos, nunca para el prójimo bien servidos y siempre por él peor pagados, ni se partiría sus costillas refrescándose el cansancio en su propio sudor por las fincas de nuestros vecinos, por donde se arreventaba todos los días del año, por la mezquina soldada de una fuente no muy grande de harina, un cesto de patatas, o cualquier otra vianda que mitigase el enorme fantasma del hambre, que desde el fin de la guerra se había enseñoreado de nuestro indigente char (lar), que nos obligaba despiadadamente a unos ayunos tan sumamente raquíticos, que el día que comíamos algo en traza (algo mas), tal parecía que habíamos cometido un grave pecado. Cuando yo fuese dueño de aquel tesoro, (abanzaba seguido de Pelayu arreando con prisa los ganados camino de la argutosa «abrupta» montaña, a la par que imaginativamente iba pensando), compraremos una casa decente, buenas fincas y mejores ganados, y entonces nuestros vecinos nos mirarán con respeto, y no nos tratarán con el menosprecio y la esclavitud a que ahora nos someten. Llegué al fin hasta el lugar que por costumbre tenía de enveredar el ganado para que a su aire subiesen guareciendu (pastiando) como siempre hacían hasta llegar al final de la tarde que era cuando el rebaño solía alcanzar lo más alto de la montaña. Pero aquel día no seguí yo al redil como siempre hacía, sino que me adelante a él corriendo sin el menor cansancio laderas arriba, hasta que por fin sudoroso y galopante en la alegría llegué a la vecindad de la caverna. Pude comprobar sonriente a la par que cariñosamente acariciaba a Pelayu, cómo éste me miraba contrariado al ver que yo por primera vez había cambiado todos mis cotidianos hábitos. Ya que siempre nada más llegar al monte y dejar a las cabras a su albedrío pastiando, nos sentábamos en el lugar acostumbrado, y zampábamos sin pérdida de tiempo a partes iguales como buenos compañeros, la miserable comida que nos había servido nuestro amo. Después jugábamos incansablemente en mil dispares entretenimientos hasta quedarnos rendidos, y muchas veces tras de nuestros juegos, los dos juntos abrazados nos quedábamos profundamente dormidos y al despertarnos sino avistábamos el rebaño, corríamos alocados por la preocupación, por entre los abruptos riscos, y las espinosas malezas hasta lograr encontrarlo. Después otra vez gozosos retornábamos a nuestros juegos, o yo me quedaba mirando a las montañas ensimismado pensando, mientras que Pelayu se entretenía cazando grillos, u otros insectos, y otras veces con sus blancos y poderosos colmillos recorría con rabia su pelambrudo cuerpo, diezmando la cabanada (rebaño) de pulgas y otros parásitos que con su sangre se alimentaban. Como cuento, aquella mañana mi fiel Pelayu me miraba preocupado, pudiendo yo observar en sus vivarachos, picarescos e inteligentes ojos, una recriminación que me estaba haciendo, por su forma de ponerme sus fuertes patas en mi pecho, a la vez que me lamía entre pequeños y cariñosos ladridos mi rostro. Si con sus ladridos pudiese hablar mi lenguaje, seguramente que me diría. —No seas un iluso soñador, mi más querido y preciado compañero, no llegues con tu fantástico pensamiento hasta el extremo de acariciar ni tan siquiera cuanto te has imaginado. Comámonos con la alegría de que hacemos gala todos los días, esa mezquina comida que nos da nuestro despreciable amo, y juguemos con la inocente felicidad de siempre, ya que éste será el más grande tesoro que jamás podrás superar en tu vida. ¿Dónde podrás hallar una riqueza que se pueda comparar a la natural y sencilla felicidad que hoy gozas, aunque ésta se haga su camino dentro de la gran pobreza que te acompaña? Pero hoy yo sé fijamente, que aunque mi perro pudiese hablar, haciendo que en tal momento me asustase al presenciar tan grande milagro, y me dijese que no entrase en la cueva, porque lo que dentro de ella iba a encontrar sería mi propia muerte, la verdad es, que ni al mismo Faidor (Dios) en aquellos momentos yo no obedecería, y así de resuelto, encendí el candil, y sin el menor asomo de miedo, ya que la ilusión y la alegría que poblaban mi espíritu en aquel encaldar (hacer) eran tan inmensos, que empequeñecían hasta el ignoro cualquier otro sentimiento. Adentreme en la cueva que era iluminada tenuemente con la pobre luz que el candil despedía, siempre acompañado de Pelayu que tras de mí, el muy tuno de mi aventura se reía, no era larga la caverna, pues a treinta metros no alcanzaría, y cuando llegué al final, no encontré ni las Xanas, ni los Trasgus ni Xumicius, ni la chalga, preciado tesoro que yo perseguía, sólo había muchos cascos de avellanas y de nueces, algunas latas de conservas ya vacías, unos trapos manchados de sangre, unas mantas viejas y apoyadas en la rocosa y húmeda pared de la cueva, había varias armas de fuego que pronto me hicieron olvidar la riqueza que en un principio había imaginado que allí me aguardaría. Por primera vez en mi vida iba a tener juguetes, auténticos juguetes de verdad de los que usaban los hombres para asesinarse vilmente al igual que hacen los lobos cuando por su cuenta cogen un apacible rebano de ovejas. Dejé el candil en el suelo y elegí entre todas aquellas armas una brillante escopeta, lleno de contentura me senté encima de aquellas mantas y empecé a maniobrar con aquel peligroso juguete, yo sabía cómo se manejaba supuesto que mi amo tenía una escopeta muy parecida y le había visto limpiarla y cazar con ella algunas veces, durante algún tiempo estuve jugando con ella, de una canana que allí había saqué dos cartuchos que metía y sacaba dentro de su recámara, yo me creía en aquellos mis felices instantes el más grande cazador del universo. Pelayu que ya se había cansado de husmear por todas las partes y no habiendo encontrado nada donde llancái el diente (hincar) se tumbó en el suelo frente a mi mirándome sonriente y burlonamente, (porque aunque ustedes no lo crean, yo sé que los chuchos saben sonreir). Enojeme de Pelayu al ver como tan descaradamente se mofaba de mí, por eso encañonele con la escopeta con ánimo de amenazarle, pero cambió Pelayu de gesto rápidamente, levantose con rapidez del lugar donde estaba achucáu (costado), enseñome los clientes ladrándome muy enfadado y a la velocidad del rayo salió de la cueva, quizás porque el inteligente animal presentía, de que alguna desgracia iba a lleldar (hacer) yo con aquel mortífero artefacto, y no quería ser él quien primeramente la recibiese en su cuerpo. Aun permanecí algún tiempo en la gruta jugando a mi manera con las armas, y solamente cuando el candil por su guiños me hizo comprender que su luz ya se le estaba escosando (terminando), salí de la caverna con la escopeta en una mano, dos cartuchos en su recámara y el candil en la otra. En el exterior Pelayu correteaba detrás de los grillos y las camporinas (mariposas) al parecer ya libre de todo enfado. Ya cansado de jugar dejé la escopeta en el suelo y senteme tranquilamente al lado del zurrón, y en cuanto mi perro vio que ya había abandonado el arma, vino corriendo hacia mí, moviendo la cola y sonriéndome amigablemente. Allá abajo en la mitad del valle pude ver a mi rebaño cómo subía espenandu (comiendo) los pochitcus (enanas encinas), y yo de nuevo me volví a sentir feliz y contento a pesar de no encontrar la chalga que tanto con su riqueza había soñado e ideado. Comimos a hora desacostumbrada mi perro y yo aquella pobreza de comida, y tras de jugar un rato, él se quedó adormilado y yo comencé a pensar de quién serían aquellas armas. No me cabía la menor duda de que aquel arsenal de armas debía de ser de los fugáus (huidos), seguramente que eran de aquellos cuatro rapazones (mozos) que se entregaran a los soldados que estaban destacados en mi aldea. Yo los había visto en el cuartel que los militares tenían que era en la escuela de mi aldea, un amplio edificio que fuera regalado a la parroquia por unos indianos del chugar (lugar) que retornaran de las américas con la corexa betchá de cuartus (con la cartera llena de dineros). Recuerdo que aquel día que yo los vi, un soldado que de seguro sería el barbero, les estaba cortando el abundante pelo que lucían, y uno de los rapazus le dijo sonrientemente al militar. ¡No hace falta que te molestes mucho camarada, pues cuando un día de estos nos trasladeís a la cárcel de Oviedo, allí lo más seguro es que nos rebanen el pescuezo! EL MACHO CABRÍO Güelgu coyer el filu dóu d'endenantes m'enduébitchaba algamiandu na miou motchera alcuerdancies de cundu you yera guaxe, ya comu tóus non se puén cuntar per filera, per ísu xebreme d'aquín, pa dir p'acuchá, perque toes les couxes tienen la sou xaceda, ya non la quixéramus cataye nuexotrus. (Volviendo coger el hilo de los aconteceres que anteriormente en mi cerebro se barajaban dentro de las añoranzas de mi niñez, y como todos estos acaeceres no se pueden relatar en hilera, por eso me marché de éste, para ir al de más allá, que es de donde vengo ahora, porque todas las cosas tienen su propia postura, y no la que quisiéramos darle nosotros). Y aunque parecía que me había perdido por estar tan llargu lonxe (tan largo lejos) la verdad es que yo no pierdo el tiempo adornando los hechos que no deben de ser adornados, nin fiéndume en xebraures que van esfaese 'n probeces, perque 'l que non ye llicenciáu 'n filloxofía e lletres, non pué faer munches froritures con les pallabres nin les lletres, ya per ístu, tien que encaldase 'n aforrador d'istus dellicáus y'artifixusus monumentus, perque si lus mesmus que güéi día que lus manexan y'atreinan, la metá de les veces non xapien lu que falen, ya llanquen el focicu fasta les urées en telares de Pachu 'l Xabadiegu betcháus de poxa y'escosáus del granu que ye pelu que tóus muramus nista engochá vida, ¿qué fairé you que 'deprendí namái que tres meses nuna escola pública? (Ni me hondeo en deserciones que se deshagan en pobrezas, porque quienes no son licenciados en filosofía y letras, no pueden hacer muchas florituras con las palabras y las letras, y por esta razón, tienen que hacerse ahorrativos de estos delicados y artificiosos monumentos, porque si los mismos que hoy en día los manejan y cuidan, la mitad de las veces no saben muy bien ni la mitad de lo que escriben, ni otra pareja parte de lo que hablan, y meten por estos menesteres el hocico hasta las orejas, en cuestiones que los imposibilitan para después resolverlas, y si se aproximan a este nivelamiento, lo hacen sembrando una hierba productora de mermado grano, que es el punto primordial que todos intentamos recoger en esta cerda vida. Como cuento, si estos señores eruditos en estas materias se equivocan ¿qué puedo hacer yo, ¡pobre de mí!, que tan solamente he tenido la suerte de ir al colegio público tan sólo tres meses?). Cuento yo que me hallaba en aquellos mis infantiles pensares intentando saber a qué huidos pertenecían aquellas armas, y así dejé tal perder el mucho tiempo que me sobraba, cuando mis ojos retrataron el gran combate que a baja altura, muy por debajo de donde yo me encontraba, sostenían tres cuervos, que despiadada y valientemente le atacaban a un águila real, y ésta piando quizás por el dolor que le inferían los efectivos picotazos de los cuervos, o tal vez en su lenguaje maldiciéndoles llena de rabia por el no poder repeler el ataque de que era objeto. No podía defenderse de sus tenaces atacantes, porque todo su cuerpo en gran tensión estaba, ya que al volar tan bajo, todas sus enormes energías las precisaba para mover sin el menor descanso sus grandes alas, con el apremiante fin de salir de aquel espacio que al parecer pertenecía a los belicosos cuervos, que con ardorosa valentía y enquina ofensiva, disputaban tal natural privilegio, a las mismas soberanas de los cielos. Había yo presenciado muchas veces batallas entre las águilas y los cuervos, y siempre éstos las perseguían atacándoles por su parte posterior, hasta la altura donde el águila ya no necesitase mover sus alas para sostenerse, cuando esto sucedía, los cuervos precipitadamente abandonaban el combate, porque ellos sabían, que donde el águila pudiese planear, todo animal viviente que se acercara, encontraría entre sus poderosas garras una rápida muerte. Queriendo yo saber como es natural el por qué los cuervos atacaban a las águilas, un día que cuidando sus cabras junto a mí estaba un paisano llamado Máximo, que por apodo se le llamaba el «Puchegu», porque tenía tantas razones en sus hablares como palabras por su boca se alumbraran, a pesar de que el Puchegu no sabía leer ni escribir, sabía de cuentos más que el mismísimo Quevedo, e igual hacía cuando se le necesitaba de veterinario que de médico, atinaba casi siempre cuando iba a llover o hacer buen tiempo, en fin, que era Máximu el Puchegu en todas aquellas aldeas de mis amores, una Enciclopedia que aventajaría en mucho a todas las que en nuestros días nos sirven las grandes editoriales, industriadas por hombres estudiosos de las ciencias. Empezó mi amigo el Puchegu explicándome, que son los cuervos de las abruptosas montañas más bregáus (valientes) que los que moran en las valladas o pequeñas lomas, y todo porque la escasez de alimentos en las rocosas cumbres, es muy inferior a los que existen en los valles o montículos, y así como a los hombres la abundancia los hace temerosos y a veces hasta pusilánimes, y la necesidad o privaciones los vuelve por ley de vida temerarios y osados, en los animales ocurre en igual medida lo mismo, así pues, el cuervo defiende su pitanza no permitiendo que las águilas cacen a menor altura que la que les pertenece, y si desde tal situación descubren una pieza, y bajan con su endemoniado vuelo de alas plegadas la apresan y luego vuelven a elevarse al lugar que les corresponde, los cuervos no osarán ni tan siquiera molestarlas, pero si por el contrario descienden para dedicarse a cazar desde el lugar que no les pertenece, entonces los cuervos las atacan con verdadera saña y valentía y siempre logran hacerlas ascender hasta la posición que ellos consideran justa. Esto es así, porque desde tal altura las águilas sólo pueden divisar en tierra una pieza que ellos no cazan nunca, como puede ser un conejo, una pequeña res, un zorro, y hasta inclusive el mismo perro que con el pastor cuida el rebano, y también se han dado casos en que las águilas hasta han cazado un lobo, y con él entre sus garras han subido hasta sus utreras (nidos) donde le devoraban con la misma satisfacción que pudieran hacer cuando se afestinaban con las tiernas carnes de un inocente corderillo. Si las águilas pudiesen volar más bajo sin ser por los cuervos molestadas, también podrían cazar con gran facilidad, lagartos, culebras, etc., etc., y es ésta precisamente la comida que el cuervo defiende, por eso ataca al águila cuando ésta intenta apoderarse de la que él cree que es su exclusiva pertenencia. Terminó el águila al fin tras el ardoroso acoso a que la sometieron los cuervos de subir hasta la altura que ellos consideraron lícita, y rápidamente éstos plegando sus alas la abandonaron y en vertiginoso vuelo buscaron el abrigo de los arbustos de sus montañas. Terminó para mí aquel día el maravilloso espectáculo que la soberana del cielo y los bravos cuervos me habían ofrecido, y fue entonces cuando me incorporé del lugar donde me hallaba sentado, para mirar a mis cabras que guarecían (pastiaban) por encima de donde yo estaba a la corta distancia de unos cincuenta metros, lo primero que mis ojos retrataron fue el orgulloso y antipático macho cabrío, que empericotáu (subido) en un cuetaron (peñasco) a la par que espenucaba (arrancaba) las fuéas d'un pótchiscu (hojas de una enana encina), mientras que las enguyía, parecíame a mí que me estaba mirando desafiadora y despreciativamente, con sus grandes y retorcidos cuernos, su larga perilla y enorme cencerro, se me representaba como el diablo que sonriéndose ladinamente se guasaba de mi humilde persona, a la par que de mi buen Pelayu, pues a entrambos y dos el condenado nos había hecho correr infinidad de veces, por eso, tanto Pelayu como yo siempre que teníamos ocasión y traicioneramente, él le mordía sañudamente en sus cadríles (patas) y yo le atizaba barganazus (estacazos) y pedradas donde mejor encaldase (terciase). Ocurriósele a mi mente en aquellos momentos el darle un buen susto a aquel demonio con cuernos y cencerro, por eso así la escopeta con determinación, y cargada como se encontraba con dos cartuchos, apunté por debajo de donde él se hallaba con el firme propósito de tan sólo darle un susto que no olvidase en su vida, y ya sonriéndome adelantadamente por el resultado de la idea que sin más pérdida de tiempo iba llevar a la práctica, apreté los gatillos de la escopeta, y una doble y potente explosión originose que dio conmigo en el suelo por la fuerte sacudida que el arma emburrióu (empujó) con dolor en mi cuerpo. Pero escosóseme d'afechu (marchóseme del todo) tal dolor, cuando entre el repilar (ecos) de la montaña por la explosión, sentí al macho cabrío lanzar al viento grandes berridas, que hiciéronme con preocupada prontitud deducir, que aquel demonio odioso no se quejaba por el susto que pudiera recibir, sino por la perdigonada que sin yo proponérmelo le había albergado en su pelambroso y maloliente cuerpo, levanteme sin demora del pedregoso lecho donde la escopeta con su duro empujón me había acostado, y aún tuve tiempo de ver cómo el semental de mi rebano rodaba por entre los cuetus del xerrapeiru (peñas de la sierra) infiriéndose más heridas en su cuerpo que las que yo por equivocación con los dos disparos le había inferido, siendo quizás su muerte no la perdigonada que le había desequilibrado, sino los argutoxus cuetus (agudos peñascos) que cual cuchillos al rodar su pesado cuerpo por entre ellos le apuñalaban mortíferamente, por eso al detenerse en su poleamientu (rodar) detrás de un pótchiscu (encina) que encontró en su paso, dejó de berrar en el instante, que su vigoroso cuerpo perdiera la vida. Fuime yo corriendo acompañado de Pelayu que me ganó la palma en la carrera, hasta el lugar de aquel desgraciado suceso, y cuando llegué donde el chivo estingarráu (tirado, acostado) ya no contaba como enemigo vivo, vi cómo a torrentes se desangraba, a la par que Pelayu con su nutritiva sangre se fartaba (hartaba). Pensé yo con gran temor cómo decirle a mi amo lo que había pasado, él que sentía por su chivo un orgullo y continuo ponderado casi desmedido, pues siempre que la ocasión se le brindaba cuando con sus vecinos dialogaba, soliales afarrucado (faroleándose, chuleándose) decir, que no había en toda la comarca un macho cabrío que ni con mucho en raza y estatura, se le pudiese parecer al suyo. Era ya casi la hora de afalar (retornar arreando el ganado para casa) cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amo que el chivo por si sólo se había despeñado, así que guardé la escopeta en la cueva y apresuradamente yo temeroso y preocupado y Pelayu contento por hallarse harto, reunimos el rebaño y nos encaminamos hacia la aldea, parecía que hasta las mismas cabras que en otras ocasiones se mostraban rebeldes y saltarinas, aquel desdichado día caminaban cabizbajas y avizorantes, observando en todas las direcciones con pronunciosa alteración, buscando aquel macho cabrío que las dirigía y dominaba con su orgullosa presencia, haciéndose notar en todo momento, por el continuo tañir de su zumbiétchu (cencerro), que por primera vez en el rebaño no se sentía el caidonante ruxíu (dirigente sonido). Pienso yo que solo contento caminaba vigilante mi fiel Pelayu, porque ya nadie en el rebaño se atrevía a discutirle sus ladridos o frágiles mordiscos, cuando por orden mía a las cabras con eficiencia les infería. Más sin embargo yo, al igual que a mis cabras, algo me tenía también apresado, algo extraño para mí, por primera vez a mi espíritu esclavizaba, que ni era tristeza ni pena, pero sí era miedo y grande desesperanza. Siempre que retornaba con mi rebaño a la aldea, cuando en las atardecidas la montaña abandonaba, mi corazón ameruxáu d'allegría (rebosante de alegría) a mi garganta un torrente de cante le rogaba, y ésta inocente y falta de todo perjuicio, sintiéndose tan dichosa como los mismos celestiales ángeles, cantaba recias asturianadas, mientras que todo mi ente, afanosamente afalaba (arreaba) las cabras. Quizás cantara yo aquellas horas con más gracia que en todo el día por alegre que fuera y pudiera tener, porque por así decirlo me acercaba al sencillo y noble vivir de las gentes de mi aldea, pues diez o doce horas en la continua soledad que en las montañas me acompañaba, para un rapacín como yo era, eran muchas horas desamparado de la comunidad humana, y sobre manera yo, que con ser mi cuerpo ágil y fuerte hasta casi rayar en el desuso, empequeñecido se quedaba si le comparaba con mi espíritu tan ensoñador e imaginativo, que todas las cosas al engrandecerlas confundía, menos el miserable pan de la maxera (artesa) que mi amo me entregaba, que a pesar de ser tan escaso, jamás supe imaginar nada para engrandecerle. Estaba mi amo a la entrada de la aldea esperándome como siempre hacía para ayudarme a xebrar el rebaño, ya que como eran tantas cabras, no cogían todas en la misma corte (establo), y había que llevar parte de ellas a otra cortexa (cuadra pequeña) que estaba en la parte opuesta de la aldea. Entretenía siempre su espera el condenado de mi amo, hablando con un artesano del lugar, que se dedicaba a la fabricación de yugos y madreñas, que tenía su taller montado debajo de un hórreo, que estaba asentado a la salida de la aldea, mismamente en la desembocadura del pedregoso y empinado sendero que venía de la montaña. Desde tal lugar él sentía con antelación el potente tañir del zumbiérchu (cencerro) que ximielgaba (movía) con fuerza y hasta con orgullo el estupendo semental de su rebaño, entonces él liquidaba por el momento con el madreñeiru la conversación que estuviesen embargando, y dedicaba toda su atención a su rebano, observando con avarienta atención, en el propiar si sus ganados venían fartus óu famientus (hartos o hambrientos), o si alguna de sus cabras venía coxa (coja) por mor de haberle caído una piedra o cualquier otro accidente que hubiera acaecido, como solía ser normal algunas veces. Pero aquel inolvidable para mi atapecer (atardecer) vio antes sus cabras que escuchara el ya inexistente zumbiétchu, por eso con su vozarrón de trueno, y como una centella por mí temido, me preguntó a la distancia de una piedra lanzada cuesta abajo: —¿Qué fói lu que pasóu Xulín...? —¿El chivu perdiu 'l mayuelu...? —Quería decirme, que si el cencerro que llevaba su chivo, había perdido el majuelo, o pequeño péndulo que lleva dentro el cencerro. —Esto también era frecuente que sucediese. Contestele yo desde aquella altura con mucho menos miedo que si me encontrase ante su presencia, diciéndole que el chivo se había despeñado, y arriba en la montaña se encontraba muerto. Estas mis palabras que en el viento camino de la aldea mi voz empujó con fuerza, fueron escuchadas por mi amo que se encaricotóu (encendió) en una rabiosa tristeza, que si pudiese desahogarla, seguro que en mi persona haría él su complacencia. También la desgracia del chivo, que por mí a voces era anunciada, fue oída por algunos otros vecinos a parte del madreñeiru, y como aquel semental de macho cabrío había sido siempre tan aponderado e idolatrado por el babayu (bocazas, charlatán) de mi amo, que con su dichoso cabrón los vecinos de la aldea ya habían pescado la costumbre de decir siempre que alguien ponderaba una cosa, ¡non si paezme a mín, que moren más castrones que Manín na nuesa aldea! Bueno pues como estoy contando, todo el lugar en pocos minutos se había enterado y en parte congregado a la salida del camino que bajaba de la montaña, ya que la muerte de aquel chivo que había ya dejado entre ellos la ya dicha cantinela, les había algunos los más envidiosos y vengatibles alegrado, y a los otros los más sentimentales y nobles les entristecía la muerte de tan comentado castrón. (También se suele llamar castrones a los chivos muy grandes). Al fin entré yo en la aldea quizás con el mayor recibimiento que jamás a nadie le hicieran, y todos atropelladamente me preguntaban lo que con el dichoso castrón me había sucedido, y yo les repetía a la par que intentaba xebrar las cabras para llevarlas a sus respectivas cuadras, que se había despeñado y que todo descuatramindáu (deshecho, desarmado) se quedara en la montaña. Un ratiquín (un tiempo) más tarde, y ya siendo casi la oscurecida, tres vecinos del lugar haciendo cuadrilla con mi amo, caminaban en pos de Pelayu y mía, otra vez camino de la montaña, para enseñarles donde estaba estrapayáu (aplastado) el chivo, con el propósito de bajarle para casa, con el fin de aprovechar su piel y carnes, que serían curadas bajo las barras del xardu (secadero) una estupendísima cecina. Llegamos a la postre ya con la noche tan negra como la boca de el lobo, al xeitu (sitio) donde el chivo fechu 'n chaceiru (hecho un deshecho) ya en el frío de la muerte sin despertarse dormía, tanto Manín que yera mi amo, como los tres vecinos que le hacían compañía, sudorosos y respirando medio ahogados por el tremendo esfuerzo que suponía subir con tanta rapidez hasta tamaña altura, sin perder un momento amarraron el animal por las cuatro patas juntas haciendo cucara (en montón, juntándolas todas) con una cuerda que para tal menester ya traían, y colgándolas de un fuerte y largo palo del que también venían poseídos, echáronselo al hombro entre dos, y con menor rapidez y mayor precaución, relevándose entre ellos conseguimos llegar sin novedad a la aldea. A pesar de ser casi la media noche, aun había algunos vecinos en reunión dentro de al parecer amena charla que quizás tuviese mucho que ver con el castrón, Manín y con mi desventurada persona, esperándonos en el lugar donde el madreñeiru trabajaba. Entramos todos en procesión rumorosa en la corralada de la casa de Manín, detrás del cabrón que colgado del baral sofitado en los hombros de dos vecinos se xiringaba (balanceaba), vigilado siempre con sonrisa ladina por mi fiel Pelayu, que comprendía que al no tardar, iba a saciarse hasta el no poder manducar más, con los rojos hígados de quien en vida, le hubiera hecho correr con cierto temor con el rabo entre sus piernas. Mientras que mi amo y sus serviciales vecinos se disponían a desfoyar (desollar) colgado de unos garfios que había debajo del hórreo al desgraciado chivo, la muyer (mujer) de Manín sin parar de condolerse, y hasta inclusive queriendo a mi endilgarme parte de la culpa, me dio de cenar una escudilla de farines (harina de maíz cocida) con una taza de leche de cabra, porque la leche de las vacas la tomaban ellos y la que sobraba la hacían en manteca, que tampoco yo nunca la probaba. Por primera vez no se hallaba sentado a mi lado sacando la lengua y relamiéndose, mirándome con sus ojos inteligentes en espera que yo le tirase delante de sus narices una cucharada de mi comida a mi fiel Pelayu, pues él sabía que al lado del castrón, tenía una fiesta grande con sobrada pitanza. Comía yo vorazmente aquellas puliendras (farinas), a tan desusada hora de la noche, sin que mi mente de pensar cesara, y antes de terminar mi miserable cena, una luz que me llenó de cierto temor en mi cerebro escendiose, para decirme con su claridad, que no iba a transcurrir mucho tiempo antes de descubrirse mi mentira, porque al esmianaye 'l pelleyu (quitarle el pellejo) al castrón, le encontrarían incrustadas en su cuerpo las postas que le habían matado, y me interrogarían sobre tal suceso, siendo yo al momento un cómplice y encubridor de la muerte del condenado cabrón, que según parecía me iba a dar guerra hasta después de ser muerto. Seguramente querrían saber el por qué les había mentido, haciéndoles creer que se despeñara, cuando a la prueba estaba que fuera abatido por un tremendo pistoletazo. Bajé después de cenar a la corralada donde los hombres andaban a vueltas en la desfoyadura del castrón, a la luz de un par de candiles de carburo y no llevarían un cuarto de hora reparándoles en su circunstancial oficio de carniceros, cuando Antonón el de la Cuandia dijo sorprendido mirando para mi amo que le alumbraba con el candil en la mano para que los otros vieran mejor en la faena que encalducaban (hacían). ¡Ah Manín, isti castrón non morrióu comu diz el tou criadín despeñáu, pos tién ente 'l coración ya lus polmanes un manegáu de postes llancades, asina que si quiés saber quién l'achuquinóu, pregúntaye 'l tou rapazacu, lu que axucedióu! ¿Qué ye lu que me tas diciendu...? ¿Quién diañus diba pegái 'n tiru 'l miou cabrón ? Antonón arrabucandu d'ente les asaures del chivu cuatru ou cincu postes que yeren de grandies comu arbeyinus rancuayus, díxole 'l miou amu metiénduyes per dellantri 'l focicu: ¡Mira Manín, ístu fói lu qu'achuquinóu 'l tou chivu! (Ah Manín, este cabrón no murió despeñado como dice tu criado, pues tiene entre el corazón y los pulmones un cesto de postas plantadas, así que si quieres saber quién le asesinó, pregúntale a tu muchacho lo que sucedió). (¿Qué es lo que me estás diciendo? ¿Quién demonios le iba a pegar un tiro a mi cabrón?). (Antonón arrancando de entre las asaduras del chivo cuatro o cinco postas que eran de grandes como pequeños guisantes, le dijo al mi amo mostrándoselas por delante de su hocico: ¡Mira Manín, esto ha sido lo que asesinó a tu chivo!). Hallábame yo detrás de ellos a media penumbra, por eso no pudieron ver cómo todo mi cuerpo temblaba, y mis mexiétchas (mejillas) se encendían como las mismas brasas cuando el viento las apuxa (atiza). Quizás si fuese a pleno día, me hubiesen sacado la verdad al descubrir yo mismo por mis síntomas externos la mentira, pero la noche, encubridora de toda claridad que profané sus negras vestiduras, me ayudó a ser firme e inamovible de mi primera mentira. Convencido mi amo de que le había engañado, acercose a mí con el candil en una mano, y llena su despreciable alma de ira, y enloquecida venganza, con la otra su mano, atizome un fatáu de morráes (varias galletas, tortas, guantazos) que dieron con mi cuerpo en el suelo, y antes de que yo pudiese huir del peligro que me rodeaba, levantome del suelo con la misma mano que tan vilmente me castigara, y a la par que alumbraba mi rostro donde la abundante sangre que manaba de mi nariz lo embadurnaba, me dijo mirándome con sus ojillos de bracu (cerdo) donde la maligua ira en un brillo salvaje se enseñoreaba: ¡Ahora mismo me vas a decir hijo de perra y de republicano asesino, que el día que asesinaron a tu padre que era lo mismo que tu un embustero y un bandido, te tenían que haber envenenado a ti, para que no pudieses hacer el mismo mal que hizo tu condenado padre, vamos, dime quién fue el que disparó contra mi chivo, dímelo pronto o terminaré contigo! Y al tenor que esto me estaba diciendo, su dura mano caía una y otra vez sobre mi rostro, y fue entonces cuando aquellos hombres de entre sus manos me arrancaron, pues al no hacerlo, quizás aquella bestia humana, que había luchado en defensa de la (PAZ DE ESPAÑA) fácil me hubiera asesinado, como seguramente acostumbrado debía de estarlo, al haber practicado tal demoníaco proceder, con otros indefensos inocentes, de los miles que asesinados fueron en Nuestra Patria, por cobardes, dañinos y miserables hombres, como lo era mi despreciable amo. Fue curado con agua fresca mi amoratado y sangrante rostro por Antonón de la Cuandia, que me aconsejaba cariñosamente, les dijese lo que con el cabrón me había en la montaña sucedido, y que no tuviera ningún miedo de contar la verdad que se buscaba, pues ella misma me protegería de quien me hubiera amedrantado para que no le delatara. Cuéntanos hijo si fueron los huidos quienes al chivo le dispararon, ya que nadie más que ellos pudo hacer tal cosa, y ten presente que si no nos lo dices ahora, mañana vendrán los guardias y ya verás cómo con ellos no puedes seguir negando. Díjele a Antonón el de la Cuandia, que yo estaba dormido, y que me desperté cuando sentí al cabrón bramar desesperado al tenor que bajaba rodando por entre los peñascos, siendo aquello todo cuanto yo había visto y oído. Volvió otra vez ya más sosegado mi amo a insultarme y amenazarme, y a la postre me ordenó que abandonara su casa, pues él no fartaba bribones que lejos de cuidar su rebaño, permitían que personas tan canallas como yo lo era se lo asesinaran. Marcheme de aquella casa de noche, maltrecho mi cuerpo y deshecha de sufrimientos mi infantil alma, sin más pertrechos que los que llevaba a costillas, que eran los únicos que poseía, y que constaban de un mono de caqui hecho de la guerrera de un soldado, con más remiendinos que de plumas tiene una gallina y de todos los colores que imaginarse puede, calzado con unas alpargatas de esparto donde los calcaños se asentaban en el suelo y los dedos lo mismo hacían por no quedar de las alpargatas nada más que la parte del centro. Por primera vez desde hacía varios meses que Pelayu era o mejor dicho había sido compañero inseparable de hambres y fatigas, de juegos y caricias, de largas soledades entre ambos repartidas, por primera vez digo, mi fiel compañero ya no me seguía, me traicionaba el muy ladino por unas piltrafas que de vez en cuando aquellos hombres que carniceraban en el cabrón, le arrojaban en el empolvado suelo de la corralada, para él valía en aquellos momentos más la asquerosa pitanza, que todo el cariño que yo pudiera brindarle, ya no se recordaba el muy desagradecido de que yo repartía con él a partes iguales la escasa comida que para mi sólo me entregaba el llabascón (cerdo grande) de mi amo, en una palabra, Pelayu era un desagradecido y egoísta, propiedad que en mayor o menor cuantía, va fusionada en el instinto de todo ser mamífero de la Tierra. Llegué aquella primera noche de mi vida, que había sido maltratado, insultado, golpeado, pisoteado, arrastrado y ofendido a tan gran profundidad y altura, que dudo que a mis años en todo el mundo, a nadie le hubiera sucedido tan inhumana atrocidad, cuento yo, que hice mi entrada en la casa de mi madre, que en la sazón se encontraba trabajando en una alejada aldea, en el caserío de otra viuda que su marido había sido asesinado en el cementerio de San Salvador de Oviedo la misma noche y en el mismo paredón que fusilaran a mi padre, así pues, hallábame yo sólo en casa y eso enormemente en aquellos momentos me alegraba, pues si mi madre hubiera estado en la casa, le haría sufrir aviñonándome yo de pena, y quizás ocurriesen peores cosas, ya que mi madre era, y aun sigue siendo, y Dios me la conserve muchos años, pues fue lo mejor y lo único que he tenido en mi existencia, mujer de duro carácter, intrépida y valiente hasta no tener el más pequeño temor, de pelearse ella sólo contra todos los moradores de la aldea. ¡Cómo mi madre, nacen en un siglo pocas mujeres! Al día siguiente que era domingo, y por tener en la parroquia a que pertenecía mi aldea, un cura que para demonio había nacido, ya que el muy condenado había conseguido de las autoridades una ley, que no se quién se la había fabricado, pero el caso es que existía, y condenaba a todos los vecinos a oír la Santa Misa, y a no trabajar ni en las tierras, ni en los prados, ni en nada, bajo pena de una multa que la ley considerara justa por ser injusta. Como yo ya no tenía trabajo, pues cuidar los ganados estaba permitido, y aquel gochu de mi antiguo amo desde aquel día tendría que hacer el trabajo que como un miserable esclavo yo le hacía, me levanté tarde del único xergón de fuéa (jergón de hoja) que en la casa había, que lo había industriado de unos sacos, porque todo cuanto poseíamos que era bien poco, al terminar la guerra el honrado vencedor nos lo había robado, y no contentos con esto, todavía fusilaron a mi padre, acusándole de haber robado grandes cantidades de dinero, de haber hecho esto, lo otro, y lo demás allá, y todo porque se le querían cargar cuatro caciques, como se ha hecho en todos los lugares de mi Patria buena. Noté que me dolía el rostro y que le tenía ensangrentado, no pude mirármelo al espejo. porque éste era un lujo que en mi casa no existía, así pues, me fui hasta el río que por detrás de mi casa pasaba, y me lavé como mejor pude, secándome después a las sucias y ásperas mangas de mi mono, y sin desayunar nada, porque en la casa no habla ni la más mínima consolación de comida, me dirigí a oír la misa, ya que yo de pequeñín era muy creyente y religioso. Estando yo enredando (jugando) con algunos otros guaxinus (niños) de mi aldea, en espera que tocase la última campanada para entrar en la iglesia, vi llegar la pareja de la guardia civil y un vuelco de temor revolvió mi ánimo, que casi consiguió ordenarme que saliese corriendo, huyendo pronto de aquel nuevo peligro que me acechaba. Sin embargo no lo hice, porque o no era lo suficientemente valiente, o lo necesariamente cobarde para hacer tal cosa, lo cierto es que cesé de jugar y me quedé mirando para ellos, lleno de temor, de tristeza, de pena. Preguntaron a alguien quién era yo, uno de mis vecinos me señaló, entonces los guardias me llamaron, y yo hacia ellos avancé, cabizbajo, temeroso y desamparado, igual los niños que los vecinos me miraban sin urniar (decir) palabra, muy posible muchos de ellos, tanto fascistas como rojos, vencedores o vencidos, sintiesen una profunda pena al ver aquel niño, desventurado e inocente ruina que dejó la vil venganza de la posguerra, avanzar sin protección ni cariño de nadie hacia los guardias, al fin llegué junto a ellos y me los quedé mirando, no me gustaron sus rostros, que me parecieron dos demonios, entrambos se quedaron mirando unos momentos en silencio mi rostro, en el que se podía leer la despreciable cobardía y nefastosas intenciones, que se enraizaban en el podrido sentimiento de mi amo, pude comprobar que esbozaban una tenue sonrisa, y no pude descifrar, si era que les alegraba observar el sello del martirio anclado en mi cara, o si por todo lo contrario, me dedicaban un consuelo de lastimosa consideración. Qué enano era yo físicamente en aquella lejana y para mi inolvidable, desgraciada y maestrosa mala época, si desde mi distancia también en el momento mi señora prisionera, proyectó mi mente siempre libre, como el misterioso dios que en cada mente humana vive, cuento yo que si me observé ante toda aquella gente, asustados los unos, hartos de maltratos, satisfechos los otros, por formar parte del mando, e indiferentes los restantes por no contar nada en ningún bando, digo que si me vi tan insignificante en mayor cuantía todos cuantos me rodeaban eran, ya que ninguno de ellos optó, en defender a un niño inocente y lleno de temor, que no había cometido más delito que el matar sin querer a un chivo, que era menos cabrón que todos aquellos papalbus humanos. Uno de los guardias con el mosquetón en la mano, me acarició mi corta y jamás peinada cabellera, pues nada más que tenía dos dedos de larga, mi madre me la rapaba al cero para que los abundantes piojos en ella no sembraran la descendencia de sus miserias, y a la par que esto hacía tan despreciable celador de una ley muy poco justiciera, con palabras que pretendían ser cariñosas y amables me dijo: —Ya veo por las caricias que luces en tu rostro, que con todo merecimiento y sin ninguna duda el señor Manín te ha hecho, que eres un niño rebelde, desobediente y malo, que te niegas a decir la verdad, y por lo tanto por todos estos endemoniados pecados irás al infierno, así es, que si ahora mismo no me dices quién fue el que disparó contra el chivo de tu amo, yo también tendré que castigarte. En esto estábamos el guardia y yo rodeados por los vecinos que no decían ni pío, cuando hizo acto de presencia el señor cura, que relevando a la autoridad de su palabra no así de mi persona, me aconsejó apoyando sus frases en la Divinidad de Señor, para que les contase la verdad que me liberaría de todos mis sufrimientos. Díjele al cura lo mismo que al guardia que yo estaba dormido, y que sólo me había despertado al oír al chivo berrar a la par que bajaba por entre los peñascos rodando. La ruda mano de aquel guardia, que seguramente había sido toda su vida un rústico campesino y que la guerra le había liberado de tan honrado lugar para colocarle en el más delicado de los oficios, como es el de servir con dignidad a la Justicia, cuento yo que aquella pesada mano de aquel hombre que pensaba que las personas había que tratarlas como a las bestias con las que él hubiera vivido siempre, dejó de acariciar mi cabeza y sus dedos se aferraron como si fuesen fuertes murgazas (tenazas) a una de mis uréas (orejas), y sonriéndose como si me estuviese el muy hipócrita acariciándome, a la par que me rogaba que le contase la verdad, me apretujaba con tal fuerza, que el dolor que me inyectaba me hacía ver todas las estrellas. Creo que lo que más le molestaba aquel cobarde representante de la ley, no de la Justicia, era que yo, que la vida ya me había forjado en saber llevar el sufrimiento, ni llorara, ni gritara ni menos me quejara de nada, por eso el infame seguía despiadamente con todas sus fuerzas apretándome, aun es hoy el día, que cada vez que me recuerdo de aquel momento mi oreja se pone tan rápidamente colorada, que hasta me molesta el calor que alumbra. Así en este atroz sufrimiento yo me debatía, sin que nadie de los allí reunidos por mí intercediera, dentro del horripilante dolor que me producía aquel estrapayáu d'uréas (retorcimiento, aplastamiento de orejas), cuando llegó mi madre ante la concurrencia, pues como era domingo, bajaba la pobre de aquella aldea donde toda la semana había estado trabajando, trayendo encima de la cabeza una manieguina (cesta) llena de viandas que en el caserío le habían dado a cuenta de su esfuerzo. Cuando mi madre me vio a mí, en tal escarnecimiento, tiró la manieguca al suelo, y llena de una fuerza airada que la multiplicaba, se acercó tan randa como una centella hasta mi verdugo y arrancándole el mosquetón de un fuerte tirón de entre su mano, le pegó con él tamaño golpe encima de sus costillas, que dio con él como si se tratara de un muñeco de trapo en tierra. Antes de seguir con esta cierta historia, voy hacer un inciso, para describir muy someramente cómo era mi madre en aquella época. Era joven, aun no llegaría a los cuarenta años, y a pesar de su juventud, ya había perdido la pobrecita dentro de los mayores sufrimientos que se puedan imaginar, a dos hijos que luchaban en la guerra, a su marido que fuera fusilado y a todo cuanto poseía. Mi madre como perteneciente a la más ancestral raza astur, era rubia, con el pelo del color de la miel, o de la escanda sazonada, tan abundante lo tenía, que cuando lo llevaba suelto y se acuruxaba (agachaba) le tapaba todo su cuerpo como si lo cubriera con una preciosa manta. Sus ojos eran a veces tan azules como el transparente cielo de una mañana de primavera, y en ocasiones eran tan verdes como los mismos campos de nuestra aldea. Era tan pura y recia como la misma madre naturaleza, inamovible en sus decisiones, honrada y justiciera. Era una auténtica astur procedente de la primera raza que pobló las ubérrimas montañas de mi noble tierra, y no una mistificación como somos hoy en día más del noventa por ciento de las gentes asturianas, enraizados con todos los colonizadores de nuestra tierra. Mi madre enojada era una invencible fiera, y tranquila y serena, era tan hermosa y dulce como incomparablemente lo es mi asturiana tierra. Y ya dicho con suficiente claridad como era esta excepcional mujer, vuelvo a centrarme en el desaguisado que mi madre justicieramente preparara, con una valentía y decisión tal, que dejó a todos perplejos y anonadados, pues el guardia que en posición ridícula espanzarrado moraba en el suelo, desde tal lugar miraba con ojos desorbitados a mi madre que con el mosquetón en la mano y a la par que se lo arrojaba con fuerza y mala sangre contra su pecho le decía: ¡Yes un llimiagu, lu mesmu que toes istes xentes que conxentíen, qu'dellantri de la mesma ilexia del Faedor, y'en prexencia d'isti cura escosáu de coyones ya xusticieres razones, lú mesmu que tous vuexotrus que sois una cabaná de baldreyus, que tu que yes un cachiparru, martirizares a isti nenín pequenu, ya s'ístu faedis con miou fíu qu'entavía 'l probitín non sabe dúnde come, ¿qué faeredis con les prexones mayores? (Eres un rastrero baboso, lo mismo que todas estas gentes que te consienten, que delante de la iglesia de Dios y ante la presencia de este cura que no tiene ni cojones, ni justicieras razones, lo mismo que todos vosotros, que no sois nada más que un rebaño de cobardes, que tú que no eres nada más que un parásito martirizaras a este pequeño niño. Y si esto haceís con mi hijo, que todavía el pobrecito no sabe de dónde come, ¿qué hareis con las personas mayores...?). El otro guardia que sin lugar a dudas parecía un hombre con mejores sentimientos que el gusano que me había martirizado, intentaba sujetar a mi madre propinándole palabras que le aconsejaban que no complicara más las cosas, mientras que su repugnante compañero se levantaba del suelo, y ya con el arma entre sus manos, la enarboló por encima de su cabeza en amago de dejarla caer encima de mi madre a la sazón que con una inquina maligna y cobardosa le decía: ¡Si fuese usted un hombre, ahora mismo le partía la cabeza en dos para que al final de su existencia comprendiera usted, que el deber de todo ciudadano es respetar a la ley! A lo que mi madre le respondió de la siguiente manera: —Si you fora un home, a usté había qu'allevantalu dóu tá, p'ancuandiálu debaxu tierra, que ye 'l llugar quéi cuerresponde a la xentuza baldreyante comu ye usté. Ya tocante a la ley que reprexenta, que ye tan betchá de maldáes comu usté mesmu, pásula you ya toes les prexones decentes pente les piernes ya mexamus per echa. ¡Perque isa lley que tantu cacaréa achuquinóu ya t'achuquinandu a fatáus d'iñocentes, sin respetar nin al vietchu que t'encantu la xepoltura, nin al xoven qu'entavía non golióu 'l tafu de papalbus ya rapiegus que tienen tous los comedores que la endubiechan y'esmarachen! (Si yo fuese un hombre, a usted había que levantarle del lugar donde se encuentra para enterrarle bajo tierra, que es el sitio que le corresponde a la gentuza cobarde como lo es usted. Y tocante a la ley que tanto cacarea, que está tan rica de maldades como usted mismo, la paso yo y todas las personas decentes por entre las piernas y meamos por ella). (¡Porque esa ley que usted representa, ha asesinado y está asesinando a muchos inocentes, sin respetar ni al viejo que ya se encuentra al borde de su sepultura, ni tampoco al joven que todavía no se ha olido, el característico mal hedor que emana de los comedores, indeseables y ladrones que la han hecho, así como ustedes que atropelladamente obligan a punta de pistola y látigo a que se cumpla!). Aun puedo ver en los rostros de todas aquellas gentes que nos rodeaban, desde esta asquerosa celda donde viviendo el presente que me aprisiona en esclavo de unas injustas ordenanzas, mi mente desdoblándose en dimensiones pasadas, añora con tristezas y alegrías, las primeras alumbradoras fuentes de toda mi desgracia. Sí, veo los ojos asustados de algunos de mis convecinos, que al escuchar aquellas graves y acusadoras palabras que mi madre airada, enloquecida y por toparse en su justo desquiciada, le decía a aquel guardia que tan cobardemente la amenazaba. Sí, veo como todos ellos con tristeza pensaban, que mi madre no iba a salir de aquel asunto bien librada. Pues en aquellos tiempos por menor delito, al paredón de fusilamiento llevaban a personas más recomendadas. Vi los ojos de aquel guardia ruin y rastrero, vilos cómo se llenaban de una alegría satánica, quizás en otras ocasiones ya por él vivida, cuando a tantos inocentes martirizaba o asesinaba. Vi cómo dejó de amenazar a mi madre, cómo colgó el mosquetón de su hombro, y metiendo la mano sonriendo canallescamente en su macuto, sacó unas relucientes esposas con las que se disponía a encadenar a mi madre en el lleldar (acaecer) que le decía: —La voy a llevar a usted y a su hijo detenidos hasta el cuartelillo, y allí, le enseñaremos a usted a respetar la ley y el orden, ya verá usted cómo cuando nosotros la dejemos, no se le ocurrirá jamás ofender a la ley y al régimen, ni aun en su propio pensamiento. Y en cuanto a su cachorro, que parece ser tiene su misma casta, también le enseñaremos a decir la verdad aunque tengamos que arrancarle la lengua. Fue entonces cuando uno de los dos principales caciques de la aldea, que también ye menester que cuando encarte les diga cómo eran, le dijo al guardia con palabras amenazadoras: ¡Dexe tranquíl ista muyer ya 'l sou fíu, pos güéi mesmu vou cuntaye you 'l sou xefe la clás de guardia que ta fechu. (Deje tranquila a esta mujer y a su hijo, y hoy mismo le voy a contar a su jefe la clase de guardia que está hecho, que se ha dejado desarmar por una mujer cuando cobardemente usted martirizaba a su hijo, poco puedo poder yo si no le hago catar covixu noitre ufixu (oficio), perque nisti de guardia paeme amindi que nun ten llixa (arte, valer, etc.). La fuerza y poder que tenían aquellos desalmados caciques en aquellos tiempos de desalmados vivires, achindi mesmu xuntu lus mious güétchus (allí mismo frente a mis ojos) quedaba bien claro, porque aquel guardia aviñonáu de miéu (lleno de miedo), se justificaba rastrera y servilmente pidiéndole perdón aquel hombre que no había sido en toda su vida nada más que un verdadero canalla, per ístu miou má noxá fasta cuaxí la llocura dista maneira le falóu (por esto mi madre enojada hasta casi la locura de esta manera le habló). —Lu que me faltaba per uyír, que tena que debéi cumplíus a isti baldrayu d'achuquín, que dexóu la nuexa 'ldina xemá de güerfaninus dexamparáus de la mán del Faidor ya de lus homes. (Lo que me faltaba por escuchar, que tenga yo que deberle favores a este cobarde de asesino que dejó la aldea sembrada de huérfanos desamparados de la mano de Dios y de los hombres). ¿Nun foste tóu sou banduerru de lus enfermus el que denuncióu 'l miou home paque me l'achuquinaren na cárxel d'Uviéu? (¿No has sido tu comedor, canalla de los infiernos el que ha denunciado a mi marido para que me lo asesinasen en la cárcel de Oviedo?). ¿Ya con lus fíus de Manolón el Gocheiru...? ¿Qué foi lu que fixiste conechus baldrayán? Que yeren un par de rapazus más bonus qu'el pan d'escanda qu'enxamás fixerun mal a naide, ya cundu taben per aquíndi de millicianus, ya tóu t'encovaxabes fugáu per les branes, tóus xapiemus na cabana que t'empayaretabes, ya tantu nuexóitres perque yeras veicín comu aquechus ñocentinus rapazus qu’achuquinasti deximiémuste xempre pa que nun te prendieren. Que fatiquinus forun lus probetayus rapazus, y'anxín pagarun con las sous vides les sous fatezas, pos se te viexen deñunciáu, nistes gores tabes fechu 'n meruxéiru de merucus, xustamente lu que yes, y'echus taríen vivus al lláu de lus sous pás. (¿Y qué has hecho con los hijos del Cerdero?, que eran un par de mozos más buenos que el pan de escanda, que no han hecho más mal los pobrecitos, que cuando fueron al servicio militar por la quinta; y estuvieron por estos contornos de milicianos, mientras que tu andabas por la braña huido, y sabiendo nosotros en la cabaña donde te refugiabas, no te hemos denunciado porque eras nuestro vecino, aunque tuvieras la idea política que te diera la gana, que no debe de ser ninguna, porque te parió tu madre canalla desde la entraña, pues como te estoy diciendo, tanto aquellos grandes rapazos como nosotros, te olvidábamos siempre para que nunca te cazaran. ¡Qué tontos fueron aquellos pobres y desgraciadinos muchachos, y así pagaron con sus vidas sus tontezas, pues si te hubiesen denunciado, a estas horas, tu estarías hecho una verbena de gusanos, que ni más ni menos es lo que eres, y ellos estarían vivos al lado de sus desesperantes padres!). Todos escuchaban a mi madre silenciosos y asustados, considerando algunos con tristeza, que mi madre se había vuelto turulata (loca) para atraverse a manifestar acusadoramente ante los guardias, el cura y el pueblo, lo que todas las gentes de la aldea sabían que era cierto, pero no se detuvo mi madre en el acuse que le hacía aquel villano de todas sus bellaquerías, pues al no encontrar nadie que la importunara, siguió con su palabra y con igual fuerza mortificándole de esta manera: —E nus tiempus d'endenantes, cundu lus roxus mandaben lu mesmu que vuexotrus facedis nagora, non trañia l'esquilona de l'ilexa p'axuntanus en conceyu p'uyír la misa tres el cura, perque pieschada taba la casa del Faidor, ya con lus curas lus roxus nagua querían, peru a pesar de tar tan lexus del Faidor, a naide s'achuquinóu n'aldea, ya se morrierun un par de rapazus, fói nel frenti, peru nagora que tenemus l’ilexa 'l entestate, y'un cura que coyius de la man quiér chevanus a tóus pel atayu de non sei que Dios, ya non sei que cielu, pos con tou isti telar, entremedáu de cures, ya caciques comu lu yes tóu, de confexones, mises ya xermones, achuquinasteis n'aldea 'n poucus dies, más xentes que de mala manera, enxamás de lus xamases en Asturies murrierun. Se tóu xupiés so lladrón achuquinante, lu mesmu que toes istes xentes que m'acorrelan, lu que you tenu xufriu nes comunicaciones de la muerte que se encaldaben na cárxel d'Uvieu, dúnde 'l miéu ya 'l espavoríu facien fuercia, únde 'l fríu enxenebráu la entraña te queimaba, únde les chárimes esbocáes en el glayíu xapoixaben, atristeyáus ya dollores qu'eszarapicaben, tous lus xentíus de cuantus escuchaban. Non puéu apoixar de mious videtches, lus güeyus enfervecíus de aquechus homes, qu'agoxáes allumbraben engafuráes chárimes, con les manes tembluqueántes per el miéu, acoyendu con desesperación las rexes de fierru, que non lus dexaben en postreira vez, abrazar a la sou muyer ya lus sous fíus, qu'ameruxáus de cariñu, ya betcháus de dollor, choraben ya glayaben, xiringáus per el amore que profexaben naquel home, que yera 'l pá de lus fíus, el mantín desous quereres, y’l caidonal del sou llare. Naide algamía per mor de aqueches rexes de fierru entemedades, falagar cómu postreira despedida, a la muyer nin al home, nin lus pequeninus fíus, que güerfaninus naquecha nueche diben quedaré, perque banduerrus baldreyus lu mesmu que tóu, lus deñunciaben y'acusaben de faer fatáus de couxes, que ni nel xoñéu lus probetayus dacuandu lleldaren. Tóus nun mirabamus atristeyáus per debaxu la borrina qu'acobertoriaba lus güeyus encarnispáus pe les chárimes, ya lexus de falanus tantes couxes, nel tiempu tan escosu que nus daben, esfaíamonus en playíus choramiqueirus llastimeirus e nes fanes más mortales. Enclicáus tous per un dollor que nes entrañes esquiciáu t'esgarduñaba, tabamus fatáus de xocenes muyeres que güéi toes viudes y'esgraciaínes semos, enlloquecides y'engarrinchades a les rexes que a la llibertá ya la xusticia trincotiaben. Nagua podiamus decinus, perque la pallabra afogábase na conguetcha qu’el alma esfaída pe la tristieza sacupaba, sous penares nel gargüélu, a munchus el dollor añuedábayes el celebru con tal prietura, que esmurgazábanse col xentíu perdíu nel enllabanáu xuelu. Alcuérdume comu s’agora mesmu fora, ya xamás de lus xamases tal desxusticiáu, endiañáu, baldreyóuxu ya chuquinamientu de xentes abondes d'eches tan iñocentes comu isti rapacín, que la mesma lley qu'achuquinóu a suo padre, martirizóulu a él, ante 'l cura, que mangonéa la mitá la aldea, y'isti banduerru de cacique dumeña entrambas partes, ya tous voxoutrus qu'empaparáus per el miéu, olvidósebus defender tou lo güenu per lu que lus vuesus homes llucharun ya morrierun ¡Sin alcuerdume d'aqueches canallesques comunicaciones que se lleldaben na cárxel d'Uvieu, ya non esborraránseme de les mious vidatches metantu que la vida me acompañe! (En los tiempos ya pasados, cuando los rojos mandaban lo mismo que vosotros hacéis ahora, no tañía la campana de la iglesia, para llamarnos y rejuntarnos a todos en fraternal comunidad, para escuchar la misa detrás de un cura, porque cerrada estaba la Casa de Dios, y con los curas los rojos no querían saber nada. Pero a pesar según parecía de que se encontraban muy lejos del Hacedor, a nadie asesinaron en la aldea, y si han muerto un par de jóvenes, ha sido luchando en el frente. Sin embargo ahora, que tenemos la iglesia siempre abierta y un cura que asidos de la mano, quiere llevarnos a todos por el camino más corto para alcanzar, no sé a qué dios, ni tampoco a qué cielo, pues con todos estos sucederes que ahora están pasando, entretejidos por los curas, y por caciques como lo eres tú, de confesiones, misas y sermones, habéis asesinado en la aldea en pocos días, más gentes que de mala manera, jamás de los jamases no contando estos tiempos, en todo Asturias han muerto. Si tu supieras so ladrón y asesino, lo mismo que todas estas gentes que nos rodean, lo que yo he sufrido en las famosas comunicaciones de la muerte que se hacían en la cárcel de Oviedo, donde el miedo y el pavor, hacían fuerza, donde el helado frío que el temor producía, al mismo tiempo las entrañas te quemaba, donde las lágrimas deslocadas en gritos lastimeros se posaban, haciendo tristezas y dolores tan inmensos, que despedazaban todos los sentidos de cuantos escuchaban. No puedo apear de mi cerebro los ojos enardecidos de aquellos hombres, que a cestadas alumbraban envenenadoras lágrimas, y con sus manos temblorosas por el miedo, cogían con desesperación las rejas de hierro, que les prohibían por última vez, abrazar a sus mujeres e hijos, que llenos de cariño y ricos de dolor, lloraban y gritaban desesperadamente, movidos por el amor que profesaban a aquel hombre, que era el padre de los hijos que quedarían ya para siempre desamparados, el amante esposo de sus quereres, y el fuerte guía de sus lares. Nadie alcanzaba por la causa de aquellas rejas de hierro fuertemente entretejidas, halagar como última despedida, a la mujer ni al hombre, ni a los amados y pequeños hijos, que huerfanitos aquella noche si iban a quedar, porque indeseables cobardes lo mismo que tu eres, les habían denunciado y acusado, de haber hecho muchas y malas cosas, que ni en el sueño los pobrecitos, jamás ni habían pensado. Todos nos mirábamos entristecidos, por debajo de la niebla que nublaba los ojos enrojecidos por las lágrimas, y lejos de hablar de tantas cosas en el tiempo tan corto que nos daban, nos deshacíamos en lamentos lastimosos, que nos precipitaban en los abismos más mortales. Agachados todos por un dolor que en nuestras entrañas enloquecido sin piedad las arañaba, estábamos en aquella triste ocasión, muchas jóvenes mujeres que hoy todas viudas y desgraciadas somos, enloquecidas y agarradas con desespero a aquellas rejas, que a la Libertad y a la Justicia pisoteaban. Nada podíamos decirnos, porque las palabras ahogábanse en la garganta, que el alma deshecha por la tristeza, vertía en ella sus penares. A muchos el dolor les aprisionaba el cerebro con tal fuerza, que se desvanecían privados del sentido entre las losas que poblaban el suelo. Recuerdo como si ahora mismo estuviese sucediendo, y nunca jamás, tal injusticia, endiablada cobardía, y canallesco asesinamiento de gentes, muchas de ellas tan inocentes como este pequeño, que la misma ley que asesinó a su padre, le está martirizando ahora, precisamente ante la presencia del cura, que es el dueño de la mitad de la aldea, y de este indeseable de cacique, que domina entrambas partes, y de todos vosotros que llenos y dominados por el miedo, os olvidasteis de defender todo lo bueno y hermoso, por lo que vuestros hombres lucharon y murieron). (¡Sí recuerdo aquellas canallescas comunicaciones que se hacían en la cárcel de Oviedo, y que ya nunca podrán borrarse de mis sienes, mientras que la vida me acompañe!). Recuerdo perfectamente cómo todas aquellas gentes escuchaban a mi madre entre asombrados, y compasivos, entre temerosos avergonzados y ofendidos, y quizás hubiesen escuchado muchas más injusticias que habían hecho no los caballeros y valientes soldados, que denodadamente lucharon hasta conseguir la victoria, ni tampoco las juventudes que militaban en el partido triunfador, sino las gentes maduras, caciques que habían conservado la vida en entrambos bandos, que llenas de un odio vengativo y endiablado, habían hecho ellas más muertes criminales en la paz de la posguerra que todos los leales luchadores de enemigos bandos. Digo yo que mi madre con su cordura de mente les hubiese seguido acusando, si el cura, muy oportuno y diplomático, como son todos los religiosos de carrera larga, no se ausentara sin decir palabra, y ordenara al sacristán que tocase la última campanada, para entrar a la iglesia con el fin de escuchar la misa. Y ahora diré, que mal dicho está que yo diga que el sacristán tocase la campana, porque no había tal campana, ni en la iglesia de mi aldea ni en ninguna otra en todo el valle, ya que los rojos, se las habían llevado todas, no sé con qué fin ni propósito, como tampoco puedo comprender porque quemaban los santos que jamás les harían ningún daño, y dejaban con vida a indeseables como los caciques asesinos de mi aldea. Lo cierto es, que como campana de la vieja iglesia de mi aldea, había un trozo de raíl colgado del pórtico con una alambre, donde aporreaba el sacristán, con un martillo medio deshecho de los de cabruñar la guadaña. Nada más que el toque comenzó hacerse sentir, fueron las gentes desfilando tras la llamada de la postrera campanada, sin que nadie se osara replicarle a mi madre ni tan sola una palabra, bien fuese de desagrado o de conformidad con cuanto había enardecidamente manifestado. Todos se adentraron en la casa del Señor donde yo creo, que si el Nazareno pudiese apoixase (apearse) de la Cruz, no dudo que a todos ellos una tocata de barganazus les esfargayara. (Paliza de palos que en ellos prodigara). Dejó mi madre de reñir a voz en grito, pero siguió haciéndolo muy quedadamente, a la par que con gran remango recogía su cesta, que colocándola esta vez debajo el brazo, nos encaminamos para nuestro lar, mientras que aquellas gentes, culpables unas e inocentes las otras, le rogaban a Dios, los unos por sus pecados monstruosos ya cometidos, que en El no habían pensado cuando los ordenaban, los otros, quizás le pidieran paz y prosperidad para ellos, sus cosechas y ganados, pero Dios no escucharía ni menos ayudaría, ni al pecador tal vez arrepentido, ni al inocente libre de pecado, y lo sé por propia experiencia, porque yo, tantas veces le he llamado, suplicado y rogado, siempre a cuestas con el temor, la miseria y el desprecio que el mundo en mi había sembrado, y jamás El se dignó ni tan siquiera escucharme, porque si me hubiese escuchado, y no remediara con prontitud ni nefastoso sufrimiento, yo diría ya sin el menor equívoco, que el Dios que todos tememos y adoramos, no es nada más que un diablo. Y esto sin lugar a dudas es así, porque Nuestro Señor está harto de nosotros hasta la misma coronilla, y por eso pensó ya en inmemoriales tiempos, que o liquidarnos a todos, y olvidarse sin pena y con prontitud del mal invento que había industriado, o dejarnos vivir a nuestro aire, sin preocuparse ya para nada de nuestros haceres, hasta que la muerte nos lleve a su presencia. Caminaba yo detrás de mi madre, sujetándome con la mano mi dolorosa y sangrante oreja, que más doloroso sufrimiento me había reportado, cuando aquel imbécil y canalla de guardia me la había retorcido, que si me hubiesen molido todo mi cuerpo a palos. Llegamos a la postre a nuestra humilde casa, y siempre sin parar de reñir mi madre, de maldecir y de amenazar, estongóu 'l llar (limpió la cocina) de añejas cenizas, y con la rapidez con que ella solía hacer las cosas, tizóu ‘l fuéu (prendió el fuego) y después, puso un cazo lleno de agua con sal y unas hierbas (que ahora no sé cómo se llaman, pero que son muy buenas para las heridas) a hervir, y mientras que hervía, s'encaldóu nel trabayu de pulgar patacas (se hizo en el trabajo de mondar patatas), de las que había traído de la aldea de donde venía. Cuando el agua estuvo en su punto, que fue en el momento que ella terminara de aliñar las patatas ya listas para ser fritas, se dispuso mi madre a curarme, y al tenor que lo estaba haciendo, y viendo yo en su rostro retratado el cariñoso sufrimiento que por mí sentía, ella como siempre intentando disimular toda emoción, me preguntó dando muestras de un enfado cariñoso, ¿que qué era lo que había sucedido, o en qué líos me había yo alojado, para que los guardias me hubiesen puesto el rostro como un Ecce Homo? —Díjele a mi madre que el guardia no me había hecho nada más que estrapayáu l'uréa (deshecho la oreja), y que las otras heridas me las proporcionara el amo Manín, por las causas del condenado cabrón que ustedes ya saben. —Vi cómo las recias manos de mi madre temblaban al tenor que a mis heridas con aquella agua milagrosa me lavaba, sentí cómo su voz enardecida juraba y perjuraba contra aquel Manín de los infiernos, al cual ella decía, le iba a colgar la foiz (hoz) del pescuezo. Dio por terminada mi cura y en instantes me preparó la comida, que consistía en un buen cazo de patatas fritas con grasa de tocino, un gran cantezu (pedazo) de pan de escanda, y un escudiecháu de lleiche con borona (taza de leche con pan de maíz), y ya fartuquín fasta ‘l rutiar (harto hasta el eructo), preguntele que si podía ir a dar una vuelta por la aldea, a lo que ella me respondió afirmativamente, recordándome con amenazas, el que non m'engarricra con lus oitres rapacinus. (Que no me pelease con los otros niños). Cuando me dirigía al lugar donde todos los chicos por costumbre teníamos de reunirnos para enredar (jugar), en una de las callejas de mi aldea, me topé con Pelayu, que seguramente habría abandonado a su amo en el monte, por el extraño de no verme a mi como sucedía siempre. ¿Porque qué animal o persona con sentimientos nobles y cariñosos, podría vivir en la soledad del monte en la compañía de una repugnante bestia, como lo era Manín nuestro amo...? Viome primero Pelayu que yo a él le avistara, y casi estoy por asegurar, que me había olfateado antes de que yo desembocara en la calleja, donde él buscándose la vida por todos los rincones husmeaba. Porque yo jamás había visto a Manín, darle al pobre de Pelayu de comer nada, ya que Manín solía decir dándoselas siempre de razonero eficiente, que el perro no se le podía dar la esllaba óu llabaza de fregar lus cacíus (las aguas sucias residuos de lavar los cacharros de la cocina) porque estaban los bracus na cobil urniándu per llapalas (cerdos en el cubil gruñendo por tomarlas), que al perro lo único que se le podía dar, era aquello que no tuviese aprovechamiento para nada, como les llixes de les vaques cundu betchaban, de las uvées ya les cabras, óu cuallesquier oitra molicie que paque nún fediera menester yera encuandiála (como las libraduras de las vacas, de las ovejas y las cabras cuando parían, o cualquier otra porquería que para que no oliese mal, fuera necesario enterrarla). Vino Pelayu hacia mí envuelta su alma perruna por una gozasa alegría, pero me di cuenta con pena profunda, que no hacía tal acercamiento dentro del desenfado y gracial camaradería que en todas las ocasiones él conmigo usara, pues por primera vez mi buen Pelayu, para acercarse a mí, rastreramente se arrastraba, no era por el miedo de que yo le apaleara, ya que jamás ni de palabra le había ofendido, era sin duda porque se sentía muy avergonzado de haberme abandonado la pasada noche, cuando tan triste y solo me encontraba, y quizás más le necesitara. ¡Pobre Pelayu! ¡Qué alma más humana tenía, y a cuántos humanos, el alma de los rabiosos perros les dirigía! Me agabuxé (agaché) a su lado, envuelto yo por una sana, jovial, y angelical alegría, le besé su rostro varias veces entusiasmado, y acaricié con gozo su fino y sedoso cuerpo, y olvidándonos entrambos él de su cobardía y yo del rencor que pudiera por su gesto guardarle, nos fusionamos en un abrazo risueño y cariñoso, donde él dando pequeños ladridos por los que manifestaba su alegría y pena, me lamía una y mil veces las heridas que adornaban mis mexietchas (mejillas), y quizás se estuviese jurando, que aunque le costase la vida, nunca de mi lado se alejaría. Toda aquella tarde, estuve jugando al «llanque» y a la «palombietcha» con el único amigo de verdad que en la aldea tenía que se llamaba Muel. Pobre amigo mío, murió cuando apenas tenía veintiocho años, reventado por el más duro y esclavizante trabajo, que desde su niñez y en mi compañía, fustigados por el hambre y la necesidad, entrambos y dos a las severas órdenes de su padre, como serradores en casi todos los montes de mi Asturias, habíamos llevado a cabo, al final, su cuerpo ya deshecho, explotado y gastado, fue consumiéndose en la triste soledad del sanatorio del Naranco, donde murió devorado por una tisis galopante. Tenía Muel dos o tres años más que yo, y sin embargo éramos los dos de la misma estatura, y empezamos a serrar madera manualmente los dos en el mismo día, teniendo yo en la sazón, tan sólo trece años, fue nuestro maestro su propio padre, y nos trataba como nadie se puede imaginar, ya que no había día, que no nos untara ‘l focicu (nos azotaba) por lo menos un par de veces. No es que aquel hombre y excepcional trabajador fuese malo, no nada de eso, es que el pobre precisaba por fuerza mayor, para poder desarrollar el duro trabajo del serrador, que nosotros hiciésemos el trabajo de hombres y no éramos nada más que dos niños. Digo yo que aquella tarde, le conté a mi amigo Muel, como había encontrado en la montaña la cueva de las armas, y así hablando de nuestros proyectos, acordamos que al día siguiente subiríamos hasta ella, para jugar hasta cansarnos con aquellos juguetes de verdad. Así es que a la oscurecida retornamos cada uno para su casa, saboreando por adelantado lo felices que al día siguiente habíamos de ser. Caminaba en pos de mí, tan contento y satisfecho como siempre mi buen Pelayu, sin preocuparse para nada de que él, era un esclavo de Manín, y no un ser libre que pudiese hacer lo que más le conviniese, pero al llegar a la esplanada donde asentada estaba la bolera, lugar clave donde se reunían todos los vecinos de la aldea, después que concluían sus trabajos, bien fuese para charlas y cambiar impresiones, o para jugar unas partidas a los bolos, como cuento, allí estaba Manín, en diálogo con unos vecinos, ya de retirada para su casa después de haber encerrado las cabras, cuando vio a su desleal Pelayu, que muy contento y moviendo con gran felicidad su rabo, me acompañaba a mí, como si yo fuese en vez de él su amo, dejó a su contertulio con la palabra en la boca, y cambiando su pacífica charla por la riña loca, embistiome a mi con ofensiva y pecaminosa palabra, al mismo tiempo que con la vara que portaba en su mano, descargó sobre el confiado Pelayu tal varazo, que a quedarse el pobre tan sólo un segundo condoliéndose del acuciante dolor que en su cuerpo se anidaba, seguramente que hubiese llevado sobrada ración de varazos, que fácil la dejarían sin vida in situ. Pero no hizo tal cosa mi buen Pelayu, sino que salió huyendo como alma que se lleva el diablo, lanzando en el aire ladridos, que yo creo que no eran por el profundo sufrir que le proporcionara el castigo, sino que en su lenguaje, seguramente maldeciría aquella bestia con figura humana, que era capaz de azotar despiadadamente a un inocente niño, o de asesinarle a él mismo, que no se encontraba con más culpa, que de despreciar a su amo, por canalla y miserable. Y lo propio que Pelayu hizo, no lo dejé yo para más pensado, y a la vez que me perdía en la carrera, huyendo de aquel reptil repugnante y asqueroso, recuerdo que con rabia enloquecida yo le dije: ¡Fíu de put, baldreyu, llimiagu! (Hijo de puta, cobarde, rastrero, baboso..., etc., etc.). Pero miren ustedes por donde, estaba mi madre allí cerca en casa de una vecina hablando de sus cosas tranquilamente, cuando al sentir al Manín que me ofendía, al perro ladrar por la caricia que había recibido, y a mi insultándole poniéndole como un pingayu (de lo peor), salió mi madre de casa de su vecina, con todos sus muchos ánimos aviesporáus (envenenados, aguijoniantes), y cogiendo un palo que allí a mano había, bien seco y sudado, porque hiciera su servicio sirviéndole de mango a una fexoria (azada), se dirigió con extrema rapidez y silenciosamente al lugar donde Manín estaba, y sin decirle ni una sola palabra, empezó a darle palos con aquel formidable mango, que la suerte a Manín le cupió de que nuestros vecinos la detuvieran, porque sino, creo que le hubiese matado. «LA MULTA O EL REFORMATORIO» Al día siguiente, mi amigo Muel, yo y Pelayu, subíamos alegremente hacia la montaña, con locas ansias de llegar pronto a la cueva, con el infantil y firme deseo, de jugar hasta saciarnos con aquellas armas, recuerdo a mi querido amigo, futuro candidato al igual que yo, a la penosa esclavitud que como serradores nos aguardaba, la veo con su sana sonrisa, pintada en sus pequeños y vivarachos ojillos azules, acariciar una y otra vez, con una alegría inmensa aquellas armas, no existía para nosotros en el mundo, en aquellos felices momentos, nada que pudiésemos apreciar tanto, como aquellos mortíferos juguetes, de los que en la sazón, éramos los únicos señores y dueños, nos hallábamos fuera de la cueva, enredando cada uno con su escopeta, y una canana repleta de cartuchos colgada del hombro a la bandolera, Pelayu, desentendiéndose de nosotros mitigaba su hambre cazando grillos y mariposas, o cualquier otro insecto que plugiérale y fuérale rentable para entretener su enflaquecido estómago. Después de cansarnos de hacer la instrucción marcando el paso con la escopeta al hombro, emulando a los soldados cuando hacían prácticas en nuestra aldea, yo le dije a mi amigo señalándole el lugar, que desde aquel mismo sitio, yo había tumbado de dos certeros disparos al cabrón de mi amo. Muel, sacando dos cartuchos de la canana y metiéndolos dentro de la recámara de su escopeta, me dijo que él también pudiera haberlo hecho, y para asegurármelo de que no marraría el tiro, me señaló una piedra rojiza que había muy cerca de donde muriera el chivo, y a la par que se ponía la escopeta en el hombro para materializar lo que había asegurado, me decía ilusionado: —¡Fíxate Xulín!, ya veras cómu la desfaigu nun fatáu de cachiquinus—. (—¡Fíjate Julín!, ya verás como la deshago en mil pedazos—). El doble disparo retumbó dentro del natural silencio de la montaña, como si se tratase de un ruidoso trueno de las tormentas de los veranos, las águilas y los cuervos, así como todos los pájaros y animales que moraban por aquellos aledaños, moviéronse de sus lugares, graznando las aves al levantar el vuelo, y quizás las alimañas agudizasen al oído para saber el peligro que pudiese traerles aquel espanto. Hasta Pelayu dejó su caza insectívora para ladrar desaforado, como si presintiera que otro cabrón había sido abatido, que le haría de nuevo volver a hartarse, o tal vez nos estuviese reprimiendo, queriendo con su lenguaje decirnos, que aquella xuxeante folixa (crecido ruido, alegría, juerga, etc., etc.) que tan amanicomiadamente entamábamos (enloquecido ruido que hacíamos) no iba a reportarnos buenos resultados. Lo cierto fue que mi querido amigo Muel, no atinó a deshacer aquella rojiza piedra contra la que había disparado, y yo alegrándome por su fracaso, cargué con rapidez mi escopeta, me la puse en el hombro, y disparé contra aquel blanco otros dos disparos, tampoco pude yo hacer puntería, y él mofándose de mí, cargó de nuevo su escopeta con notoria alegría, a la vez que me aseguraba que de aquella no fallaría, volvía a disparar sin importarle para nada el tremendo culatazo que nos solían dar aquellos guerreros artefactos. Y así, una y otra vez, atenazados por un gozo y felicidad que nunca con tanta fuerza a nuestros juveniles espíritus había con entera libertad creado, disparábamos con alegría ilusionada contra aquel aproxetáu cuctu (enrojecida piedra), creyéndonos guerreros invencibles, o cazadores afamados. Muy posible yo me creyera un jefe poderoso, justiciero y honrado, que cada disparo que hacía, l'eszarapaba les vidatches d'uno de lus baldreyus homes, que habíen achuquináu ‘l miou padre. (Le deshacía las sienes de algunos de los cobardes hombres que habían asesinado a mi padre). Lo cierto fue, que tras de quemar veintitantos cartuchos cada uno, la piedra seguía en su sitio, y nosotros un poco desilusionados, hicimos un pequeño descanso, en el que acordamos cambiar de blanco. Disponíamos de nuevo hacer más atinadas prácticas sobre el rugoso y fuerte tronco de una encina, cuando Pelayu salió de junto nosotros y con apremiante prisa ladrando, contra un intruso que nos visitaba, guiado al parecer por el atronador ruido, que con nuestros alegrativos disparos formábamos. Era nuestro mal recibido visitador un rapazacu (mozalbete) que andaba por aquellos montes a la caza de la perdiz, que había endemasía nutridos bandos, que bajaban a veces hasta los sembrados d'arbeyinus y'oitres semáus (de guisante y otros sembrados) más alejados de la aldea, y ni el gran espantapáxaru tenía llixa de xebrayus (espantapájaros tenía fuerza para espantarlos). Jerónimo se llamaba aquel jovenzuelo indeseable, que había heredado de su padre toda la cobardía y males tales, que muchas gentes de mis lugares, le estarían rabiosa y odiativa, despreciable y asquerosamente maldiciendo, hasta que el Hacedor les llevara de este mundo tan poco lleno de humanidades. Era hijo de este sujeto tan maldecido, cacique de mi aldea con vuelos tales, que no del todo satisfecho con enviar para el otro barrio algunos de sus inocentes convecinos, en el acaecer se dedicaba, a que a sus vecinos la ley, que había, muy moldeable para dar por buenas todas las denuncias avaladas por caciques facciosos como él, se ensañara con crecidas multas, que al no tener dinero la gente aldeana para satisfacerlas, tenían que vender parte de sus ganados, y sabedores los tratantes por ser lobos de la misma camada aunque con diferente collor (color), que los campesinos tenían que vender sus reses con abonda priexa (mucha prisa) para satisfacer aquellas multas antes que se enrodietcharen (enredaran) peores males, pues como cuento, aquellas aves de rapiña de tratantes, se unían todos de tal manera, que lograban desbaratar los mercados hasta tal punto, que más que comprar, lo que hacían, era robar dentro de la ley a los aflijidos y siempre maltratados campesinos. Al quedarse los desdichados aldeanos sin sus ganados, por la causa de aquellas multas, que la verdad era nadie sabía que era lo que castigaban, aquellas asesinantes multas que la ley les inxertaba (injertaba), que les hacía dentro del acuciante temor que en aquel lleldar (ácaecer) era aterrante, deshacerse de sus ganados para pagar tan diabólicas y desnaturalizantes sanciones. Y como los campesinos, por lo menos en todas las embrujadoras aldeas de mi melgueira tierrina (dulce tierra), y me supongo que tal sucederá en todas las aldeyuelas del mundo, sin ganados de tiro no pueden trabajar sus erus (tierras), tenían que por fuerza mayor, agenciárselo aunque fuese dentro de las más viles condiciones, y así, el canalla de cacique de mi aldea, daba vacas, yegüas, cabras, y ovejas a la comuña (condición) que tan sólo el agobio de la desesperante necesidad hacíales aceptar, con lo que se condenaban a ser esclavos de un ganado que no era de ellos, siendo en la mayor parte de las ocasiones las ganancias completamente nulas, pues si una res se moría, se despeñaba, la mataban los lobos o la devoraba el oso, no la perdía el dueño, sino el comuñero, y así, de esta miserable forma, este canalla de cacique, explotaba vilmente a muchos campesinos que por imperativa necesidad, eran comuñeros de este indeseable asesino, que no había hecho la guerra en las trincheras, porque su cobardía era tan grande, que le había obligado a pasar toda la contienda escondido en los montes, y ahora que la guerra ya terminara, era cuando él verdaderamente la hacía, en la entristecida y enlutada paz que poseían las gentes de mis aldeas. ¿Cuántos despreciables seres como este nefasto individuo había en mi Patria... ? ¡¡Yo creo que honradamente debemos todos de reconocer, que había un par de ellos en cada aldea, y en las villas y ciudades me supongo que morarían muchos más!! Cuento que llegó el Jerónimo con su escopeta al hombro acompañado de su perro perdiguero ante la nuestra presencia, y ufanándose altaneramente quizás pensando que nos iba a hacer, lo que le diera la gana, nos dijo con apariencia muy enojada, al mismo tiempo que nos ofendía con sus palabras: ¡Haber decirme pronto, ¿dónde habéis robado estas escopetas?, si no queréis que vos falague ‘l llombu con ista bardiaca! (que nos moliera a palos todo el cuerpo con una vara que portába en sus manos). No despegó sus labios en el momento mi amigo Muel, porque el padre de aquel llabasquín (cerdo pequeño) era el dueño de los ganados de su casa, y por aquello de que el amo siempre, sin la razón con la ganancia anda, no le refutó pequeña palabra. Pero yo que ya me había creído que aquel babayu de guaxón (farolero, fantasma de mozalbete) se iba apoderar de mis armas, las que yo creía que eran de mi entera propiedad, le dije sin miedo y desafiantemente, que aquellas escopetas eran mías, y que ni él ni nadie sería capaz de quitármelas. Entonces Jerónimo mirándome acusadoramente me replicó seguidamente con estas palabras que me condenaban: ¡Entonces... tu fuiste el que mató antes de ayer al chivo de Manín? ¡Si yo fui!, le dije envalentonado y poseído de una airada rabia, a la vez que le encañonaba con la escopeta y amenazándole firmemente le aconsejaba: ¡Fáinus el favore de dexanus nel nuexu antroxu, ya colar pel mesmu xeitu per únde sen chamate 'llegasti, se nun quiés que faiga nel tou ventrón, el mesmu buracu quei fexe nus fégadus del cabrón de Manín! (¡Haznos el favor de dejarnos con nuestra alegría, y márchate por el mismo sitio, por donde sin llamarte has llegado, si no quieres que haga en tu barriga, un orificio parecido, al que le hice en los hígados del cabrón de Manín!). —Y fue entonces cuando Muel valientemente apoyándome con su amenazante escopeta y con sus advertientes palabras le dijo: ¡Mira Jerónimo, no tiene nada que ver que mi padre se arrastre frente a vosotros, por el miedo de que le quitéis el ganado, pero yo ahora no soy mi padre, y si no sales en el momento corriendo como una exhalación (centella, rápido), me parece a mí, que te vamos a coser a perdigonazos! Justificándose Jerónimo con el atropello que en el miedo se cosecha, dio media vuelta y casi a las carreras, tomó las de villadiego, a la par que se alejaba murmurando no se qué amenazas. Su perro, quedose unos instantes olisqueándose con Pelayu, al que yo achuché (azuzé), y Pelayu que para engarradiercharse (pelearse) era una ardorosa fiera, saltó como un león, atacando con un furor endemoniado al fino can perdigonero, y si no es por Muel, me parece que allí en el mismo lugar que había muerto el chivo, Pelayu hubiera despachado, aquel hermoso, cariñoso e inocente perro. Quedámonos muy satisfechos y gozosos, a la par que en nuestros espíritus, navegaba el orgullo perfumándose con la vanidad Humana, y todo, por haber acoyanáu ya féchule moscar ameruxáu de miéu (acojonado y haberle hecho huir, lleno de miedo) al hijo de uno de los amos de la aldea, que en un principio se había creído, que le sería sencillo hacer con nosotros cuanto le viniese en gana. Durante algún tiempo, estuvimos llindiándu (vigilando, cuidando) a Jerónimo por ver el camino que se tomaba, pues teníamos el temor que se ocultara para después sorprendernos, pero no fue así, y al final muy contentos ya le vimos corriendo que se las pelaba en compañía de su perro, desembocando en el pedregoso camino que le conducía a la aldea. Sabiéndonos libres del temor del adefesio de Jerónimo, y olvidándonos en el mismo instante de cuanto con él nos había acontecido, volvimos a nuestro peligroso juego, de disparar las escopetas contra diferentes blancos, y así, hablando de nuestras cosas con satisfacción que nos embargaba dentro de una felicidad pasajera, deslizábase el tiempo sin enterarnos, hasta que a la postre, dimos fin a todos los cartuchos que teníamos, y fue entonces, cuando decidimos esconder las armas en la cueva, y con los hombros doloridos por las sacudidas que nos propinaban las escopetas por los disparos, disponíamosnos muy contentos en el regreso para nuestras casas, y para simular que veníamos de la leña, agenciámosnos unos tochacus de pochiscus (leños de encina) y poniéndonoslos al hombro, bajamos corriendo por entre los vericuetos y las serpenteantes sendas, hasta llegar al camino real que nos conduciría a la aldea. El ubérrimo valle de alegría alborazada, que poblaba por entero nuestros espíritus, viose en unos segundos nublado y con rapidez cubierto, por un zozobrante y temeroso manto, nacido del retrato que nuestros ojos hicieran, cuando a la entrada de la aldea, justamente en el mismo lugar donde por costumbre, mi amo solía esperarme para xebrar (apartar) sus cabras, estaban aguardándonos los guardias, en la alegre compañía de Jerónimo, que poseyendo las mismas indeseables zunas (costumbres) que su padre, no había perdido ningún tiempo en ir hasta el cuartelillo para delatarnos. Yo tentado estuve cuando me percaté que eran los mismos guardias que el día anterior me habían cobardosamente martirizado, de tirar los garbetus (leños) que llevaba en el hombro, y salir corriendo para huir de aquel verdugo que sonriéndose ladinamente, quizás estuviese pensando su enrevesada y nefastosamente, el volver a esforgayame (arrancarme, estriparme, deshacerme) la única oreja que me quedaba sana. Sin embargo, logré dominar el miedo, y dejando a Muel que abriera la marcha, llegamos a la postre ante la presencia de ellos, y aquel canalla de guardia, no se dirigió a Muel a pesar que unos metros delante de mí iba, sino que vino sonriendo malignamente hacia mí, con las mismas asesinas intenciones que el hambriento lobo lleva, cuando para satisfacer sus ansias del espíritu y la carne, sin el menor miedo se lanza, sobre el inocente corderillo que no tiene a nadie que le defienda. Antes de dirigirme la palabra, aquel demonio con tricornio, que a fe mía desprestigiaban, porque hermosa para el pueblo es la esclava de la Justicia, cuando todas sus obligaciones y credos justamente da cumplidas. Digo yo, que lo primero que hizo fue cogerme mi oreja sana, apretarme un poco para ponerme en atención, y luego mirándome altanera y sonrientemente me dijo: ¡Ahora ya no me negarás de que no has sido tu quien disparó sobre el cabrón de tu amo, y me supongo que también me dirás, dónde has conseguido las armas, maldito pilluelo, hijo de una bruja y de un rojo republicano, o comunista sin entrañas! Tiré los tochucus (leños secos) al suelo apremiado por el dolor que de rabia me desencaldaba (deshacía), con tan mala fortuna que por mí no había sido pensada, que diéronle en las piernas de aquella fiera uniformada, y gran dolor en él tuvo que lleldarse (hacerse), porque dejó de esfarugarme (deshacerme la oreja), para acariciar con gestos de dolor la caña de una de sus piernas, al mismo tiempo que yo hacía lo propio con mi oreja, que ya colorada como una guinda, me resquemaba como si estuviese ardiendo. Mirome con ojos extraviados por la rabia que le enloquecía, y siendo mayor la fuerza de su cobardosa entraña ya en poder de las iras que lo movilizaban, que el dolor que su cuerpo sentía, soltome de revés dos guantazos, que dieron conmigo en tierra, con el rostro manando abundante sangre. Fácil siguiese abofeteándome, pues ya estaba enclicándose (agachándose) para hacer conmigo vayan ustedes saber qué, cuando intercedió su compañero que asiéndole por un hombro, con desprecio y enfado le dijo: ¡Lo que terminas de hacer con este pequeño es una canallada, y como otra vez intentes tocarle del pelo la ropa, te las vas a entender conmigo! ¡¡Estoy harto de tus abusos, y de tus odios y desprecios por todas las gentes desgraciadas!! Ayudome aquel buen guardia a levantarme, y después con su propio pañuelo limpiábame el rostro de sangre, y al parojo que esto hacía cariñosamente me decía: ¡Te juro que nadie te volverá a martirizar más pequeño, y ahora si tu quieres, y que conste que ni te ordeno ni te obligo a contarnos nada, dinos de una vez dónde están esas malditas armas que tanto doloroso daño te han originado! Dime cuenta pronto que de seguir negando no sacaría en limpio nada, ya que el baldroyán (cobarde) de Jerónimo había descubierto ya todo, y a poco listos que fuesen, nada más que les conduciese al lugar donde nos había sorprendido, darían pronto con la cueva, donde se ocultaban las armas. Así que acompañado de Muel y de Pelayu, y seguido de cerca por los dos guardias y el delator de Jerónimo, guielos a paso rápido por entre las vegetativas y pedregosas sendas que serpenteaban por casi inaccesibles lugares, pronto me alegré al comprobar cómo aquel despreciable guardia que tan sañudamente me había martirizado, abarquinaba (respiraba) con penoso trabajo, al mismo tiempo que se deshacía en copiosos sudores el condenado, lo mismo que la manteca fresca expuesta al sol en el verano. Al observar el penoso esfuerzo que aquel guardia repugnante y gordo, imbécil y malvado, tenía que realizar para seguirnos, apreté más aun el paso, que casi se convirtió en carrera y que sólo Muel y Pelayu pudieron aguantarme alejándanos en cuestión de segundos un largo trecho de nuestros enemigos, que en el lleldar (acontecer), ya se habían detenido para hacer acopio de energías unos momentos. Aproximadamente aun no habíamos caminado ni una décima parte del trayecto que nos separaba de la cueva, y ya el llimiagu (baboso) de aquel guardia, se encontraba casi d'afechu despaxaretáu (deshecho), seguramente que antes de llegar al final, en la mente de aquel fucheiru (estercolero) humano, se dibujaría el ruin pensamiento, de maldecir a la ley que como enyordiáu pioyu (sucio piojo) servía, al cachiparru (parásito) que me había delatado, y a mí, por no haber seguido negando. Muel y yo con satisfacción nos reíamos de aquellas gentes, que en nuestras infantiles y sin cultivar mentes, habíamos retratado como personas que tenían menos llixa (fuerza, arte, valer, etc.) que un mure entre las zarpas de un gato. Estaríamos como a la mitad de la andadura, cuando la distancia que nos separaba ya era enorme, y a pesar que de continuo nos ordenaban que no corriésemos tanto y que procuráramos ir siempre a su lado, la verdad es, que ya les habíamos perdido todo miedo y que no les hacíamos el menor caso. Fue entonces cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amigo Muel, que cuando llegásemos al potchisquéiru (encinal), yo me adelantaría corriendo con todas mis fuerzas, para volver aquel mismo lugar antes que ellos lo hicieran, pero después de haber ya ido a la cueva, para poder esconder para nosotros, dos pistolinas muy atongadetas (bonitas, curiosas), que era una pena que se llevaran los guardias, y que nosotros podíamos esconder en cualquier lado. Y así lo hice, y logré regresar, mucho antes de que ellos, llegaran escadriláus (derrengados), claro que descontando a Jerónimo, porque éste andaba tanto como con la lengua si quisiera andarlo. El caso fue que los guardias aquel día se llevaron las armas, y a los cinco o seis días, regresaron a la aldea preguntando por mi madre y el padre de Muel, para llevarles hasta el cuartelillo, con el fin de no sé qué preguntarles o darles. Cuando mi madre en compañía del padre de Muel regresaron del cuartel, estábamos nosotros xugaretiándu (jugando) debajo del ñoceón (nogal grande) que había a la entrada de la aldea, que tanto como tenía de frondoso y grande, eran de pequeñas, escasas e insípidas sus nueces. De donde viene un adagio asturiano que dice: ¡Mucher grandie ande óu non ande, peru tantu s'espatuxa, comu senún lu fixera, en dalgún lláu fae bona atongadura! (Mujer grande, ande, o no ande, pero tanto si camina, como si no lo hace, por grande en todos los lugares estorba). «Claro que se me olvidó decir, que menos en el catre, para añuedar el cibietchu cundu nun hay oitra, pequenina, atongaina ya melgucira». (Para hacer el amor, cuando no hay otra, pequeñita, bien hecha, y tan dulce como lo que debe ser vivir en la gloria). Digo yo que al ver nuestros padres corrimos hacia ellos, y cuando ante su presencia nos encontramos, casi sin darme cuenta vi a mi amigo rodar por el suelo, por la fuerza vigorosa del tremendo castañazo que su padre le llantó nuna mexietcha (le plantó en una mejilla), pero antes de que yo me percatara del peligro que sobre mí se cernía, vime acochetáu (cojido, sacudido) por mi madre, que me allumbróu (alumbró) un mamplenáu (muchos) pescozones, tan seguidos y atinados, que me parecía que todos me llegaban en ringlera, no teniendo que esperar uno por el otro, para que no se enfadasen ninguno. Y allí mismo por este procedimiento que nuestros progenitores nos hacían, comprendimos que nada bueno los guardias a nuestros padres les habían hecho. Y claro que no era nada respetable ni justo, sino un atropello despiadado, inhumano, mezquino, repugnante y apartado de la Justicia a tanta distancia, como la que existe desde la Tierra hasta el Infinito Cielo. Resulta que la canallesca ley que en aquella para mí inolvidable época existía, nos había condenado a ir a un reformatorio, o a que pagasen nuestros padres una multa de ciento cincuenta pesetas en papel del Estado, en el término de treinta días. Y fue entonces cuando yo empecé a preguntarme, ¿que qué era lo que tenían que reformar en mi...? ¿Acaso entraba en la reforma que aquella ley que estaba por todos los rincones de la Patria haciendo encima de los vencidos y sus descendientes, asesinar a nuestros padres, hermanos, parientes y hasta madres, privarnos de nuestra libertad, y robarnos cuánto teníamos? —¿Aquella ley digo, todavía tenía que reformar algo más en mí, que en un principio ya no hubiese inhumana y endemoniadamente reformado? Yo que era en aquel lleldar un pobre niño de poco más de ocho años, condenado precisamente por la misma ley, a no tener jamás ya el amoroso cariño de mi padre, yo que había sido condenado como todos los jóvenes hijos de los vencidos y encarcelados y asesinados padres, yo que estaba lleno de hambre, de miseria, de sufrimiento y de una soledad inconsolable, yo que si quería comer un trozo de pan duro, tenía que caminar descalzo y medio desnudo, por entre las zarzas y guijarros de las montañas, esclavizando mi cuerpo y mis sentidos, en el cuidado de unos ganados que no eran míos, a mí, a un ser así de natural, puro, desamparado y desgraciado, ¿aún quería aquella entroyada (sucia) ley reformarme por considerarme malo? —Yo nunca he sido político, pienso ahora, ni tampoco con mis palabras harto vulgares y aldeanescas, pretendo fomentar el odio hacia nadie, soy ante todo un liberal disciplinado, que ama a mi Patria, por la que estoy en cualquier momento dispuesto a morir, pero me creo con el suficiente derecho de contar al mundo de cuanto yo he sufrido, que es el retrato de tantos otros huérfanos de guerra que lo mismo que yo tanto sufrieron, aunque más en duda, pongo que lo hubieran hecho, quiero contar todo lo que considero que siendo verdad, no debe ser olvidado, y desearía con toda mi alma, que mis palabras tuviesen repílos (ecos) más clarividentes, que los que en su origen se formaron, para que llegasen a todos los oídos, y en sus mentes gigantesca Humanidad digna y justa edificasen, que diera paso a una libertad liberal y disciplinada, que atrancase (cerrase, peslase) sus puertas a todo cuanto no fuese digno y honrado, de esta sencilla y natural manera, la fraternidad sería por primera vez, el tesoro más puro, luminoso y deseado, que la Humanidad en toda su existencia hubiese conquistado. En este relato, que para muchos críticos comedores, que sólo saben fartase comu gochus (comer como cerdos) e intentar con sus medios deshacer lo que alguien con más capacidad creativa que ellos, más bien o peor ha edificado, digo yo, que muchos críticos fanáticos defensores de normas idealísticas, que con sus leyes en la ocasión asquerosamente convencionales, que lograron deshacer el destino que a mi vida creo que le pertenecía, al igual que a toda la generación de los hijos de los perdedores, no les agradara en absoluto, que un hombre que fue despojado de cuanto poseía, y empujado vengativa y canallescamente al arroyo, cuando él por ser un niño, no podía defenderse, tenga ahora la osadía, con sus pobres medios culturales, d’abayucar la trelda (revolver la porquería), que nadie hasta el presente, tan ajustada y verídicamente pudiera contar jamás. Digo porquerías, pues es eso precisamente lo que suelen dejar las secuelas de una guerra civil, y pobre de aquellos países que la sufran, porque sus hijos quedarán divididos, y los perdedores, tendrán que soportar un yugo, que más flojo, o menos prieto, esclavizándolos los ha de postergar. En este relato retrato yo, al vencedor y al vencido, menos al perdedor de quien soy hijo, ya que he tenido la desgracia de conocerle cuando el desventurado ya era un vencido, pero con el vencedor he vivido siempre, sirviéndole con decencia y honradez, silenciosamente observándole siempre, y no recibiendo de él, nada más que calamidades y ofensas, y sin embargo, nunca le odié, siempre disciplinadamente le serví, y si en el lleldar se siente ofendido por lo que de verdad digo, espero que se comporte conmigo, de la misma manera que con él siempre yo he hecho. Sé que estas narraciones no se han de publicar en mi Patria, porque la censura no permitirá que el hijo más humilde, cuente una verdad que denigra no a mi querida y noble España, sino algunos de sus inamovibles sistemas, pero tengo la firme certeza, que algún querido hermano país, sin el menor odio ni rencor sí ha de hacerlo, y con esta mi voz del pueblo, sencilla y natural, ubérrima y estéril, millones de seres de la Tierra habrán de saber, que hoy todavía, vive en mi Patria, la mitad de una generación, descendiente de los perdedores de la sanguinaria Guerra Civil que empobreció a la más maravillosa nación del mundo como es mi España, apartados de todo acceso a cualquier puesto de responsabilidad, bien en el gobierno, en los sindicatos, o en cualquier otro lugar, de responsabilidad de la Patria. Y desde aquí, invito a todos los españoles para que investiguen esto que he dicho, y ya verán como es una verdad, que no admite discusión posible. Cuánto placer sentiría yo si me pudiese expresar con ustedes en la maravillosa, ancestral y rica Lengua Asturiana, pues para mí, decir las cosas en Castellano es un verdadero fastidio, con tantos puntos y comas, y demás signos ortográficos, que para un hombre sin estudios de ninguna clase como yo, es una verdadera tortura, pues mi imaginación que idea y piensa con la fuerza de un enorme río enloquecido, a la hora de querer contar estas copiosas cosechas, que hasta en los mismos sueños me alumbra, cuando me pongo a escribir todos estos pensamientos y acaeceres, al expresarlos en español, meto la pata hasta los corbétchones, por esto ruego me perdonen, y háganse a la idea, de quién les está hablando, no es nada más que un humilde aldeano, sin más escuela que la siempre dura universidad de la vida. Y con la fortuna o desgracia de haber nacido con el embrujador duende de ser soñador, no por aparentar, por ocio o por estudio, sino con la intima necesidad que me tortura el alma, al mismo tiempo que me embarga dentro de una felicidad, que me hace en ocasiones ser dichoso, sin jamás haber sido feliz, y en otras dimensiones me llena de tal tristeza, que en apariencia sin sucederme nada, me encuentro tan apenado y deprimido, que todo cuanto me rodea y hasta yo mismo, me parece la pestilente porquería, con que se harta sin jamás hastiarse, el nefasto diablo al que entusiasmados y egoístas servimos. Enteponíu colaba you dellantre de miou madre, espatuxandu caleya adiantre, afalau per las engafuráes pallabres de miou má, camín de la nuesa teixá. (Conducido corría yo delante de mi madre, caminando rápido calleja arriba, arreado por las envenenadoras palabras que mi madre me dirigía, a la vez que hacia nuestro hogar nos acercábamos. Yo miraba arisco para ella, pensando que me iba alcanzar presto, para propinarme ante mis vecinos, otra somanta (paliza) como la que de aun mi cuerpo se condolía. Al fin llegamos a nuestra casa, y ya en ella encoyíu (encogido) por el temor, aguardaba resignado que mi madre calmara su furia dándome una nueva cuera, que mereciéndola, no la merecía. Estaba visto que llevaba unos días, que todos los golpes me habían elegido a mí para sus descansos, primero el cobarde de mi amo, que con sus asquerosas manos, me había puesto el rostro, tan descalabrado que no había en él un lugar sano donde coyera una guya (cupiera una aguja), después el canalla del guardia, que me dejara las orejas tan maltratadas, que me parecía que no eran mías, y para finalizar mi madre con aquella argurtóuxa tocata que m'apurriera (alta paliza que me propinara), que según me parecía, no había sido nada más que la parba (desayuno breve) de la que se esperaba Furibunda y desesperada asiome mi madre por mis maltrechos hombros, y al mirarme yo en sus hermosos y enojudos ojos, pude ver en lo más profundo de ellos, el desmesurado amor que la pobre me tenía, y lejos de azotarme como yo pensaba, sólo me preguntó muy apenada y preocupada: ¿De dónde vamos a sacar esas ciento cincuenta pesetas Xulín? ¡En alguna parte hijo, nos las agenciaremos, porque yo no permitiré que esta canallesca ley, hecha por indeseables sin entrañas, te lleven al reformatorio, donde ellos se tenían primero que reformar, para no seguir sembrando entre los desventurados vencidos, tanta vengativa y nefastosa canallada! Al día siguiente al rayar el alba, después de desayunar el rabón, (leche ácida cocida con harina de maíz) del que yo sí que me harté, pero ella la pobre apenas comió unas cucharadas, armada mi madre de un azáu (hacha) que había pedido prestado a un vecino, y yo de una foiceta (hoz) de podar la leña, fuimos al monte comunal a baltiar (cortar) leña, pues un carro de leña de encina, roble y espinero, que pesaba más de tres mil kilos, pagaba el maestro panadero, de la única panadería que había en el concejo, cincuenta pesetas por él, así que teníamos todo un mes por delante, para preparar los nueve mil kilos de leña, que nos proporcionarían las ciento cincuenta pesetas, con las que calmaríamos las iras de aquella inhumana ley, que tan despiadadamente nos había castigado. Parecía que mi madre poseía la fuerza del más intrépido de los hombres, talmente era un gigante que con una fiereza incomparable, chorreando sudor y espelurciada su rubia cabellera al viento, cortaba sin el menor descanso encinas, robles y espineros, mientras que yo imitándola en cuanto podía, podaba aquellos arbustos con el más grande de todos mis entusiasmos. Serían las tres de la tarde y no habíamos hecho aun el más pequeño descanso, cuando mi madre me dijo que buscase caracoles, que se criaban en abundancia por aquellos lugares, tal cosa hice mientras que ella prendía un buen fuego, y allí asamos los caracoles que al ser atacados por el calor, estiraban su cuerpo asándose perfectamente, y fue aquella asquerosa comida la que mitigó nuestra hambre. Y así un día, y quince, y veinte, hasta que logramos preparar sin desfallecer ni descansar, los tres carros de leña, acarreándolos a las costillas, en otras ocasiones poleándolos (haciéndoles rodar) por entre los zarzales y las peñas, hasta poder llegar con tan copiosa cantidad de leña, al estratégico lugar donde el panadero con su carro, pudiera cargar la leña. Estábamos embalagándola (apilándola) mi madre y yo muy ufanos y satisfechos, de la difícil victoria que habíamos en tan escaso tiempo conseguido, porque en duda pongo, que pocas gentes en todo el Universo en las circunstancias que nosotros nos encontrábamos hubieran podido lograrlo. Digo yo que en tal trabajo nos encontrábamos amontonando aquella leña, que todos los tochos (leños) medio descortezados por la cantidad de veces, que fue menester rodarlos por entre los cuetus (piedras) que poblaban aquel xerrapeíru (sierra) daban señales y no por los cortes de las herramientas, de haber sufrido lo indecible por encontrarse despeyexáus (despellejados) hasta casi el total emporricamiento (desnudez) de las arnas (cortezas) que los cubrían. Nuestras físicas humanidades se encontraban tan maltrechas después de tantos días de sobrehumano trabajo y de raquíticos y deplorables alimentos, que tal parecía que éramos cadabres (cadáveres) vivientes, sino supiesen cuantos nos conocían, que éramos dos invencibles barras del más puro acero. Yo descalzo de afechu (del todo) y mi madre con las alpargatas dándoles vueltas alrededor del tobillo, imposibilitadas del menor encatesu (remiendo) todas nuestras escasas vestiduras lucíanse tan acuchilladas, como si fatáus (muchos) puñales anárquicamente las hubieran rasgado. Y nuestras pieles por todos los lados se encontraban arraguñáes (arañadas), pinchadas, magulladas, en definitiva martirizadas por las piedras, por los espinos, por la infinidad de arbustos que en aquella sierra casi inaccesible para las mismas cabras, yo y mi madre como dos guerreros invencibles, cortamos aquellos tres carros de leña, que al decir de mi madre, servirían estupendísimamente bien para amagostar (asar) a la propia ley, y a los sinvergüenzas y deshumanizadores fascistones que la vieran fechu (hubieran hecho). Y en postura tan deplorable se empobrecían nuestros desventurados cuerpos, por todo lo contrario, nuestros espíritus se lucían sanos y fortalecidos, orgullosos y alegres, por haber conseguido aquel trabajoso y casi imposible triunfo. También solía decir mi madre dentro de una rabia y desilusión enfurecida, que si los «roxus» (rojos) hubiesen batallado con el mismo ardor, e indómito entusiasmo que nosotros habíamos puesto, todos los fascistones de Europa serían nada para vencerlos, ni en lo más mínimo. Vuelvo a repetir, que concluíamos mi madre y yo de empericotar (apilar) los cuatro leños que faltaban para dar por terminada aquella proeza, cuando la diosa fortuna nos vino a visitar en la forma de Falu el maderero, que más o menos, esto fue lo que nos hizo, y nos dijo: ¡Buenas tardes Lluza!, que así era como llamaban en asturiano a mi madre, ya que en castellano su gracia es Luzdivina. ¡Se ‘l tou home allevantara la motchera, ya te viera a tí ya ‘l tuo fiyiquín, nel estáu que vus deixó la llamazoúsa ley del venceor, paime amín, qu'el probetayu espavoríu per tan grandie inxusticia, oitra vez se morrería! (Si tu marido volviera al mundo y te viera a ti y a tu pequeño hijo, en la situación que os ha dejado la fangosa ley del vencedor, me parece a mí, que el pobre lleno de un enloquecedor pavor por tan grande injusticia, otra vez se volvería a morir). —Recuerdo yo muy bien, lo mismo que si en este momento de nuevo lo estuviese viviendo, lo que me ha hecho esta canallesca ley que ahora a ti te martiriza, cuando en los frentes de Teruel me cogieron prisionero. Me internaron en un campo de concentración, y me dieron más palos que días me quedan de vida, aunque muerra tan viétchu (muera tan viejo) como Marcelín el de Fresnedo, que le llevó Dios cuando pasaba de los ciento diez años. Como comida nos daban una lata redonda de sardinas o bonito, que los prisioneros le llamábamos «el reloj», ya que así era de pequeña. Cuando te salía podre, que sucedía la mayor parte de las veces, te pasabas el día haciendo vigilia. ¿Cuánto te va a dar el panadero por esta leña Lluza? ¡Hombre yo creo que son tres carros buenos, y como está pagándose a diez duros el carro, pues me dará treinta! ¿Algamate? (alcánzate para la multa). ¡Sí Falu, ye lu xustu! (Es lo justo). Rafael, que así se llamaba Falu, (uno de los hombres más honrados, trabajadores y enteros que yo he conocido), a la vez que del bolsillo interior de su chaqueta sacaba la cartera dijo: ¡Mera compañera, voy a venir con el camión de la compañía maderera y llevar toda esta montaña de leña a Trubia, yo te voy a entregar ahora por ella trescientas pesetas, si después vale más, ya te daré el resto, y si vale menos, considera ese dinero que te di, como regalo de un roxu decente ya honráu comu tú le yes miou neña! (Rojo decente y honrado como tú lo eres mujer). Al día siguiente que era feria semanal en la capital del concejo, pidiole mi madre prestado a una buena vecina amiga suya un paxiechacu (traje, vestido) y unas zapatillas, y así vestida de prestado la pobre, se trasladó bien de mañana a la Villa, pagó la multa a aquellos canallas que servían a una ley tan ultrajante, que a los vencidos y sus inocentes descendientes peor que a apestosos esclavos nos trataba. Luego, después, compró ella un paxietyín (un vestidito), unas zapatillas y unas madreñas, para mí, un buzo, que era la vestimenta que entre los pobres se estilaba, unas alpargatinas y unas fuertes madreñas, y después de mercar algunas cosas necesarias, vino para casa la mar de contenta y satisfecha. Y ahora yo me pregunto a muchos años de distancia, viviendo aquellos por mí vividos pisoteados y vengativos tiempos, ¿a qué asesinas, sucias y cobardosas manos, irían a parar, aquellos nuestros dineros, ganados con el sobrehumano esfuerzo y la más justa honradez, manchados por la sangre de nuestras heridas producidas en el agotador trabajo, y mojados por tantas gotas de sudor, como de estrellas debe de haber en el infinito cielo? ¿No se dan cuenta amigos lectores, que injusticias como ésta, o de otra índole aun mayores, deben de contarse al Mundo, pese a quien pese, para quienes las escuchan forjen en sus sentimientos, de que en toda guerra, y sobre todo las civiles, dejan tras de sí, primeramente el dolor más deshumanizante, después las venganzas más pervertidas, que darán vida con fuerza ilimitada, a la repugnante, sanguinaria y odiosa fiera, que todo ser humano, desde los primitivos tiempos de su nacencia, lleva celosamente escondida, en el apartamiento más oscuro y más brillante de su espíritu, donde se mueve gozoso el sentimiento humano, tras de saber que a su Prójimo bien le ha hecho, y se revuelve envilecido, encanallado y airado por el odio y las iras endiabladas, cuando también comprende que a sus semejantes, en el dolor y el sufrimiento los ha sumergido. Y fue precisamente a estos desatinados sentimientos, manejantes en aquellos tristes momentos, de las inhumanas leyes que regían los destinos de mi Patria, donde fueron a parar mis dineros, mis primeros dineros, ganados con más santidad y honradez, que pueda llevar dentro la propia Hostia Santa, que es tanto como decir, que sólo los mismos demonios faltos de toda conciencia y sin el más mínimo sentimiento de honestidad, podrían sin sentir asco de sus propias personas, apoderarse de los honrados y muy fatigosos trabajos, de una viuda de los roxus (izquierdistas, rojos, por el mismo estilo), y de un huérfano de los mismos. ¡¡Yo creo, que como aún no habían satisfecho sus ansias asesinas, con la muerte de mi padre y de tantos inocentes, precisaban en el momento que preciso les venía, afestinarse en postres con el esfuerzo y sufrimiento de sus deudos!! Durante algunos días viví yo jugueteando por la aldea, mi vida sin ninguna preocupación, muy contento porque iba vestido con aquel mono nuevo, más delgado que un papel de fumar, ya que se me había esgazáu (roto) por más de media docena de lugares, pero aún así, a mí me parecía que llevaba puesto, mejores galas que el mismo vencedor, que poco lucía sobre sus costillas, que se le pudiera denominar verdaderamente honrado. Mi madre mientras tanto, seguía incansablemente trabajando por las tierras de los vecinos, sin jamás cobrarles ni una peseta de sueldo, pues ella tan sólo quería, que al cambio de sus sudores le dieran una cestina de patatas, una fontadina de farina, ou de fabes lu mesmu foran prietes que blanques, d'arbeyinus ou d'oitra cebeira, dalgún terreñaín de lleiche, mazá, tarabazá, ‘n culiestrus ou cabantes de brañar. (Una fuente de harina, o de alubias de cualquier marca o color que fueran, de guisantes o de cualquier otro cereal que fuera, algún jarro de leche, desnatada, cuajada, o la que alumbran las vacas recién paridas, o de la que terminasen de ordeñar a una vaca de leche). Ella llegaba todos los atardeceres a nuestra casa, sudorosa y cansada, pero resplandeciente de alegría, porque en su mandil traía mi comida. Luego, después de que yo me hartaba, nos acostábamos los dos en aquel jergón de sacos, repleto de hojas de maíz y también de pulgas, y abrazada a mí, se quedaba muy pronto profundamente dormida. Yo que desde niño he dormido poco siempre, quizás para hacer bueno el dicho que de camino me invento, que considera al que poco duerme más infeliz, que quienes tienen la dicha de dormir prácticamente, dentro de estos mis desvelos, en la silenciosa tranquilidad de la noche de aquella amplia sala desmueblada, cuyas paredes y techo estaban del sarro que deja el humo, y plagadas de arroxetáus (enrubiecidos) goterones, que ponían al descubierto las primeras pinturas que habían tenido, fendíu (cortado) de continuo este silencio, por el risueño y sórdido murmullo que alumbraba el pequeño río que vertiginosamente se deslizaba a menos de diez metros de nuestra casa, y otras veces también era enruxeráu (alterado) aquel silencio, por los ladridos de los perros de la aldea, o por el cante siempre misterioso y apabullador que hacen las curuxas (buhos) en la noche, cuento yo en que estos desvelos, observaba el placenteroso dormir de mi madre, con su respirar acompasado, fuerte y sano, con todos sus acerosos músculos, con naturalidad relajados, talmente parecía mi madre del todo inofensiva, mas sin embargo, aquel perfecto y vigoroso cuerpo que acoplaba fuerzas en el descanso, de la misma natural manera que agigantadamente dormido descansaba, cuando despierto se hallaba, se transformaba en un invencible e incansable guerrero, condenada ya a luchar en l'engarradiétcha del trabayu (la pelea del trabajo), todos los momentos de su vida, por los mismos endemoniados vencedores, que primeramente le habían achuquináu ‘l sou home ya lus sous fíus. (Asesinado a su marido y a sus hijos). Y ahora que ya todo ha pasado, y lejos de olvidarlo se agiganta cada día más en mi mente, yo me pregunto, que si mi madre no hubiese sido así de luchadora, de brava, de valiente y honrada, qué seria de mí y de ella misma, acosados en todo momento por la ley insana del vencedor, y xunius (uncidos) también para siempre, en el desventuroso carro de la esclavitud bien vigilada, por el látigo y la pistola del triunfador.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > carraca

  • 4 axabarciar

    Axabarciar, es tratar, vender, comprar, cambiar, etc. Cuntu you aquindi nisti primeiru llibru qu'un astur fae con ñaturallidá, con honradé, con amore grandie ya ñoble que disdi guaxetín na miou xenciétcha ya ñatural alma se fexu hacia tous lus melgueirus y'embruxantes chugares de la miou mantina tierra d'Asturies, ya de toes les Fidalgues xentes que la poblen, falu you que nagora mesmu tenu ñecexidá de cuntayes un cuintu que nun ye tal couxa, perque cuaxi tóu lu que falu aquindi fóu verdá. Ya cumu encalda mu ben nista pallabra, pos nagua mexor que como exemplu qu'isti casu que per oitre lláu pué xervir tamén d'escola. (Cuento yo aquí en este diccionario primero que hace un astur con documentación, naturalidad y suprema honradez, lleno de un amor grande y noble que desde niño en mi sencilla y natural alma se hizo, hacia todos los dulces y embrujantes lugares de mi amada Tierrina Asturiana, y hacia todas las Hidalgas gentes que la pueblan. Digo que ahora mismo tengo necesidad de contarles un cuento, que no es tal cosa, porque casi todo lo que les voy a contar ha sido una auténtica verdad, y como tal alumbramiento tiene el origen en esta palabra, pues nada mejor que este ejemplo, que por otro lado puede servir también de escuela). (LES XABARCEIRES) L'Aldexuxán (aldea de Susana) yera la miou aldina, fae ya un faticáu d'anus cundu you yera un guaxín, despós de l’achuquinante 'ngarradiétcha, que xemóu de cadarmus toes les teixáes de la miou embruxante Asturies, apaxiétchandu de llutus, mexeries, fames, atristeyáus ya enfernales dollores a toes les xentes, lu mesmu las prietes que yeren las drechistes, que lus roxus que yeren de las esquerdas. (La aldea de Susana era mi aldea, hace ya muchos años cuando yo era un niño después de la asesinante guerra que sembró de cadáveres todas las casas de mi embrujante Asturias, vistiendo de lutos, miserias, hambre e infernales dolores a todas sus nobles gentes, lo mismo a los negros que eran los derechistas, que a los rojos que eran los de las izquierdas). —Por aquel entonces, cuando el hambre, la necesidad y la miseria se enseñoreaban de les teixáes (lares) mejor dicho de los hijos y de las viudas de los perdedores, ya que los pobres, los que no estaban encuandicáus (sepultados) s'atopaben arretrigáus nes cárxeles, (encadenados en las cárceles) ya oitres con más xuerte, xebráranse per miéu 'l hermenu venceor pal extranxeiru. (Y otros con más suerte, se marcharan por miedo al hermano vencedor para el extranjero). —Cuento yo, que por aquellos tristes aconteceres sucedió en mi aldea esta historia que ahora al recordarla tras más de cuarenta años de haber sucedido, trae a mi pensamiento una añoranza triste, nel mesmu lleldar que me fae xonreyire. En el mismo suceder que me hace sonreir, ya que el caso según mi humilde parecer se las trae, porque todos los personajes qu'encaldan (hacen) esta cierta, historia, eran seres que para poder vivir tenían que luchar bravamente todos los amanecidos días, no importa cómo lo hicieran; pero por aquellos tristes tiempos el que no luchaba no comía, no es como hoy, que se tira más comida en un día a la basura, que en los tiempos de esta historia comía toda Asturias en una semana. —Yera mi aldina tan bétcha en allumbrar frutos, que desde los principios del branu (verano), fasta lu fondeiru de la xeronda (hasta lo último del otoño), talmente parecía mi melgueiru chugar (dulce pueblo), el mismo jardín que el Creador debe de tener reservada para las sencillas y buenas gentes que tras la muerte sean huéspedes de su Santificante Reino. Tal exquisita riqueza natural daba lugar, a que casi todos los vecinos tuviesen un pollino que espatuxara llixeiru (andase rápido), y fuese resistente para que no se esmurgazara esventronáu (cayera reventado) en los difíciles y abruptos caminos, con las maniegas (cestas) encima de su albarda amamplenáes (llenas) de sabrosos frutos, antes de llegar a la romería o fiesta donde iba destinado tal manjar, así fueran higos, cerezas, ciruelas, peras, etc., etc., etc. Algunas veces también solían llevar manzanines arroxáes nel fornu (manzanas asadas en el horno) y ablanines turráes nel mesmu cheldar (y avellanas asadas en el mismo lugar), y estas frutas así tratadas, tenían un gusto tan exquisito que uno no se hartaba nunca de comer por ellas. Por estos quehaceres y otros múltiples necesarios en sus caseríos, cada vecino cuidaba a su pollino todo el año, como la mejor de sus prendas, porque era el humilde pollino el único medio de locomoción que tenían para efectuar infinidad de trabajos y muy necesarios traslados. Decía el pedáneo de mi aldea, donde sucedió esta historia que estoy empezando a relatarles, que un pollinín d'arremangu (de valía), le proporcionaba más ganancias al aldeano que una xuntura de les mexores vaques (pareja de sus mejores vacas). Pero endenantes d'afondigoname nel contare lus fechus que fixerun les xabarceires del miou chugar (antes de ahondar en los hechos que dieron lugar las tratantas de mi pueblo), voy a contar así d'esboriaúra (de resbalón), lo que le ha sucedido al razonero alcalde de mi aldeina: Hubiérase casado Graciano cuando era muy joven aun, con Ramona la de Juan de Pacha, que era una mozacona (mozona) de ñidies (finas) mexierches (mejillas), arregañaónes ñalgues (apetecibles nalgas) y un entamu (senos) también empericotáu (prominente, estupendo), que hacían de Ramona una muchacha también formada y deseable, que ni el más exigente sería capaz de deximiya per mu fartu qu'andubiés de clica (nadie la despreciaría por muy harto que estuviese de mujeres). Pero Graciano que por aquel entonces era pobre, aunque dueño de un ameruxamientu d'arganáes, que lu ateixaben nel xeitu del querer escombútchire, (unas crecidas ansias que le resguardaba en el lugar de querer, medrar, enriquecerse, etc.). Mas él pensaba y con buen tino, que jamás sus aspiraciones podría alcanzarlas en la aldea, por tal razón decidió emigrar, y como le acompañaba la suerte de tener un hermano en las Américas, pues un día endubitchóu lus sous fatinus (lió sus ropas), despidióse con lágrimas en sus ojos de su mujer e hijo que por entonces aun no había cumplido un año, y colóu (marchó) para La Habana, donde trabajó como un esclavo durante diez años, sin desperdiciar ni menos gastar ni una perrina (cinco céntimos). Con una buena cuarexá de cuartus (cartera de dinero). Ilegó pasado este tiempo a su aldea, cargado como un abetchún (abejón), de paxiétchus, llásticus, xoyiquines, ya fatáus d'oitres couxiquines, (de trajes, ropas, joyas, y muchas otras preciadas cosas. Hizo su entrada en la aldea en los postreirus (últimos días del mes de Xeneiru), precisamente cuando el día atapecía (oscurecía), por eso, como su teixá (casa) era la primera de la aldea, y hacía un frío y una ventisca que a todo el mundo refugiaba tras de sus lares, con ningún vecino se encontró, que le dijese o le pusiese de aviso contra alguna cosa. Salió su mujer a recibirle a la correlada llena de gozo y de contentura, engavitóuse (enganchose) la Ramona a su cuello loca de alegría, bexucóuyu per tous lus lláus esgalazá (besole por todos los lados con ansias), en el lleldar (hacer) que desfayénduse (deshaciéndose) en chárimes (lágrimas) y xoponcius (mareos, sustos, etc), que le hacían temblar como una vara verde, y después d’allancar (plantar) las rodiétches (rodillas) encima de las llábanas (losas), dijo bajando la cabeza y xofitándula (apoyándola) entre los atavarius (bragueta), de su hombre, en el encaldar (hacer) que s’arretrigaba a sous cadriles (se abrazaba a sus piernas). ¡Achuquíname, achuquíname miou Gracianu, endenantes de que te cunte, lu paraximesquéiramente que me portéi, metantu que tou faíes la Bana nel extranxeiru! (Asesíname, asesíname mi Graciano, antes de que te cuente, que te he hecho de menos con otros hombres, mientras que tu, te hacías rico en el extranjero). ¡Bueno Ramona..., ya tendrás tiempo de decirme todo cuanto de bueno o malo hayas hecho... pero ahora dime ¿dónde está el pequeño? ¡Apuesto a que ya está hecho un mozaquín (adolescente), listo y trabajador como lo que es su padre, que fexu más pesos na Bana (que hizo más duros en La Habana), que de pelos tenedis entrambus ya dos en vuexes motcheres! ¡Bueno los niños, quiero decir Tanín, güéi dexelu nel teixu miou má, pos comu tenu fatáus de couxes qu'escutire coutigu, ya non sei per la primeira que comencipiare, pos ista nuétchi quixe quedáme sola pa faluchar al nuexu encaldare! (Hoy le he dejado en la casa de mi madre, pues como tengo muchas cosas que discutir contigo, y no se por cuál he de comenzar, por éso esta noche he querido quedarme sola para hablar sin que nadie nos enrede). Lo primero que hizo la Ramona fue prepararle la cena a su marido, y al parejo que en esta faena se entretenía, iba preguntándole sucesos que a él le habían acontecido, quedándose siempre muy admirada de cuanto le decía su esposo. Pero después que el Graciano se fartucóu dé xamón, ya güevus con choricinus, arrutióu encomoláu perque l'entelaura inflabai 'l banduyu, plantói fuéu a un pitu, llancói 'n fondigoná 'n par de fumáes, ya sonriyénduse mu felliz dixói a la sou mutcher: (Se hartó de jamón, huevos y chorizos, eructó incomodado por haber abusado de tanta comida que con pesadez le hinchaba la barriga, le pegó fuego a un buen cigarro, le sacudió un par de fumadas, y después sonriéndose muy feliz le dijo a su mujer): ¡Desde que me he marchado a las Américas hasta ahora, no he comido una comida que mejor me supiera que ésta que me has preparado en tan poco tiempo y con tanta arte. Por el mundo adelante mi querida Ramona, no se harta uno nada más que de mollicies (cosas malas). Mucho cacíu pintureiru (cacharros lujosos), mucha cuchara limpia y resplandeciente, mucho sirviente que te trata con tanto mimo como si fueses un banquero, pero los platos son pequeños, y la comida que en ellos vacian (echan), tiene escosáu güétchus de rustíu (que no tiene grasa, que no está sazonada). Más sustancia tiene aquí un potaráu de llabaza de la que chamus a lus bracus (una pota de fregaduras de la que servimos a los cerdos), que todo lo que come en el día un trabajador en las Américas, y si uno trae dineros de aquellas lejanas tierras, es a cuenta de la mucha hambre, calamidades y sufrimientos que uno tiene que aguantar allí. Aquí en las aldeas pensamos cuantos nos vamos para allá, que en cuanto lleguemos, atopamus lus cuartus tremáus pe les caleyes! (encontramos los dineros tirados por las calles). ¡Bueno Ramonina, ahora ya me puedes contar lo que has hecho por aquí, que me parece que abundu enfucheráu (muy sucio) y grave debe de ser, cuando endenantes de entrare na miou teixá, de rodiétches me suplicabes que t'achuquinara! (antes de entrar en mi casa, de rodillas me suplicabas, que te asesinara). ¡Non sei Gracianín perquéi llugar comencipiar, pos tou enllordióxe d’enria mín, comu se ‘l mesmu diañu me l'encalducar! (No sé Gracianín por qué lugar voy a dar comienzo, pues todo se enlodó encima de mí, como si el mismo demonio me lo preparara). Deciale Ramona sentada en el escaño, detrás del aburióxu (ardiente) lar, mirando de frente para su marido y alumbrando a la par un torrente de lágrimas, que resbalaban por sus hermosas y coloreantes mejillas, que resplandecían a la luz del fuego, lo mismo que si estuviesen entafarnáes (untadas) con manteiga (untadas con manteca). Graciano que la propiaba con el mismo arrobo de enamoramiento que por ella siempre había tenido. Le dijo con voz halagosa que ya consigo llevaba el perdón que con tanta argucia su esposa buscaba: ¡Anda Ramonina, déjate de choramicar (llorar), pues con tanta mexareta (meadura) de lágrimas, no vas a encantexar l'esgazaura que fixiste! (arreglar la rotura que has hecho). —Y ahora cuéntame de una vez cuál fue el mal que me has hecho, pues por lo que barrunto, me has hecho castrón fatáus (muchas) veces. ¡No Gracianín, no te he hecho de menos nada más que un par de veces, y te voy a contar sin deximite (ocultarte) nada, el por qué hice de paraxa (puta), pues no me he puesto patas arriba en la añuedaura del cibietchu (haciendo el amor) con nadie, porque mi cuerpo me lo pidiese, sino que ha sido la necesidad la que me ha obligado, pues bien sabes, que cuando tu te has marchado para La Habana, yo me quedé muy sola, con un niño entre mis brazos que nin falaba nin espatuxaba (que ni hablaba, ni andaba) !Ay! Gracianín de mis entretelas, del mi corazón y de los mis sentidos, puedo decirte ahora llena de alegría que te estoy viendo al lado mío, que con las lágrimas que alumbraron mis ojos en todos estos años de soledad que he vivido, navegaría sin hundirse el barco que te trajo de La Habana. ¿Y quién fue el culpable de mi desesperante llanto, de mi inconsolable sufriencia? ¡Sólo tu Gracianín, sólo tu eres el culpable, que me has dejado muy sola, y te marchaste para las Américas hace diez años, siendo yo en aquel tiempo una desventurada criatura que aun no tenía veinte años dígote yo que me has dejado encuandiada (empozada) dentro de la soledad y la pobreza, y en todo este largo tiempo, no me has mandado ni tan sólo una perrona (diez céntimos) con la que comprarle un llastiquín (una camisa, un jersey, etc., etc.) a nuestro hijo, y ahora me vienes tu diciendo que quieres al niño tanto y cuánto! ¡Bueno Ramonina, lo que yo hice o dejé de hacer, abundu bien fechu tá (muy bien hecho está). Hoy ya me encuentro en mi casa dueño de una betchá cuarexa (bien repleta, rica cartera) de dineros, y no quiero perder el tiempo explicándote lo que yo he sufrido y el trabajo que me ha costado atróupar (rejuntar) este capital, pero tu ahora sí que me vas a decir con quién o con quiénes me has traicionado durante el tiempo que he estado fuera de mi casa. Así pues, empieza luego y no pierdas el tiempo barajando pormenores noitres (en otros) caldaretus (ubres) que no sean los que estrincaste (ordeñaste) entre los atavarius (braguetas) de los hombres con los que has hecho el amor, mientras que yo en las Américas fechu 'n castrón, apelucaba cuartus pá betchar la cuarexa que traigu, (hecho un cabrón, recogía dineros para llenar la cartera que traigo). Ramona se levantó del escaño, echó al fuego cuatro astillas porque ya se estaba amorrentandu (apagándose) y después, arremetchandu lus güeyus, miróu 'l Gracianu con mala lleiche, ya díxole sen catar más atayus (abriendo desmesuradamente sus ojos, miró a Graciano y le dijo con enfado sin buscar más atajos). ¡A los dos años de colar (marcharte) tu por el mundo allantri, (adelante) se me puso el niño muy amolaín (enfermo), y no tuve más remedio que llevarle al mélicu (médico), y éste con palabras finas y muy melgueróuxas (dulces) me dijo que yo era una buena moza, que estaba muy guapa y que era muy hermosa, y muchas otras cosas mas que entre todas ellas me hicieron perder la cabeza, el caso fue que el médico me aseguró que el niño estaba realmente muy enfermo, y que sólo se comprometía a sanarle si yo... bueno... el caso fue que yo por curar al mióu fiyín (mi hijo) espurrime y encoyime baxu lus atavarius del mélicu y'añuédei 'l cibietchu cuá 'l un par de veices, (me estiré y me encogí debajo de la bragueta del médico e hice el amor con él un par de veces). Y de resultas de los dos achucáus (acostados) que fexe debaxu 'l allegre mélicu (que hice debajo del alegre médico), me quedé empanzorraona (preñada) y parí otro rapacín (niño) que ahora ya tiene siete años. Así que yo considero que si tú estuvieses en mi lugar, harías lo mismo que yo he hecho, pues por un hijo una madre da todo cuanto tenga y más para con ello! Graciano que era de naturaleza muy tranquilo y a pesar de ser un cornudo era listo y razonero, le dijo sin enfadarse ni levantar más una palabra que otra: ¡Por un hijo una mujer casada debe de entregarlo todo verdad es, todo menos su honra, porque la honra en la mujer casada tiene más valor, que todos los hijos que pueda tener y hasta inclusive más que su propia vida. Porque de ahora en adelante, lus tous nenus namái que serán pá les xentes que fius de paraxona. (Los tus niños nada más que serán para las gentes que hijos de puta). Y tu... una paraxete (putina) mirada en todo momento por los hombres, como pan caliente fácil d'allancái 'l denti (hincarle el diente). Y yo... un cabrón consentido, que ha de ser la guasa y la murga de todos mis vecinos y de cualquier gente que sepa de mi vergüenza! En buena razón acaidonaban (dirigíanse) las palabras del Graciano, pues pronto sus vecinos armados con la socarronera malicia de las gentes de la aldea, empezaron a torearlo, diciéndole entre amistosas risas y halagüeñas palabras, ofensivos insultos, que ponían al pobre Graciano lo mismo que un pingayu (trapo viejo), y como Graciano era simpático y buena persona, aun les daba lugar más xeitu (sitio), para que se apropiaran de mayores confianzas, y ya no sólo eran sus vecinos los que de continuo le provocaban, sino todas las gentes que le conocían, pues un día que estaba segando hierba en un prado que tenía al lado de la carretera, pasó por allí una pareja de los guardias civiles de servicio que eran amigos suyos, y después de torearle un tiempo como todo el mundo hacía, uno de los guardias le preguntó: ¿Qué carrera les vas a dar a tus hijos Graciano? ¡Pues como tienes dineros amamplén (muchos), no estaría mal que los estudiases para xebralus (apartarlos) de estar mayucandu (majando) terrones toda la vida lo mismo que tu haces! Graciano quedose mirando para el guardia sonriéndose como si nada ofensivo le hubiera dicho, y después apurriénduyes (dándoles) la petaca para que enrrodietcharan (liaran) un cigarrillo, cuando los tres estaban aborronandu (fumando) muy tranquilos les dijo: ¡Mucha razón tienes Juaquín, ya que majar terrones no es un oficio descansado ni productivo para nadie, por eso, a mi primer hijo, que es el mío verdadero, le voy a estudiar hasta que se convierta en un buen ingeniero, aunque tenga que vender sino me alcanza cuanto tengo, hasta mi honrado apellido, que por ser tal cosa, en todo el mundo ha tenido siempre buen crédito, y al otro por ser hijo de mi mujer que xebrose (se fue) de la honradez, y se situó entre la hedionda troya (suciedad) donde se enchamuergan (ensucian) las paraxas (putas). En pocas palabras, por ser hijo de puta, le voy a enchufar en el xuzgáu (juzgado), y si no sirve para este menester, entonces le afilio a la guardia civil! Al guardia Juaquín, xelósele (,helósele) d'afechu (del todo) la maliciosa sonrisa que mostraba entre sus labios, y poniéndose muy serio le dijo: ¡Ten cuidado con lo que dices Graciano, porque me parece a mí que no das puntada sin hilo, así que se acabaron las bromas, y de ahora en adelante con nosotros ándate derecho, sino quieres que te enchufemos en la cárcel por tener la lengua demasiado larga y ser tus palabras mal intencionadas! Descubrió Graciano aquel día, que el don de la palabra era un arma muy poderosa, con la que conseguiría manejándola con astucia y solapadamente insultativa, lograr que sus agudosos vecinos se mirasen muy bien antes de lanzarles puchas (sátiras), haciendo de su persona el hazmerreir de todo el concejo. El habíale dicho al guardia Joaquín sin la menor intención de ofensa hacia su persona ni a nadie, que el hijo de su mujer por ser nacido de mala madre, le colocaría en la Guardia Civil, cosa que incomodó grandemente a Joaquín, demostrando con sus inocentes palabras que no es oro todo cuanto reluce, y que todo el mundo tiene algo de suciedad escondida o a la vista, de la que suele avergonzarse. Desde ahora en adelante, escrutaría en la vida y pasado de sus vecinos, y cuando de él se mofasen, les taparía la boca lanzándoles al rostro como arma de defensa y ataque todo cuanto de despreciable y asqueroso, en sus vidas o familias hubiere; y de esta forma, ya se mirarían ellos de volver con sus ya cansadas e insultantes sátiras a molestarle. Y ahora, tras el xemeyu (retrato) que hice del alcalde de mi aldea, escantoyándulu namái que per un cornetchal (rompiéndole nada más que por una esquina) de las muchas que el condenado tenía, voy a hondear ya sin hacer pouxa (parada) ni xebraura (apartamiento) en la historia de las Xabarceiras (tratantas), que entrambas y dos eran de gafas (venenosas) como un perro con la boca negra. «MANOLA Y VENANCIA» Moraban en mi aldeina dos mucherucas (mujerucas), que eran hermanas en apariencia y al decir de ellas también de familia, ya que habían nacido por el mismo furacu (agujero), no eran ya jóvenes cuando yo las conocí, pues paseábanse por la vida con la edad de comenzar a maurecer (madurar), eran las más pobres del lugar (descontándome a mí por supuesto), ya que no les acompañaba más riqueza que una vieja pochina (burra), y por esta pobreza que las acompañaba, allindiaben (cuidaban) a su borrica Facunda, con tanto cariño y esmero, como si en verdad fuese hija de entrambas. Estas mujeres no eran nacidas en mi aldea, y verdaderamente tampoco a ciencia cierta nadie sabía el lugar de su nacencia, lo cierto es que habíanse asentado en mi aldea cuando se terminó la guerra, y vivían en una muy humilde casuca que compraran con algunos dineros que traían, vivían en mi lugar desde aquella época, ganándose su vida con libertad e inteligencia, si se puede denominar así, al apoderarse de lo que muchas veces no les pertenecía. Decian algunos vecinos, y yo no sé si era cierto, que durante toda la guerra habían estado de paraxas (putas) por el frente, haciendo felices a los milicianos primero y después a los vencedores, más sin embargo yo creo que esto no era verdad, porque entrambas y dos físicamente no valían ni para un tiro de escopeta. Nosotros las conocíamos por el apodo de las Xabarceiras, y eran bajas de talla, secas de carne, con rostro de brujas feas y lagañosas, dueñas de un mal genio y peores intenciones que el mismo demonio, y garruxantes nas engarradiétchas (valientes, decididas en las peleas). La de más edad se llamaba Manola, y tal parecía que sus padres la habían fabricado con el puro veneno, y aparte tenía una lengua tan ofensiva y desarrendada, que dejaba en porriques (desnudo) al más pecaminoso de los arrieros. Venancia que era la otra, no algamia (alcanzaba) a su hermana en el ser tan garruxante, pero se aparejaba al lado de ella, en tener los dedos largos y las uñas raguñonas (arañosas) para mal de las tranquilas gentes, donde se engarrapelaban (enredaban) muchas veces los intereses de los vecinos. Las rapiegas Xabarceiras, cuando los campos se cubrían de frutos y los árboles se enseñoreaban con el manto lujoso y natural de los saludables y exquisitos frutos, ellas solían comprar en caña (en el árbol) o escandanaban (recogían) sin ningún permiso, las mejores frutas, y prestas corrían a venderlas por todas las aldeas y mercados de los tres concejos vecinos, y con estas ganancias, ellas prohibían al fantasma del hambre, que no espurriera (estirase) el hocico, agolifandu (oliendo) en su lar, en ningún día del año, por prietu (negro) que éste escombuyere (viniese, naciese). En la casa de las Xabarceiras, a pesar que por aquel entonces los tiempos eran muy difíciles y el hambre se recostaba en todas las esquinas, entre otras cosas en su lar jamás faltaba el cafetacu, y el frasco de marrasquinu (anís, caña, etc.), al que las dos hermanas le hacían halagos con parejo tino, pues érales el café ey el aguardiente tan llambión (goloso), como el tabaco de cuarterón, ya que sonrientes, gozosas y felices, apuxaben (tiraban) por él, con el mismo placer que escosaban (secaban) el pintureru frasco del aguardiente. Muchas veces cuando estaban sentadas con tranquilidad en su casa antroxánduse (festejándose) con las copaxas (copas) y el cigarrillo, decíale la Manola a su hermana entre xorbu ya xorbu (trago y trago) y cigarrillo prendido con la colilla del otro, esta sentencia muy verdadera: ¡Es mucho más fructuoso unos minutos de trato si están bien hechos, que cien horas de trabajo agabuxá (agachada) en las estayas (tajos), haciendo labores para los vecinos, que son más olvidadizos después de hacerles el trabajo, que agradecidos para pagarte en justicia el sudor que en sus tierras has derramado! Pero aquel año las Xabarceiras estaban encuandiadas (empozadas) dentro de un mal estar que mazábayes enoxáes fasta el mesmu fégadu (sacudíales enojadas hasta los mismos hígados), y todo había sido por la causa de no haber sido eficaces en el llindiáu (cuidado) de su pollina Facunda, pues un día que la habían dejado sin vigilancia guareciendu (pastiando) en el pasto comunal, piescóula (cogióla) por su cuenta y riesgo el alegre pollino de Rosendo el goxeiru (cestero), que el condenado tenía unos coyonzones (testículos) que le pingaben (colgaban) hasta el suelo, y se daba muy buena maña en no dejar una pollina manía (sin preñar), por vieja que fuera, y aunque no tuviese gana de que l’añuedaren el cibietchu (que le hicieren el amor). Por esto la Manola que era la que acaidonaba (dirigía) las riendas de su teixu (casa), se abayucaba (se movía) aquel año que corría por los primeros días del mes de Junio, con todos los demonios del infierno haciéndole mil travesuras en su cerebro, y todo era por la causa de la paraxona de sou potchina (de la putona de su pollina), que de resultas del esfoitu (confío) que con ella habían tenido, que fuera bien aprovechado por el alegre pollino del goxeiru (cestero), espatuxaba (andaba) la pobre con una ventroná (barrigada), que trabajo le costaba revolverse. ¡Diañu de bruxa (demonio de bruja), con lo vietcha (vieja) que es, y todavía tuvo la puñetera calentura para que en un momento que la dejamos de la mano, de ir hacer xaceda (camera, sitio) debajo de las patas del condenado burro del maldito goxeiru (cestero). ¡Pues en algo tenemos qu’estenciar (inventar, hacer), para poder llevar la fruta este año, a los mercados y a las aldeas, ya que si no ganamos por el verano los dineros que necesitamos, cuando llegue el invierno, entrará en nuestro hogar de la mano del frío también el hambre. —Está visto que con la Facunda no podemos llegar a ninguna parte pues está la condenada con un baduyáu (barrigada) que apenas puede tartirse (moverse). En buen compromiso nos ha colocado el zaramachón del maldito pollino del goxeiru, que quiera Dios que el demonio le asesine y al amo con él, pues cada vez que veo alguno de entrambos, se me sube la sangre a la cabeza y me pongo en tal trance, que tengo miedo de que un día no pueda contenerme y les parta el alma a entrambos. Todo esto y algunas cosas más, se lo estaba diciendo la Manola que en el lleldar (hacer) ya se encontraba medio tarrasca (borracha), a su hermana Venancia, que intentó consolarla aconsejándole, que lo mejor que hacían, era bajarla el lunes al mercado de la Villa, y con lo que le dieran por ella, y un poco más que pusieran encima, mercarían un burro de arte, que las libraría del complicado problema que las atañía (conducía). En esta conversación se encontraban las afligidas Xabarceiras aquella tarde buscándole encantexu (remedio, remiendo) para su desgracia, cuando hicieron entrada en la aldea una caterva de gitanos, llegaban todos dentro de una alegrosa folixa (juerga, algarabía), que tal parecía que todos eran tan felices como los mismos ángeles moradores del Cielo. Y sin pedirle permiso a nadie, dispusiéronse a pasar la noche debajo de los hórreos que se asentaban en el centro de la aldea, lugar que desde inmemoriales tiempos, siempre solían hacer acomodo sin que ningún vecino los molestara, todos los titiriteros, hojalateros, gitanos y demás transitantes que llegaban con alguna de sus embajadas a la aldea. «PASCUALÓN EL GITANO» Mientras que sus hombres desaparejaban los burros y disponían su ajuar las hábiles y astutas gitanas con el cabás colgado del brazo, y un montón de artesanas cestas encima de la cabeza, se internaban por todas les caleyes (callejas) de la aldea, en el trabajo de equivocar al primer aldeano que se las diera de listo, y de casa en casa, intentando vender su arte, o pedigüeñando cualquier cosa, ya que todo les venía bien, llegaron a la postre a la morada de Manola, que ya tenía ésta pensado desde el momento que endilgóu (que avistó) a los gitanos, el efectuar un saneado trato con ellos a cuenta de la su pollina Facunda. Las gitanas nada más llegar ante su presencia, la saludaron siempre con la sonrisa en los labios y la humildad con ella, cualidades indispensables que el timador maneja, como si propias suyas fueren, y de esta guisa, le dieron las buenas tardes en el momento que una de ellas le preguntó sin perder más tiempo: ¿Oigame señora, no tendrá alguna cosa de comedera por el desván a cambio de una de estas cestinas tan serviciosas? Así le habló una de las dos gitanas que en pareja venían haciéndose la desvalida y la inocente, mientras que su compañera sonriéndose por lo bajo, y sin urniar (hablar palabra), aprestábase en el sacar de su faltriquera un fatu de baraxeta (un trapo de baraja), y nada más que su socia fexu pouxa nel falare (hizo un descanso en su charla) con la Manola, cogió la palabra la gitana de la baraja, y se hondeó en el registro de querer echarles las cartas, decirles la buenaventura, o leerles la suerte, pues asegurábales la sagaz gitana, que ella había nacido con el sobrenatural don, de poder leer en la palma de la mano el destino de las personas, que se halla escrito desde su nacencia en un lenguaje misterioso, que sólo los elegidos pueden leer sin la menor equivocación. La Manola, que yo puedo asegurar que la más espabilada gitana podía ser nada más que su discípula, apropiaba y miraba de soslayo a las gitanas haciéndose la fatona (tonta), mientras que sus vidayas (sienes) moldeaban el negocio que con su Facunda iba hacer encima de los rapiegus xitanus (zorros gitanos), pues ella para sus adentros se decía, que quien equivoca a un manexador (manejador) de enredos, hasta los mismos jueces le ayudarían a xebrase (marcharse) del refregado aunque éste se hendiera, en algo que bien no olíese y sonado fuera. Así pues, que cuando la gitana ya se había creído que la Manola iba a ser un tonto cliente que le pagase sus enredos, en el magín de la Xabarceira ya estaba encaldáu (hecho), el cambiar a su Facunda, por un pollino que ellos trajeran, que no cojeara de ningún lado, y que no fuese muy cargado de años. El caso fue, que cuando la gitana ya le iba a coger su mano para leerle su buena suerte, quedose sorprendida cuando la Manola le dijo: ¡Déjese de pamplinas que conmigo no tiene cabida, yo lo que quiero es cambiar una buena pollina que tengo, que a no tardar mucho se va a convertir en dos porque está preñada, por un burro que ustedes traigan, que tenga llixia (alma, fuerza), y que no tenga amolaúres (males) por ningún lado! La gitanaca dibujó una amplia sonrisa de alegría en la bufarda (ventana) de su boca escosada (falta) de la mitad de sus dientes, y después le dijo a la par que guardaba la baraja en su faltriquera: ¡Eso que usted desea ya lo puede dar por hecho buena mujer, pues mi marido tiene un soberano pollino, que es lo justo a lo que usted me parece anda buscando, así que espere unos momentos, que voy con rapidez a buscarle, para que hagan el trato que me parece a entrambos ha de agradarle! Vino al cachiquín (al rato) en un grande burro escarranquetáu (montado) de alegre presencia, que en el parecer abayucábase (movíase) como el mismo rayo. Llegó el gitano a la casa de la Manola, muy xaraneiru ya xibloutandu (jaranero y silbando), lo mismo que si ya agolifara (oliese) el negocio antes de comenzarlo. Apeose de un áxil blincu (ágil salto) el gitano Pascualón de su xumentu (jumento), y saludó con marcado respeto a la Manola, que ni tan siquiera le contestó, ya que sólo tenía ojos para apropiar al burro, que le pareció muy atongaín (bueno) en sus primeras güeyáes (ojeadas). Empezó el gitano sin demora a tejer en el hacer del trato, con la que él pensaba, que iba a ser una victima sencilla para hacerle un lucrativo timo, ya que entamangaba (hacía) la Manola tal focicu de fatona (hocico de boba), que no era menos de pensar, que aquella mujer tenía los sentidos escosáus (secos) de toda listeza. El gitano que era un útre (águila) en el asunto de hacer de un jumento que sólo valía para ser achuguináu (sacrificado) y convertirlo en chorizos perreros (malos), digo, que él podía hacer de un burro moribundo, un pollino de ojos vivarachos, espurrías uréas (estiradas orejas) y espatuxares de rellámpagu (caminares de relámpago). Así pues con esta maestría que le caracterizaba, comenzó a rexistrar (mirar) a la Facunda desde el principio de su hocico hasta el término de su cola, sin olvidarse de sus molares y patas, y mientras que él hacía tal cosa, Ias Xabarceiras no perdían su tiempo, pues también manxuñaban (tocaban, palpaban) el jumento del gitano por todo el peyeyu (pellejo), con las miras de encontrarle algo que le faltase, o de descubrirle un postizo que le tapase un defecto. Pascualón como que no quería la cosa las propiaba por el rabillo del ojo, y así, allindiaba (cuidaba) a las Xabarceiras que no tenían sentidos nada más que para rexistrar (mirar) el burro del gitano, que no hacía nada más que tascase (moverse) y no estarse ni un instante quieto, demostrándoles con tal nervioso bailar, que era un pollino de arreos, con fuerza según ellas, de llevar un par de manegáus (cestos) encima de su lomo, sin ni siquiera hacer ni un senaldo, hasta el mismo Ricabu, o al lugar de Torrestíu, que son las aldeas más cimeiras de los concejos vecinos. Se veía a las claras, que a entrambas Xabarceiras les encantaba el jumento, por tal razón Pascualón, en el lleldar (hacer) que sacaba una colilla del bolso de su llásticu (chaleco) y le plantaba fuego sin soltar el cayao de su mano, les dijo sonrientemente: ¡No desperdicien el tiempo en buscarle defectos a mi buche, pues no le falta ninguna cosa, ya que tiene hasta los dos coyones (cojones) y está tan entero como yo mismo, que soy padre de una docena de hijos! ¡Pero es igual mujerinas, pues aunque algún defecto tuviese mi jumento, me parece a mí, que no voy a poder hacer trato con ustedes, porque esta pollina que me quieren espetar, está más para ser achorizada en Noreña, que es para lo único que vale, que para hacer galopadas por los caminos! ¡Ahora que si me dan encima de ella ochenta reales, el trato está hecho, y sino, cada cual allindie (cuide) lo que es suyo! Después de mucho tejer y destejer, porfiar, y alegar mil razonamientos de toda índole, la Manola le dijo que sólo le daría sesenta reales, y Pascualón cogiéndole por su palabra, enfardóu (guardó) los dineros en el bolso, y sin demostrar la contentura que le embargaba, dio el trato por hecho. A la mañana siguiente cuando el malvís silbotiaba anunciando el nuevo día, se levantó de su cama la Manola a la misma hora que siempre solía, y antes de hacer ninguna otra labor, fue muy ilusionada y contenta a la cortexaca (cuadra pequeña) donde tenía guardado el pollino, y cuando le puso sus inquisitivos ojos encima, su alegre ilusión fue devorada por una triste sorpresa que le produjo la visión de ver a su pollino achucáu (acostado) en una postura engalbaná (sin fuerza, sin gracia, sospechosa), acercose a él ya buyéndole en sus temperamentales y endemoniados sentidos la apenada sospecha de haber sido engañada por el gitano, y sin el menor miramiento le atizó unos punterazos con las madreñas encima de los cadriles (patas) para que se incorporara y poder mejor repararlo, y fue entonces cuando se le enxenebróu (helósele) la sangre en sus venas, ameruxánduse sous fégadus (llenándose sus hígados) en el atayu (atajo) de un envenenador desespero, al reparar con cuidado a su pollino, por eso sus ojos se le llenaron de lágrimas que alumbraban la rabia y la mala leche que l'esmolecía, (deshacía), cuando ya sin ninguna duda comprobó, que el genio y bizarría que el burro tenía en la hora del trato, no era el mismo que en aquel encaldar (hacer), sino que se había tornado en volverse en estar amurrentáu (enfermizo, moribundo), lo mismo que si del mundo de los vivos se estuviera despidiendo. A fuerza de bardiascazus (palos) y de xurarnentus (juramentos) que sin miatcha (migaja) de compasión la Manola le propinaba, dentro de una amanicomiaura (locura) que le desencaldaba (deshacía) el alma, logró el pobre animal incorporarse, y cuando estuvo en pie el descuaxaringuetáu (deshecho) jumento, con sus urées pingones (orejas lacias, bajas) y los güetchus choramicándoye (los ojos llorándole), como si hubiera despertado de una penosa pesadilla, y por si fuese poco todo esto que la Manola propiaba, todavía la pobre bestia comenzó a temblar con tanta intensidad por todo su cuerpo, que le daba lugar para pensar a la airada y endiablada Xabarceira, que aquel cadabre (cadáver) de burro, estaba viviendo sus postreros momentos. Cuando la Manola percatose ya sin ninguna duda de lo cadarmeru y'esmoleciu (de lo cadavérico y desvanecido), que se encontraba el condenado burro que la había espetado el diablo de Pascualón el gitano, comenzó a alumbrar por su pecaminosa boca, dirigida por su envenenadora lengua, un rosario de juramentos todos en contra de los santos seres del cielo, también maldijo con igual arte a todos los demonios de los infiernos, y no se dejó atrás y ya en este lleldar (suceder) colgándole de las comisuras de su boca unas flemas azuladas cargadas de rabia y de veneno, a todos los gitanos de la tierra, y hasta se recordó ya completamente desarrendada por la amanicomiaura (locura) que la encibiétchaba (retorcía), de manera más denigrante hasta de la propia madre que la había parido. Ante tal escándalo de palabras endemoniantes, saltó de su cama haciendo fuego su hermana Venancia y entre las dos juntas terminaron de hacer la desarrendada y pecaminosa fiesta. «EL PEDÁNEO DE LA ALDEA» Cogió la Manola una foicetuca (hoz) que tenía mangada en un recio y fino palo de ablanu (avellano), y la su hermana una pala de dientes que estaba mocha (falta) de un par de pinchos, y así armadas como si fuesen a la guerra, conducidas por el rey de los demonios que moraba dentro de sus espíritus, preparando un alboroto tan sonado y enloquecido que dudo que nada en la vida otro mayor hiciera, con una prisa que por ser ardiente les amagostada (quemaba) la entraña, fuéronse en busca de los gitanos con el invariable propósito, de deshacer el mal trato que con ellas hicieron, y por las buenas o por las malas, recuperar sus dineros y a su pollina Facunda. Cuando llegaron debajo de los hórreos lugar donde ellas sabían que estaban los gitanos y comprobaron que ya de la aldea a tan tempranera hora los foinus (ladrones) ya se habían xebráu (marchado), entonces la pecaminosa folixa (bronca) qu' enguedétcharun (que enredaron) fue tan escandalosa que pusieron en pie de alarma a toda la aldea, y hasta los perros del lugar, ladraban enfurecidos, sin agolifar (oler) por dónde escarrapietchábase (deshacíase) el peligro, pero presintiendo que se encovarachaba (encuevaba) dentro de los falaxes (hablajes) enfogaratáus (fogosos) que alumbraban las gafuróuxas (venenosas) lenguas de las garruxantes Xabarceiras. Las gentes de mi aldea, al escuchar aquel enxame (emjambre) de airadas voces, que todas ellas endubichaban (envolvían) un rosario de fataus (muchas) maldiciones pecaminosas, a tan hora tan ceda (temprana) de la albiada (de la mañana), descumbutcherun (despertaron, levantáronse) del catre donde aun felices algunos descansaban, y comenzaron a asomarse a las puertas y ventanas, y cuando comprobaron de qué se trataba, dieron rienda suelta a sus risas y gozos que les producía la desgracia que consumía a las ramplonzuelas (ladronas) Xábarceiras, que desde el primer día que habían sentado sus vivencias en la aldea, vivían a cuenta de lo que arrapiegaban (robaban) a los vecinos, sin que jamás s’andecharan (hicieran cuadrilla) en una gavita (ayuda) hacia sus vecinos, aunque éstos se reventasen atosigados por el excesivo trabajo. Por eso, cuando aquel amanecer conoció la aldea el timo que los avispados gitanos hicieran en los pequeños intereses de las atuñáes (avaras) Xabarceiras, al espetarles aquel jumento al cambio de la Facunda, que según las manifestaciones juramentadas que públicamente pregonaba con grandes gritos la Manola, estaba murriéndose estingarraón na cortexa (muriéndose acostado en la cuadra), al xebrársele (marchársele) la alegría y el bizarro genio que le había inyectado la tarrasca (borrachera) de marrasquino que le hicieran coger los gitanos, con el fin de que el alcohol le diera por unos momentos las briosas fuerzas de su juventud que la naturaleza por viejo y deshecho ya le había quitado. Pero no conforme Pascualón con este ardid, también le había introducido para que mejor se dibujase en el lugar de su conveniencia, una fogosa guindilla en el furacu (agujero) por donde alumbraba el federosu cuchu (hediondo estiércol), y por estas razones el pobre animal que en el momento del trato obreiráu (aguijonado) por estos reactivos respondió a las aspiraciones de Pascualón para equivocar a las Xabarceiras, ahora ya aquel pollino falto de tales estímulos, no respondía a las gozosas ilusiones de la Manola v su hermana, por eso entrambas y dos estaban llevadas y traídas por el mismo demonio, y en peor genio se ponían, cuando presenciaban a las gentes de mi aldea todas ellas de buen suceso, entamangándu festa ya murga (haciendo fiesta y güasa) de las hasta entonces avispadas Xabarceiras. Así por ejemplo, la muyer del Goxeiru (mujer del Cestero) que por la causa de que la Facunda apartando el rabo p'un lláu (para un lado) y dejando la clica 'l entestate (la matriz al aire libre) permitiera que su alegre burro le anuedara 'l cibietchu (le hiciera el amor) dejándola preñada, pues por esta causa, engarrapoláronse (peleáronse) con ella las Xabarceiras, en una engarradiétcha (lucha) de campeonato, que si no es porque unos hombres de la aldea las separan, la hubiesen esmueliu a tochazus (muerto a palos), pues esta mujer esfargayánduse (deshaciéndose) de risa díjoles: ¿Qué pensabas Manola, que podías equivocar a los gitanos lo mismo que haces con todos nosotros desde que el demonio te trajo sabe Dios de dónde a vivir a esta aldea? ¡Esos filan (hilan) más fino que nosotros mióu nena, por eso no has sido capaz de detener el truñazu (testerazo) que te atizaron cuando pretendías hacer negocio con ellos, que son los mismos hijos de tu padre el diablo! ¡Me parece a mí que este año, si quieres ir a vender por las romerías la fruta qu’escarpenas (que arrancas) de nuestros árboles, vas a tener que llevar las maniegas (cestas) encima de tu mollera! Xofitóu (apoyó) Manuela de Juan de Pacha, que era muy aguda lanzando putchas (sátiras). ¡Qué quieres hacer Manola, hay que armarse de paciencia mióu nena y nunca olvides que el demonio tiene focicu de gochu (hocico de cerdo), aunque en este lleldar (suceder) a tí se te presentara en la fechura (hechura) de Pascualón el gitano, que mucióte (ordeñote) la cuarexa (cartera) y llancote (te plantó) un pollín, que según el tu falar (hablar) regalado es caro. Díjole Filomena la mujer de Julián el Pertegueiru, que tenía una lengua p’aximielgar (mover) con molestosas intenciones a las gentes. Con más arte, que su marido que era áxil (ágil) como un esquil (ardilla) tenía de coraxe (coraje) para sacudir los arizos de los castañales. Estas y otras parecidas sátiras adornadas con risas y juergas de diferente índole, les decían las gentes de mi aldea aquella mañana a las xabarceiras, con intenciones de zaherirlas, porque ni eran sociables. ni menos tenían nada de buenas personas, sino todo lo contrario, aunque si digo la verdad en aquella época, había en mi pueblo peores personas que las Xabarceiras, ya que moraban un piño de fascistones asesinos, que ellos solos se bastaban para tirar tal partido por tierra. Tanto la Manola como su hermana, esnalaban (volaban) hasta los mismos teyáus (tejados) del aburrióxu (ardiente) infierno, dentro de un envenenamiento que hacía xuenzura con la manicomiaura (yunta con la locura), y con sus lenguas harto desatinadas escarnecían todo cuanto existe del cielo abajo y del infierno arriba, y en todo momento eran acosadas por los perros de la aldea, que les buscaban descuido para hincarles los dientes en cualquier lugar de sus escalixerus cuerpos, y al tenor que con rapidez espatuxaben (corrían) iban poniendo al Hacedor y su Creación como un fedoroxu fatu (hediendo trapo), con sus maldiciones y romances pecaminosos, que muchos de ellos nadie en el lugar jamás había escuchado, y dudo que pocas personas podrían endubitchar (enredar) un rosario de ofensas como el que la Manola preparaba. Pero a pesar de ya ser mucho todo esto que enseñaban, dentro de sus mal intencionadas entrañas, muchas más nefastosas intenciones aun se albergaban, y obreiradas (aguijonadas) por ellas, encamináronse afalucháes (arreadas) por el diablo, hasta la casa del pedáneo, que moraba en la fondeirá (en lo hondo) de la aldeina, y cuando ilegaron a las canciétchas (cancelas) y vieron que estaban piescháes (cerradas), aferronáronse (cogiéronse) a ellas con tal arte, y sacudiéronlas con tal fuerza, que al no llegar el perro a ponerles freno, de seguro que dieran en tierra con ellas. Pero la Manola que era en aquellos momentos conducida por todos los demonios nacidos y por nacer, que la habían corrompináu (llenado) con una airada rabia desgalgada (desmandada), no le puso ningún respeto ni menos miedo aquel perro grande armado de carlangas que hasta los mismos lobos les imponía recelo, sino que le hizo frente con su foiceta (hoz) llantándoye (plantándole) un focetazu (golpe con la hoz) en medio de su enorme cabeza, que le hizo al gafu (fiero) perro atropar (guardar) el rabo entre sus piernas, y marcharse glayucandu (aullando) de dolores del lado de aquella mujer que era peor que la más bravía de las fieras. No hicieron caso las Xabarceiras del matauriáu (descalabrado) can qu'ameruxáu de miéu (que plagado de miedo) se marchara del lado de ellas, sino que entrambas en el mismo lleldar (hacer) ximielgaben (sacudían) las cancelas en el parejo encaldar que llamaban al pedáneo de la siguiente manera: ¡Gracianu, Gracianu...! ¿Dóu tás aponiu faldetacu alcaldi de piteru? (¿Dónde estás ruin alcalde de gallinero?). El bueno de Graciano que se encontraba en la corte (cuadra) muciendu (ordeñando) las vacas, al sentir a su perro glayucar endolloriu (ladrar dolorido) y escuchar aquellas voces preñadas de prisa y betchás (ricas) de ofensivas palabras hacia su persona, salió sin pérdida de tiempo del establo con la caramañola (lechera) en la mano, y cuando comprobó quién le reclamaba, díjoles medio enojado, porque enfadado del todo nunca Graciano lo estaba: ¿Qué es lo que queréis condenadas del infierno, donde sin ninguna duda algún día iréis amagostabus (quemaros) esas asquerosas lenguas que tenéis? ¿qué es lo que queréis que tan cedu (temprano) llegáis a la mi puerta, y no en son de paz como es la debida forma, ya que lo primero que habéis hecho, fue partirle la cabeza al perro que intentó poneros el freno que estáis necesitando desde el mismo día que pusisteis los pies en esta aldea, y no contentas con ésto, aun estáis molestando al amo, enloquecidas por el demonio que lleváis dentro de vuestros cuerpos, que sólo vosotras sabéis dónde le encontrasteis, pero que os hace rellumbrare (relucir) como el mismo rellámpagu? (relámpago) ¡Vengo a ordenarte, —dijo la Manola, saliéndole espumarayus (espumarajos) de rabia por su boca—, vengo a mandarte, que te hagas en el momento en perseguidor de los asquerosos y ladrones gitanos, que me engañaron con un burraco que cambié por la mi Facunda, que ahora está estingarraón (tirado, acostado) en la cuadra, sin llixa (fuerza) de sostenerse encima de su cadriles (patas). Graciano que era como ya sabemos, muy agudo y socarrón, comenzó a reírse por lo bajo, porque abiertamente no se decidía ante el temor de no terminar de alterar aquel par de humanas fieras, que muy capaces las creía de pagar en su persona sus cacíus estrapayáus (sus platos rotos), luego poniendo la cantimpla (lechera) entre las manos de su mujer, que había bajado a la corraleda al escuchar tan grande alboroto, y seguidamente, rascándose su cabeza por debajo de su gorra, les dijo a las Xabarceiras con una socarronería que le alegraba satisfactoriamente: —Podéis ir vosotras mismas a buscarlos, ya que tanto os interesa en encontrarlos, porque yo fuera de la aldea y aun dentro de ella, ninguna autoridad tengo, que me obligue a perseguir a nadie, y creo que para hacia la Villa deben de encontrarse, porque poco antes del amanecer les he oído yo pasar por delante de mi casa, y por cierto que llevaban entemangada una allegroúxa folixa (iban formando una alegre juerga), y ahora escurro (discurro) de dónde procedía tan grande gozo que les acompañaba, que ni más ni menos era, del betcháu (rico) trato que al parecer hicieron con la tu Facunda, por la causa de querer ser tu, todavía más gitana que ellos. ¿Qué es lo que me estás diciendo so castrón (cornudo) de los infiernos? ¡Qué no tienes de hombre nada más que el paxierchu qu’enllastica lus tous enxenebráus güesus, (traje que cubre tus fríos huesos), si en todos los lugares de Asturias tienen como autoridades a ejemplares con el mismo esprapayu (disposición, ánimo), que te tiene encibietcháu a ti, más les valdría a las gentes hacer con ellos, lo mismo que yo debía de hacerte a ti! ¡Vaya un alcalde de cuatcháus (cuajados) que en el lugar tenemos, yo no sé lo que estarían pensando los vecinos el día que te han dado la güichá (vara) de mando, porque la verdad es que no sirves ni para tornar (parar) el agua en un banzaucu (remanso) de poca llixa (fuerza)! Le dijo la Manola lanzándole unas envenenadoras y asesinantes miradas, que intencionaban la firme idea de entamangar (hacer) un engarapoláu con él. Graciano, sin hacer mucho aprecio de lo que le estaba diciendo la bruxa xabarceira, sonrientemente le preguntó: ¿Y qué es lo que te gustaría hacerme a mi Manola? ¡Lo primero que te haría so castrón de los infiernos, sería... llantate la foceta (plantarte la hoz) en medio de tu cabeza, fendiéndotela hasta las mismas caxietches del xixu (partiéndotela hasta las mismas células de los sesos), y después te haría el juicio de por qué fuiste condenado a morrer (morir), que sería por el cobardoso delito, de no saber defender los intereses de la aldea, como es tu obligación de alcalde, y también por consentir, que xentes arrobonas (gentes ladronas), colen del chugar (marchen de la aldea), haciendo festa ya murga (fiesta y güasa), ximielgánduse lus cuartus na cuarexa quei arraguñarun a lus tous vecinus (moviendo los dineros en su cartera, que fueron fruto del robo que hicieron a tus vecinos), por la causa de tener un pedáneo, escasáu de coyones, ya betcháu de plumes de pituca llueza! (seco de cojones, y rico de plumas de gallina clueca). Estas palabras tan poco delicadas y tan grandemente ofensivas, no le sentaron nada bien a Graciano, a pesar de ser él, hombre tranquilo y transigente en gran medida, quizás las hubiese deximíu (olvidado) si su mujer no estaviese presente, pero al no ser así, a Graciano no le cupo otra alternativa, que intentar castigar a aquella desvergonzada que le estaba tratando lo mismo que si él fuese en vez de un hombre y por más primera autoridad de la aldea, no fuese nada más que un enyordiáu pingayu (un sucio pingajo), por esto, destinado Graciano en hondura donde jamás se había presenciado, se arrimó a la Manola con miras d'acoyela (de cogerla), y propinarle un par de ximielgones (sacudidas) y meterle el miedo y la vergüenza en el cuerpo a aquella deslenguada, aunque no fuese nada más, que para demostrarle a su mujer, que un hombre siempre es un hombre, aunque su mujer le pegue, le engañe y le convierta en cabrón por considerarle baldrayu (cobarde). Pero lo que no pudo imaginar Graciano, era que la Manola no se amilanaba ante nada ni nadie, y para demostrárselo, dio un paso hacia atrás para dejar trecho de combate, y enarbolando su focetina (hoz) en el aire, apurrióye (diole) con ella un fuerte y certero golpe en su cabeza, que hizo que el pobre pedáneo se esmurgazara (se cayera) en el santo suelo privado del conocimiento, manando un remexu (un chorro) de sangre, por una mancaúra (herida) que le había nacido repentinamente en el canto una vidatcha (sién). Y así en esta ridícula y dolorosa postura, atendido por su mujer ante la cual el Graciano pretendía convertirse en un héroe, le dejaron las Xabarceiras, que colaron (marcharon) de su casa, perseguidas de cerca por el rencoroso perro de Graciano, que les ladraba enfadado, más por el golpetazo que a él le habían apurriu (dado), que por el que le allantaron (dicran) en el pericote (alto) de la mollera de su amo. Amanicomionáes fasta ‘l más espurrir y'encoyer (enloquecidas hasta el más estirarse y encogerse), Ilegaron las Xabarceiras a su casa guiadas por el mismo espíritu de lucha que en ellas no cejaría hasta que no pudiesen dar con los gitanos, aunque menester fuérales perseguirlos hasta los quintos infiernos, y para sacarlos de este antro, con el fin de conseguir lo que les pertenecía, estaban decididamente dispuestas a partirle los cuernos al propio diablo lo mismo que terminaban de hacer con el pedáneo Graciano. Así pues, sin perder ni tan sólo un minuto de tiempo, sacaron de la cuadra el cadarmoúxu (cadavérico) burro de Pascualón el gitano, y la Venancia tirando del ronzal, con tal xuxeante llixa (crecida fuerza) que si pudiese le llevaría arrastrando, y su hermana Manola apuxada (soplada) por un demonio con peor genio aun, iba detrás del desventurado pollino apurriénduye (atizándole) sin descanso barganazu tras barganazu (palo tras de palo), encima del llombu (lomo) del pobre y descuaxaringuetáu (deshecho) pollino, para que caminase con prisa, y tal hacía la desdichada bestia, y no tanto por huir de los palos a los cuales ya debía de estar bien acostumbrado, sino por intentar aflojar el dogal del que tiraba Venancia, y así de esta forma y siempre en pos de los gitanos, se dirigían a la Villa donde aquel día había mercado. Hicieron entrada en el mercado las Xabarceiras arremexandu (remojadas) en sudor, producido por el cansancio de la larga caminata, y por la desmesurada rabia que a entrambas y dos las atenazaba. Y mismamente al lado de la fragua del ferreiru (herrero) que aquel día tenía endemasía trabajo, agüeyarun (avistaron) a la Facunda, y al lado de ella muy sonriente y gozoso se encontraba el gitano, que tampoco perdía su tiempo, pues ya estaba tratando de venderla o de cambiarla a un paisano que en la sazón la estaba registrando, pero plantándose la Manola delante de Pascualón, le dijo con el hambre retratada en sus ojos de atizarle un par de focetazus: ¿Qué barro me has espetado en el trato so ladrón? ¡Haz el favor de devolverme ahora mismo mi pollina, así como los dineros que me arraguñaste (arañaste), si quieres que este espineroso y mentecato trato que conmigo has hecho, tan sólo se quede en un inolvidable enfado! Pascualón no le hizo mucho caso a las palabras rogativas de la Manola, y así empujándola para un lado con cierto desprecio, a la par que la miraba amenazadoramente le dijo: ¡Quítese delante de mi vista mujeraca de los infiernos, y deje ya de molestarme en mi trabajo, y no olvide nunca, que el que hace un trato con Pascualón, lo tiene hecho para ciento y un años, y ahora lárguese y déjeme tranquilo, que estoy en buenos tratos con este paisano! Nunca peor hiciera el gitano en toda su existencia, pues antes de que se percatase del peligro que le rondaba, la foicina (hoz) de la Manola caía sobre su cabeza con la fuerza de un rayo, escantoyándoila (hiriéndosela) por un par de xeitus (sitios), que hicieron que Pascualón sin gurniar (decir) palabra, se enclicara (se cayera) en el enllordiáu (sucio) suelo, falto de sus sentidos, y alumbrando tanta sangre por sus heridas como un gochu (cerdo) cuando lo están achuquinandu (matando). Nisti telar atopábase (de esta forma se encontraba) Pascualón, con el cerebro escosáu (seco) d'afechu (del todo), por mor de aquel inesperado golpetazo, que le había llegado de manos de quien él menos esperaba, cuando Antonio, un guardia civil del cuartelillo de la Villa, que había presenciado todo el achuquinante xocesu (sangriento suceso), por encontrarse este guardia al lado de la ferrería, enzolánduse fatáus de culetinus de xidre, (bebiendo copiosos vasos de sidra), en amigable compañía con unos paisanos, en el chigrín (bar) de la Faba Prieta (la Haba Negra). Por eso, cuando vio esmurgazarse (caerse) en el suelo por mor del focetazu que le allumara (alumbrara) la Manola al foin del gitano, fue el guardia acochetráu (acelerado, rápido) al lugar del amagüestu (la quema), con el buen fin de encaxinar (encajar) el orden en aquel descalabramiento, nada más que el guardia llegó, afogárunse lus aburióxus (se ahogaron los ardientes) ánimos de otros gitanos, que lleldáus (hechos) dentro de una folixa (bronca) engafuróuxa (envenenada), intentaban acorralar a las dos Xabarceiras, que ya en la sazón se habían aferronáu (cojido) a la Facunda, y dejado libre al jumento del gitano. Mientras tanto, el herido de Pascualón ayudado por el guardia y por otros gitanos, que aun seguían con voces enardecidas maldiciendo y amenazando a las Xabarceiras, como cuento, se puso Pascualón en pie aun medio temblando al volver del desmayo, y con todo su rostro plagado de escandalosa sangre, demostrando que fuera del dolor que pudiera sufrir, el condenado no estaba en trance de mayores males en su cuerpo, no así en sus intereses como veremos seguidamente. «UN XUEZ D’ESQUILONA» (UN JUEZ DE CAMPANILLAS) Era el señor Juan Antonio un falangista digno de ser emulado por el más honrado servidor bien fuese Roxu (Rojo) Prietu (Negro) o Amarietchu (amarillo), era en verdad un hombre Joseantoniano que sin llevar camisa azul con el yugo y las flechas bordados en la pechera, como muchos otros pingayus (pingajos) que yo he conocido, que siempre iban uniformados con su camisa azul y corbata negra, dándoselas en todo momento de buenos falangistas, y no siendo nada más que unos verdaderos mierdas. El señor Juan Antonio era un hombre que llevaba siempre prendido en su espíritu los Nobles y Hermosos Credos de la Falange, con sus Humanidades y Libertades manifiestas, y los sabía cumplir porque los había aprendido en derechura, tal como el Mártir de su Fundador los había creado, para el bien de la Patria y de todos sus hijos. ¡Qué poco sabía José Antonio, que su Maravillosa Doctrina iba a ser manejada por algunos hombres, que cometerían con Ella verdaderos asesinatos y atropellos de toda índole. Pero dejando esto de lo que trataré algún día con mejor cuidado, y acogiéndome al hilo de la historia de la que estoy tratando, diré, que el juez de la Villa era este Caballero, que vivía al lado del mercado, y que era un hombre muy justo, amigo de los razonamientos, inteligente y también un campesino que amorosamente trabajaba sus campos. Cuanto yo, que cuando aquella gresca estaba con su apogeo, salió el juez de su casa para percatarse de aquel ardoroso tiberio (lío que se amagostaba (quemaba) frente a la puerta de su morada, y cuando vio que era un gitano el causante del sangriento escándalo que se enseñaba, díjole al guardia con ardientes deseos de hacer la Justicia en aquel endubiérchu (enredo). ¡Antonio, hágame usted el favor de llevar ahora mismo hasta el Juzgado, a todas las gentes que dieron vida a esa sangrienta engarradiétcha (pelea), para encalducar la xusticia que anda escosá 'n dalgún d'echu (hacer la Justicia que anda seca en alguno de ellos). Así que las Xabarceiras y el escantoyáu (herido) Pascualón hiciéronse presentes en el Juzgado, ante los escrutadores ojos del señor juez, pusiéronse los tres al mismo tiempo a hablar en su defensa, acusándose los unos a los otros dentro de un rosario de palabras injuriosas y amenazantes, que de nuevo los ponía en el atajo de volver a engarrapolarse (pelearse). Pero el señor Juan Antonio fiel repartidor de la Justicia, aporreó con sus nervudas y fuertes manos un mazazo encima de la mesa, que por muy poco la desarma en un montón de astillas, ya que era el juez un bigardón (mozarro) de más de dos metros de estatura, tan fuerte y resistente como una montaña. Y al parejo que tal golpe sacudía, dijo engrifandu (arrugando) su hocico al lar del enfado: ¡Hágamne el favor, y procuren que no tenga que llamarles de nuevo la atención, de hablar tan sólo el que yo le pregunte! Y al decir esto, miró tan condenadoramente al gitano, que éste, que se sabía culpable de muchos engañosos tratos que había efectuado en todo aquel concejo, no pudo menos que ya considerarse culpable, antes de que el juicio comenzara. ¡Vamos a ver Manola, hoy como no tengo mucha prisa ya que el llabor (labor) no me apremia, cuéntame tú la primera con toda clase de pelos y señales, lo que te ha sucedido, para que le escantoyaras (deshicieras) la mollera a este paisano, del que ya tengo oídas que no es la primera rapiega qu'esfuecha (zorra que despelleja) ni tampoco será la última, porque el que fai 'n maniegu fai 'n cientu, dandoi banietches ya tiempu! (el que hace un cesto hace un ciento, si se le da, varas y tiempo). ¡No fue solamente este condenado y útre de xitanu (buitre de gitano) el que salió amatauriáu (con heridas) de este asunto escontramundiáu enrevesado), que prestase usted con tan buen tino a escantexayu (arreglarlo) señor xuez (juez). Pues también al pedáneo de la mi aldeina me vi en la apremiante necesidad d'apurriye (de darle) un par de galgazus (estacazos) en mitad de la cabeza de magüetu (bestia) que tiene, por el no querer acaidonar (dirigir) la justicia en el camino de la razón, como corresponde a su condición y obligación de alcalde del chugar! (lugar). ¡Por la Virxen (Virgen) de los Remedios Manola, no vaigues (vayas) a decirme que por mor de este foín (ladrón) de gitano, tuviste que fendeye (partirle) la cabeza al pobre Graciano!, dijo el juez alegrando su rostro dentro de una llixerina (ligera) risa. ¡Sí señor juez, así ha sucedido! Afirmó la Manola, y seguido le contó todo el suceso desfigurándole y haciéndole más rentable a su favor. El juez casi sin poder detener la risa que le regocijaba su espíritu natural y noble, dijo intentando enmarcar en su rostro la seriedad que no era capaz de hacer: ¡Has hecho muy bien Manola, pues yo entiendo, que el que tiene el delicado oficio d'encaidonar (de dirigir) la justicia, y traiciona tan derecho menester, debe de ser castigado con más entaine (fuerza), que aquellas otras personas, que tienen la obligación de la ley obedecer. Así pues, si en mis manos estuviera te premiaría, por la valentía que has usado al defender la justicia y la libertad de tus intereses! ¡Y ahora... sigue, sigue Manola, y cuéntame todo el suceso en sin mucitche (ordeñarle) ni una migátchina (migaja), que me presta mucho mióu nena (que me agrada mucho mujer). ¡Escúcheme bien señor juez, y júrole por adelantado que cuanto le voy a decir, no se xebra (marcha) de la verdad en nada, y todo ello no es nada bueno ni para mis intereses que han quedado esgazáus d'afechu (rotos del todo), ni tampoco para este gitanu que vé usted aquí tan humildemente con la cabeza gacha, queriendo dar a entender que no ha roto en toda su vida un mal plato, y lleva desde que ha nacido viviendo a cuenta de sus bien urdidos tratos, que tal parece que para industriarlos le ayuda en todo momento la brujería o el mismo diablo! ¡Verá usted señor juez! —Ayer cuando el sol se esfumía (marchaba) por detrás del penón (peña) picutrera (sierra de las águilas), que es la hora d’atapecer (oscurecer) la tarde, llegó este llimiagu (baboso) de gitano a caballo de su adefexu de pollín hasta la misma puerta de mi casa con mires de tentarme la necesidad que me arretrigaba, porque usted bien sabe que nosotras nos dedicamos a correr (vender) la fruta, por todas las romerías y lugares de los tres conceyus y de esta manera nos ganamos nuestra vida muy decente y honradamente, pues como le estoy diciendo, no sé cómo este condenado se enteró que la nuestra pollina estaba próxima a parir, y claro, al encontrarse la probitina en tal estado, no nos podía servir para nuestro trabajo, por eso, tentadas por el embrujo, la engañadora palabra y la buena presencia que en aquel momento se ensenoraba en el pollín de este fartonzón (comedor), enguedeyóume (me enredó) este bruxu (brujo) de gitano, con el endemoniado trato que conmigo hizo, que si tarda mucho tiempo en deshacerse de nuevo, se me va escosar el xuiciu (secar el juicio), y va a dexame Ies caxierches del celebru tan enxenebráes d'entendedeiras, que vóu bazcuchame abondu más cedu de lu qu'usté cunta na mesma amanicomiaúra (dejarme los sesos del cerebro tan fríos de entendimientos, que se me van a vertir mucho más temprano de lo que usted piensa en el mismo manicomio). —El caso fue señor juez, que el burro que traía este foinacu (ladronzuelo) de gitano, estaba en conciencia de él bien preparado, para dejarme a mi despreparada de intereses, pues el pollicaco con un fatáu de caxilonainus (montón de cajilones) de marrasquino que le daban calor y fuerza a su banduévu (panza), hacían de él por el motivo de la alegre tarrasca que lu encibiechaba (borrachera que lo trenzaba), un burrón con buena llixa ya xuxeáu xeniu (fuerza y crecido genio). Y por si fuese poco esto que le cuento, todavía para que el pollino mejor se dibujase, llantárale este achuquinador de gitano, una rabiosa guindilla por debajo de la cola, mismamente dentro del oscuro agujero que alumbra el recimo de los hediondos cagayones, según descubrí yo misma hoy por la mañana justamente cuando ya era demasiado tarde. Y todavía por si estas dos demoníacas trampas no fuesen suficiente este banduerru (indeseable) de gitano, de tal manera me dibujó su jumento que desatinada me trae en este juicio, que me hizo de él un semeyu (retrato) que yo papéilu (creílo) entero, y consideré al pollín como el mejor burro de toda la burrería de gitanacus y aldeanos. Por esto señor juez, le di al cambio de tan falsa y ençañadora presea, la mi pollina Facunda y sesenta pesetas encima, y con estas prendas en nada faisas, xebróuxe (marchose) de mi vera este maldito gitano, tirando del ramal de la mi Facunda, que no quería la probitina del mi lado marcharse, quizás porque presintiera al ser más lista que yo, en la triste desgracia que me dejaba este baldrayu (cobarde) de gitano, que se alejaba de mi casa haciendo que ruxeran (sonaran) los mis dineros en su bolsillo, a la par que se iba riendo de gozo y alegría por la causa del betcháu (rico) negocio que encima de mi pobreza hiciera este desalmado de gitano. Pascualón que ya tenía lleldáu (hecho) en su pensamiento axuquerándose (apoyándose) en las anabayáes güeyáes (acuchillantes miradas) que le dirigía insistentemente el juez que aquel juicio lo tenía bien perdido, cuando escuchó a la Manola decir que le había entregado sesenta pesetas, puso el glayíu (grito) en el cielo jurándole al juez por el Cristo de los gitanos y la Virgen de los cristianos, que la Manola estaba mintiendo, pues tan sólo le había dado sesenta reales. El juez, escuchó por breves momentos a Pascualón en su defensa, y después poniéndose en pie y mirándole acusadoramente desde su montañosa humanidad, a la par que señalándole con su dedo índice que era más grueso que la muñeca del gitano, le dijo con palabras que marcaban el denodado desprecio que sentía hacia estas pobres y desdichadas gentes: ¡Sesenta reales por cuatro lados, que hacen justamente lo que le arraguñaste (arañaste, robaste) a esta desventurada muyerina. No me cave la menor duda que yo os conozco muy bien, ya que siendo yo niño otros gitanos como tu también engañaron a mi padre, por eso puedo juzgarte con propiedad y conocimiento de causa, porque sé que no vivís nada más que de el timo y del engaño y de vuestras cestas, que mientras las tejéis pensáis en la forma de hacer vuestras trapisondas cada día con mejor cuidado! Díjole el juez encabronáu (enfadado) en tal postura que sus mejillas se le pusieron del mismo color de las brasas, en el lleldar que no le quitaba los ojos de encima, mirando tan condenadoramente al esquelético rostro del gitano, que iba ser en parte engañado lo mismo que el señor juez, por la paraximesqueira de la Manola. ¡Pero señor juez, habló enloquecido en su defensa el pobre Pascualón, a la par que a sus ojos vivarachos afloraban unas rebeldes lágrimas que tal vez fuesen fruto de la rabia que le producía el ser tan miserablemente robado por aquella aldeana de los infiernos que él en un principio pensaba que era la mujer más tarangona (tonta, imbécil) que había conocido en su vida de bien urdidos timos y enredosos tratos. ¡Pero señor juez! ¡Sesenta pesetas no las he tenido yo juntas desde que baltiarun (tiraron) la República, donde el pobre podía vivir con más libertad, y con más justicia que usted a mi me está haciendo! ¿No comprende usted señor juez, que con sesenta pesetas hoy día se compra un buen burro y aun sobra dinero? ¡Lo que yo comprendo muy bien es que eres un redomado timador y un despreciable ladrón de cuerpo entero, y como no me puedes demostrar con personas de orden y honradez lo contrario, le has de pagar en media hora los dineros que le has timado a esta pobre mujer, y le devuelves su pollina, que ella con buen contento te hará entrega de tu jumento, y tu harás con esté difunto viviente, lo que ahora como final de sentencia yo te dictaré! ¡Cómo este pollín que nos trae en discordia ya no está para hacer ninguna clase de trabajo, y sabiendo todos los que por ser gentes del campo entendemos de animales, que a un burro; es la leche que se le puede ordeñar, que no es otra que su trabajo, yo como juez de este Juzgado, de la muy noble y astur Villa, te condeno a ti, que te llaman todos Pascualón el gitano, y yo te llamaría Pascualín el de los sucios enredos, a que me traigas ante mi presencia, el pellejo de este jumento, y de esta forma sencilla y eficiente, se atajará de una vez por todas el mal por su comienzo, y no ha de ser jamás este pollino equivocador de nadie más! ¡Y que quede bien entendido, que si te xebras de este concejo, sin traerme antes el pellejo del tu jumento, mandaré a los civiles que te persigan hasta que den contigo, y les ordenaré que bien atado te conduzcan ante mi presencia, y aquí, con estas mis manos que no fueron hechas para manejar una pluma, ni menos para detenerse en ningún papeleo, a los cuales yo considero innecesarios cuando la justicia está tan clara como la luz de este hermoso día, como te digo Pascualín de los enredos, con estas mis manos, que saben muy bien manejar el arado, el guarabeñu (guadaña) y la fexoria (azada), para trabajar dentro de la honradez con muchos sudores y esfuerzos la tierra, con estas mis manos que fueron capaces de empuñar un fusil, y luchar sin rencor ni miedo en defensa de unos derechos humanos a los cuales yo considero justos, dentro de la mermada justicia que los hombres sabemos hacernos, con estas mis manos yo te digo Pascualín de los enredos, que l'arrabucaré (le quitaré) el peyeyu (pellejo) al tu jumento, en el preciso momento que haré lo mismo con el tuyo propio, y de esta sencilla manera, libraré a la sociedad de un pioyón (piojo), que al igual que hay muchos que con libertad campean y viven sin doblar el renaz (espinazo) a cuenta del sudor ajeno! Ante la firme sentencia de aquel juez, que maneja las leyes con la misma fuerza y natural justicia con que empuñabá el llabiegu (arado) para arrancarle a la tierra el justo 'precio de su trabajo quedó Pascualón en lo más bajo de sus sufrimientos y las Xabarceiras en lo más alto de sus alegrías, porque habían conseguido con su lucha desesperante y fiera, una victoria que a fuer de verdad, en una parte no era justicia. Sin embargo Pascualón, tras quedarse unos momentos silencioso y meditabundo, díjole a la postre al juez sin ápice de miedo y con la valentía que le azuzaba, al sentirse timado por aquellas mentecatas dentro de la ley y en el mismo limo que él había pensado que les había hecho: ¡Bien está señor juez, que le devuelva a estas paisanacas su pollina Facunda, también entro en sacrificar a mi burro y traerle su pellejo, no me opongo a pagarles los sesenta reales que en el desastroso trato que con estas hijas de satanás hice, que a cambio de mi jumento ellas me han entregado, pero por lo que sí protesto, es por las cuarenta y cinco pesetas de más que tengo que pagarles, y considero que esto es el timo más vergonzoso que jamás le han dado a ninguno de mi clase. Así que… señor juez supuesto que es usted hombre justicioso, le pido que atienda mis honrosas razones, y haga la Justicia sin que ninguno de ella tengamos que avergonzarnos! ¡Yo no sé Pascualín de los enredos, timador de poca monta y menos clase lo que Dios debe saber en las verdades, yo no sé si tu has cobrado lo que dices, o si ellas han pagado lo que afirman, yo soy hombre y como tal no he de avalarme en errores que se xebran de mi alcance, sólo sé que yo he dictado justicia ateniéndome a los hechos que se nombran, y hecho está que tu eres el culpable, y suerte tienes que estas buenas paisaninas, no te hubieran reclamado ciento veinte veces más crecidos, esos dichosos sesenta reales porque si así fuese, no tendrías más remedio, que sin más protestas abonarles! Todos en mi aldea aquella tarde, esperábamos con marcado disimulo, y satisfactoria alegría, que retornaran de la Villa las despreciables Xabarceiras, por el Humano hecho de reírnos y mofarnos de su desgracia, y creo que todos teníamos creído, que iban a retornar otra vez con aquel moribundo pollino, a no ser, que a fuerza de barganazus (estacazos) le hubiesen achuquináu (asesinado) en el camino. Así pues, los vecinos se repartían haciéndose que trabajaban, por las diferentes huertas colindantes con el camino por donde ellas tendrían que regresar, y algunos chiquillos dentro de las malsanas intenciones de guasearnos de ellas por adelantado, fuimos a su encuentro en un trayecto de más de tres kilómetros, para entrar escoltándolas en la aldea, haciendo verbena a la fiesta que teníamos acordado prepararles. Al fin las vimos retornar, y cuánto desprecio, ansias de sátira y risa sentíamos por ellas, tornose de pronto en respetuosa admiración, pues atónitos pudimos comprobar, que no sólo traían con ellas a su burra Facunda, sino que al lado de ésta traían un estupendo pollino que habían mercado con los dineros que supieron sacarle al avispado gitano, demostrándonos a todos, que el vencedor aunque odiado y despreciado por ser en demasía nefastoso, siempre es admirado y temido, ante el temor de por él, ser humillado y avasallado. Esta es una condición de la cobarde masa Humana, que al vencido aunque éste sea caballeroso y honrado, le solemos despreciar terminando de aniquilarlo, mientras que al vencedor, aunque sea lo más despreciable que imaginarse puede, le cubrimos su camino de rosas y de regalos.
    ————————
    Axabarciar, entiéndese por vender, tratar, comerciar a pequeña escala, con frutas, huevos, gallinas, etc., etc., etc.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > axabarciar

  • 5 freirus

    Freirus, magos, curanderos, desencantadores de embrujamientos, etc. De los Freirus se han contado muchas historias, algunas ciertas, otras meras leyendas y muy pocas están en lus cuentos. Yo ahora les voy a contar la historia relacionada con lo misterioso de las Xantinas y freirus. "L'ESTORIA DE XANTA ROUXA" —Acorreláu per argutóuxes cumes que fasta les mesmes ñubes s'espurríen, pa xorber d'échos nus envernus les ñeves ya nus branus les güáitades, ben per mor de les borrines ou de bétchadas orbayadas, ou de choveres xin tinu, cundu atroñiquen lus cielus, ya en pocétchos centellóuxes s'esmadrían ente reblagus en manplenáes de riadas. Ou cundu nes campes nuétches baxu 'l paxiétchu d'estrellas, qu'acobertorién lus érus de moyadas alboriadas, ou cundu 'l tempu trastola, ya baxan prietes borrinas xemandu las orbayadas, que fartucaben al vátche que comu xardín divinu per les argutóuxes cumes yera curiáu en muriada. —Nisti vátchiquin d'enxuenu que mil nomes xin chevara, mal nomáu xamás cheldara, perque mil vátches semexus a miou Melgueirina Asturies per tous lus lláus l'engalanan. Isti vátche yera un xardín que xempre verdi lu taba, lu mesmu nel plenu envernu que nel branu magosteiru, dou embruxantes aldines per uquiera lu poblaban, de xentes fortes ya bravas, que fellices trabayaban, disdi que el sol allumbraba, fasta que la nuétche prieta nun dexaba güétchar nagua. —Sous erus daben lu mesmu 'l perexil que l'escanda, lus arbeyinus de Mayu, ya tou la clás de ximiente qu'el llabrador la xemara. Nus sous teixus tou la fame taba d'afechu xebrada. —Allindiaben sous rebañus d'uveyes, vaques, ya yegues, que nus préus, ou nas brañadas pastiaben yerbes mu sanas. Nuna 'ldina d'isti vátche fae mamplenaú d'anus, fexu rellumbru ista hestoria que l'uréei cundu guaxe de chingua d'un bon vaqueiru que tamén él l'ureáre. —Ista cheyenda ou hestoria que ches cuntu you nagora, fói fecha per el amore, 'l xufrimientu ya la chárima, ya per oitres munches couxes qu'allumbra l'alma humana. —Yera Rouxina tan pura, tan ñatural ya melgueira, tan fermóuxa ya ben cheldá que nin el mesmu Faidor oitra mexor n'encaldara. Yera fía d'una viuda de rancuayina llabranza, qu'ente les dous trabayaben, con la gavita l'aldina, que toes sous xentes con gociu l'apurríen cundun cuadraba. Perque Rouxina yera dalgu que embruxaba y encantaba, que semaba l'allegría per uquier qu'espatuxara, Rouxina xegún les xentes yera un anxelín del ciellu, tan roxiquina y a guapina comu las divinas xanas. —Sous güétchus yeran mesterius qu'al mirar tou l'embruxaban, l'allumbraben d'allegríes, l'alleraben d'esperancias, l'aviñonaben pel gociu qu'en sou alma fogueiraba. Sous güétchus faían falugus, apurriendu mil promexas xin écha falar pallabra. Tous lus mozus d'aquel vátche taben ameruxáus d'amore per la melgueira Rouxina, pos tóus ca cual per xigu, cuntábenxe ben queríus per la melgueirina xana. —Cundu chegaben les romeríes naquel vátche d’énxuenu, toes les xentes dexaben lous trabayus, y'apaxiétchaes con sous gales de festa, diben allegres ya fellices con xantificanti respeutu, a festexar al sou Xantu ou Xantina que tou 'l añu le reizaban, rogándoyes que sous femes nun mal partu nun bétcharan ou que lus chobus ya 'l oxu nun chuquinaren sous vaques, sous uvées ou cheguadas, ou qu'el tempu vena bonu p'el maíz ya las patacas, ya cundu 'l mes de la yerbe nun choviere nin orbayara, pa poder metela bona nus payares ya nas baras, axín como oitres couxes que a sous Xantus pigüeñaban. —Ya trés lus reizus al Xantu ou a la Vírxen qu'aduraban, tóus diben pa sous teixus en hermaná fellizada, y'enzulaben el banquete que faíen col cordeiru mexor de la sou teixada, ya oitres guixus ya llambicus, que pa tal chelda forniaban. —Ya despós de tous fartus e achegres en romaurada, colaben pa la campeira dou lus múxicus gaitaban, ya tóus xemáus de diches con alegría danciaban lu mesmu la xente viétcha qu'angunes xotes danciaba, que la xuventú enteira que de baítchar n'adondaban, xempre xuníus nel dexéu de la querencia qu’embruxa l 'amore que ca cual cata, mái nus mozus que nes móuces pos ístas son mái recatas, perque la fema que pirdi la sou gonra endenantes de qu'el cura la caxara, cheva cuaxigu la duda de ser muyer fellizada. (Bona dote tenes fía, que yes fermóxa e gonrada, 'l díe que pirdas la gonra si nun yes muyer caxada, tou dote nun val pa nagua). Axin falaben les maes tous lus díes a sous fías, enus tempus d'endenantes, cundu la mútcher namái que yera 'l ama en sou teixu cundu 'l sou home nun taba. Peru güéi que la muyer ye 'l xuez que chelda les lleyes, ou 'l guardia que t'encarxela, ou 'l aboguéu falancieru que la xusticia simielga ou 'l fiscal endiañáu que t'achuquina xin pena, falu you que la mútcher güéi poucu estima sou gonra, sou embruxu mesterióxu, sou divinidá grorióuxa, sou ser má del mesmu Cristu, sou ser mantina e fermóuxa. —Ya coyendu la güítcha p'afalar denuéu continu ista hestoria ou cheyenda, falu qu'achí naquel baítche, tous lus mozus faíen dance p'eñamorar a Rouxina, tóus lampriáus nel esgolazu queríen xorber nus sous güétchus el embruxu qu'allumbraben, d'angunus envallentáus falábenle mu xellín que taben per écha llocus, peru Rouxina xonrienti a dalgún sou xi ches daba, ya ñocenti comu ‘n ánxel con sous embruxantes güeyus ya sou melgueira falancia, per xemexu afalagaba, engolguiéndulus nun fuéu que mái sou amore queimaba. —E anxín con tóus per lu mesmu, danciaba ya se reyía, falaba ya canturriaba, ya sous güeyus mesterióxus l’amor per uquier xemaban. TRADUCCIÓN.— (LA HISTORIA DE SANTA ROSA). Rodeado por altas cumbres, que hasta las mismas nubes con gallardía se estiraban, para beber de ellas en los inviernos las nieves y en los veranos las aguas, bien por mediación de nieblas o de ricas escarchadas, o de lluvias que sin tino cuando los cielos tronaban y la centella o el rayo como la luz caminaba, y las nubes se rompían en torrentes de riadas. O cuando en las noches claras bajo el manto de estrellas, que cubrían todos los campos mojados por la alborada, que tal hartaba a todo el valle, que como jardín divino, por las altas montañas era cuidado por sus naturales murallas. —En este valle de ensueño, que mil nombres si llevara mal llamado jamás fuera, porque mil valles divinos, parecidos este ensueño, en mi Dulce Tierrina por todos sus lados la engalanan. —Este valle era un jardín que siempre verde lo estaba, lo mismo en el pleno invierno, que en el verano más caluroso, donde embrujadoras aldeas por todas partes poblaban, de gentes fuertes y bravas que felices trabajaban, desde que el sol salía, hasta que la oscura noche no dejaba ver ya nada. Sus tierras daban lo mismo el perejil que el trigo, que los guisantes tempranos, que cualquier clase de siembra que el labrador trabajara. En sus casas toda hambre del todo estaba apartada. —Las nobles y bravas gentes de aquel valle de ensueño, cuidaban a sus rebaños de ovejas, vacas y yeguas, que en los verdes prados, puertos, morteras u brañas, pastiaban abundantes y buenas hierbas. En una de las aldeas de este valle, hace muchos años se a alumbró esta historia, que yo escuché siendo niño, de boca de un buen vaqueiru, que también él la escuchara. —Esta leyenda o historia que yo les voy a contar ahora, fue nacida del amor del sufrimiento y la lagrima y de muchas otras cosas que alumbra el alma Humana. —Era la joven Rosina tan, pura y tan natural, tan dulce y tan hermosa, y también deseada estaba, que hasta el propío Hacedor otra mejor no creara. Era hija de una viuda de muy pequeña labranza, que entre las dos trabajaban, con la ayuda de las gentes de la aldea, que les prestaban cuando la necesitaban. Rosina era ése algo que embrujaba y encantaba, que sembraba la alegría por donde ella caminara. Rosina según las gentes, era un angelín del cielo, tan rubia y hermosa como las divinas Xanas. —Sus ojos eran misterio que al mirar todo lo embrujaba, alumbrando la alegría, repartiendo la esperanza, llenando a todos del gozo que en su alma se hornaba. Sus ojos hacían halagos prodigando las promesas sin ella decir palabra. Todos los mozos del valle estaban llenos de amor por la dulce y encantadora Rosina, y cada cual para si mismo ya se contaba amado por la preciosa diosa. —Cuando llega el tiempo de las fiestas o romerías en aquel valle de ensueño, todas sus gentes dejaban sus trabajos, y vestidos con sus mejores galas, iban alegres y felices, con santificado respeto, a festejar a su Santo o Santina, que en todo el año le rezara, rogándole que sus hembras tuvieran un buen parir, o que los lobos o el oso no matase a sus ganados, o que el tiempo viniese bueno para el maíz, y las patatas y que en el mes de recoger la hierba no lloviese ni lloviznara, para poder tener buena hierba en los pajares y las varas, así como muchas otras cosas que a sus santos les rogaban. Y tras de los rezos al Santo o a la Virgen que adoraban, todos se marchaban para sus casas en hermanada felicidad, y festejaban el banquete que hacían con los corderos mejores de sus rebaños, y otros guisos y confites que para tales fiestas se industriaban. —Y después de todos hartos y alegres en romería, se iban para la campa donde los músicos tocaban, y todos llenos le dichas con alegría danzaban, lo mismo las gentes viejas que algunas jotas bailaban, que toda la juventud que de danzar no casaba, siempre unida en el deseo, de la querencia que embruja, el amor que cada cual buscaba, más en los mozos que en las mozas, pues éstas son más recatas, porque la hembra que pierde su honra antes de ser casada, puede que jamás alcance la felicidad soñada. (Buen dote tienes hija mía, que eres hermosa y honrada, el día que pierdas tu honra sino eres mujer casada, tu dote no vale nada). Así hablaban las madres todos los días a sus hijas en los tiempos ya pasados, cuando la mujer sólo era el ama en su casa siempre que el hombre no estuviera. Pero hoy que la mujer es el juez que hace leyes o el guardia que te encarcela, o el abogado hablador que la justicia menea, o el fiscal endemoniado que te asesina sin pena, digo que hoy la mujer muy poco esta a su honra, su divinidad gloriosa, su ser la madre de Cristo, su ser querida y hermosa. —Y cogiendo la aguijada para arrear con tino esta leyenda o historia, les digo que en aquel valle de ensueño, todos los mozos, bailaban, reían, cantaban y todo cuanto hacían y pensaban iba encaminado para enamorar a la hermosa y divinizante Rosina, pues todos estaban hambrientos y sedientos hasta el enloquecimiento, por poder satisfacerse con las embrujantes miradas de sus misteriosos y encantadores ojos, algunos mozos más osados, le decían muy despacio y con grande veneración, que estaban enloquecidos de amor por ella. Pero Rosina sonriéndose siempre con su candidez acostumbrada, a ninguno le daba su sí, e inocente como un ángel, con sus embrujantes ojos y su dulce palabra, por igual a todos halagaba, envolviéndoles dentro de un embriagador y divino fuego en el que sólo su amor les quemaba. Y así con todos por igual, bailaba y se reía, hablaba y cantaba, y sus ojos misteriosos el puro e inocente amor por todas partes sembraba. "JUAN EL CURANDERO" —Era Juan hombre maduro sin llegar en esta edad a su total madurez, y era viejo en ser tan pobre como la propia vejez, pues no hay viejo que sea rico aunque más dineros tenga que el mundo que tener. Ya que el dinero en el viejo (y a esta edad yo he de llegar si la parca en mi camino no me siega mi querer, y quisiera me respeten como yo desde mi infancia con el anciano lo hacer) u otra riqueza que fués, sólo le sirve de abrigo, de tranquilidad tal vez, y para que todos sus deudos le mimen y les respeten, como el mejor de sus males para heredarle después. —Yo no se si me comprenden por no explicarme muy bien, yo no llamo viejo al tiempo, porque el tiempo viejo no es, yo llamo anciano a los seres que han perdido la alegría, la ilusión y el apetito, y cuando esto se pierde el más joven viejo es. —Digo yo que me han contado, que Juan no tenía riquezas, y que vivía solitario en una humilde cabaña que él mismo se fabricara, era hijo de aquel valle, dónde sus padres un día tuvieran buena labranza, pero siendo él un niño que apenas lo recordar, vendieron toda la hacienda y se fueron a ultramar. Y en aquellas tierras ricas al otro lado del mar, Juan conoció la fortuna que del trabajo sus padres la pudieron enfornar (hornar), también conoció el amor, y la alegría de vivirlo con el placer que él te dar, pero el vicio de las drogas que a otros muchos te empujar, le hicieron perder su suerte y en la desgracia rodar, y esta negra desventura al presidio le llevar, de dónde salió tan pobre de riquezas y de honor, que en él ya nadie confiar. —Desesperado y mendigo, sin familia y sin hogar, Juan regreso a su Tierrina, al valle que había nacido, y a las argutas montañas que con recelo le guardar, y una vez en el lugar dónde él al mundo llegar, en terreno comunal edifico su cabaña, y tras ella hizo una huerta que con sapienza cuidar, dónde florecía la planta que tras bien elaborada él con placer la fumaba y del mundo se olvidar. —Juan vivía de la caza, de la pesca de ser hombre de mente despierta a ultranza, y quizás bien educada en el delicado oficio de curar la enfermedad, pues él sanaba a las gentes con sus potingues y ungüentos industriados con las plantas que en el monte él arrancar, así aliviaba el reuma, los catarros y otros males, que el médico no sanar. Muchas veces sus palabras sabias por bien atinadas, hacían más bien al enfermo, que el doctor y su receta, que a parte de ser muy cara, raras veces era eficaz. —Juan era un astur de casta, de estatura premediada, de rostro agradable y firme, con nariz recta y holgada, de boca que sonreía aunque palabra no hablara, de ojos tristes y avispados, del color de la esmeralda, sus cabellos eran negros para contraste de raza, y su caminar sereno tranquilidad sin par, le daban el firme aire de poder y libertad. Juan practicaba la industria de curar la enfermedad no cobrando jamás nada, pero todos le ofrendaban mucho más que si cobrara, quizás fuese porque Juan, era hombre que las gentes le querían, le admiraban y le honraban. —Una tarde estaba Juan sentado frente a su casa, que alejada de la aldea en solitario se alzaba, silencioso y cabizbajo no viendo que le observaban, Juan cavilaba en silencio, o tal vez feliz lo fuera y en nada quizás pensara. Más de pronto alguien le dijo con voz cristalina y clara, como las aguas que nacen en las fragosas montañas, con voz cantarina y brava, como la que hace el malvís en la libertad del campo, dueño y señor de su ente, no siendo esclavo de nada, con voz mansa y adulzada, como la que hace la hembra, cuando a su amado le invita, o a su cachorro le halaga, con voz cálida e inocente, como los rayos del sol que dan vida a todo ser, sin preguntar si hay algunos que no merecen tal gala con voz que era un embrujo, para cualquier ser viviente que su música escuchara: —¡Señor Juan! ¿Se encuentra enfermo, o tal vez tiene tristezas que le infelizan su alma? —Juan levantó su mirada, y allí en mitad del camino Rosina le reparaba, con sus candorosos ojos y una divina sonrisa que en sus boca bailoteaba. —¡No preciosa soy feliz, no tengo en pobreza nada, que me fabrique el dolor, ni el odio ni la venganza, ni el egoísmo maligno, ni una ilusión desquiciada! —¡Soy feliz porque soy rico, al saber que no poseo querella de hacienda vana, tengo comida y cobijo, vecinos que bien me quieren y muy tranquila mi alma. —¿Puedo sentarme a tu lado a charlar si tiene gracia...? —¡Tengo la gracia del cielo, cuando hasta mi lado llega, la hermosura más preciada por la inocencia guiada! —¡Puedes Rosina si quieres hacer cuanto a ti te plazca! —¡Señor Juan, yo soy curiosa, como mujer bien pagada, cuentan en la aldea cosas de usted y ninguna mala, pero yo quiero saber esa tristeza que tienen sus ojos que ahora me halagan, ese no querer tener, cuando todos en la vida, por el poseer se afanan! —¡No están tristes mis pupilas, ya que en verdad son dichosas, tal vez se encuentran cansadas, por el placer tan inmenso que en todo momento gozan! —¿Cómo es posible señor, que estando sólo en su choza con agranda *** ***y de todas sus bondades, y ocasiones hubo muchas en que estándome yo sola he pensado en bien amarle. Señor Juan, nunca me quite de este placer que yo siento al poder acariciarle, al poder amarle tanto, como no he podido amar, nada más que a la mi madre! — Juan dominando el deseo que su espíritu sentía, de sus sentidos dislocos perdidos en el placer del vicio que da la carne, pudo un tiempo detener prisioneros tales naturales males, pero al fin incontrolable, besó a Rosina en sus ojos que eran maravillas tales, con el ardor de la quema controlada y sin desmanes, y acariciando su rostro con hermosura pureza del más escogido ángel, le dijo ya emocionado despreciando sus maldades: —¡No sé si el cielo me premia dándome cariños tales, o si me pide un calvario que en duda pongo en llevarle, sólo sé Rosina hermosa, princesa maravillosa con designios celestiales, que en mí hallarás tú siempre cuanto tenga y pueda darte, puedes venir a mi casa siempre que el querer te llame, mi puerta no tiene llave ni para ti, ni tampoco para nadie! —¡Señor Juan, soy tan dichosa que mi pecho se me abre, y por él se me desbordan todo un Firmamento lleno de gozosas alegrías, porque no tienen cabida en mi alma que las hace! —Juan de nuevo acarició aquel ángel tentador, y sin poder contenerse aunque luchó con ardor, sus labios fueron directos aquella rosa encarnada, que era su boca preñada de virginidad y amor. Y lejos de ser esquiva a tan bacanal caricia que se enredaba en el beso que en sus labios se prendió y aquella fuente de gozo, de un deseo incontrolable de un embrujo tentador, respondió al beso en medida que el beso que recibió, y rauda salió corriendo envuelta en gloriosa dicha, con marcado rubor, le dijo adiós con su mano, hacia su aldea marchó. —Juan quedó sólo y maltrecho por el placer el dolor, sin llegar a comprender, que tanta inocencia pura, tanta hermosura y candor, pudieran vivir tan juntas en natural parangón, y darle a él tanta dicha, como carga de dolor. "LA MUERTE DE JUAN" —Fue condena para Juan imposible de vencer, aquel fuego que prendió Rosina en su corazón, era un veneno de infierno que le empujaba al placer, y no al honrado sendero de querer a la inocente como el padre que no ser. —¿O quizás es el demonio ese ángel celestial que en figura de Rosina a mí me vino a tentar, el inocente soy yo que en la inocencia fiar? —Ella se dejó halagar, yo con pasión la besé, y busqué en sus labios puros no el cariño paternal, sino el deseo carnal que en todo Humano se encuentra, como dios del placer, muchas ocasiones hay que ni el más santo barón, ni la más casta mujer son capaces de frenar y violan la castidad en su vida alguna vez. Si a este extremo llegan ellos, ¿qué podré yo hacer que soy un vicioso por demás de la droga y el placer? —Y ella se dejó halagar, y con su candorosa inocencia despertó en mí otra vez, las locas ansias de amar, que dormidas las tenía pensando que nunca más volverían a despertar, puede que ella sin querer me incitara en la pasión, por eso yo la besé, y busqué en sus labios rojos fontana de gran placer, apagar mi sed de amor, y cuando tal degustaba pude y en ella yo notar, que respondía a tal goce no con querer paternal, sino con ansias de amar, y al igual que yo gozar. Y sus pechos prominentes recios por virginidad, he visto que se alteraban sacudidos por el goce que al largo beso arrancar. Y sus ojos hechiceros brillantes como luceros cuando el alba se acercar, he visto que se cerraban extraviados y sumidos, como buscando en su mente un acomodo gustoso del placer desconocido que ella aún no degustar. —¡Más que digo! ¡Estoy demente! —¡Cómo piensan mis sentidos cosas tan bajas y ruines de una virgen inocente que como a padre me amar! —¡Santo cielo, estoy perdido dentro de este fuego ciego que sin mudanza ninguna, me conduce con fiereza al desbordado deseo, de una pasión tan demente que me roba mi sosiego, y que me empuja insolente al pensamiento más bajo que mi mente fabricar! —¡Qué feliz era yo antes en este mi bello valle, dónde desde lejos vine con el propósito firme de hallar la tranquilidad fundiéndome con la paz, que tanto necesitaba mi alma ya emponzoñada por tanto el cuerpo gozar! —¡He de marcharme del valle mañana a lo más tardar, he de huir de esta pasión que a velocidad del rayo me roba sin contenerla, el tesoro más preciado que era mi tranquilidad. He de alejarme si quiero que mi deseo carnal, consumado no se vuelva con la fiereza bestial que en afán pone la fiera cuando el hambre la devora, y para calmarla mata al inocente cordero criatura celestial, que muere en la fiera garra sin pronunciar un sollozo, como morirá la honra de la inocente Rosina, para calmar el Placer que en mi alma dislocado aspira al rico bocado de su hermoso virginal! —Ya la tarde caminaba en pos de la oscuridad, que ensombrecida en el valle hacia sus cumbres se alzar, Juan se adentró en su cabaña casi enfermo por la fuerza que había gastado en pensar, queriendo sepultarse dónde ni el mismo se hallar, para olvidar el tormento de la más grande pasión que en su vida le tentar, por eso, con sus hierbas drogadizas y otros diversos potingues que él sabía preparar, mezclados con miel y caña, en una olla con agua al mor del fuego aliñar, y cuando en su punto estuvo aquella droga fatal, se acostó en su ruin camastro y a tragos largos y ralos con gusto se la libar, para apagar en su mente su pensamiento encendido que en la Rosina quemar. —Tiempo hacía que la noche del valle ya se adueñar, cuando sintió que en su puerta alguien la abría y entrar, en el interior del cuarto con voz candorosa y suave en murmullo cariñoso que al de la gloria apariar, le decían con misterio que le pareció que era su mente que trasvolada al ente que le tentaba, de él se quería también por doble puerto mofar: —¡Señor Juan! ¿Está dormido...? —A la luz del mal candil que iluminaba la alcoba, con destellos que bailaban en las borronosas sombras, dándoles casi una vida que a más claridad no hallar, Juan vio a Rosina sonriente, entre azorada gozosa, e incorporándose presto en su catre empobrecido, preguntole preocupado aunque alegre por pensar, que en su sino escrito estaba que aquella virgen doncella sólo venía a buscar, el aplacar su pasión con la que a él le atenazar: —¿Cómo se atreves princesa, ángel hermoso del cielo, criatura primorosa, diosa de mis desvelos, ruina de mis desventuras, soberana de mi cielo, cómo te osas Rosina, encantadora xanina, que has embrujado mi alma con tu amor que al ser divino yo como mortal no espero, cómo te atreves te digo, en venir desde la aldea, sólo y en noche sombría, hasta esta casa malvada, dónde mora tu deshonra yvive mi desespero? —¡Señor Juan, no pude, y juro que lo intente con denuedo, pues algo, si que no comprendo, una fuerza misteriosa que me traspasaba el alma, entre alegre y pesarosa, entre dichosa gozosa, repugnante y vergonzosa, una pasión tan profunda que al ser salvaje es sincera, una poderosa magia que al ser divina es misterio, me obligó sin yo oponerme, a que dejase mi casa muy despacio en silencio, me trajo a su presencia, y aquí estoy porque le quiero! —Juan con tristeza profunda y alegría en alto cielo, con pasión que se apagaba y en amor ardía fiero, asió la infusión de droga y bebió con el consuelo, de ver abierta a la postre la puerta de su gran cielo. Cogió Rosina la olla de entre las manos de Juan, que no hizo ni un amago para impedir que ingiriera de aquella su medecina que le aploacaba sus penas y con su sonrisa hermosa, inocente y candorosa, bebió Rosina con gozo la caramelosa droga, tras beber un largo sorbo, siguió sonriendo feliz, a la par que se acostaba en el catre a par de Juan, y con sus palabras dulces y sus manos primordiosas, caricias sembraba en Juan a la par que le decía: —¡Algo tiene esta bebida que de alegría me llenar, algo que sabe tan dulce como la miel en panal, algo que enciende mi alma y en el aire me hace andar, tal parece que soy ángel con alas en mis espaldas que me permiten volar! —¡Señor Juan, mi Juan querido, siente un calor en mi cuerpo y la ropa me estorbar, voy a quedarme en porricas (desnuda) para contigo gozar, soy feliz mi Juan querido, tanto que dudo en el mundo, un ser con más dicha y gozo, como yo no sé si habra! —Y así entre besos y abrazos, caricias, risas y juegos, en aquel renqueante catre sucio y pobre por demás, Rosina la candorosa, la inocente virgen pura, perdió su honra gozosa, conociendo jubilosa un placer que no soñar, perdió su casta inocente y a cambio ganó dichosa, saborear felicidad. —Toda la noche fue fiesta de besos que se perdían sumidos en el placer, de caricias de halagos, que hasta las puertas abiertas de su honra destrozada, llegaban en oleadas, sin jamás desfallecer. —Y así amándose ciegos sin pensar en el después, cantó el malvís su tonada y llegó el amanecer. —Fue entonces cuando extenuados de tanto amor y placer, fundidos en el abrazo que sólo el querer saber, se perdieron en el sueño feliz y de pesadez, que a los cuerpos adormece después de beber placer. —Se alarmó por la mañana la aldea que despertaba aprestándose al trabajo como cada día hacer. Se alarmó por los lamentos, llantos y gran desespero, que la madre de Rosina con grande pena lo hacer. —Puesto el pueblo sobre aviso, pronto cundió en todo el valle la noticia ya agrandada del dolor que acontecer. —Unos decían con pena, que tal vez fuera raptada por alguien que la querer. —Viejas hubo que dijeron porque que en misterios creer, que Rosina no era criatura humana, sino que era una Xana, y con ellas a sus fuentes otra vez querer volver. —Todas las gentes del valle la llamaban y buscaban, por los montes y praderas, por las ubérrimas cumbres dónde el utre (el águila) campaba, por las abexías (húmedas sombreadas) y abruptas fondigonás (hondonadas), por las veiras del regueiru (orillas del torrente), que cruzaba sulfuro la rica verde vallada, y todos con desespero perdían ya la esperanza de poder jamás toparla, y ya casi se creían, que Rosina era una Xana que a sus fuentes retornara. —Alguien llegó a la cabaña del bienhechor curandero, la vio abierta y solitaria, llamó a Juan con fuerte voz, y al ver que no contestaba, dentro de su casa entró. —Y allí, en el catre humilde del magnánimo señor, juntos y muy abrazados, sumidos en dulce sueño, Juan y Rosina dormían sin despertar a su voz. —Salió raudo de la casa quién el primero los vio, y a gritos dijo en la aldea dónde Rosina se hallaba y nadie se lo creyó. —Pero al afirmarlo fiero, y rogar que le siguieran, todos corrieron tras él, y entraron en la cabaña, y vieron a los amantes durmientes y entrelazados cual si fuesen uno dos. —Asustados los vecinos al ver lo que no creyeran aunque jurasen por Dios, zarandearon los dormidos, con rabia, odio y furor, y despertose Rosina, pero Juan no despertó. —No se alteró la Rosina, ni menos se levantó, halagó el pelo de Juan, con cariño le besó, y les dijo a sus vecinos con voz preñada de ira, de desprecio y de valor: —¡Dejazle dormir tranquilo, que vuestras horrendas voces no perturben a mi amor, y marcharos de mi presencia, pues no volveré a la aldea, ya que mi casa está aquí, porque desde hoy ya soy, ante Dios que es el que importa, la fiel esposa de Juan, al que le entregué mi honra y todo mi corazón! —Fue la madre de Rosina herida en su sentimiento con vergüenza con fuerza enloquecida por deshonra tan atróz, la que asiendo a Juan con envilecido furor, del catre al suelo tiró y allí en el suelo empobrecido, del miserable cuartucho, todos juntos comprobaron sumidos en un terror, que de miedo confudiólos al presenciar con pavor, que Juan seguía dormido, y en sus labios florecía una sonrisa feliz, que la muerte por la dicha al matarle le dejó. —¡Está muerto! ¡Le has matado! Dijeron aquellas gentes mirándola despavoridos, como si Rosina fuera demonio exterminador, como si aquella muchacha que siempre del pueblo tuvo el cariño y el halago, el aprecio más pagado, y el amor de los rapazus (mozos) que por ella suspiraban con buen querer e ilusión, cómo si aquella preciosa y angelical criatura que desde niña alegrara con sus cantes y sonrisas, galanuras y prestancias, sencillas y naturales, ausentes de vanidas y de hipócritas maldades, los vivires, y quehaceres de las gentes de aquel valle, de pronto se convirtiera en lo mas sucio y maldito que a un humano le caver. —¡Bruja del demonio eres Xana de gran maldición! —Dijeron algunas gentes con el odio retratado en sus ojos y audición —¡Has venido a esta cabaña tan sólo con la intención de asesinar a este hombre, que era nuestro curador y un santo de bendición! —Levantóse de aquel catre Rosina sin el pudor, y en porricas (desnuda) como estaba, con el cuerpo más perfecto que jamás la tierra dio, abrazose a Juan llorando entre gritos lastimeros tan cargados de dolor, que doblegarían en pena a otras gentes que no fueran sus vecinos que la odiaban, y con desprecio la miraban, con repugnancia y con terror. —¡Fostes vuexotrus baldrietchus, gafuróuxus achuquinus (fuisteis vosotros cobardes, despiadados asesinos), hijos de satan malditos, los que matasteis a Juan mientras que dormía yo, un sueño que no era sueño, sino gloria del Señor! —Gritóles Rosina airada, fuera de sí dislocada, transfigurado su rostro por tan inmenso dolor. —¡Yo pido al Señor del Cielo, o al rey del infierno fiero, que sobre vosotros baje poderosa maldición, que os quite la alegría, la paz y prosperidad por asesinos que sois! —Al día siguiente en el valle fue enterrado el pobre Juan, llorando sin ver consuelo, tras el féretro entablado Rosina le acompañaba hasta la dura morada dónde su cuerpo sin vida sería pasto de la tierra, porque de ella nació. —Con Juan se fue de Rosina la alegría alborozada, el brillo de su mirada cautivadora de amor, su virginidad gozada, sus sonrisas primordiosas que de ángel eran canción, su inocencia candorosa su felicidad dichosa, gozada en el mismo día que su honra se esfumo. —Más de dos meses Rosina en su lecho desesperada enferma de amor vivió, y casi su muerte halló por la pena que sufrió. —Cuando al fin salió del mal y a su cotidiana vida de trabajo retornó, lo hizo ilusionada de renaciente alegría, al saber que en sus entrañas un hijo estaba creciendo fruto de su gran amor. —Fue su vida desde entonces en aquel valle querido, la condena del infierno o un castigo del Señor. —Ella que siempre había sido la hermosura y la canción, la alegría y la sonrisa, la ilusión de tantos mozos que deseaban su amor, la inocente virgen pura sin orgullo ni obsesión, era ahora por sus gentes despreciada con horror, insultada muchas veces con ofensivas mentiras, dónde la airada venganza de la envidia recogió. Hasta los mozos que antes la trataban con cariño y marcada veneración, ahora la repudiaban, y con socarronas risas le lanzaban sucias sátiras, y la nomaban Paraxa (nombraban puta) con la misma asiduidad, que antes le decían bonita en cualquier otra ocasión. —Algunas viejas había que con sutil agudeza que en el aldeano es primor, sembraban entre las gentes el veneno acusador, con frases tan bien urdidas de historias que antiguas son, que Rosina era una Xana, que sólo traería al valle desgracias y males tales, que mejor era apredrearla y arrancarle de su cuerpo su vida de maldición. ALUMBRAMIENTO, MUERTE Y SANTIDAD DE ROSINA —En el culminante estado de su amada gestación, Rosina aquella mañana fue con sus vacas al prado, y allí en el raso campo a la luz clara del sol, se puso enferma de parto, y entre la hierba rosada a dar a luz se acostó. —La alegría acariciada que tanto tiempo esperaba, semilla que iba a nacer fruto de su gran amor, se tornaba por momentos en acuciante dolor, que le hacía revolcarse entre la crecida hierba, entre gritos lastimeros que le arañaban la entraña, porque su hijo quería ver la claridad del sol. —Ella sola en pleno campo, sin que nadie le ayudara, ni menos la consolara ni con palabras ni hechos, sin que una mano piadosa l'enxugara (le secara) los sudores que el dolor los hacía crecer, ella sola a lo salvaje, como siempre había vivido con natural sencillez, como si fuera una fiera con el dolor de mujer, estaba alumbrando un hijo, con la natural manera que en su día lo supo hacer. —El esfuerzo agobiador y el dolor desgarrador que sufriera al alumbrarlo, la privaron del sentido durante ignorado rato, y así el infante gritaba en la soledad del campo, mientras que era lamido con cariño casi humano, por Petra la perra loba, que con su ama la Xana apacentaba el ganado. —Desde las altivas cumbres dónde el águila vigila, con sus ojos encendidos de rapidez desmedida, y precisión ajustada a sus ansias de asesina, la soberana del aire había visto la muchacha, entre las hierbas tendida cual si muerta se encontrara, y al pequeño dando gritos, aunque Petra, cariñosa con maternidad lamiera, cual si su cachorro fuera, no el hijo de su ama. —Sanguinaria y despiadada vio la reina de las cumbres en el infante un festín, de sabrosa carne humana, y bajando de los cielos con sus alas replegadas y la rapidez del rayo cuando del trueno se escapa, arrancó en vuelo rasante de entre las fauces del perro que en el momento cuidaba con desmedido cariño al instante que hacia el cielo el águila se elevaba. —Lamentos que daba el niño entre las feroces garras de águila desalmada, mientras que la fiera alada sin piedad entre sus uñas al instante asesinaba. —Ladridos de grande pena que la perra noble y buena más humana que animal enloquecida hacia el cielo con fiera rabia lanzar, mientras que chillando alegre la reina de las montañas majestuosa planear, para llegar a su nido que colgado en el abismo del inaccesible risco, iba a ser mudo testigo, del ángel que en un festín, un águila devorar. —Al fin la pobre Rosina del olvido del desmayo a la razón retornar, y recorrió con anhelo de una alegría sin par, que había alumbrado a su hijo, y rauda miró angustiada en que lugar se encontrar. —Vio a la noble perra entre la hierba acostada que quejidos murmuraba cual si culpada lo estar, vio su razón desatada ensenderada en camino que a la demencia guiar, si no encontraba a su hijo que ella sabía que alumbrar. —Pero no... pudo hallarle, ni ya nadie le encontrar, porque aquella fiera alada un festín con él se dar. Su dolor al más medrado, su penar crecido al más, hicieron de ella el demente que sin perder la razón como loco se portar. Clavó sus hermosos ojos en el Infinito cielo, y con llanto desgarrado por mil lágrimas regado que las fuentes del dolor desmandadas en riada todo su ser anegar, reclamaba su justicia al Señor que así le hablar: —¿Dónde mi hijo se fue si en mi entraña ya no estar? —¿Dónde Hacedor Poderoso con tantos ojos que tienes que todo lo escudriñar, dónde mi hijo se fue, que ladrón me lo robar? —¡Yo le he visto aquí nacido, sano y fuerte cuando Tú mi sentido me quitar. —¡Dime Señor te lo ruego, y a cambio mi vida entera ahora mismo te entregar, dentro de atroz sufrimiento que inventado aún no estar!, ¿que malvado despiadado a mi hijo me robar? —¡Vamos Señor que no oigo tu Divina voz hablar! —¡Dime si mudo lo eres al menos con una seña dónde mi hijo morar! —¡Despierta Señor del Cielo, si es que dormido lo estás, y busca a mi hijo pronto que sino se morirá! —¡Oh Señor ya te comprendo, no me quieres ayudar, porque a nadie Tú le ayudas mientras que vivo lo estar! —¿Oh acaso soy yo la Xana que en las fontanas morar, y estoy viviendo un sueño que no es mi realidad? —¡Si así es mi creador, el sueño es mi verdad! —Revolcándose en la hierba que su drama presenciar, prisionera del dolor, que descanso ni sosiego, ni un instante le dar, ahogándose en las lágrimas, que de sus ojos brotar, la desgraciada parida horrendos gritos lanzaba, que en el aire se perdían fusionados y apagados en distancia, por el cante del malvís, el jilguero y la calandria, por el rumor de las aguas que felices y hermanadas, el bullicioso torrente hasta la mar las llevaba. Por la canción tan pareja que hace el grillo y la cigarra. Por el graznar de los cuervos y del águila malvada. Por la brisa cariñosa que acaricia oxiginada, los foyajes que orquestean músicas en la arbolada. —Solo Petra su fiel perra con sentimientos de humana, traspasada por la pena, acaricieba lamiendo las lágrimas de su ama, ella si podía decirle si su lengua en voz montara, que taimada criatura a su hijo devorara. —Más de pronto la Rosina, cómo si un demonio fiero en su alma se albergara, dándole vida a una idea que un dolor más encendido por ver clara su desgracia de sus sentidos saltara, con los ojos extraviados por la furia en tal creada, se levantó envenenada con ardor de herida fiera, y asiendo a su noble perra con sus manos encrispadas dirigidas por el odio de su razón desquiciada, apretóla por el cuello con el ansia de matarla, mientras que con voz rabiada gritaba desaforada: —¡Fuiste tu perra maldita la que mataste a mi hijo, la que con placer de averno hiciste de él un festín devorándome mi entraña, fuiste tu asqueroso bicho traicionero y carnicero, la que se comió a mi hijo mientras que yo avasallada por el dolor más profundo fuera de razón estaba! —¡Pero ahora morirás en mis manos desgraciada, y te rajeré tu vientre, y en pequeños pedacitos que enloqueceran mi alma, sacaré de él a mi hijo, aunque no sea nada más que para poder mirar los despojos de mi entraña! —Fuerte y grande era Petra la perra humanizada, que al verse tan maltratada por su ama desquiciada, luchó con fiereza noble librándose del dogal que en su cuello aprisionaba, logrando huir con lamentos hacia la aldea alejada. —Trás ella como una loca, llena de sangre y airada, con sus cabellos revueltos al viento que acariciaba, y sus ojos extraviados dónde la furia brillaba, acusando con palabras de maldición anegadas a su perra endemoniada, entró la moza parida en su aldea enloquecida, y los vecinos al verla en facha tan desastrada, lejos de apenarse de ella, los malditos la injuriaban, y la siguieron gozosos sonrientes en algarada, hasta llegar a la casa dónde Rosina moraba. —Y allí la vieron salvaje como la fiera rabiada, maltratar con una furia que de el tigre era copiada, a la Petra su fiel perra, que aunque comprendiera todo y sin poder decir nada, asustada y encogida miraba entre lamentos a su ama trastornada. —¡No te escaparás ahora de mi venganza malvada, bestia satánica y ruina, peor que tu hermano el lobo de donde has sido encarnada, tú has devorado a mi hijo, y yo te arrancaré tu alma! —¡Mientes bruja fuiste tú, la que vil muerte le diste igual que has hecho con Juan, y harás desgracias sin par en el valle mientras vivas, porque eres la Xana mala, qu’encaldas (que haces) calamidades, sin darnos ninguna dicha, por eso vas a morir ahora mismo por maldita! —Dijo una vieja rabiosa a la par que una pedrada le lanzó contra su cuerpo. Otras personas con saña a la vieja secundaron. Y así la Xana Rosina, la muchacha más hermosa que jamás criara el valle, la de mejor sentimientos, la de más puras maneras y naturales virtudes, moría a manos de sus gentes, apredreada y despreciada, tratada como una bruja, que sólo sembraba el mal. —Y Rosina no había sido nada más que un ángel bueno, que supo amar y vivir dentro de la libertad, tan natural y sencilla como la vida que crece en rico o pobre lugar, Rosina con ser antigua, siempre moderna será, como las mozas de hoy, si alguna sabe de veras lo que es la libertad, no el anárquico vivir que a su gusto se inventar. —Justamente el mismo día que sus malvados vecinos a la Xana asesinar, una peste pobló el valle, y’achegaba en fechura de morrinas, que dexaba a lus teixus ya les cortes, enxemaus de prexones y’animales, en fechura de cadarmus que fedíen, como guelen les morrines enus branus. (Y llegaba en hechura de mortandades, que dejaba a las casas y a los establos, sembrados de personas y animales, en forma de cadáveres que olían, como suelen hacerlo los cuerpos muertos abandonados en los campos con las calores de los veranos). —No fueron tardas las gentes de aquel próspero valle, en darse cuenta de que aquella calamidad que les rodeaba en forma de muerte, de dolor y de otros males, era un merecido castigo que el Cielo les enviaba, por haber dado muerte tan injustamente a la Xana Rosina, que era la criatura más deliciosa y buena que había nacido para bien de todos en el valle. —Pronto comprendieron todos al hacer memoria, que durante el tiempo que la melgueira Rosina había vivido junto a ellos, solo felicidad, alegría y bienestar habían gozado siempre, sólo desde el momento que tan vilmente la habían asesinado, sobre todos ellos desencadenárase la peor de las desdichas, tal parecía que la peor de las maldiciones pesara sobre ellos, para hacerles pagar la horrenda muerte que le propinaran a la inocente Rosina. Por esto, todos en la intimidad de sus pensamientos en un principio, le rogaban fervorosamente a la Rosina que les perdonara el cuantiosísimo mal que le habían hecho, y luego ya más tarde, todo el valle ya convencido de que sólo Rosina podría salvarlos de aquella maligna peste que llevaba a sus vidas y diezmaba a sus ganados, se reunieron en comunal junta las seis aldeas que formaban el valle, y acordaron con el consejo del cura que el veía en aquella santoral industria un saneado negocio para su cuarexa (cartera), levantarle en el centro del valle con todo el apremio que fuera posible, una pequeña capilla, dónde se veneraría la imagen de Rosina con el Santo nombre de Santa Rosa, que sería siempre la soberana y fiel guardadora de todas las gentes y eros de aquel valle, dónde siempre había vivido con la felicidad y alegría de un ángel, y había sabido morir, con la entereza, resignación y valentía, con que suelen hacerlo los santos mártires. —Y fue cosa casual, o tal vez milagrosa, pues nadie a ciencia cierta sabe hasta dónde llegan los misterios que encierran a la Humanidad, la historia o leyenda fue que nada mas que dio comienzo la santoral obra, otra vez volvió a reinar en el valle la alegría y a felicidad, la prosperidad y el bienestar que siempre tuvo, que según el parecer de todos desde el mismo Jardín del Cielo, a todos por igual les enviaba Rouxina, la Melgueira ya embruxante xanina, que ellos un día tentados por el mismo demonio, la habían insultado, despreciado e inhumanamente asesinado. —Y así todos los años, en la misma fecha que la habían tan vilmente apedreado quitándole tal vilmente la vida, viejos y jóvenes, gozosos y felices, alegres y llenos de sana y recia fe, cantaban y bailaban lo mismo que solía hacer la Xana Rosina, y satisfechos de natural felicidad se divertían al lado de su encantadora ermita, festejando con suprema fe su Romería.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > freirus

  • 6 part

    1. noun
    1) (something which, together with other things, makes a whole; a piece: We spent part of the time at home and part at the seaside.) parte
    2) (an equal division: He divided the cake into three parts.) parte
    3) (a character in a play etc: She played the part of the queen.) papel
    4) (the words, actions etc of a character in a play etc: He learned his part quickly.) papel
    5) (in music, the notes to be played or sung by a particular instrument or voice: the violin part.) parte
    6) (a person's share, responsibility etc in doing something: He played a great part in the government's decision.) papel, función

    2. verb
    (to separate; to divide: They parted (from each other) at the gate.) separar(se); dividir
    - partly
    - part-time
    - in part
    - part company
    - part of speech
    - part with
    - take in good part
    - take someone's part
    - take part in

    part1 n
    1. parte
    2. papel
    what part do you play in the play? ¿qué papel haces tú en la obra?
    3. pieza
    to take part in something participar en algo / intervenir en algo
    part2 vb separarse
    after twenty years together, they parted después de veinte años juntos, se separaron
    tr[pɑːt]
    which part of London are you from? ¿de qué parte de Londres eres?
    2 (component) pieza
    3 (of serial, programme) capítulo; (of serialized publication) fascículo, entrega
    5 (in play, film) papel nombre masculino
    6 (role, share, involvement) papel nombre masculino, parte nombre femenino
    7 SMALLMUSIC/SMALL parte nombre femenino
    8 SMALLAMERICAN ENGLISH/SMALL (parting) raya
    1 en parte
    he's part Irish, part Spanish es mitad irlandés, mitad español
    1 parcial
    1 (separate) separar ( from, de)
    1 (separate) separarse; (say goodbye) despedirse
    2 (open - lips, curtains) abrirse
    you're not from these parts, are you? no eres de por aquí, ¿verdad?
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    for my part por mi parte, en cuanto a mí
    in part en parte
    of many parts de muchas facetas
    on the part of somebody / on somebody's part de parte de alguien
    the best part of / the better part of la mayor parte de, casi todo,-a
    to look the part encajar bien en el papel
    to part company with (leave) despedirse de 2 (separate) separarse de 3 (disagree) no estar de acuerdo con
    to play a part in (in play etc) desempeñar un papel en 2 (in project etc) intervenir en algo, influir en algo, tener que ver con algo
    to part one's hair hacerse la raya
    to take part in something participar en algo, tomar parte en algo
    to take somebody's part ponerse de parte de alguien
    foreign parts el extranjero
    part of speech parte nombre femenino de la oración
    part owner copropietario,-a
    part ['pɑrt] vi
    1) separate: separarse, despedirse
    we should part as friends: debemos separarnos amistosamente
    2) open: abrirse
    the curtains parted: las cortinas se abrieron
    3)
    to part with : dehacerse de
    part vt
    1) separate: separar
    2)
    to part one's hair : hacerse la raya, peinarse con raya
    part n
    1) section, segment: parte f, sección f
    2) piece: pieza f (de una máquina, etc.)
    3) role: papel m
    4) : raya f (del pelo)
    adj.
    parcial adj.
    adv.
    en parte adv.
    parte adv.
    n.
    crencha s.f.
    lote s.m.
    papel s.m.
    parte s.f.
    pieza s.f.
    porción s.f.
    región s.f.
    v.
    apartar v.
    dividir v.
    partir v.
    separar v.

    I pɑːrt, pɑːt
    1)
    a) c ( section) parte f

    the worst part of it was that... — lo peor de todo fue que...

    for the best part of a week/month — durante casi una semana/un mes

    b) c ( integral constituent) (no pl) parte f

    for the most part — en su mayor parte; see also part of speech

    2) c ( measure) parte f
    3) c ( component) pieza f; ( spare part) repuesto m, pieza f de recambio, refacción f (Méx)
    4) c
    a) ( in play) papel m

    a bit part — un papel secundario, un papelito (fam)

    he acted/played the part of Hamlet — representó/hizo el papel de Hamlet

    if you're a manager, you must act/look the part — si eres director, tienes que actuar/vestir como tu rol lo exige

    b) (role, share) papel m

    she had o played a major part in... — tuvo or jugó or desempeñó un papel fundamental en...

    to take part in somethingtomar parte or participar en algo

    5) ( side)

    for my part — por mi parte, por mi lado

    to take somebody's part — ponerse* de parte or de lado de alguien, tomar partido por alguien

    to take something in good part — tomarse algo bien, no tomarse algo a mal

    6) c (section of book, play) parte f; (episode of TV, radio serial) episodio m; ( Publ) fascículo m
    7) c ( Mus) (vocal, instrumental line) parte f
    8) c ( in hair) (AmE) raya f, carrera f (Col, Ven), partidura f (Chi)
    9) parts pl
    a) ( area)

    in/around these parts — por aquí, por estos lares (arc), por estos pagos (fam)


    II
    1.
    a) ( separate) separar
    b) ( divide)

    she parts her hair down the middlese peina con raya al or (Esp) en medio, se peina con la carrera por el medio (Col, Ven), se peina con partidura al medio (Chi)


    2.
    vi
    a) ( separate) \<\<lovers\>\> separarse
    b) \<\<curtains/lips\>\> ( open up) abrirse*
    c) ( break) \<\<rope/cable\>\> romperse*
    Phrasal Verbs:

    III
    adverb en parte

    I was part angry, part relieved — en parte or por un lado me dio rabia, pero al mismo tiempo fue un alivio

    he's part Chinese and part French — tiene sangre china y francesa; see also part exchange


    IV
    adjective (before n) < payment> parcial

    part owner — copropietario, -ria m,f

    [pɑːt]
    1. N
    1) (=portion, proportion) parte f

    this was only part of the story — esta no era la historia completa, esto solo era parte de la historia

    part of me wanted to apologize — por un lado quería pedir perdón, una parte de mí quería pedir perdón

    it went on for the best part of an hour — continuó durante casi una hora

    in the early part of this century — a principios de este siglo

    the funny part of it is that nobody seemed to notice — lo gracioso es que nadie pareció darse cuenta

    a good part of sth — gran parte de algo

    in great part — en gran parte

    in part — en parte

    the book is good in parts — hay partes del libro que son buenas, el libro es bueno en partes

    a large part of sth — gran parte de algo

    for the most part — (proportion) en su mayor parte; (number) en su mayoría; (=usually) por lo general

    for the most part, this is still unexplored terrain — en su mayor parte, este es un territorio aún no explorado

    the locals are, for the most part, very friendly — los habitantes son, en su mayoría, muy simpáticos

    the work is, for the most part, quite well paid — el trabajo está, por lo general, bastante bien pagado

    - a man of many parts
    - be part and parcel of sth
    furniture, private 3., sum
    2) (=measure) parte f
    3) (=share, role)

    to do one's part — poner de su parte

    he had no part in stealing it — no intervino or no participó en el robo

    work plays an important part in her life — el trabajo juega un papel importante en su vida

    to take part (in sth) — tomar parte (en algo), participar (en algo)

    I want no part of this — no quiero tener nada que ver con esto

    4) (Theat, Cine) papel m

    to look the part — vestir el cargo

    to play the part of Hamlet — hacer el papel de Hamlet

    bit I, 2.
    5) (=region) [of city] parte f, zona f ; [of country, world] región f

    what part of Spain are you from? — ¿de qué parte de España eres?

    in this/that part of the world — en esta/esa región

    in foreign parts — en el extranjero

    in or round these parts — por aquí, por estos pagos *

    6) (=side)

    for my part, I do not agree — en lo que a mí se refiere or por mi parte, no estoy de acuerdo

    to take sth in good part — tomarse algo bien

    it was bad organization on their part — fue mala organización por su parte

    to take sb's part — ponerse de parte de algn, tomar partido por algn

    7) (Mech) pieza f ; moving, replacement 2., spare 4.
    8) (Gram) parte f

    part of speechparte f de la oración, categoría f gramatical

    what part of speech is "of"? — ¿qué parte de la oración es "de"?, ¿a qué categoría gramatical pertenece "de"?

    9) (Mus) parte f

    a song in four parts, a four-part songuna canción a cuatro voces

    10) (=instalment) [of journal] número m ; [of serialized publication] fascículo m ; (TV, Rad) (=episode) parte f
    11) (US) (in hair) raya f

    side/center part — raya f al lado/al medio

    2.
    ADV (=partly) en parte

    it is part fiction and part fact — es en parte ficción y en parte realidad, contiene partes ficticias y partes reales

    3. VT
    1) (=separate) separar

    it would kill her to be parted from him — le mataría estar separada de él

    market traders try to part the tourists from their money — los dueños de los puestos en los mercados intentan sacar dinero de los turistas

    company 1., 2), death 1., 1), fool
    2) (=open) [+ curtains] abrir, correr; [+ legs, lips] abrir
    3) (=divide)

    to part one's hair on the left/right — peinarse con raya a la izquierda/derecha

    his hair was parted at the side/in the middle — tenía raya al lado/al medio

    4. VI
    1) (=separate) [people] separarse

    to part from sb — separarse de algn

    2) (=move to one side) [crowd, clouds] apartarse
    3) (=open) [lips, curtains] abrirse
    4) (=break) [rope] romperse, partirse
    5.
    CPD

    part payment Npago m parcial

    part song Ncanción f a varias voces

    * * *

    I [pɑːrt, pɑːt]
    1)
    a) c ( section) parte f

    the worst part of it was that... — lo peor de todo fue que...

    for the best part of a week/month — durante casi una semana/un mes

    b) c ( integral constituent) (no pl) parte f

    for the most part — en su mayor parte; see also part of speech

    2) c ( measure) parte f
    3) c ( component) pieza f; ( spare part) repuesto m, pieza f de recambio, refacción f (Méx)
    4) c
    a) ( in play) papel m

    a bit part — un papel secundario, un papelito (fam)

    he acted/played the part of Hamlet — representó/hizo el papel de Hamlet

    if you're a manager, you must act/look the part — si eres director, tienes que actuar/vestir como tu rol lo exige

    b) (role, share) papel m

    she had o played a major part in... — tuvo or jugó or desempeñó un papel fundamental en...

    to take part in somethingtomar parte or participar en algo

    5) ( side)

    for my part — por mi parte, por mi lado

    to take somebody's part — ponerse* de parte or de lado de alguien, tomar partido por alguien

    to take something in good part — tomarse algo bien, no tomarse algo a mal

    6) c (section of book, play) parte f; (episode of TV, radio serial) episodio m; ( Publ) fascículo m
    7) c ( Mus) (vocal, instrumental line) parte f
    8) c ( in hair) (AmE) raya f, carrera f (Col, Ven), partidura f (Chi)
    9) parts pl
    a) ( area)

    in/around these parts — por aquí, por estos lares (arc), por estos pagos (fam)


    II
    1.
    a) ( separate) separar
    b) ( divide)

    she parts her hair down the middlese peina con raya al or (Esp) en medio, se peina con la carrera por el medio (Col, Ven), se peina con partidura al medio (Chi)


    2.
    vi
    a) ( separate) \<\<lovers\>\> separarse
    b) \<\<curtains/lips\>\> ( open up) abrirse*
    c) ( break) \<\<rope/cable\>\> romperse*
    Phrasal Verbs:

    III
    adverb en parte

    I was part angry, part relieved — en parte or por un lado me dio rabia, pero al mismo tiempo fue un alivio

    he's part Chinese and part French — tiene sangre china y francesa; see also part exchange


    IV
    adjective (before n) < payment> parcial

    part owner — copropietario, -ria m,f

    English-spanish dictionary > part

  • 7 so

    səu
    1. adverb
    1) ((used in several types of sentence to express degree) to this extent, or to such an extent: `The snake was about so long,' he said, holding his hands about a metre apart; Don't get so worried!; She was so pleased with his progress in school that she bought him a new bicycle; They couldn't all get into the room, there were so many of them; He departed without so much as (= without even) a goodbye; You've been so (= very) kind to me!; Thank you so much!) tan, tanto
    2) ((used to express manner) in this/that way: As you hope to be treated by others, so you must treat them; He likes everything to be (arranged) just so (= in one particular and precise way); It so happens that I have to go to an important meeting tonight.) así
    3) ((used in place of a word, phrase etc previously used, or something previously stated) as already indicated: `Are you really leaving your job?' `Yes, I've already told you / said so'; `Is she arriving tomorrow?' `Yes, I hope so'; If you haven't read the notice, please do so now; `Is that so (= true)?' `Yes, it's really so'; `Was your father angry?' `Yes, even more so than I was expecting - in fact, so much so that he refused to speak to me all day!) eso
    4) (in the same way; also: `I hope we'll meet again.' `So do I.'; She has a lot of money and so has her husband.) también
    5) ((used to express agreement or confirmation) indeed: `You said you were going shopping today.' `So I did, but I've changed my mind.'; `You'll need this book tomorrow, won't you?' `So I will.') así es, en efecto

    2. conjunction
    ((and) therefore: John had a bad cold, so I took him to the doctor; `So you think you'd like this job, then?' `Yes.'; And so they got married and lived happily ever after.) así que, por lo tanto, de manera que
    - so-so
    - and so on/forth
    - or so
    - so as to
    - so far
    - so good
    - so that
    - so to say/speak

    so1 adv
    1. tan
    2. así
    Look, that's Bill So it is mira, allí está Bill Así es
    3. que sí / que no
    4. también
    I went, and so did Pete yo fui, y Pete también
    so long! ¡hasta luego!
    so2 conj así que
    you broke it, so you have to pay for it lo has roto tú, así que tendrás que pagarlo
    so we're not going on holiday? ¿así que no nos vamos de vacaciones?
    so what? ¿y qué?

    Multiple Entries: SO     so
    so 1 m fam pey ¡so burro!, you great oaf!
    so 2 prep (bajo) under
    so pena de, under penalty of
    so pretexto/color de, under the guise of 'so' also found in these entries: Spanish: abalanzarse - abarcar - abotargada - abotargado - abur - acalorarse - agujetas - ahí - ahora - alma - amabilidad - amable - aquello - así - atonía - aun - avisar - bala - balbucear - bondad - cabezota - casualidad - celebrar - cerrarse - comecome - como - compensar - con - conque - cortante - creer - decir - decoración - deformación - dejarse - delito - denominada - denominado - desairar - disponer - dosificar - embalarse - embrutecerse - emoción - empañar - encoger - escacharrar - escrupulosa - escrupuloso - esperar English: afraid - allowance - aloud - and - anything - as - ask back - attain - awkward - be - believe - better - blunder - bored - bull - bumpy - busy - calculating - careless - change over - cheap - cheese off - clingy - come round - conceited - condescending - congenial - courteous - critical - damn - do - domineering - dreary - enunciate - even - far - fix - flag - forecast - forgetful - forth - forward - glaringly - gratifying - grieve - grouchy - grunt - gullible - gulp - happen
    so
    tr[səʊ]
    1 (therefore) así que, por lo tanto, de manera que
    she was tired, so she went to bed estaba cansada, así que se fue a la cama
    2 (to express purpose) para, para que
    1 (introductory) así que, pues, bueno
    so I made a mistake! what about it? ¡pues me he equivocado! ¿y qué?
    so, what now? bueno, ¿ahora qué?
    don't drive so fast no vayas tan rápido, no corras tanto
    3 (unspecified number or amount, limit) tanto,-a
    it'll take a month or so tardará un mes más o menos, tardará un mes o así
    why don't you say that you earn so much? ¿por qué no dices que ganas tanto?
    so much noise/food tanto ruido/tanta comida
    so many boys/girls tantos niños/tantas niñas
    4 (thus, in this way) así, de esta manera, de este modo
    cut the fish, like so corta el pescado así
    of all the stupid people I know, no-one is more so than you de todas las personas estúpidas que conozco, no hay ninguna como tú
    I think/hope so creo/espero que sí
    if so en este caso, de ser así
    6 (to express agreement, also) también
    so am I/so do I/so can I/so have I yo también
    1 (factual, true) así
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    and so on (and so forth) y así sucesivamente, etcétera
    just so / exactly so perfecto, en orden
    so be it así sea
    so long! ¡hasta luego!, ¡hasta pronto!
    so much for new technology! ¡vaya nueva tecnología!
    so much for your advice! ¡vaya consejo que me diste!
    so there! ¡ea!, ¡para que sepas!
    so what? ¿y qué?
    so ['so:] adv
    do you think so?: ¿tú crees?
    so it would seem: eso parece
    I told her so: se lo dije
    he's ready, or so he says: según dice, está listo
    it so happened that...: resultó que...
    do it like so: hazlo así
    so be it: así sea
    2) also: también
    so do I: yo también
    3) thus: así, de esta manera
    4) : tan
    he'd never been so happy: nunca había estado tan contento
    5) consequently: por lo tanto
    so conj
    1) therefore: así que
    2) or so that : para que, así que, de manera que
    3)
    so what? : ¿y qué?
    so
    adv.
    así adv.
    por consiguiente adv.
    por tanto adv.
    tal adv.
    también adv.
    tan adv.
    tanto adv.
    conj.
    así que conj.
    interj.
    îverdad... interj.

    I səʊ
    1)
    a) ( very) (before adj and adv) tan; (with verb) tanto
    b) ( as much as that) (before adj and adv) tan; (with verb) tanto

    why are you so stubborn? — ¿por qué eres tan terco?

    not so... as: we've never been so busy as we are now nunca hemos estado tan ocupados como ahora; it's not so much a hobby as an obsession — no es tanto un hobby como una obsesión

    2)
    a) (up to a certain point, limit)
    d)

    so... (that) — tan... que

    he was so rude (that) she slapped him — fue tan grosero, que le dio una bofetada

    he so hated the job, he left — odiaba tanto el trabajo, que lo dejó

    so... as to + inf: I'm not so stupid as to believe him no soy tan tonta como para creerle; would you be so kind as to explain this to me? — (frml) ¿tendría la gentileza de explicarme esto?

    4)
    a) (thus, in this way)

    the street was so named because... — se le puso ese nombre a la calle porque...

    if you feel so inclined — si tienes ganas, si te apetece (esp Esp)

    b) ( as stated) así

    that is so — (frml) así es

    not so — no es cierto, no es así

    if so, they're lying — si es así or de ser así, están mintiendo

    d)

    and so on o and so forth — etcétera

    5)
    a) (replacing clause, phrase, word)

    is he coming tomorrow? - it seems so — ¿viene mañana? - así or eso parece

    will he be pleased? - I expect so — ¿estará contento? - me imagino que sí

    I got a bit dirty - so I see — me ensucié un poco - sí, ya veo

    I told you so — ¿no te lo dije?

    is she interested? - very much so — ¿le interesa? - sí, y mucho

    b) ( contradicting) (used esp by children)
    6) (with v aux)
    a) (also, equally)
    b) ( indeed)
    7)

    so here we are again — bueno, aquí estamos otra vez

    so what's new with you? — y ¿qué hay or qué cuentas de nuevo?

    c) (querying, eliciting information)

    so now what do we do? — ¿y ahora qué hacemos?

    d) (summarizing, concluding) así que
    e) ( expressing surprised reaction) así que, conque

    so that's what he's after!así que or conque eso es lo que quiere!

    but she's not a Catholic - so? — pero no es católica - ¿y qué (hay)?

    so what? — ¿y qué?


    II
    a)

    so (that): she said it slowly, so (that) we'd all understand lo dijo despacio, para que or de manera que todos entendiéramos; she said it slowly, so (that) we all understood lo dijo despacio, así que or de manera que todos entendimos; not so (as) you'd notice (colloq): has he cleaned in here? - not so as you'd notice — ¿ha limpiado aquí? - pues si ha limpiado, no lo parece

    b)

    so as to + inf — para + inf

    2) (therefore, consequently) así que, de manera que

    he wasn't at home, so I called again — no estaba en casa, así que or de manera que volví a llamar más tarde


    III
    noun ( Mus) sol m

    I [sǝʊ]
    1. ADV
    1) (=to such an extent)
    a) (with adj/adv) tan

    it is so big that... — es tan grande que...

    I wish you weren't so clumsy — ¡ojalá no fueras tan patoso!

    it was so heavy! — ¡pesaba tanto!

    "how's your father?" - "not so good" — -¿cómo está tu padre? -no muy bien

    it's about so high/long — es más o menos así de alto/largo

    she's not so clever as him — no es tan lista como él

    he's not so silly as to do that — no es bastante tonto para hacer eso, no es tan tonto como para hacer eso

    so many — tantos/as

    so much — tanto/a

    thank you so much — muchísimas gracias, muy agradecido

    it's not so very difficult — no es tan difícil

    kind, sure etc
    b) (with vb) tanto

    he who so loved Spainliter él que amó tanto a España

    2) (=thus, in this way, likewise) así, de esta manera, de este modo

    so it was that... — así fue que..., de esta manera or de este modo fue como...

    we so arranged things that... — lo arreglamos de modo que...

    so it is!, so it does! — ¡es verdad!, ¡es cierto!, ¡correcto!

    is that so? — ¿de veras?

    isn't that so? — ¿no es así?

    so be it — así sea

    and he did so — y lo hizo

    do so then! — ¡hazlo, pues!

    by so doinghaciéndolo así

    I expect so — supongo que sí, a lo mejor

    so farhasta aquí or ahora

    and so forth — y así sucesivamente, etcétera

    it so happens that... — resulta que..., el caso es que...

    I hope so — eso espero yo, espero que sí

    how so? — ¿cómo es eso?

    if so — en este caso, en cuyo caso

    just so! — ¡eso!, ¡eso es!

    you do it like so * — se hace así, se hace de esta manera

    only more so — pero en mayor grado

    so much so that... — hasta tal punto or grado que..., tanto es así que...

    not so! — ¡nada de eso!

    and so on — y así sucesivamente, etcétera

    so saying he walked away — dicho eso, se marchó

    so he sayseso dice él

    so to speakpor decirlo así

    I think so — creo que sí

    I thought some lo figuraba or suponía

    I told you so — ya te lo dije

    why so? — ¿por qué?, ¿cómo?

    3) (=also)

    he's wrong and so are you — se equivocan tanto usted como él

    so do I — (y) yo también

    "I work a lot" - "so do I" — -trabajo mucho -(y) yo también

    "I love horses" - "so do I" — -me encantan los caballos -a mí también

    "I've been waiting for ages!" - "so have we" — -¡llevo esperando un siglo! -(y) nosotros también

    so would I — yo también

    so long! * — ¡adiós!, ¡hasta luego!

    so much the better/worse — tanto mejor/peor

    so much for her promises! — ¡eso valen sus promesas!

    ten or so — unos diez, diez más o menos

    ten or so people — unas diez personas, diez personas o así or más o menos

    at five o'clock or soa las cinco o así or o por ahí or más o menos

    2. CONJ

    so as to do sth — para hacer algo, a fin de hacer algo

    so thatpara que + subjun, a fin de que + subjun

    2) (expressing result) así que, de manera que

    he hadn't studied, so he found the exam difficult — no había estudiado, así que or de manera que el examen le resultó difícil

    it rained and so we could not go out — llovió, así que no pudimos salir, llovió y no pudimos salir

    so that — de modo que, de manera que

    he stood so that he faced westse puso de tal modo que or de manera que miraba al oeste, se puso mirando al oeste

    3) (=therefore) así que

    the shop was closed, so I went home — la tienda estaba cerrada, así que me fui a casa

    so you see... — por lo cual, entenderás...

    4) (in questions, exclamations) entonces, así que

    so you're Spanish?entonces or así que ¿eres español?

    so? * — ¿y?, ¿y qué?

    so that's the reason! — ¡por eso es!

    so there you are! — ¡ahí estás!

    so what? * — ¿y?, ¿y qué?; see there 1., 6)


    II
    [sǝʊ]
    N (Mus) = soh
    * * *

    I [səʊ]
    1)
    a) ( very) (before adj and adv) tan; (with verb) tanto
    b) ( as much as that) (before adj and adv) tan; (with verb) tanto

    why are you so stubborn? — ¿por qué eres tan terco?

    not so... as: we've never been so busy as we are now nunca hemos estado tan ocupados como ahora; it's not so much a hobby as an obsession — no es tanto un hobby como una obsesión

    2)
    a) (up to a certain point, limit)
    d)

    so... (that) — tan... que

    he was so rude (that) she slapped him — fue tan grosero, que le dio una bofetada

    he so hated the job, he left — odiaba tanto el trabajo, que lo dejó

    so... as to + inf: I'm not so stupid as to believe him no soy tan tonta como para creerle; would you be so kind as to explain this to me? — (frml) ¿tendría la gentileza de explicarme esto?

    4)
    a) (thus, in this way)

    the street was so named because... — se le puso ese nombre a la calle porque...

    if you feel so inclined — si tienes ganas, si te apetece (esp Esp)

    b) ( as stated) así

    that is so — (frml) así es

    not so — no es cierto, no es así

    if so, they're lying — si es así or de ser así, están mintiendo

    d)

    and so on o and so forth — etcétera

    5)
    a) (replacing clause, phrase, word)

    is he coming tomorrow? - it seems so — ¿viene mañana? - así or eso parece

    will he be pleased? - I expect so — ¿estará contento? - me imagino que sí

    I got a bit dirty - so I see — me ensucié un poco - sí, ya veo

    I told you so — ¿no te lo dije?

    is she interested? - very much so — ¿le interesa? - sí, y mucho

    b) ( contradicting) (used esp by children)
    6) (with v aux)
    a) (also, equally)
    b) ( indeed)
    7)

    so here we are again — bueno, aquí estamos otra vez

    so what's new with you? — y ¿qué hay or qué cuentas de nuevo?

    c) (querying, eliciting information)

    so now what do we do? — ¿y ahora qué hacemos?

    d) (summarizing, concluding) así que
    e) ( expressing surprised reaction) así que, conque

    so that's what he's after!así que or conque eso es lo que quiere!

    but she's not a Catholic - so? — pero no es católica - ¿y qué (hay)?

    so what? — ¿y qué?


    II
    a)

    so (that): she said it slowly, so (that) we'd all understand lo dijo despacio, para que or de manera que todos entendiéramos; she said it slowly, so (that) we all understood lo dijo despacio, así que or de manera que todos entendimos; not so (as) you'd notice (colloq): has he cleaned in here? - not so as you'd notice — ¿ha limpiado aquí? - pues si ha limpiado, no lo parece

    b)

    so as to + inf — para + inf

    2) (therefore, consequently) así que, de manera que

    he wasn't at home, so I called again — no estaba en casa, así que or de manera que volví a llamar más tarde


    III
    noun ( Mus) sol m

    English-spanish dictionary > so

  • 8 xabarciar

    Xabarciar, tratar, vender, cosas de poco valor, tratantes de escasa monta. —Cundu you yera un guaxín prexenciéi 'l tibeiru que cheldarun les Xabarceires de la miou aldina con la sou pótchina Facunda ya 'l Pascualón el Xitanu, lu que non cuntaba you yera qu'al currer el tempu tamén me diba ver encibiétchau per mor de la ñecexidá en tener que faer de xabarceiru, ya nagora mesmu comu tóu nisti dicionariu xirbe d’escola, nagua mexor qu’istes estories pa comprendier con mexor vidayu les ñaturales ya ximples costumes de la Nuexa Xantiquina Tierrina, que güéi nel díe tan sous ancestrus nes manes fedientes ya utreresques de prexones tan rapiegues ya llimiagues, que l'únicu que fan ye mistificar les nuexes costumes ya Chingua, menus mal que col tempu les xeneraciones d'astures venideiras xabran poñer les couxes nel sou xeitu, pos conista esperancia trabayu you xin escanxu ya m'allegre ya enxemáu de gociu, perque you séi, ya xuru per toes mious ceyencias con tou la fuercia del miou alma, qu'angún díe non mu xeru, tous lus entroyáus trabayus fechus per lus Amigus del Bable ya de lus del Conceyu Bable, que güéi amindi me pieschen toes les portes, per el baldrayante miéu que xin me dexen xueltu, dalgún d'echus nun me valdríe amindi nin p'arrátchar el cuchu de lus bracus. Axín que ya ta tóu faláu, ya tous lus que nun s'atopen nes arrañáes pradeires del enxútchu vidayu, comprendieran, que toes istes xentaques per minde nomáes nun son namái que pioyones ou paráxitus. TRADUCCIÓN.—Cuando yo era pequeño presencié el sonado escándalo que prepararon las tratantas de mi aldea, por la causa de la su pollina Facunda y de Pascualón el Gitano, lo que no pensaba yo por aquel entonces, era que al transcurrir los años, me iba a ver envuelto por causa de la necesidad o cualquier otra razón parecida, en trabajar como tratante verdulero, frutero, xabarceiru, pero ahora mismo, y como según mi parecer todo en este diccionario ha de servir de escuela, pues nada mejor que estas historias verdaderas, para comprender con mejor entendimiento y sencillez, las naturales y simples maneras, costumbres y diversas cosas de Nuestra Santina Tierrina, pues con grande pena hoy yo estoy viendo, como sus más respetables y queridos ancestros, son manejados ultrajantemente, por personas que faltas de dignidad, amor a la Tierrina y respeto hacia sus sagrados ancestros, están dándoselas de entendidos mistificando toda la "Cultura de Asturias”, pero yo se muy bien, que con el tiempo las generaciones de astures venideras sabrán poner todas las cosas en el lugar que sabiamente les corresponde, con esta hermosa esperanza trabajo yo hoy en día con alegría y cubierto de entusiasmado gozo, porque yo sé, y juro por todas mis creencias con toda la fuerza de mi alma, que algún día y no muy lejano, todos los estercolosos trabajos sobre la materia de la LLingua D'Asturies y sus Ancestros, que fueron basurescamente hechos por los Amigos del Bable y los del Conceyu Bable, que desde siempre, pretendo decir, que desde que nacieron porque mis humildes trabajos les hicieron con afán insano intentar crecer sin tener raíces para sostener su rancuaya creencia, no hicieron otra cosa que ponerme torgas en todas las puertas, por el cobardoso miedo que tenían, pues al dejarme suelto a mí, ninguno de ellos hoy existiría, y menos me serviría ni para limpiar la cubil de los cerdos. Así que ya está dicho todo sobre este asunto de estas asociaciones de la "Trelda", y yo creo que todas las gentes que no tengan las praderas del entendimiento secas y limpias de saberes, comprenderán perfectamente, que todas estas gentes por mi nombradas nada más que son parásitos. —Esta historia que ya de seguido les voy a relatar, terminó con mis huesos en la cárcel, por haberla yo contado en un pequeño libro tal como había sucedido. La verdad que you espatuxé ya galamiéi per tous lus llugares de la miou Tierrina con mu pouca xuerti, quiciavis fora que ñaciera pa ser un esgraciaín ou que les couxes teñíen que cheldaxe axindi, güéi nel díe que ya vou pa viétchu tou contentu de ver vivíu miou vida de la maneira que lu fexe, perque xin axindi nun fora, poucu ou nagua podría cuntar de les costumes ya llingua de miou mantina Tierrina. Xin lus Roxus viexon ganáu l'engarradiétcha, que tal couxa viexen fechu senún se xebraren en tantus partíus pollíticus que nun dexaben llugar pa l'esciplina, pos tóus queríen mangoniar, escutír, ya tou 'l mamplenáu de tibeirus xabarceirus que manexaben, metantu que lus fascioxus afilaben les nabayes p'achuquinar piscuezus, falules you, que xin lus Roxus viexen ganáu, xeguramente que you nun taríe nagora fayénduyes isti dicionariu, perque xeguramente miou pá me viexe adeprendíu dalguna carreira d'inxinieru, maestru, aboguéu, etc., etc., ya me xebrarie del ñatural vivir ganándume 'l pan nes mesmes fontes ancestrales de les nuexes costumes ya llingua, que ye dou s'abaya tou 'l ancestru ximple, ñatural ya fidalgu d'Asturies, Trubiétchu de la Patria España. —Toes les prexones xebráes d'istus ñaturales y xantiquinus llugares de la miou embruxadóura ya melgueira Tierrina, nun poden querecha na fondeirá de sous raigones, nin tampoucu puén faer el munchu trabayu qu'entavía se ñecexita pa poder cheldar en bom xeitu la Nuexa Palancia, ya toa l'ancestral cultura de la Tierrina. —Existi un reflán astur que díz, que lus nenus pa que queran ben a la sou má tenen que mamar nel sou entamu fasta qu’isti d’afechu s’escose. “TERESA, LA JUSTICIA Y LOS ELEGANTES TIMADORES DE NUESTRO TIEMPO" —No son los timadores de mi tiempo, tan desgraciados y tan cándidos como lo era Pascualón el gitano, pues estos indecentes y asquerosos gitanos de hoy día, no son de la raza “calé” (pobrecitas estas humildes y desventuradas gentes, cuanto desde niño las he querido admirado, y cuantos compañeros en la vida he tenido que eran gitanos, siendo todos ellos estupendos camaradas y soberbios muchachos). —Digo que los gitanos de hoy día, son la escoria que dejo la guerra entre la raza despreciable de algunos “payos”, y a uno de ellos, le voy a retratar en estas páginas lo mejor que pueda, sin quitar, ni poner nada, simplemente voy a contar cuanto ha sucedido. —Habíame yo caído trabajando como calderero en el montaje, y rótome el cumal (la columna), quedando de resultas de este llumbazu (caída) inútil para el trabajo que profesaba, y en una situación bastante desesperada, porque las pensiones que asignan a los mutilados trabajadores españoles, son las mayores canalladas y porquerías, que no le alcanzan al desventurado lisiado, ni para comer un plato de sopas cada día. Así pues, había rótome las costillas toda mi vida trabajando para aquella miseria que me condenaba, a vivir el resto de mi existencia falto de todo, todavía para más fastidiarla, escuchando todos los días a los dirigentes de trabajo, bien con sus comedidas y estudiadas frases, que díganlas ellos y entiéndalas María Santísima, dirigiéndose al país, por el medio de la televisión, radio y prensa, que nos iban a dar tanto y cuanto. En resumen, que lo único que nos dan es una caca, tan grande tan asquerosa como ellos son. —Estaba yo de pensión por aquel entonces en casa de la señora Teresa, que era viuda de un desgraciado minero, que el pobre tuvo la triste desgracia para su esposa e hijos, de morirse en la cama abrazado por una enfermedad, y no haberlo hecho en la mina aplastado en una oscura y tenebrosa rampla por un costero, ya que si así hubiera sucedido, le quedaría a su viuda una pensión que aunque también fuese en demasía miserable, no sería tanto como la que le daban por el seguro de enfermedad, que ésta sí que no les algamía (alcanzaba) ni a ella ni a sus tres pequeños hijos, que el mayor aun no llegaba a los nueve años, ni para comer sin fartucase (hartarse), ni una vez a la semana. —Dentro de privaciones y de miserias endiabladas vivía Teresa, estirando la moleculosa pensión que no se espurría (alargaba), por ser en demasía encoyía (encogida) ya de crianza, y pensando yo que a esta triste situación que a ella acompañaba, sin galga (freno) que me detuviese en desfrenada carrera me acercaba, decidimos dedicarnos al trato, para ver si de esta forma lográbamos despegarnos de las miserias que nos rodeaban. —Creo que no hace falta decir, que la Ciencia le hizo correr al progreso con tanta prisa, que desde aquella inolvidable y lejana época de las Xabarceiras, que recorrían las aldeas, romerías y mercados, vendiendo las frutas y demás productos, que transportaban a lomos de los humildes burros, hasta nuestro tiempo, el progreso con sus ingenios modernos, mitad emparentados en el agrado del Hacedor, y la otra parte con los mismos imaginares del propio demonio, hizo a las gentes moverse con apurante desatino, y por tal suceder hoy día, las personas que pretendan dedicarse a la industria de comerciar con las frutas u otras mercancías por las ferias y mercados, no pueden hacerlo sirviéndose de un jumento como medio de transporte, ya que si tal locura hicieran, no ganarían ni para darle un mal pienso a su pollino. —Por tal lleldar (acontecer) Teresa y yo, nos decidimos hacer camino en el oficio de Zabarceirus (tratantes), por eso nos centramos en el menester de comprar una pequeña furgoneta, de ésas que suelen ser a medio uso, y que nos la dieran a plazos, ya que yo no tenía una perrina (cinco céntimos), y ella tenía que pedir prestado el dinero de la entrada que había que pagar por el vehículo, a una conocida suya que sabedora de nuestras pretensiones, habíase decidido a prestárselo. —Así pues ya con esta determinación tomada, y ya completamente decididos a ganarnos la vida en este oficio, que la verdad era el único que me quedaba a mí, ya que a pesar de aún valer para un sinfín de profesiones livianas, no podía aspirar a ellas, porque para tal menester, se necesitaba una recomendación, o ser por lo contrario hijo o pariente de algún facistón de buena marca, faceta única y sin igual, que impera desde la guerra Civil para todos los efectos en mi Patria. Por esto, a poca curiosidad que cualquiera tenga para investigar en este denigrante panorama, se darán cuenta que en todos los ministerios de la nación, desde el que más manda, hasta el conserje que le franquea la puerta, son todos fascistas, divididos en falangistas, que hermoso y Humanitario partido es éste, si sus afiliados cumplieran los Credos que tan maravillosamente creo su Fundador, y la otra parte, está compuesta por exdivisionarios, exlegionarios, excombatientes, exlicenciados de las fuerzas armadas, etc. Y si quieren ustedes encontrar algún Rojo, búsquenlo en las profesiones más bajas y avasalladas del país. Esto que les cuento señores es la pura verdad, así que consideren la libertad que tendremos, cuando detrás de cada obrero, existe un patrón que le roba, y si el trabajador protesta, entonces aparece un látigo y una pistola que le hace por la vía de la fuerza, entrar en la senda de la esclavitud. —Digo yo, que para encontrar esa furgoneta que determinado teníamos de comprar, investigamos en las páginas de anuncios de los periódicos de provincia, por si alguna venía anunciada del tamaño y condiciones que nosotros necesitábamos. Y nuestra alegría fue grande cuando observamos en uno de los diarios que la Casa de Vulcano tenía una en venta, que la vendía dando como señal una pequeña entrada, y después el resto, que se podía pagar en cómodos plazos, también estaba revisada con esmero y garantía, según las manifestaciones hechas por el propio dueño, en la propaganda que de la furgoneta había anunciado, que aseguraba que el tal vehículo, se encontraba lo mismo que si fuese nuevo. —Así pues, en los últimos días del mes de Enero, del siguiente año del primer baile que los Humanos hicieran alrededor de la Luna, ensenderámonos la Teresa y yo camino de Oviedo, ilusionados y muy gozosos dentro del ánimo que nos movía, de comprar aquel vehículo, con el que pensábamos mejorar a fuerza de trabajar arduamente nuestra situación harto deficiente. Llegamos al fin en alegrosa compañía a la Casa de Vulcano, pudimos comprobar como en el amplio escaparate de su bien saneado negocio, estaba expuesta la furgoneta limpia y reluciente, con todas las apariencias a primera vista de ser una prenda de primera mano. Sin embargo, si fuésemos capaces de leer el destino, hubiésemos observado como los faros de la hermosa furgoneta, nos parecerían ojos vivos, que nos miraban guasonamente, como si de ante mano, ya se estuvieran mofando de nuestras nobles pero ilusas pretensiones, y a fe mía que nos consideraban una xunta (yunta) de fatones (bobos) que muy pronto iban a caer en las sutiles redes de el gitano de su dueño, que era el timador más despiadado, hábil y deshumanizado, de los muchos que protegidos por la ley, comían el escaso pan del pobre en la ciudad de Oviedo. —Tras mirar un buen rato nuestro xumentu de fierru (burro de hierro) pareciéndonos cuanto más lo reparábamos más hermoso y deseable, decidimos hacer entrada al establecimiento, ya con el firme propósito de hacer nuestra aquella furgoneta, que con la necesidad que nos embargaba nos había por completo sorbido el seso. —Nada más que pusimos los pies dentro de aquella industria del timo y el atropello, presentose ante nosotros sin mediar tiempo, igual que si esperándonos estuviera, un hombre de aspecto muy agradable, que llevaba plasmado en su rostro el maravilloso don de no saber hacerle mal a nadie, por lo que a mi primera impresión yo pude apreciarle, y mirándonos con sus ojillos vivarachos, que al mismo tiempo parecían del todo inocentes, brindándonos una amplia sonrisa, que se extendía de oreja a oreja, y estaba amurallada de una dentadura tan perfecta y amarfilada, que me hizo asegurar que aquel sujeto, no tenía suyo ni un sólo diente. Digo yo que a la par que así nos saludaba, se frotaba sus finas y blancas manos con verdadera insistencia, y así con esta presentación tan capitalista, tan engañadora y confianzuda, nos preguntó con su voz exquisita y halagadora, que en nada desmerecía a sus modales: —¿En qué puedo servir a tan distinguidos señores? —Teresa que era la que llevaba la voz cantante porque era la que tenía el paperío (el dinero), ahpoyándose en el vehículo que le interesaba, díjole sonriéndose dentro de una gozosa alegría que no pasó desapercibida ante la escrutante mirada de aquel granuja de timador de los tiempos modernos: —¡Verá usted, queríamos comprar esta furgonetina, si es verdad todo lo que de ella cuenta usted en el periódico! —¡Sí, verdad es todo cuanto he dicho en el anuncio, no tengan ustedes miedo ni temor alguno al engaño, porque esta mi casa se especializa en haber sido siempre muy formal y seria! —Yo que para nada me entrometí mientras que ellos hablaban, por no cortar a la Teresa que es mujer de larga parpayuéla (muy habladora), a la par que muy enfadadiza y voluble si se le corta la palabra, y como ella era la que relativamente iba a satisfacer la entrada y hacerse responsable de la compra, pues tan sólo me limité a observarles mientras que ellos hacían el trato, y después que terminaron de ponerse de acuerdo en todo, no haciéndome ningún aprecio a mí el vendedor, y creo que hasta me había considerado según mis propias apreciaciones, hombre tranquilo y de mermados arreos, pues como cuento, después de haber cerrado el trato, el Vulcano otra vez envuelto por aquella facilona sonrisa, que en él debía de ser una de sus armas más eficientes, preguntó a la par que se frotaba sus manos lleno de un dichoso contentamiento, que le llenaba de gozo, y no tanto por el dinero que en su trato había ganado, sino por la satisfacción que deduzco sentía, cuando timaba a las gentes con su hábil y exquisita maestría: —¿Bueno... y ahora... quién es el que va a revisar esta maravilla? —¡Quiero decir...! ¿quién va a conducirla? —Yo l’acaidonaréi (conduciré), le contesté a aquel individuo del que ya no me gustaba tanto ni su presencia ni nada que de él emanase, y seguido le pregunté ya siempre dentro de la desconfianza: —¡Y ahora dígame usted! ¿Es verdad que este vehículo se encuentra en buenas condiciones? —Tenga presente y compréndame usted, que esta señora lo precisa para tratar en frutas, y no le vaya a suceder, que si desea llegar con ella dónde se propone, tenga que comprar un burro para que remolque a los dos caballos de hierro, que hacen xuntura (yunta) en la furgoneta, y que por encontrarse quemados de tanto trotar, no les quede fuerza nada más que para hacer la carrera de prueba. —Pierda usted todo cuidado, y no haga con sus ingeniosas bromas menosprecio de mis honrados intereses, que no vivo yo a cuenta de engañar a mis queridos y siempre respetados clientes. Manifestó Vulcano poniéndose muy serio, pero sin apearse en ningún momento de su sonrisa, que por ser tan permanente se hondeaba en la sospecha de ser equivocadora y seguido apuntalóse en hacer su propia propaganda de la siguiente manera: —Mire, no olvide nunca, me dijo Vulcano poniéndome cariñosamente una mano encima de mi hombro, que la Casa de Vulcano, es tan honrada como la misma Audiencia, dónde se reparte la ley castigando y persiguiendo toda trampa e injusticia, por eso yo efectúo mi trabajo, bajo la respetuosa sombra de la justicia. —¿Acaso ha pensado usted que yo soy un gitano? —¡No querido amigo, si en esa desconfianza su imaginación trabaja, siento asegurarle que se encuentra usted muy equivocado, pues todos en esta ciudad me conocen, y saben que soy un honrado industrial respetado y querido, tanto por los rectos servidores de la ley, como por todos los demás que estamos obligados a no burlarnos del eficiente sistema de la justicia, que hace que todo ciudadano se sienta protegido, tanto su integridad física, como los intereses que honradamente le pertenezcan! —Y ya por última vez les aseguro que este vehículo se encuentra en perfecto funcionamiento, y hasta puedo permitirme el lujo de decirles, que pueden viajar con esta estupenda furgoneta, sin la más mínima preocupación, y sin el menor problema posible, no sólo al más apartado rincón de Asturıas, sino hasta la alejada Barcelona, sin que este motorín, deje de funcionar ni un momento, ni se empapice (ahogue) ni una sola vez. Aseguraba Vulcano, centrándose en una encendida adulación hacía su “jumento de hierro", que tal parecía que le estuviese jurando al General Franco, que era él, el más horado y disciplinado comerciante, de toda la nación española. —Yo que ya había comprendido que aquel tipejo era una asquerosa rata que no había veneno que la matase, le dije que estaba muy bien todo cuanto había dicho, y después le pregunté, que si podíamos ir a dar una vuelta con la furgoneta, para asegurarnos, que efectivamente era el vehículo la maravilla que con tanto ardor y fuerza él nos había pintado. —¡No, hoy no puede ser! Aseguró Vulcano, y seguidamente dijo, que antes era menester de asegurarla, y abonar la entrada en el Seguro de la Patria Hispana, entidad que con buen acierto, según él, pastoreaba su negocio. —¡Así qué ahora mismo, vamos a ir la señora y yo hasta dicha agencia, para poner en orden dicho asunto, y pasado mañana ya pueden ustedes circular con el vehículo por dónde les venga en gana! “CUNDU LA TAREXA SE MEXOU DE MIEU” “CUANDO LA TERESA SE MEÓ DE MIEDO” —El sábado por la mañana que era el día señalado para recoger nuestra furgoneta, llegamos la Teresa y yo hasta los reinos de Vulcano con el ánimo plagado de alegría y embargados por una ilusión gozosa, pues íbamos a ser dueños de un vehículo, que nos permitiría sin ningún genero de dudas, llegar hasta los mercados más apartados de la Tierrina, y mejorar en el oficio de xabarceirus nuestra situación harto oprimida, tantas cuentas habíamos ya barajado y todas ellas navegantes en alegrosas ganancias, que creído nos teníamos que íbamos a ganar el oro y el moro, que incautos éramos que no nos detuvimos ni por un sólo momento en el pensar, que el que hace las cuentas adelantadas sin tener dineros para cubrirlas, por fuerza que tiene que hacerlas un par de veces, siendo la última la más válida. —Digo yo que cuando llegamos al escaparate dónde se lucía nuestra furgoneta, ya estaba al lado de ella el Vulcano, y tal a mí me pareció, que cuidaba a ésta con tanto mimo, como si fuese industriada en la herrería del mitológico dios que lleva su nombre. —Y a la par que nos saludaba con la misma sonrisa y frotamiento de manos que en anterior ocasión nos había dedicado, con su bien timbrada voz nos dijo, ocultando una guasa que no se me paso desapercibida: —¡Ya les estaba esperando señores, pues yo se muy bien por la larga experiencia que poseo en estos menesteres, que iban a ser ustedes muy puntuales, como corresponde a todas las gentes que arden dentro de los agradables deseos de hincarle el diente, a lo que de antemano han saboreado como manjar sabroso! —¡Así que aquí tienen ustedes la documentación y todos los requisitos necesarios para poder circular con la furgoneta sin que nadie les moleste. Y ahora sólo me queda desearles buena suerte, tanto en los viajes que emprendan, como en los negocios que puedan hacer, que en estos está precisamente el valer de las gentes! —Hicimos muy satisfechos y animados acomodo la Teresa y yo dentro de los dos caballos de hierro, dejando al que resultaría ser un astuto gitano, frotándose sus manos, y sonriéndose tanto para afuera como para sus podridos y asquerosos adentros, festejándose dentro del timo que terminara de hacernos. —Empezó la furgoneta a rodar dirigida por mí que no cabía en mi gozo de contento, por las calles de Oviedo abajo, con ánimo de alcanzar la carretera general y ensenderarme en la ruta de Gijón o Avilés, dónde pensado tenía probar aquella máquina, vendida por el que resultaría se el mas fino gitano, que timaba sin conciencia a las pobres gentes, sin encontrar jamás a un juez, que hiciera con él el escarmiento que años atrás había hecho Juan Antonio el falangista con Pascualín el de los enredos. —Teresa que iba sentada a mi lado, recostada cómodamente en aquel asiento, que tenía más pringue que la solapa de un mendigo a la salida de un frío invierno, me dijo endiosada de alegría por sentirse dueña de aquel maravilloso ingenio: —¡Este Vulcano tiene cara y presencia de ser una buena persona, de ser un hombre bondadoso y bueno, a par que sabe lucirse con su cautivadora sonrisa, en el agradable lugar de la educosa simpatía, la verdad que a una le presta en grande tratar con señores tan serviciales y educados. Hay que ver la finura y delicadeza que este buen señor conmigo se gastó, me trato lo mismo que si fuese una gran señora, no me cave duda que todo en él se dibuja como un caballero respetable y encantador, tan bien parecido, tan elegante, tan guapo, tan... En aquellos momentos unos empapizamientos harto sospechosos en el motor de nuestros dos caballos hízole a la Teresa hacer un descanso en el continuar ensalzando los engañosos enseñares de su hábil timador, y en la sazón que su alborozada alegría íbasele marchitando por el ya continuo pedorreo que alumbraba sin interrupción el motor, preguntóme muy apuradamente, haciendo aposiento en el lar de la nerviosa y asustadiza preocupación: —¿Per quéi demontres s’afuega la miou forgonetina que tantu se queixa Xuliu? —(¿Porqué demonios se ahoga mi furgoneta que tanto ruge Julio?). —Yo que ya sin ninguna duda empezaba a olerme el fino timo, que el cobarde y sucio Vulcano hubiera ordeñado en nuestro enflaquecido bolsillo, contestele arrugando el ceño, poniendo un gesto rabioso y despreciativo, buscando en mi imaginación con prisa, la forma de centrar en ley, aquel moderno y educado gitano de los jumentos de hierro de nuestro tiempo: —Me parece Teresa, que dentro de breves momentos, vas a ver dentro de tu cerebro, a ese encantador, respetable y guapo Vulcano, que no hace ni un minuto no tenías tu boca para aponderarle, te aseguro que le vas a ver del mismo despreciable color del diablo, y esto es así, porque esta furgoneta comienza a quejarse de una de sus muchas mortales heridas, que será con seguridad la más pronunciada de cuantas tiene. —¿Qué es lo que pretendes decirme Xuliu? Preguntó de nuevo Teresa ya ausente de toda alegría, empezando a subir la primera escalera del miedo del desespero. —La verdad Teresa, es que viajamos ajinetados encima de un montón de chatarra, por esta razón he de ir con buena cuenta hasta que de hecho me dé por sabido, qu’acaidono (que dirijo) una maquina, que ha puesto en mis manos ese desalmado de timador de Vulcano, que está predestinada sin ningún género de dudas, hacer en cualquier momento descalabros con las vidas de la inocente gente, que a cada paso cruzamos. —Ya nos hallábamos en las afueras de Oviedo, y comenzábamos a bajar una pequeña cuesta que existe a la entrada de la Corredoria, cuando un bache de los muchos que alumbrábanse por aquel entonces en la carretera, hizo que la dolorida furgoneta se bandaleara ostensiblemente, y en tal baile, abriéronse con verdadero estruendo ambas puertas, despedazándose los cristales y estropeándose en mala manera parejas portezuelas, con tal atronador ruido, que la buena Teresa encogiéndose en el asqueroso asiento, cosida por un miedo que le hizo mearse, dijo temblándole su voz que era dominada por su espantoso miedo: —¡Frena, frena en el instante Xuliu, por todos los demonios del infierno xuntus (juntos), consigue de una vez que se detenga esta asesinadora chocolatera, que bien me parece que intenciones le sobran de hacer mudanza con nuestras vidas, fayéndunus esfuechiquéus na peyeya! (haciéndonos desolladuras en el pellejo). —Hice con toda la rapidez que pude, que se detuviera aquella furgoneta tan destartalada, y al pretender asegurarla mejor con las miras de apearnos para presenciar los primeros destrozos que se rellumbraben (relucían) en aquella infernal máquina, así el freno de mano y tiré de él para colocarle en su lugar de frenada, pero no respondió a su obligación, pues rompiéndose, quedeme con la manilla entre las manos, pensando ya con toda la razón del mundo, que aquella máquina era la causante de un timo que no tenía perdón, y también poseía hechura de ser un perfecto sabotaje. —Teresa que ya se había apeado de la furgoneta movida por la rapidez que injerta el miedo, hallábase en la cuneta de la carretera hilvanada por un ataque de nervios, con sus manos puestas encima de la cabeza, centrada en el más airado desespero, envuelta en un mar de lágrimas miraba para su vehículo desilusionada y atormentada, no dando crédito a lo que presenciaba, que era a todas luces la ruina más grande que en toda su existencia le había caído encima, pero cuando me vio con aquel fino hierro en forma de manilla en mi mano, me preguntó al tenor que buscaba en su boleo un pañuelo para enxugarse (enjuagarse) las lágrimas: —¿Qué diantres de fierru ye ísi Xuliu? —(¿Qué demonios de hierro es ése Julio?). —Yo que reparaba con verdadera lástima a la Teresa, al mismo tiempo que se me escapaba la risa, y el caso no era para menos, le respondí mirando para la manilla a la par que movía la cabeza para los lados con síntomas de verdadero desprecio y asco, hacia aquel gitano timador de Vulcano: —¡Poca cosa Teresa, sólo un defecto más de los muchos que tiene este jumento de hierro que te vendió tu encantador Vulcano! ¡Vaya una rata de cábila que está hecho tu simpático timador! ¡Y ahora deja ya de chorar (llorar), y no le reclames al Cielo un favor que no ha de enviarte, y búscame con rapidez un par de cuetus (piedras), para forrar las ruedas de esta endemoniada chocolatera, con la que el tú fino señor Vulcano, por mediación de mis inocentes manos, pretendía industriar un achuquinamientu (asesinato) entre las tranquilas gentes de la ciudad de Oviedo! —Teresa atenazada por una incontrolable rabia que le raguñaba (arañaba) sus doloridas entrañas, dijo a modo de juramento clavando sus brazos palabras en el firmamento: ¡No me nomes más isi rapiegu con focicu de llabascu, non me lu nomes más, si ye que apreciesme dalgu, ya permita el Faedor que tou lu puéi y'escosá couxa fae, que lu fienda una centecha pente les pates en dos Vulcanus! —(¡No me nombres más a ese zorro con hocico de marrano, no me lo nombres más, si es que me aprecias algo, y permita el Hacedor, que todo lo puede y muy poca cosa hace, que lo parta una centella por entre sus piernas en dos Vulcanos!). —¡Nunca pensé yo que pudiese vivir en este mundo un ladrón tan desalmado y tan grande, que hace su riqueza y bienestar engañando a pobres viudas tan desventuradas como yo, que no tengo más riqueza que el Cielo sobre la cabeza y la insegura tierra bajo mis pies, y para encima de no tener nada, todavía me acompaña la triste desgracia de tener que pagar a Pilar la del Comercio las quince mil pesetas que me prestó para dar la entrada de esta endiablada furgoneta. Poco he de pedir y menos Justicia ha de haber, si a este zorrastrón, si no me devuelve los mis cuartos, no le busco una buena corripa (celda) en la cárcel. Y no sólo por el cobarde ladronizo que me hizo, sino por el pretender arrancarme la vida, y dejar a los mious protetayus fiyinus (mis pobrecitos hijos), sin el menguado pan que puedo proporcionarles y el grande cariño que por ellos siento! —No te alumbres por más tiempo en el lar del sufrimiento Teresa, pues más bien debías de ofrecerle gracias al cielo, porque permitió que nadie saliese con heridas de este descalabro. Y ahora si haces caso de lo que yo te aconseje, va tener que abonarte este despreciable de timador gitano, el dinero que le has entregado, y que se haga cargo de la furgoneta, y sino que la arregle con la decencia que encierra el caso. —Esto le decía yo a la Teresa, a la vez que valiéndome del cinto que sostenía mis pantalones, y de un precioso lazo de terciopelo que la Teresa llevaba anudado a su largo cabello, ataba entrambas portezuelas para poder salir del paso, y cuando mañosamente lo logré, díjele a la Teresa que aún seguía tan desconsolada, y lucíase aún más rabiosa que cuando nos sobrevino el accidente: —¡Güenu Teresa, deixa ya de mexaretar tal corrompináu de chárimes que v’escosásete la fuercia pel furacu lus güeyus (bueno Teresa, déjate ya de mear tantas lágrimas, que se te va a escapar la fuerza por el agujero de tus ojos), y súbete a la furgoneta que nos vamos a ir hasta Noreña a visitar el garaje de un conocido mío, para que revise a conciencia este endemoniado ingenio, y nos diga de una vez, las hendiduras que tiene ocultas esta chocolatera que nos ha vendido el timador de Vulcano. —Teresa que en esto ya se había serenado un poco, aunque todavía alumbrara algunas rebeldes lágrimas, dijo dentro de su maurera de miéu (madurera de miedo): —¡No me ofendas, no lo hagas por el amor que le tengo a la santina de Covadonga, no me tientes por el mismo hacedor que debe de estar riéndose de mi allá en su Cielo, no me empujes para que haga lo que no deseo Xuliu. Pues no me sentare dentro de esa infernal máquina de asesinar gente, ni por todo el oro que tiene el Banco de España almacenado en forma de relucientes y apetitosas barras, y mira que es abundante lo que el otro día nos enseñaron por la Televisión sus manejadores. Vete tu sólo si deseas morir donde te plazca, ya que nada más que tu pobre vida tienes que perder, pero yo tengo tres hijos inocentes y pequeninus, que cuélgame con grande fuerza de las entretelas de mis sentidos, no quiero morirme y dejarlos desamparadinos, a merced de este endemoniado mundo, que cada día me parece que tiene menos verdad y menos justicia, que cada día me parece que el pobre dentro de él, si suprimimos las calamidades y las sufriencias, tiene muy poco que hacer. ¿Qué sería de los tres pedacinos de mi corazón, si se quedaran si su madre, en la triste edad que los probitinus aun no saben de dónde comen? (EL GARAXISTA) "EL GARAJISTA" —Por muchos razonamientos que sostuve con Teresa para convencerla con el fin de que me acompañase, no llegué a persuadirla ni en lo más mínimo, pues todas mis razones nada valían, para vencer el miedo que en aquellos desventurados momentos la dominaba, y no consiguiendo ni de una forma ni otra que subiese a la furgoneta, encaminome yo sólo hacía Noreña, al cansino paso de los viejos jumentos de los antiguos gitanos, conduciendo aquel destartalado ingenio, que era en verdad un innegable peligro público. —Llegué a la postre a mi destino, y contéle sin demora cuanto me había sucedido al garajista por mí conocido. Este esperó unos momentos para que se desfatigase el cansado ahogado motor, después volviéndole a poner en marcha, escuchole atentamente el trote quejumbroso que alumbraba, y seguido dio comienzo con seguro tiento a desmontarle algunas de sus piezas, y cuando le encontró las variadas enfermedades que tenía, dijo envuelto su rostro en una sonrisa que podía tener todos los significados: —Desde luego amigo mío, no sé como has sido capaz de llegar desde Oviedo hasta aquí con esta chocolatera, suerte has tenido de no partirte la sesera por el camino. ¡Tuvo que quedarle la conciencia “si es que la tiene” a ese gitano de Vulcano harto desajustada, porque hay que tener muy poco amor hacía el prójimo, y ser un timador sin la menor entraña, para vender un coche en las condiciones que se encuentra éste. Ahora que tratándose de Vulcano no me extraña en absoluto, ya que todo el mundo sabe en Oviedo la clase de elemento que está hecho! —Ten presente, y esto que te voy a contar ya lo he discutido muchas veces con otras personas, que algunas de las desgracias que suceden en las carreteras es por culpa de estos timadores gitanos de los jumentos de hierro, que venden coches usados, que son verdaderos cacharros que ni para el desguace sirven, y lo peor de todo, es que saben hacer de la ley un pandero, y enriquecerse a cuenta de las inocentes gentes, que no comprenden en el peligro que se divierten cuando compran un vehículo usado, pero todo esto ten por seguro que algún día ha de terminarse, cuando algún juez con buen ingenio, colóqueles un anillo que encarcele ya para siempre sus astutos timos, con una nueva ley para tal menester, que todavía nadie ha creado. —Bien dices amigo mío, pues todo este ladronizo y peligro público que tenemos todos de perder en cualquier momento la pelleja en la carretera, por la causa de estos desalmados gitanos de los jumentos de hierro, silenciárase d’afechu si la ley les castigara y persiguiera con más entusiasmo. —Recuerdo que cuando yo era pequeño la ley perseguía y castigaba a los gitanos que en aquella difícil época había sin tener la más mínima consideración con ellos. Y todo era, porque aquellos gitanucos de los tiempos d’endenantes (de antes), eran pobres de toda riqueza y ciegos de toda cultura, pues aquellos desarropadinos y desventurados gitanos, por muy listos que se alumbrasen, no podían hacer grandes cosas, y por eso vivían tirados por los caminos, despreciados por las gentes y perseguidos en todo instante por una ley que no les dejaba de su mano ni a sol ni a sombra, arrastrando cansina y resignadamente sus estómagos cosidos por el hambre, enseñando un color cadavérico en sus huesudos rostros, por el que uno imaginaba a la negra hambre a la que estaban condenados siempre, luciendo sus vestiduras con tantos y dispares remiendos, que uno no lograba adivinar, cual de ellos pertenecía a la prenda original. —No podían crecer aquellos auténticos gitanos que yo he conocido nada más que en asustadizas carreras y crecidas barrigadas de frío y hambre, y algunas veces solían entrar en calor, cuando les aplicaban una supliciada albarda de vergajazos, que las autoridades les regalaban encima de sus enflaquecidos cuerpos, todo porque a lo mejor un aldeano que muy fácil fuese el mismo ladrón, daba cuenta de ellos, a las autoridades al notar que les faltaba alguna gallina, que muy fácil pudiera habérsela merendado el raposo, o ser equivocados en el trato de un jumento de los naturales, no como estos endemoniados ingenios de fierru (hierro), siendo tan entendido en estas bestias el aldeano como el gitano, y aquí si que no valía engaño, porque cada cual iba a su propia conveniencia, porque cuando un aldeano le cambiaba un burro a un gitano, es que su pollino alguna tara tenía, por esto, no he conocido nunca a un gitano que cambiase su burro con el aldeano pelo a pelo, sino que siempre le pedía encima algo, ya que estas gentes agudas y listas sabían, que la única ganancia que conseguían por lo regular en sus tratos, eran los pocos o muchos dineros que pudieran arrancarle al aldeano encima del cambio. —Poco mal podían hacer aquellas pobres y desgraciadas gentes dignas de toda compasión y lástima, y mermado mal sembraban entre las comunidades que visitaban, porque en todo tiempo vivían cultivando la más denigrante de las miserias, que por ellas se deducía el escaso timo que industriaban, pero a pesar de todo, nadie los dejaba nunca fuera de una celosa vigilancia, de lo que se saca en consecuencia que la ley en aquella difícil época estaba mucho más adelantada que hoy en día, por donde uno comprende que en nuestro país, todo ha progresado grandemente menos la asiste de la Soberana Justicia, que para castigar al pobre siempre sí está en vanguardia, pero para favorecerle siempre se encuentra de veraneo en la retaguardia del capitalista. —Y sino la prueba está bien a la vista, ya que los temidos gitanos de nuestro tiempo, no son otra cosa nada más que astutos y deshumanizados payos, que ya no llevan marcado en su rostro el ceniciento color del que navega con el hambre, sino que se pasean bien hartos y cuidados, envanecidos por su boyante posición, tanto en lo social como en lo económico, ya que gran parte de ellos, precisamente los más principales, son poseedores de una buena carrera que al final les otorgó el título con el cual se avalan en el asqueroso oficio de la explotación y el timo, que faenan a diario entre las humildes y trabajadoras gentes, bien como dirigentes de empresa, engañosos servidores de la Justicia, etc., y también estos timadores gitanos de última categoría, cuyo único representante por mí conocido es el guripa de Vulcano que ya empieza a traerme de cabeza. Pero yo te aseguro Marcelino, que si la Teresa me hace caso de lo que yo tengo barajado en mi mente, no se ha de escapar este raposo de Vulcano haciendo risa y guasa despreciativa de los honrados intereses que les roba a las personas decentes, pues en este presente acaecer se topó con un cliente, que le va hacer coscas (cosquillas) en el lugar donde no ha de nacerle la risa. —Y ahora... dime Marcelino, tu que eres un hábil veterinario en la cura y compostura de estas caballerías de hierro. ¿Cuánto puede costar arreglar esta furgoneta para que quede decentemente? —Quedose el bueno del garajista mirando unos instantes en el más completo silencio hacía el cielo, haciendo con aproximación las cuentas en su cerebro, y después dijo muy serio clavando sus inteligentes ojos encima del jumento de hierro: —Te ha de costar alrededor de unas ocho mil pesetas, tal vez sea algo más, eso depende si al desmontarla aparecen otras averías que ahora no agüeyu (no veo). Pero no pienses ni en broma que el Vulcano va hacerse cargo de esta arregladura, pues yo se que él, sabrá lavarse sus manos no queriendo pagar ni un céntimo, y es inútil que le lleves a los tribunales, ya que él es un gitano listo, que tiene buenos abogados y harán de la ley su propio juego, y estoy por apostarte que es muy capaz de timar al mismo juez en la sesión del juicio, si tiene modo de venderle uno de sus endemoniados ingenios. —Por lo que observo Marcelino, tanto tú como yo mismo coincidimos en, que la ley en nuestra Patria está al servicio del dinero, que es tanto como decir, que el que no tiene un cuarto no debe de meterse en líos por muy honrados que le parezcan, porque no ha de sacar de ellos nada más que disgustos por bien parado que salga, en fin, ya veremos haber lo que resulta de todo esto, yo ahora me voy para Oviedo, y tu no arregles este cacharro hasta que la Teresa no sostenga una conversación con el raposo del Vulcano, pues a lo mejor, este habilidoso gitano no es tan mentecato como lo hemos pintado, y puede que se compongan las cosas sin necesidad de ningún otro teatro. El garajista sonriéndose ladinamente a la vez que de mí se despedía me dijo: —¡Si tales esperanzas hacen aposento en tu imaginación, no sé lo que en verdad has aprendido tú en el mundo, tanto como por él zapatillaste, pero bueno es que sigas creyendo en la bondad de las gentes aunque tan sólo sea por breves instantes! —¡No creo yo en nada ni en nadie Marcelino, a no ser en el plato de cocido cuando tengo hambre, pero hácete buena falta a ti saber, que existe un sistema que todo el mundo receta cuando le conviene. Así por ejemplo, sabemos que Vulcano es un timador inteligente y práctico en el asunto de saber defender sus enredos e intereses, por esto se dará cuenta en el instante, de la peligrosa timadura que industrió, por tal razón procurará que no se airee su sucio negocio, para que las futuras víctimas no huyan a causa del mal olor que emana de la ladroniza industria que maneja. Por esto, muy fácil creo yo que se avenga a razones! —¡Puede que tengas razón, amigo Julio, pero yo no entraré a creer tal cosa, hasta que no lo vea con mis propios ojos! “TERESA Y VULCANO” —El lunes bien de mañana se hizo en el camino de Oviedo la envilecida Teresa, portando en su cerebro los asesoramientos que yo le había prodigado, mucho me hubiese gustado a mí entendérmelas con aquel desalmado granuja, pero como yo no había tenido tratos con él, sólo podía hacer aconsejar a la Teresa en lo que mejor pudiese. Digo que iba ésta alumbrando en sus sentidos rabiosa inquina hacía el Vulcano, pero no era la Teresa tan aunque valiente y decidida engarradietchóusa como la Manola de mi aldea, pues si así fuese, hubiese logrado más provecho que usando la política, que al fin de cuentas ésta de poco sirve cuando con ella menester es por entrambas partes defender los intereses. Llegó al fin la Teresa a la casa del Vulcano, tan dolida y gafa en su desgracia que debatíase con apremiante desatino en el atajo de prepararle un sonado escándalo, si no conseguía lo que ella consideraba justo y honrado. El caso fue que nada más que sus enrojecidos ojos encarnispados por la ira que la desacompasaba retrataron al causante de su desgracia, díjole encasquillándosele la lengua por la rabia que la dominaba: —¡Vengo a darle las gracias estafador de los infiernos por la furgoneta que me ha vendido, que tal de endemoniada se encontraba, que por eso me brindó la mayor cosecha de miedo que he tenido en toda mi existencia. Porque me he visto por unos instantes ajinetada encima de una satánica máquina, que parecíame había sido fabricada por todos los diablos del infierno juntos con el firme propósito de servirle a usted, para que por su mediación me robase mis dineros y me quitase la vida. Hay que ver la poca vergüenza que usted tiene, y la nada consideración que siente hacía las personas, para venderme un vehículo portador de la muerte, y quedarse usted tan tranquilo, como si de malo no hubiera hecho nada. —Vulcano, sin deshacer de sus labios la hipócrita sonrisa que le caracterizaba, díjole tranquilizadora y prometedoramente a la Teresa: —¡Bueno señora, no se me enfade, y céntreseme en el respeto, ya que en este civilizado lugar se consigue conmigo la razón que según me parece es lo que usted anda buscando. Y ahora cuénteme con entera tranquilidad todo cuanto le ha sucedido, que yo por adelantado le prometo arreglarle su vehículo sin cobrarle ningún dinero! —Estas palabras bien dichas y a tiempo por el ingenioso Vulcano, entrelazadas con teatrales gestos de compasión y condolencia, que con postura de consumado actor plasmaba en su rostro y movimientos aquel timador de gitano, pues como cuento, con todo este ratonil teatro logró que los encendidos ánimos de Teresa, abandonaran el envilecido aposento dónde moraban, e hicieran andadura más alegrados por el camino de la contentura, que no era otro que el haber conseguido lo que en justicia le pertenecía. Así pues ya más aplacada la encendida voz de Teresa, en el lleldar que hacía asomo en su boca una alentadora sonrisa, le dijo en el comienzo de estar de nuevo tranquila: —Tiene que perdonarme por haberle ofendido con mis insultante palabras señor Vulcano, pues yo quiero que comprenda que si usted se hallara en mi lugar, muy fácil se desarrendara como yo en tamaño desatino. Y seguidamente le explicó al Vulcano que no podía remediar que la risa aflorara con verdadera alegría, el corto y accidentado viaje que habían hecho con la furgoneta. Y al concluir la Teresa de relatarle su odisea, respondiole el Vulcano con una amabilidad,que tal parecía que alumbrábase en ser cierta: —Créame señora si le digo, que no hay sitio en mi conciencia para poder hacerle el más pequeño daño a nadie, y con toda sinceridad le prometo, que este doloroso descalabro que quizás por un error mío usted ha sufrido, yo haré que con prontitud se mude al sitio que para ambos mejor convenga. Y ahora mismo ordenaré a mis mecánicos, que sin ninguna demora vayan a recoger su vehículo a Noreña, para que le revisen y arreglen en mi garaje, que sin lugar a dudas ha de quedar mejor compuesto, y acomodárseme en un precio más justo, que si lo arreglasen en otro lugar, ya que yo no me fiaría de ningún otro garajista, supuesto que son todos tan careros como chapuceros. —Y ya no más tristezas ni penas señora, pues ninguno de estos dos sentimientos nace feliz al entendimiento, así que destierre sin demora el mal que en su espíritu se enreda, ya que muy pronto será atajado para convertirle en beneficio de su propio remedio. Y sitúese ya desde este preciso momento dentro de la placida pradera de la tranquilidad, considerando ya por adelantado solucionado a su agrado y conformidad este asunto que la atañe, y dentro de tres días puede venir a recoger su furgoneta, en la inteligencia de hallarla como si otra vez fuese hecha de nuevo. —En el día señalado por Vulcano, volví yo acompañando a Teresa a recoger su vehículo, y al lado de él como en anteriores ocasiones se encontraba Vulcano con la misma sonrisa de siempre pintada en su hocico, y frotándose sus manos como al parecer era su costumbre, dijo amablemente: —Ya tiene su vehículo compuesto señora, y muy bien ajustado que por cierto se encuentra ahora, ya que le canta su motorín, con parecido sonar al que tuvo cuando era nuevo. —Muchas gracias señor Vulcano, contestole con rapidez y alegría Teresa, lleldándose en satisfactoria dicha que retornaría a la rabia a los breves momentos. —¡No señora, no me dé usted las gracias pues para esto estamos, que no es otro menester que servir al cliente y dejarle satisfecho! —Pero ahora... y créame que lo siento con toda mi alma, tengo que comunicarle una noticia que no ha de serle en nada agradable, pero comprenda usted que por encima de todo los negocios son los negocios, y si yo no los cuido, aunque eso sí con toda honradez, creo que algún día terminaría pidiendo. —¡Dígame señor Vulcano! ¿Qué clase de contrariedad es la que me tiene que comunicar ahora? —Pregontó Teresa ya en las empinadas vías de perder de nuevo su alegría y tranquilidad, y floreciéndole en el mismo lleldar una apesadumbrada tristeza que le decía, que todo su gozo iba a ser de afechu desfechu (del todo deshecho). —Pues... verá usted señora, los mecánicos me han dicho (dio comienzo Vulcano a su charla pretendiendo muciye "ordeñarle" importancia a la cuestión), que toda la culpa de haberse estropeado la furgoneta, sólo la tiene el chofer que la conducía, que según ellos está muy deficiente en el oficio de conducir estos vehículos. Así que dentro de toda la pena que a mí me acompaña, y no crea usted que es pequeña, tengo que comunicarle que si desea llevar su vehículo, tiene que abonarme la mitad de su compostura, y si no le retira en toda esta semana del garaje, me veré obligado a cobrarle como demasía, el espacio que ocupa la furgoneta en el taller, ya que están los aparcamientos hoy día al precio que uno quiera cobrar por ellos. —Teresa tras escuchar las asquerosas e hipócritas palabras que le había sonrientemente dirigido Vulcano, comenzóle a crecer en sus entrañas la cosecha de la gafez, a parejándose en fuerza y desespero a la que ya padeciera el día que había viajado por primera vez en aquella furgoneta de todos los diablos, y conducida por este envenenador desatino, no me dejó a mí contradecirle al Vulcano la acusación que me había hecho, ya que cogiendo ella la palabra airada y medio enloquecida, hablole de la siguiente manera: —Me parece a mí condenado timador gitano de todos los infiernos, que no tiene usted de hombre, ni palabra, ni presencia, ni tampoco nada. Todo en su persona esta asquerosamente podrido, y en conjunto toda su valía como hombre, tiene menos valor para la decente Humanidad, que un repugnante pioyu (piojo), entre las uñas de una eficiente despioyadora (despiojadora). —¿Sabe usted acaso condenado ladrón y despreciable llimiagu (baboso), que destreza tiene mi chofer en este oficio para tratarle con tanto menosprecio? —¡Síii... por lo que me han dicho los mecánicos, no tiene ni idea, de lo que es manejar un vehículo! —¡Pues sepa usted asqueroso madrazas, y apestoso gusano de timador, que mi chofer, que es este muchacho que usted ve aquí, que no quiere dirigirle la palabra por no ensuciar su lengua al contacto con su mierdosa presencia, aparte de ser un conductor que en nada puede envidiar al mimísimo Fangio, es también un excelente mecánico, con ingenio suficiente de hacer que ruede un coche si preciso fuere tan sólo con la invisible fuerza que tiene el aire, y si le apuran un poco, hasta que vuele como los aviones! —¡Bueno señora, haga el favor de no ofenderme, sino quiere que llame a la autoridad para que le enseñen los modales necesarios que se necesitan para tratar con la gente. Y tenga también bien presente que yo no he ofendido a este muchacho en nada, lo que yo he dicho es que no sabe conducir como es debido un vehículo. Y no crea que me extraña, porque hoy en día, le dan el permiso de conducir a cualquiera que tenga la agudeza de entregarle solapadamente dos o tres mil pesetas al jefe de tráfico! —Y ahora ya para terminar, si no quiere pagar la compostura que se le hizo a su furgoneta, no la lleva usted de aquí bajo ningún concepto, y si cree que tiene algún derecho para formular alguna reclamación, encamínese al Seguro de la Patria Hispana, y entiéndase con ellos de la manera que mejor le cuadre, ya que esa aseguradora a mí ya me ha abonado todo el valor de la furgoneta, y a usted por si se le ha olvidado le digo, que tiene que abonar las letras de banco que ha firmado en blanco a ellos no a mí, así es que yo me lavo las manos en este asunto lo mismo que hizo el romano Pilatos en el Juicio que condenó a Cristo. —Teresa acunada por una enloquecedora rabia que la hacía temblar sacudida por los nervios emanantes de la ira, la rabia, el desprecio y el odio que sentía hacía aquel miserable, le decía mientras que yo procuraba de aquel lugar alejarla sabiendo que nada lograría resolverse: —¡Lo que tiene que lavar usted sin hacer demora es su conciencia que la tiene más negra que la boca de un sanguinario lobo, y tiene un olor más repugnante y asqueroso, que el que producen las podridas inmundicias de un apestoso estercolero. No sé como tiene valor para lucirse entre las gentes, siendo portador de ese nefastoso olor que en todo momento de usted se desprende, por el que todo el mundo puede comprender, la clase de cobardoso timador que se esconde en su enclenque cuerpo! "TERESA Y LA ASEGURADORA" —Es para mí un triste desconsuelo decir, que todo o casi todo en mi Patria lo relacionado con el comercio y otras industrias similares, es una grotesca trampa mal urdida, pero muy bien protegida por las leyes del país, que ya desde antiguo saben que todo se mueve por la fuerza de la riqueza y el poder, y entrambas cosas no están en el poder del pobre, por lo tanto este desventurado ser, por mucha razón que le acompañe siempre llevara las de perder, ¡ y sino que me lo pregunten a mí! —Así pues, que dejando la Teresa al timador de Vulcano haciendo risas y guasas de su desgracia, se dirigió con la prisa del alma que lleva caminaba el diablo, y en aquellos sus momentos tan endemoniada caminaba como el mismo satán, por mor de la condoliente desgracia que le acompañaba, al lugar donde tiene aposentadas las oficinas la Patria Hispana, y subió las escaleras de dos y sin dar ni tan siquiera cuenta, se encontró ante la presencia del señor notario, al que le explico muy desconsoladoramente el timo que en ella había realizado Vulcano, al venderle aquella furgoneta, que tenía más heridas por todas sus piezas, que el heroico Millan Astray, que fue el Fundador de la Legión Española, dónde si el Vulcano tuviese la valentía y el coraje, que por ser un despreciable cobarde le faltaba, digo que si este despreciable timador como legionario ingresase en ella, no viviría allí mucho tiempo, pues entre el “saco terrero”, y los vergajazos que los vigilantes del Pelotón de Castigo, le brindan a las gentes de su condición y calaña, terminarían con tal carroña humana en poco tiempo. —¡Hay de él si lo cogiese por su cuenta y riesgo el famoso sargento Molina, que en cierta ocasión a un legionario, por tan sólo robarle una camisa a un compañero, diole palos encima de sus costillas hasta que se le hundieron sus pecadores huesos, y después que sanó de tal descomunal paliza, colocóle encima de sus aún doloridas espaldas un saco terrero de cincuenta quilos amarrado con recias correas!, con un letrero que más o menos así decía: —¡Yo soy un ladrón, despreciadme todos por tener el oficio más asqueroso de toda la Humanidad! —Y con dos letrerinos como éste, uno en la espalda y otro en el pecho, tenía que caminar Vulcano por todas las calles de Oviedo, para que supieran toda la cuadrilla de compañeros de su calaña, que hay a fatáus (muchos) que vivían como marqueses y se las dan de personas decentes, el vergonzoso fin que tendrían si no dejaban de robar. —El tal notario que como se verá tenía las mismas nefastosas zunas de engañar a las gentes que su consorte de oficio el timador Vulcano, sonriéndose de las graciosas y muy atinadas ocurrencias de Teresa le dijo: —Tenga bien presente señora que nosotros nada tenemos que ver en este asunto, pues toda la culpa de cuanto le ha acontecido, sólo la tiene el señor Vulcano, así que si usted considera que efectivamente fue engañada como manifiesta, reclámele o denúnciele a él, y deje de molestarnos a nosotros, ya que en vez de importunarnos con esta historia sin ninguna importancia para esta sería aseguradora, mejor sintiera usted hacia nosotros un sincero y respetuoso agradecimiento que sin conocerla de nada, le hemos prestado a usted los dineros para que comprase a Vulcano ese vehículo que usted comenta, que a no ser por nuestra desinteresada y magnánima colaboración, no hubiese podido hacerlo, a no ser que se la pagase con dinero en mano. —Cuando Teresa sintió de labios del notario estas palabras le miró entre temerosa y asombrada y preguntole pensando que o había entendido mal, o desde luego se estaba volviendo loca y ya no razonaba: —¡Oígame señor! —¿Me ha dicho usted acaso que me han prestado ustedes a mí dineros sin yo saberlo? —¡Sí señora, eso mismo le he dicho, y no tiene usted de que asombrarse, ya que es una cosa común y muy corriente, nosotros simplemente le hemos abonado al señor Vulcano el valor de su furgoneta, haciendo uso de unas prestaciones modernas que dan a todo negocio un buen resultado! —Diose cuenta la Teresa por primera vez, del teje maneje nada claro que entre manos se traían el hábil timador Vulcano y la no menos honrada Aseguradora, por esto, haciendo un gran esfuerzo para remansar su alterado espíritu, le dijo al notario viviendo el mayor asombro que en toda su existencia conociera: —La verdad quisiera decir pero no sé como explicarla, porque no puedo precisar, dónde termina la mentira y comienza la verdad, porque si ésta existe, la pobre anda bien desgraciada, ya que esto que me está sucediendo a mí, que es verdad siendo mentira, paréceme a mí, que está muy fuera de toda Justicia, pero dentro de la ley que ustedes bien estudian, para robar sin el menor temor a todo pobre desgraciado. —¿Qué pretende decirme usted señora? —Preguntó el notario empezando hacer acopios de enfado. —Que si no me sucediera a mí misma, lo que con ustedes me está pasando, no creería que a nadie pudiérale acaecer tan endemoniado enredo aunque el mismo Padre Santo me jurase con la mano puesta encima de la Biblia que todo este desalmado engaño, era tan cierto como la propia Pasión del Nazareno, que el Pobre murió, para que otros listos como ustedes, hiciesen de su muerte un buen saneado negocio. —Porque tanto ustedes como éstos, tienen una forma de prestar tanto el dinero como la gloria del Cielo, que uno no se entera que la ha recibido, hasta que no le roban lo mucho o poco que posea el crédulo. —Bien comprendo ahora que hállome ahogada dentro del teatro de la discordia, y estoy enflaquecida de riquezas y seca de poderes, que el primer tejedor de la ley, fue en el mismo instante encaldador de la trampa, y en esta despreciable xaceda (cama), barajan ustedes como consumados timadores el mal que trenzada me ata. Por esto desde ahora mismo, jamás se me borrará de mi imaginación, que tanto ustedes como el zorramplón de Vulcano, son lobos de la misma camada, con diferente color, dibujadores de bien parecidos santos, pero con la misma conciencia del despreciable diablo. —Pero señora, de nuevo le vuelvo a repetir, que nada tenemos nosotros de ganancias en los tejes manejes que industria el señor Vulcano, y ahora si me quiere escuchar unos momentos, yo le explicaré con toda la claridad como funciona el honrado negocio de la Patria Hispana, para que ya de una vez y por todas, se quede convencida, y no perjudique a esta Aseguradora con su pregonar que somos tan estafadores como el señor Vulcano. Dijo el notario con seriedad y conciliadoramente. —No hace falta que desgañite su lengua en más araneras explicaciones, ya que los enredos que entrambos y dos se traen, el más fatón (tontón) de mi aldea los vería tan claros como yo los veo, si tuviese la desgracia de pasar por ellos lo mismo que yo los estoy viviendo. —Por lo que se ve, ustedes prestan dineros a quienes no saben que los han recibido, para que los timadores como el asqueroso raposo de Vulcano, hagan sus desalmados negocios y en sus ganancias tienen ustedes como compensación un rentable provecho. —Para mí el caso está tan claro, como que existe Dios y una Justicia que ninguna ley sirve con decencia, y que ustedes no respetan y tratan a la baqueta, porque no son otra cosa nada más que timadores gitanos de los tiempos modernos, que han aprendido muy bien en la universidad las leyes para después sin ninguna traba poder con satisfacción gananciosa burlarlas, aprovechándose de las enormes lagunas que en todas las leyes adolecen, dónde ustedes se refugian para efectuar los atropellos que a todas luces articuladas por la ley son legales. —El asunto es, de que Vulcano me aseguró que toda la culpa la tenían ustedes, y ustedes lavan sus sucias manos con el hipócrita de Vulcano, afirmándome que él es el único culpable, y entre dimes y diretes entrambos y dos me quieren cobrar la peseta a siete reales. Pero yo no estoy dispuesta a dejarme robar de mano de entre juntos estafadores, y por esta razón ahora mismo los voy a denunciar, haber si la ley es capaz de desenredar tanta trapecería y engaño como barajan ustedes encima de esta pobre trabajadora, que poco puede medrar si tiene que abrirse camino entre una bien organizada banda de inteligentes timadores, que ni temen a Dios ni a la ley, ni menos respetan los intereses ajenos. “TERESA Y LA POLICÍA" —Dejó Teresa al notario con su palabra bailándole en los labios y abandonó la oficina de la Patria Hispaña con tanto desprecio hacía sus representantes, como el que sentía hacía el timador Vulcano, y con este profundo y airado malestar que la embargaba, privándola de su sosiego que ya del todo nada de él quedaba, y animada siempre por su espíritu combativo, hizo su entrada en el aposento de la Policía, creyendo firmemente la pobre, que los guardias podían arreglarle en el momento aquel desaguisado que enloquecida la traía. —Dos agentes de la ley enfrascados se hallaban en la comisaría faenando por sus deberes cuando la Teresa hizo aparición ante ellos, con su rostro por completo desarmado en el descosido sufrimiento que la debatía, uno de los policías que se percató en el instante del apurante desespero que a la desventurada Teresa consumía, le dijo a la vez que se levantaba de su asiento, para rogarle gentilmente que ella se sentara, menester que no quiso hacer la Teresa porque manifestole al amable policía, que los nervios no la dejaban estarse queda, ya que entrelazábanse con tal fuerza enfurecida y desatinada en su sentimiento, que la ensenderaban en la enloquecedora postura que a todas luces enseñaba. —¡Está bien señora! Le dijo sonriéndola tranquilizadoramente el policía a la par que le rogaba, que se calmara, que se serenara, y que les contase lo que le sucedía, afirmándole que si en sus manos se encontraba el remedio, podía de antemano considerarlo satisfactoriamente resuelto. —Relató la Teresa por segunda vez en aquella trágica mañana el nefastoso timo que entre el Vulcano y la Aseguradora le habían hecho, que tal ladronizo la traían centrada, en el espineroso sufrir y parejo desarreglo. —El agente que habíala escuchado sin hacerle la más leve interrupción a su diálogo, y ayudándola con sus gestos de protección y confianza para que mejor se despachase en sus acusadores decires, cuando la Teresa terminó de contarles su desgracia, y ya teniendo creído que la policía iba a componerles las torcidas cuentas que industriaran encima de su humilde persona aquellos desalmados timadores modernos, desmoronósele en sentida desilusión tan cándida aspiración, cuando le dijo el agente compadeciéndola: —Siento mucho señora el no poder ayudarla en esta clara injusticia que estos señores le han hecho, y yo creo que de todo este sucio negocio que le han hecho, no ha de sacar usted en su provecho nada. Mi consejo es, que debe de abonarle al señor Vulcano la mitad de la arregladura del vehículo que le reclama, y no olvide nunca, y esto se lo digo yo por la mucha experiencia que en tales asuntos tengo, que todos los ricos se dan la mano, al igual que hacen todos los ladrones, ya que ellos no ignoran, que si uno de ellos se hunde, corren el peligro de ahogarse los demás por eso se protegen mutuamente, y como ellos son los que pagan y los que mandan, pues al pobre no le queda más recurso, que cerrar el pico y aguantar sin la menor protesta todo cuanto le echen. —Ahora bien, si usted no está conforme con hacer esto que le he aconsejado, entonces vaya usted a visitar a un abogado para que formule la consiguiente denuncia al juzgado, pero tenga presente, que si el juez estima que no existe tal timo, entre el juzgado y su abogado le han de cobrar más de lo que vale el vehículo, y hasta inclusive la pueden encarcelar por levantar un falso testimonio a tan respetables señores. —Teresa al escuchar estas palabras no podía a ciencia cierta pensar, que si todo aquello que le estaba sucediendo no era nada más que una endemoniada pesadilla de la cual en cualquier momento iba a despertar pudiendo recuperar en el instante su sosiego y tranquilidad, pero no, era bien cierto que estaba despierta, y que todo cuanto le estaba sucediendo era la triste, canallesca y sucia verdad que al pobre le brinda la vida, ahora se daba cuenta de que todo el entramado de la ley, no más era una vergonzosa y engañativa mentira, por esto, airada, descompuesta, envilecida y rabiosamente desatinada les dijo a los policias: —¡Díganme ustedes señores policías que misión es la que tienen que cumplir en esta mi Patria tan falta de Justicia! —¿Acaso están ustedes nada más que para perseguir y encarcelar a los pobres y desgraciadinos mineros cuando se ponen en huelga, por reclamar lo que Humanamente y en Justicia les pertenece, que no es otra cosa nada más que el fruto de su peligroso trabajo y harto enfermo, y que por hacer tal cosa ustedes les detienen, los encarcelan y les mayan (majan) a vergajazos sus cuerpos hasta arrancarles dentro de atroces sufrimientos, como hicieron una vez con mi difunto marido que a fuerza de llevar centenares de latigazos le sacaban el pellejo a tiras. Para también encarcelar a sus mujeres y cortarles el pelo al cero, como también hicieron con una vecina mía, que su pobre marido que era un santo del cielo, de resultas de una soberana paliza que le propinó la policía, dejó para siempre este podrido mundo al mismo tiempo que a su mujer cargadina de hijos la dejaba también viuda. No siendo su delito otro que haber trabajado desde su niñez en la mina, el haber querido reclamar el sudor que el patrono le robaba. ¿Ustedes que misión es la que tienen? ¡Acaso detener a los borrachos que se entarrascan (embriagan), y no porque sean beodos de profesión, sino que siendo obreros cobrando un miserable sueldo, se ven aburridos porque en sus hogares falta de todo, y entonces buscan en la bebida el olvido, porque saben que no pueden luchar contra un régimen que los oprime, con la poderosa fuerza que detrás de cada trabajador hay un policía! —Quizás hubiese seguido la enloquecida Teresa hablando largo tiempo por este camino, si uno de los policías enérgicamente no se le impusiera a la vez que amenazadoramente le decía: —¡Haga el favor señora de no dar a luz tantas insultantes tonterías, porque me parece a mi, que usted va a terminar muy mal, y tengo la impresión de que se va a quedar aquí, para ser encarcelada juzgada por ofender a la autoridad. Así que no despegue más su boca lárguese pronto antes de que me arrepienta! —No siguió hablando Teresa, no pudo seguir diciéndoles tantas cosas como ella sabía, tantas nefastosas cosas que en las cuencas mineras asturianas la policía había hecho, pero ahora lo que verdaderamente a ciencia cierta ya sabía, era que si el honrado y desventurado trabajador quería vivir con tranquilidad, debía de hacerlo siempre de rodillas. "LA TERESA Y LOS ABOGADOS" —Xebrose (marchose) la Teresa de la comisaría, y corriendo como una desesperada por las calles de Oviedo llegó hasta el Sindicato con intenciones de consultar su caso con un abogado que conocía que tenía ganada fama de ser un buen defensor del trabajador, y no un “tragón" como existen muchos en estas instituciones en otras muchas, ya que este letrado es un hombre recto (y también falangista), tan agudo e inteligente como lo fuera el propio Muñón de Diego, y por tercera vez, y comenzándole ya a enronquecérsele la voz, le relató el escabroso asunto que la traía desatinada. —El ilustre abogado del Sindicado escuchola sopesando todas sus palabras, y antes de responderle a la conclusión que había de aquel teatro sacado, le arrancó con profundidad un par de fumadas a su cigarro, y a la vez que lo estrujaba con rabia en el cenicero, dijo haciendo un marcado gesto de desprecio hacía los promotores de aquel despreciable y cobardoso timo: —¡Esto que le han hecho a usted es un timo asqueroso y despreciable, pero no se preocupe usted más, y deje ya de desesperarse, ya que toda la razón está de su parte, y a esos miserables no ha de quedarles más remedio, que componerle en condiciones las averías que tiene su furgoneta, o por lo contrario, deshacer la venta y entregarle el dinero que usted le dio como entrada! —No se puede imaginar don Pedro el bien que me hacen sus consolativas palabras, ya que he sufrido toda la mañana lo indecible en mi caminar de Herodes para Pilatos, y mis sentidos ya se me estaban avecinando con la pérdida de la razón. Y ahora pagándole lo que fuera menester, yo le ruego por la santina de Covadonga, que me ataña este asunto en el juzgado, para poder meter en el honrado riego a estos endiablados timadores. —Bien quisiera yo hacer lo que me está pidiendo, pero yo sólo puedo actuar en los menesteres que sean de tipo laboral, pero no se apene usted, porque la voy a enviar a un colega amigo mío, que sabe hilar muy derecho en estos asuntos, ya verá como le arregla esta cuestión con prontitud y a su agrado. —Más esperanzada por el motivo de las alentadoras palabras que le había dicho el abogado del Sindicato, hizo Teresa entrada en aquella su aciaga mañana en la casa del letrado a donde iba dirigida, y parecíale que su emprendedor valiente ánimo se encontraba en derechura de sosegarse, y su apagada alegría en hechura de florecer de nuevo, pues ya pensaba que su avisperoso negocio navegaba en las tranquilas aguas que le conducirían a ser resuelto en su favor. —Por esto, tras las consiguientes palabras de presentación que sostuvo con aquel nuevo abogado que visitaba, éste le mandó que se sentase, por primera vez en aquella su ajetreada mañana, acomodose en el mullido sillón la Teresa, medio rendida sofocada por la continua tensión en que había estado sometida, y el grande cansancio que sentía por tantas vueltas como había dado. Así pues empezó Teresa por cuarta vez en tan corto espacio, a poner en el oído del letrado, todo cuanto le aconteciera con el rapiegu de Vulcano, los foínus (garduños) de la Aseguradora, los llimiagus (babosos) de los policías, así como lo que hablara con el estupendo abogado del Sindicato. —No despegó su lengua aquel letrado en todo el tiempo que la Teresa invirtió en narrarle su caso, pero se observaba que hacía trabajar a su imaginación en el silencio, con las miras de encontrar en aquel entuerto el nudo dónde se encontraba atado el delito, y de cuando en cuando sacudía su cabeza y se sonreía, lo mismo que si le hiciera cierta gracia aquel descantoyamientu (descalabro), y cuando a la postre la Teresa terminó su historia, él hablando con seguridad dijo: —Está visto señora que todo este endiablado teatro que le han preparado, tiene el indecente hocico de ser un canallesco y cobardoso timo, pero no se preocupe usted ya que lleva la entera razón, y aunque la ley tiene unas lagunas abismales, no considero yo de que le puedan robar lo que es únicamente suyo. —Mire... voy ha procurar arreglarle este caso sin que usted tenga necesidad de gastar dinero, ya que por lo que observo, usted es una pobre trabajadora, y en los bolsillos de los necesitados no suelo hacer yo cobranzas de mis salarios. Verá, ahora mismo le voy a telefonear al jefe de la policía que es conocido mío, para preguntarle si este asunto se puede enjuiciar por lo criminal y elevarlo directamente ante el señor juez. —Después de conferenciar unos instantes el desinteresado abogado con el jefe de la policía, dijo con marcada satisfacción por haber hallado la solución que buscaba: —¡Bueno señora hemos tenido suerte, ya que se puede hacer lo que yo había pensado, así que vaya ahora mismo al juzgado de lo Criminal, y explíquele al señor juez todo cuanto le ha sucedido, y ya verá usted como le arregla este asunto rápidamente! “TERESA ANTE EL SEÑOR JUEZ” —En pocos minutos ganó corriendo la plaza del Ayuntamiento la esperanzada Teresa, y ágil, decidida y entusiasmada, subió con rapidez las escaleras del juzgado de primera instancia, y allí dijo que venía a visitar al señor juez, y que precisaba hacerlo sin demora, porque ya era demasiado tarde y tenía temor de no poder resolver su cuestión aquella mañana. —Uno de los chupatintas que en aquel despacho aparentemente trabajaba, si es que en verdad sabía hacer algo de provecho, dijo dirigiéndose a un compañero con marcado aire de altanería a la par que miraba a la Teresa de soslayo, como si le tomara la medida a su valía social, y de hecho ya supiera que no tenía facha ni de posición adinerada, ni de poder de ninguna clase: —¡Algunas personas cuentan que hablar con el señor juez es lo mismo que dirigirse a un verdulero, que poca preparación y cuanta ignorancia tenemos en España que hasta los mismos aldeanos que están como el mismo ganado piensan, que todos somos iguales y que un magistrado es parecido al vecino de la puerta de casa! —Pero no todos en aquella dependencia pensaban como este payaso, y como tantas y tantos payasos que pueblan arrastrándose como asquerosos reptiles, la mayor parte de las oficinas de nuestra Patria, pues una joven secretaria que allí también trabajaba, preguntole a Teresa con natural educación y pareja simpatía, el por qué precisaba ver al señor juez con tanto apremio como el que tenía, para ella comunicárselo y señalarle la visita. Y de nuevo la pobre Teresa por quinta vez tuvo necesidad de contar cuanto le había acontecido, condoliendo con su historia el ánimo de la muchacha, la cual le dijo: —¡Yo no sé señora si este caso que usted me explicó pertenece a este juzgado, bueno no obstante espere aquí un poco, que se lo voy a comunicar al señor juez haber si la puede recibir! —No debía de tener mucho trabajo en aquel tiempo de la casi finalizada mañana el señor juez, porque al corto instante sonriéndose satisfecha la buena secretaria con haber conseguido la entrevista, regresando a lado de Teresa le dijo: —Ya puede pasar usted señora, pues el señor juez la espera, hizo acto de presencia en la sala donde el repartidor de ley aguardándola estaba, y nada más que el juez la vio ante su presencia, preguntó con seriedad ajusticiadora: —¡Dígame señora! —¿Qué clase de gravedad la ha guiado ante mi presencia? —Teresa ya casi afónica del todo, y sofocada hasta lindar en el mismo ahogo, le contestó con todo el respeto y educación que poseía: —¡Perdóneme señor juez por molestarle, pero el caso es que mi abogado, me aconsejó que viniese ante su justa presencia para hacerle sabedor de la desgracia que me acompaña, que barrunto por anticipado, que ha de borrarla Su Señoría de mi triste sentimiento de un sólo plumazo! —Y seguidamente le explicó por sexta vez aquella mañana el mal que la desarrendaba, que en tan corto tiempo le había producida más sufrimiento, que los dolores que la embargaran en el haber traído al mundo tres futuros soldados para el Ejército de la Patria. —El señor juez que al parejo que la escuchaba estaba en animada conversación con unos despreciables sujetos que le acompañaban, que tuvieron la poca vergüenza de dialogar con el juez cuando la Teresa a éste hablaba, como si fuese más importante lo que trataban, que la simpleza de la pobre Teresa, que hasta aquellos momentos todavía creía en la eficiencia de la ley, cosa que a los pocos minutos despreciaría con toda su alma. Así que Teresa concluyó su narrativa sin haber sido interrumpida como al parecer tampoco escuchada, el señor juez quitándose sus lentes dijo con marcados síntomas de enojo: —¡Bueno…! ¿A mí que me cuenta usted señora? —¿Qué es lo que pretende usted...? —¿Acaso que yo ordene que le devuelvan con rapidez sus intereses que cualquiera sabe si son razonados, y que su abogado le lleve los cuartos? —Si usted en verdad quiere resolver este su asunto, haga el favor de hacer con la denuncia el debido camino, y no ensenderarse en el del atajo, y cuando el pleito llegue a mis manos, yo lo juzgare ateniéndome a las leyes, y entonces se sabrá quién es el culpable, si el denunciado ó el denunciante! —Salió Teresa del aposento del juez perdiendo ya para siempre toda creencia el la ley, que si en verdad en España algo de ella existe, cuando uno termina de dar las vueltas y revueltas que para todo proceso se necesitan, el más joven se torna viejo, y éste pasa a mejor vida. Y lo que no sabe la ley española con tanto cuento barato como se traen sus compositores que el pobre necesita presto su justicia, de lo que se saca en consecuencia que la ley, es patrimonio eminentemente propio de las clases poderosas. —Pobre Teresa, que no había tenido la suerte de toparse con un juez como el Juan Antonio de mi aldea que supo repartir la justicia entre Pascualín el de los enredos y las gafuros xabarceiras, con un juez que por experiencia sabia lo que era el trabajo, la necesidad, la justicia y la injusticia, por eso ahora Teresa caminaba con paso cansino, ya sin ninguna prisa, iba desilusionada, afligida, herida en lo más profundo de su alma, entristecida y empobrecida, observando por vez primera a un mundo que ella jamás había pensado que existía. Y así con tanta desesperación desventurada dirigíase a la casa de su abogado para contarle las enflaquecidas ganancias que sacara del repartidor de la justicia. —Y su abogado no supo decirle nada más que esto: —¡Creame señora, pues le juro que yo hice todo cuanto estaba a mi alcance por ayudarla, pero ya veo por lo que usted me cuenta que no fuimos capaces de conseguir nada, ahora no le queda más recurso que hacer esto que le digo! —¡Vaya a la casa de ese despreciable timador de Vulcano, páguele la mitad de la compostura que él le reclama por arreglarle el vehículo, de esta manera se encontrará pronto con la tranquilidad que le está haciendo falta, por otra parte ahorrará usted dinero, pues si este asunto lo llevamos hasta el final, se va a gastar usted mucho más de lo que vale el xumentu de fierru, sin tener la garantía de ganar el xuiciu, a pesar de ser usted dueña y señora de toda la verdad! —Llegó tras mucho bregar en busca de la Justicia y la razón que en aquellos tiempos no habla para los menesterosos, cuento que llegó la desdichada Teresa ante la presencia del rapiegu de Vulcanu, y cuando le empezó a hablar, lo hacía la pobre con tan afónica ronquera, que por esto el fuín de su timador sonriéndose muy satisfecho, le pregunto con marcada y despreciativa guasa. —¿Qué ye lu que l'axucéi nagora xiñora, que trái tan afogáu 'l glachu gafu ya endiañáu que nun principiu tal paicióme que querie achuquiname? —Pues me parece que viene muy mermada de voz y enflaquecida de genio. Mucho ha tenido usted que tejer y destejer, hablar, gritar, y desesperarse, para que se le hallan secado entrambas fuentes de mala leche, ya que cuando salió de aquí esta mañana después de ponerme a mi como un verdadero pingayu, todavía se le apreciaba la suficiente fuerza para poner en verdadera revolución a todas las autoridades de Oviedo, que como es muy natural la han escuchado a usted por cuento. —Pero tenga paciencia señora, que en las derrotas que hoy coseche, si sabe aprender de ellas como hicimos los demás, sacará usted las victorias de mañana, y puede que desde ahora ya jamás ponga en duda, que quienes tienen el dinero son los que mandan, y aquellos que luchan con la fuerza de la dialéctica contra el dinero, no son en verdad locos sino simplemente tontos. —Nada le contestó Teresa a los razonamientos atinados de ‘l Rapiegón del Vulcanu, sino que mirándole con endemoniado desprecio, señalada rabia y marcado odio, sacó de su bolso los dineros y al cuidado que se los ponía entre sus fuinesques manes le dijo: —Aquí tiene el importe del arreglo de mi furgonetina, y quiera el Xantiquín del Faidor que le sirva para melecinas. —Con aquella furgoneta anduvimos xabarciandu por todos los mercados de Asturias, y al final tuvimos que dejar tal oficio porque casi no ganábamos para encantexus de la dichosa furgonetina.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > xabarciar

  • 9 dejar

    v.
    1 to leave, to put.
    dejó los papeles en la mesa he put o left the papers on the table
    deja el abrigo en la percha put your coat on the hanger
    he dejado la moto muy cerca I've left o parked my motorbike nearby
    Ricardo dejó a Ilse Richard left Ilse.
    Fuss dejó a Ricardo en la escuela Fuss left=dropped off Richard at school.
    Dejé mi trabajo anterior I left my former job.
    El viejo le dejó su dinero a su hijo The old man left his money to his son.
    2 to leave (abandonar) (casa, trabajo, país).
    dejar algo por imposible to give something up as a lost cause
    dejar a alguien atrás to leave somebody behind
    su marido la ha dejado her husband has left her
    te dejo, tengo que irme I have to leave you now, I must go
    3 to leave out.
    dejar algo por o sin hacer to fail to do something
    dejó lo más importante por resolver he left the most important question unresolved
    4 to forget (about).
    ¡déjame, que tengo trabajo! leave me alone, I'm busy!
    déjame tranquilo o en paz leave me alone o in peace
    déjalo, no importa forget it, it doesn't matter
    5 to leave behind, to clear out of, to leave.
    Missy dejó su bolso en su apuro Missy left behind her purse in the rush.
    6 to be given, to inherit, to receive.
    Se me dejó dinero en el testamento I was given money in the will.
    7 to let, to allow to.
    Dejé al perro salir a la calle I allowed the dog to go outside.
    8 to be allowed to.
    Se nos dejó ir We were allowed to go.
    9 to be left.
    Se nos dejó asombrados We were left astonished.
    10 to quit, to give up, to abandon, to relinquish.
    Ella dejó y se fue She quitted and left.
    11 to lend, to lend out.
    * * *
    1 (colocar) to leave, put
    2 (abandonar - persona, lugar) to leave; (- hábito, cosa, actividad) to give up
    3 (permitir) to allow, let
    4 (prestar) to lend
    5 (ceder) to give
    6 (producir dinero) to bring in, make
    7 (producir humo, ceniza) to produce, leave
    8 (esperar) to wait
    9 (aplazar) to put off
    10 (omitir) to leave out, omit
    12 (legar) to bequeath, leave
    1 dejar de + inf (cesar - voluntariamente) to stop + gerund, give up + gerund; (- involuntariamente) to stop + gerund
    2 no dejar de + inf not to fail to + inf
    3 dejar + past participle
    1 (abandonarse) to neglect oneself, let oneself go
    2 (olvidar) to forget, leave behind
    3 (permitir) to let oneself, allow oneself to
    1 (cesar) to stop
    \
    dejar algo por imposible to give up on something
    dejar caer to drop
    dejar en paz to leave alone
    dejar frío,-a figurado to leave cold
    dejar mal a alguien to make somebody look bad
    dejar plantado,-a a alguien to stand somebody up
    dejar preocupado,-a to worry
    dejarse caer to drop, fall 2 (en casa de alguien) to drop in
    dejarse llevar por alguien to be influenced by somebody
    dejarse llevar por algo to get carried away with something
    dejarse oír (gen) to be heard 2 (gritar) to make oneself heard
    dejarse sentir el frío/verano/invierno to feel the cold/summer/winter
    * * *
    verb
    4) let
    5) allow, permit
    - dejarse
    * * *
    Para las expresiones dar importancia, dar ejemplo, dar las gracias, dar clases, dar a conocer, dar a entender, darse prisa, ver la otra entrada.
    1. VERBO TRANSITIVO
    1) (=poner, soltar) to leave

    dejé 1.500 euros de entrada — I put down 1,500 euros as a deposit

    dejar algo [aparte] — to leave sth aside

    dejar [atrás] — [+ corredor, vehículo adelantado, competidor] to leave behind

    se vino de Holanda, dejando atrás a su familia — he came over from Holland, leaving his family behind

    dejar algo a un [lado] — to set sth aside

    2) [al desaparecer, morir] to leave
    3) (=guardar)

    ¿me habéis dejado algo de tarta? — have you left {o} saved me some cake?

    4) (=abandonar)
    a) [+ actividad, empleo] to give up

    dejar la [bebida] — to give up drink, stop drinking

    b) [+ persona, lugar] to leave
    c) [en coche] to drop off

    ¿te dejo en tu casa? — shall I drop you off at your place?

    5) (=no molestar)

    deja ya el ordenador, que lo vas a romper — leave the computer alone, you're going to break it

    déjame, quiero estar solo — leave me be, I want to be alone

    ¡déjalo! — (=¡no hagas eso!) stop it!; (=no te preocupes) forget it!, don't worry about it!

    dejar [así] las cosas — to leave things as they are

    ¡déjame [en paz]!, ¡déjame [tranquilo]! — leave me alone!

    6) (=posponer)

    dejar algo [para] — to leave sth till

    7) (=prestar) to lend

    ¿me dejas diez euros? — can you lend me ten euros?

    ¿me dejas el coche? — can I borrow the car?, will you lend me the car?

    8) (=permitir) + infin to let

    dejar pasar a algn — to let sb through {o} past

    dejar que ({+ subjun})

    dejar que las cosas vayan de mal en peor — to let things go {o} allow things to go from bad to worse

    9) [indicando resultado]
    + adj

    me dejó confundido — she left me confused, she confused me

    dejar algo [como nuevo], me han dejado el abrigo como nuevo — my coat was as good as new when it came back from them

    10) (=producir)
    [+ dinero]
    11) dejar que (=esperar)

    deja que me toque la lotería y verás — just wait till I win the lottery, then you'll see

    12) (=omitir) to leave out, forget
    2.
    VERBO INTRANSITIVO [con una actividad]

    deja, ya lo hago yo — leave it, I'll do it

    deja, yo lo pago — no {o} it's all right, I'll pay for it

    dejar de hacer algo [por un momento] to stop doing sth; [por una temporada] to give up doing sth, stop doing sth

    cuando deje de llover — when it stops raining, when the rain stops

    ¡déja de hacer eso! — stop that!

    yo dejé de ir hace muchos años — I gave up {o} stopped going years ago

    no puedo dejar de fumar — I can't give up {o} stop smoking

    cuando murió su padre dejó de comer — when her father died she stopped eating {o} she went off her food

    no dejar de ({+ infin})

    no dejes de visitarlos — don't fail to visit them, make sure you visit them

    3.
    See:
    DEJAR Dejar en el sentido de prestar se puede traducir al inglés empleando borrow o lend. Borrow se usa cuando el sujeto es quien pide (significa tomar prestado) y lend cuando el sujeto es quien da (significa dejar prestado): ¿Me dejas tus botas de esquiar? Can I borrow your ski boots? o Can you lend me your ski boots? ¿Me podrías dejar tu reloj? Could I borrow your watch? o Could you lend me your watch? NOTA: Borrow y lend no se utilizan normalmente con cosas que no pueden trasladarse de un sitio a otro: ¿Me dejas tu casa de campo este fin de semana? Can I use your house in the country this weekend? Para otros usos y ejemplos ver la entrada
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1)
    a) ( en lugar determinado) to leave

    lo dejé en recepción/en la mesa — I left it in reception/on the table

    ¿cuánto se deja de propina? — how much do you leave as a tip?

    déjala, ella no tuvo la culpa — leave her alone, it wasn't her fault

    dejar mucho que desearto leave a great deal to be desired

    b) ( olvidar) to leave
    c) ( como herencia) to leave
    2)
    a) <marca/mancha/huella> to leave
    b) < ganancia> to produce
    3) ( abandonar) <novia/marido> to leave; < familia> to leave, abandon; < trabajo> to give up, leave; < lugar> to leave
    4) (+ compl)
    a) ( en cierto estado) to leave

    el avión/bus nos dejó — (Col, Ven) we missed the plane/bus

    me lo dejó en 1.000 pesos — he let me have it for 1,000 pesos

    dejar algo/a alguien estar — to let something/somebody be (colloq), to leave something/somebody alone; lado 5)

    b) (CS)
    5)
    a) ( posponer) leave

    no lo dejes para después, hazlo ahora — don't put it off o leave it until later, do it now

    b) (reservar, guardar) <espacio/margen> to leave
    6) ( permitir)

    dejar algo/a alguien + inf — to let something/somebody + inf

    déjalo entrar/salir — let it/him in/out

    ¿me dejas ir? — will you let me go?

    dejar que algo/alguien + subj — to let somebody/something + inf

    7)
    a)
    b)

    dejar caer< objeto> to drop; < comentario> to let... drop

    2.
    a) ( cesar)

    dejar de + inf — to stop -ing

    deja de llorar/importunarme — stop crying/bothering me

    b) (omitir, no hacer)

    dejar de + inf: no dejes de escribirme en cuanto llegues make sure you write as soon as you get there; no dejes de recordarles que... be sure to remind them that...; es algo que no deja de sorprenderme — it's something I still find surprising

    3.
    dejarse v pron
    1)
    a) ( abandonarse) to let oneself go
    b)

    dejarse + inf: se deja dominar por la envidia he lets his feelings of envy get the better of him; se deja convencer fácilmente he's easily persuaded; dejarse llevar por la música to let oneself be carried along by the music; no te dejes, tú también pégale (AmL exc RPl) don't just take it, hit him back (colloq); nunca te dejas ver we never seem to see you; dejarse estar (AmL): no te dejes estar you'd better do something; si nos dejamos estar vamos a perder el contrato — if we don't get our act together we'll lose the contract

    2) <barba/bigote> to grow
    3) (esp Esp fam) ( olvidar) to leave

    me dejé el dinero en casa — I left my/the money at home

    4) dejarse de (fam)

    déjate de lamentaciones/de rodeos — stop complaining/beating about the bush

    * * *
    = cease, dump, leave, let, forsake, put down, drop off, maroon, flake out, let + go of, go + cold turkey, leave off, walk out on.
    Ex. After collection has ceased (because a point of diminishing returns appears to have been reached), the cards must be put into groups of 'like' terms.
    Ex. The books may simply be laid before the librarian as they are found, ' dumped in his lap', as one writer puts it.
    Ex. Many libraries are reluctant to reclassify stock and many libraries leave stock classified according to earlier editions long after the earlier edition has been superseded.
    Ex. If the user does not know what the answer is, he stops the command chain at that point, lets the system show an intermediate display for guidance, and then continues his work.
    Ex. Indeed, she was delighted to forsake the urban reality of steel and glass, traffic and crime, aspirin and litter, for the sort of over-the-fence friendliness of the smaller city.
    Ex. The implication is that these are books to be picked up, looked at, leafed through and put down again.
    Ex. That they received regular visits from people who dropped off packages on a regular basis along with money.
    Ex. A seemingly simple tale of schoolboys marooned on an island, the novel 'Lord of the Flies' is an enigmatic and provocative piece of literature.
    Ex. The actress flaked out again and the director is trying to line up a replacement.
    Ex. For one, large areas of city were in the hands of the Mafia, who was not eager to let got of their vested interests.
    Ex. Judging by the critical responses to the article so far, it looks like the world isn't quite ready to go cold turkey on its religion addiction.
    Ex. This book takes up the thread where Volume One left off.
    Ex. There are many thankless jobs in this world, but does that mean you can just walk out on them for your own selfish reasons?.
    ----
    * como el perro del hortelano que ni come ni deja comer = a dog in the manger.
    * dejando a un lado = apart from.
    * dejar a Alguien atónito = leave + Nombre + breathless, leave + Nombre + speechless.
    * dejar a Alguien boquiabierto = leave + Nombre + gagging, make + Posesivo + eyes + pop (out).
    * dejar a Alguien colgado = hang + Nombre + out to dry.
    * dejar a Alguien embarazada = knock + Alguien + up.
    * dejar a Alguien en estado = knock + Alguien + up.
    * dejar a Alguien en la cuneta = leave + Alguien + in the lurch.
    * dejar a Alguien en la estacada = leave + Alguien + in the lurch, hang + Nombre + out to dry.
    * dejar a Alguien en la ignorancia = leave + Nombre + in the dark.
    * dejar a Alguien estupefacto = leave + Nombre + speechless, astound, make + Posesivo + eyes + pop (out).
    * dejar a Alguien inconsciente = knock + Nombre + out, knock + Nombre + unconscious.
    * dejar a Alguien patidifuso = make + Posesivo + eyes + pop (out).
    * dejar a Alguien plantado = leave + Alguien + in the lurch.
    * dejar a Alguien preñada = knock + Alguien + up.
    * dejar a Alguien que se las apañe como pueda = leave + Alguien + to sink or swim.
    * dejar a Alguien que se las apañe solo = leave + Pronombre + to + Posesivo + own devices.
    * dejar a Alguien que se las arregle solo = leave + Pronombre + to + Posesivo + own devices.
    * dejar a Alguien sin aliento = leave + Nombre + breathless, leave + Nombre + speechless.
    * dejar a Alguien sin sentido = knock + Nombre + out, knock + Nombre + unconscious.
    * dejar a Alguien sin trabajo = put + Nombre + out of work.
    * dejar a Alguien sin un duro = take + Nombre + to the cleaners.
    * dejar abierta la posibilidad de que = leave + open the possibility that.
    * dejar a la buena de Dios = leave + Nombre + out in the cold.
    * dejar a la posteridad = bequeath to + posterity.
    * dejar al descubierto = lay + bare.
    * dejar Algo a la suerte = leave + Nombre + to chance.
    * dejar Algo al azar = leave + Nombre + to chance.
    * dejar Algo al criterio de Alguien = leave + Nombre + up to.
    * dejar Algo aparcado = put + Nombre + on ice, put + Nombre + on mothballs.
    * dejar Algo completamente destrozado = leave + Nombre + in shambles.
    * dejar Algo para otro día = take + a rain cheque.
    * dejar a oscuras = cut out + light.
    * dejar aparte = leave + aside.
    * dejar a + Posesivo + suerte = strand.
    * dejar a su aire = leave to + Reflexivo, leave + unchecked.
    * dejar atónito = stun, astound.
    * dejar atrás = leave + behind, outstrip, outpace, outdistance, leave + Nombre + behind, leave by + the wayside, move on from.
    * dejar a una lado = put + Nombre + to one side.
    * dejar a un lado = put + aside, move + beyond, lay + Nombre + aside, leave by + the wayside.
    * dejar bastante que desear = fall (far) short of + ideal, leave + a lot to be desired, leave + much to be desired.
    * dejar bien claro = make + it + crystal clear, make + Reflexivo + crystal clear.
    * dejar caer = drop, dump.
    * dejar caer insinuaciones = throw + hints.
    * dejar caer un indirecta = drop + a hint.
    * dejar ciego = blind.
    * dejar claro = make + it + clear, hammer + home + message, make + plain, send + a clear signal that.
    * dejar claro que = make + the point that.
    * dejar como + estar = leave + untouched.
    * dejar con el culo al aire = leave + Nombre + out in the cold.
    * dejar constancia de = record.
    * dejar de = cease to, relax + the grip on.
    * dejar de actualizar el catálogo = close down + catalogue.
    * dejar de circular = drop out of + circulation.
    * dejar de existir = be no more.
    * dejar de fumar = stop + smoking, quit + smoking, smoking cessation.
    * dejar de funcionar = go down, cease to + function, go + belly up, flake out, go + dead, pack up.
    * dejar de gustar = go off.
    * dejar de hacer huelga = cross + the picket line.
    * dejar de hacer sufrir = put + Nombre + out of + Posesivo + misery.
    * dejar de + Infinitivo = skip + Gerundio, give up + Gerundio, stop + Gerundio.
    * dejar de lado = leave + aside, forego [forgo].
    * dejar de percatarse de = become + blind to.
    * dejar de pie = leave + standing.
    * dejar de publicarse = cease + publication.
    * dejar de remar = lie on + Posesivo + oars, rest on + Posesivo + oars.
    * dejar desamparado = leave + Nombre + out in the cold, leave + unprotected.
    * dejar de ser actual = date.
    * dejar de ser popular = outlive + Posesivo + popularity.
    * dejar de ser útil = outlive + Posesivo + usefulness.
    * dejar desguarnecido = leave + unprotected.
    * dejar de sonreír = extinguish + smile.
    * dejar desprotegido = leave + unprotected, leave + Nombre + out in the cold.
    * dejar desvalido = leave + unprotected.
    * dejar de trabajar temporalmente = career break.
    * dejar de ver = become + blind to.
    * dejar dormido = put + Nombre + to sleep.
    * dejar el agua correr = let bygones be bygones.
    * dejar el hábito = kick + the habit.
    * dejar el nido = fly + the nest, leave + the nest.
    * dejar el puesto de trabajo = resign from + Posesivo + post.
    * dejar el trabajo = resign from + Posesivo + post, quit + Posesivo + job, jump + ship.
    * dejar en adobo = marinade.
    * dejar en blanco = leave + blank.
    * dejar encargado = leave in + charge.
    * dejar en el dique seco = mothball.
    * dejar en evidencia = call + Posesivo + bluff.
    * dejar en garantía = pledge.
    * dejar en herencia = bequeath.
    * dejar en la cuneta = ditch.
    * dejar en la estacada = leave + Nombre + high and dry, be left out on a limb.
    * dejar en libertad para + Infinitivo = afford + the freedom to + Infinitivo.
    * dejar en prenda = pledge.
    * dejar en remojo = steep.
    * dejar en ridículo = make + a joke of, put + Nombre + to shame.
    * dejar en segundo plano = overshadow.
    * dejar en suspenso = put into + abeyance.
    * dejar en testamento = will.
    * dejar entrever = provide + a glimpse of, hint, insinuate, hint at, give + a hint, intimate.
    * dejar escapar a Alguien = let + Nombre + escape.
    * dejar espacio para = leave + room for.
    * dejar estupefacto = stagger.
    * dejar frío a Alguien = knock + Nombre + cold.
    * dejar frío y vacío = leave + Nombre + cold and empty.
    * dejar fuera = leave out, cut out, count + Nombre + out, leave + Nombre + out of the picture, drop + Nombre + out of the picture.
    * dejar fuera de combate = lay + Nombre + low.
    * dejar fuera del equipo = sideline.
    * dejar hecho polvo = screw + Nombre + up.
    * dejar huella = leave + Posesivo + mark, cut + a swath(e), leave + a trace, touch + Posesivo + life, leave + an impression, leave + an imprint, make + an impression.
    * dejar huellas = leave + footprints.
    * dejar huérfano = orphan.
    * dejar incompleto = leave + unfinished.
    * dejar inconsciente = overcome, knock + the hell out out of, leave + unconscious.
    * dejar indefenso = leave + unprotected.
    * dejar intacto = leave + intact, leave + untouched.
    * dejar la cuestión abierta = leave + the question open.
    * dejar la empresa = jump + ship.
    * dejar la puerta abierta a = open + the door to.
    * dejar la puerta abierta de par en par = leave + the door wide open.
    * dejar las armas = put down + weapons.
    * dejar las cosas como están = let + the matter + rest, let + sleeping dogs lie.
    * dejar las cosas tranquilas = let + sleeping dogs lie.
    * dejar las manos de uno libres de = free + Posesivo + hands from.
    * dejar la tierra en barbecho = let + farmland lie fallow.
    * dejar libertad para + Infinitivo = leave + Nombre + free to + Infinitivo.
    * dejar libre = vacate, leave + vacant.
    * dejar limpio a Alguien = take + Nombre + to the cleaners.
    * dejar lisiado = lame.
    * dejarlo a la discreción de = leave + it to the discretion of.
    * dejarlo en paz = give + it a rest, let + it drop.
    * dejarlo para última hora = leave + it until the last minute.
    * dejar los campos en barbecho = let + fields lie fallow.
    * dejar los estudios = drop out (from school), drop out of + school.
    * dejar marcado = scar.
    * dejar margen = allow + margin.
    * dejar mella = leave + an impression, touch + Posesivo + life, leave + Posesivo + mark, cut + a swath(e), leave + an imprint, make + an impression.
    * dejar mucho que desear = fall (far) short of + ideal, leave + a lot to be desired, leave + much to be desired.
    * dejar para cuando = move to + a time when.
    * dejar pasar = pass up, forego [forgo], let through.
    * dejar pasar a Alguien = let + Alguien + by.
    * dejar pasar Algo = put + Nombre + behind.
    * dejar pasar una oportunidad = forego + opportunity, miss + opportunity, pass up + opportunity, miss + chance.
    * dejar pasmado = stagger.
    * dejar paso = step + aside.
    * dejar paso (a) = give + way (to).
    * dejar pelado a Alguien = take + Nombre + to the cleaners.
    * dejar perplejo = puzzle, mystify, perplex, stump, blow + Posesivo + mind, bewilder, nonplus.
    * dejar plantado = walk out on.
    * dejar que Alguien haga las cosas a su manera = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * dejar que Alguien se las arregle solo = leave (up) to + Posesivo + own resources, leave to + Posesivo + own devices.
    * dejar que Alguien se salga con la suya = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * dejar que Alguien se vaya = let + Nombre + go.
    * dejar que desear = leave + something + to be desired, leave + a bit to be desired.
    * dejar que se pudra = leave to + rot.
    * dejar que + Subjuntivo = allow + Infinitivo.
    * dejar rastro = leave + a trace.
    * dejarse arrastrar = go with + the flow, go along with + the flow.
    * dejarse arrastrar por la corriente = go with + the flow, go along with + the flow.
    * dejarse caer = drop by, drop in, slump, droop, mosey.
    * dejarse el pellejo = play out + Posesivo + skin, work + Posesivo + butt off, sweat + blood, slog + Posesivo + guts out, give + Posesivo + all.
    * dejarse el pellejo trabajando = work + Posesivo + fingers to the bone.
    * dejarse embaucar = get + sucked in.
    * dejarse engañar = fall for, get + sucked in.
    * dejarse guiar por el instinto = fly by + the seat of + Posesivo + pants.
    * dejarse la piel = sweat + blood, work + Posesivo + butt off, slog + Posesivo + guts out, play out + Posesivo + skin.
    * dejarse la piel trabajando = work + Posesivo + fingers to the bone.
    * dejarse llevar = become + carried away by, drift along, drift, coast along, go with + the flow, let + go, go along with + the flow.
    * dejarse llevar fácilmente = be easily led.
    * dejarse llevar (por) = fall + victim to, give + way (to).
    * dejarse llevar por el instinto = fly by + the seat of + Posesivo + pants.
    * dejarse llevar por el pánico = panic.
    * dejarse llevar por la corriente = go with + the flow, go along with + the flow.
    * dejarse ver = have + visibility.
    * dejar sin cambiar = leave + unchanged.
    * dejar sin hacer = leave + undone.
    * dejar sin palabras = leave + Nombre + speechless, nonplus.
    * dejar sin poder = disempower.
    * dejar sin protección = leave + unprotected.
    * dejar sin referente a una referencia anafórica = dangle + anaphoric reference.
    * dejar sin tocar = leave + Nombre + alone, leave + Nombre + undisturbed.
    * dejar sin trabajo = put + Nombre + out of work.
    * dejar sitio (a) = make + room (for), make + way (for).
    * dejar solo = leave + Alguien + alone, leave + Nombre + alone, leave + Nombre + undisturbed.
    * dejar su impronta en = set + Posesivo + stamp on.
    * dejar tiempo = free up + time.
    * dejar tiempo libre = free up + time.
    * dejar tirado = strand, walk out on.
    * dejar tranquilo = leave + Nombre + undisturbed.
    * dejar tras sí = leave + behind.
    * dejar una cicatriz = scar.
    * dejar una huella imborrable = leave + a lasting impression, leave + a lasting memory.
    * dejar una impresión = leave with + the impression, leave + an impression, leave + an imprint, make + an impression.
    * dejar una marca = leave + Posesivo + mark.
    * dejar una pista = leave + a trace.
    * dejar (un) buen sabor de boca = leave + a good taste in + Posesivo + mouth.
    * dejar un cargo = resign + office, step down from + Posesivo + position, leave + office.
    * dejar un grato sabor de boca = leave + a good taste in + Posesivo + mouth.
    * dejar un hábito = stop + habit.
    * dejar un hueco = leave + gap.
    * dejar un mal sabor de boca = leave + a bad taste in + Posesivo + mouth.
    * dejar un puesto de trabajo = resign from + Posesivo + position.
    * dejar un reguero de = leave + a trail of.
    * dejar un sabor amargo en la boca = leave + a bitter aftertaste.
    * dejar un trabajo = quit, resign + Posesivo + post.
    * dejar vacante = leave + vacant.
    * dejar vacío = leave + vacant.
    * dejar vulnerable = leave + unprotected, leave + Nombre/Reflexivo + vulnerable.
    * desaparecer sin dejar huella = evaporate into + thin air, vanish into + thin air, disappear into + thin air, disappear without + a trace, disappear into + the blue, vanish into + the blue.
    * desaparecer sin dejar rastro = evaporate into + thin air, disappear into + thin air, disappear without + a trace, disappear into + the blue, vanish into + the blue.
    * desapareder sin dejar rastro = vanish into + thin air.
    * estar tan bueno que no se puede dejar de comer = moreish.
    * golpear a Alguien hasta dejarlo inconsciente = beat + Nombre + unconscious.
    * los efectos negativos se están dejando sentir ahora = chickens come home to roost.
    * lo tomas o lo dejas = take it or leave it.
    * no dejar a nadie fuera = inclusivity.
    * no dejar de enviar + Nombre = keep + Nombre + coming.
    * no dejar de mandar + Nombre = keep + Nombre + coming.
    * no dejar duda = leave + little doubt.
    * no dejar entrar = turn + Nombre + away, keep out.
    * no dejar ninguna duda = leave + no doubt.
    * no dejar ni un cabo suelto = tie up + all the loose ends.
    * no dejar pasar = keep out.
    * no dejar pasar la oportunidad = ride + the wave.
    * no dejar títere con cabeza = turn + everything upside down.
    * no poder dejar de mencionar = cannot but notice.
    * no poder dejar de recalcar la importancia de Algo = the importance of + Nombre + cannot be stressed too strongly.
    * no se puede dejar de recalcar el + Nombre + de = the + Nombre + of + Nombre + cannot be overemphasised.
    * no se puede dejar de recalcar el + Nombre + of = the + Nombre + of + Nombre + cannot be overstated.
    * no se puede dejar de recalcar la importancia de Algo = the importance of + Nombre + cannot be overstressed, the importance of + Nombre + cannot be overstated.
    * persona que deja un trabajo = leaver.
    * persuadir a Alguien para que deje Algo = lure away from.
    * programa + dejar de funcionar = programme + crash.
    * sin dejar huella = into thin air.
    * sin dejar nada fuera = the works!.
    * sin dejar rastro = into thin air.
    * sin dejarse amedrentar por = undaunted by.
    * sin dejarse amilanar por = undaunted by.
    * sin dejarse desanimar = undaunted.
    * sin dejarse intimidar por = undaunted by.
    * sistema + dejar de funcionar = system + crash.
    * vive y deja vivir = live and let live.
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1)
    a) ( en lugar determinado) to leave

    lo dejé en recepción/en la mesa — I left it in reception/on the table

    ¿cuánto se deja de propina? — how much do you leave as a tip?

    déjala, ella no tuvo la culpa — leave her alone, it wasn't her fault

    dejar mucho que desearto leave a great deal to be desired

    b) ( olvidar) to leave
    c) ( como herencia) to leave
    2)
    a) <marca/mancha/huella> to leave
    b) < ganancia> to produce
    3) ( abandonar) <novia/marido> to leave; < familia> to leave, abandon; < trabajo> to give up, leave; < lugar> to leave
    4) (+ compl)
    a) ( en cierto estado) to leave

    el avión/bus nos dejó — (Col, Ven) we missed the plane/bus

    me lo dejó en 1.000 pesos — he let me have it for 1,000 pesos

    dejar algo/a alguien estar — to let something/somebody be (colloq), to leave something/somebody alone; lado 5)

    b) (CS)
    5)
    a) ( posponer) leave

    no lo dejes para después, hazlo ahora — don't put it off o leave it until later, do it now

    b) (reservar, guardar) <espacio/margen> to leave
    6) ( permitir)

    dejar algo/a alguien + inf — to let something/somebody + inf

    déjalo entrar/salir — let it/him in/out

    ¿me dejas ir? — will you let me go?

    dejar que algo/alguien + subj — to let somebody/something + inf

    7)
    a)
    b)

    dejar caer< objeto> to drop; < comentario> to let... drop

    2.
    a) ( cesar)

    dejar de + inf — to stop -ing

    deja de llorar/importunarme — stop crying/bothering me

    b) (omitir, no hacer)

    dejar de + inf: no dejes de escribirme en cuanto llegues make sure you write as soon as you get there; no dejes de recordarles que... be sure to remind them that...; es algo que no deja de sorprenderme — it's something I still find surprising

    3.
    dejarse v pron
    1)
    a) ( abandonarse) to let oneself go
    b)

    dejarse + inf: se deja dominar por la envidia he lets his feelings of envy get the better of him; se deja convencer fácilmente he's easily persuaded; dejarse llevar por la música to let oneself be carried along by the music; no te dejes, tú también pégale (AmL exc RPl) don't just take it, hit him back (colloq); nunca te dejas ver we never seem to see you; dejarse estar (AmL): no te dejes estar you'd better do something; si nos dejamos estar vamos a perder el contrato — if we don't get our act together we'll lose the contract

    2) <barba/bigote> to grow
    3) (esp Esp fam) ( olvidar) to leave

    me dejé el dinero en casa — I left my/the money at home

    4) dejarse de (fam)

    déjate de lamentaciones/de rodeos — stop complaining/beating about the bush

    * * *
    = cease, dump, leave, let, forsake, put down, drop off, maroon, flake out, let + go of, go + cold turkey, leave off, walk out on.

    Ex: After collection has ceased (because a point of diminishing returns appears to have been reached), the cards must be put into groups of 'like' terms.

    Ex: The books may simply be laid before the librarian as they are found, ' dumped in his lap', as one writer puts it.
    Ex: Many libraries are reluctant to reclassify stock and many libraries leave stock classified according to earlier editions long after the earlier edition has been superseded.
    Ex: If the user does not know what the answer is, he stops the command chain at that point, lets the system show an intermediate display for guidance, and then continues his work.
    Ex: Indeed, she was delighted to forsake the urban reality of steel and glass, traffic and crime, aspirin and litter, for the sort of over-the-fence friendliness of the smaller city.
    Ex: The implication is that these are books to be picked up, looked at, leafed through and put down again.
    Ex: That they received regular visits from people who dropped off packages on a regular basis along with money.
    Ex: A seemingly simple tale of schoolboys marooned on an island, the novel 'Lord of the Flies' is an enigmatic and provocative piece of literature.
    Ex: The actress flaked out again and the director is trying to line up a replacement.
    Ex: For one, large areas of city were in the hands of the Mafia, who was not eager to let got of their vested interests.
    Ex: Judging by the critical responses to the article so far, it looks like the world isn't quite ready to go cold turkey on its religion addiction.
    Ex: This book takes up the thread where Volume One left off.
    Ex: There are many thankless jobs in this world, but does that mean you can just walk out on them for your own selfish reasons?.
    * como el perro del hortelano que ni come ni deja comer = a dog in the manger.
    * dejando a un lado = apart from.
    * dejar a Alguien atónito = leave + Nombre + breathless, leave + Nombre + speechless.
    * dejar a Alguien boquiabierto = leave + Nombre + gagging, make + Posesivo + eyes + pop (out).
    * dejar a Alguien colgado = hang + Nombre + out to dry.
    * dejar a Alguien embarazada = knock + Alguien + up.
    * dejar a Alguien en estado = knock + Alguien + up.
    * dejar a Alguien en la cuneta = leave + Alguien + in the lurch.
    * dejar a Alguien en la estacada = leave + Alguien + in the lurch, hang + Nombre + out to dry.
    * dejar a Alguien en la ignorancia = leave + Nombre + in the dark.
    * dejar a Alguien estupefacto = leave + Nombre + speechless, astound, make + Posesivo + eyes + pop (out).
    * dejar a Alguien inconsciente = knock + Nombre + out, knock + Nombre + unconscious.
    * dejar a Alguien patidifuso = make + Posesivo + eyes + pop (out).
    * dejar a Alguien plantado = leave + Alguien + in the lurch.
    * dejar a Alguien preñada = knock + Alguien + up.
    * dejar a Alguien que se las apañe como pueda = leave + Alguien + to sink or swim.
    * dejar a Alguien que se las apañe solo = leave + Pronombre + to + Posesivo + own devices.
    * dejar a Alguien que se las arregle solo = leave + Pronombre + to + Posesivo + own devices.
    * dejar a Alguien sin aliento = leave + Nombre + breathless, leave + Nombre + speechless.
    * dejar a Alguien sin sentido = knock + Nombre + out, knock + Nombre + unconscious.
    * dejar a Alguien sin trabajo = put + Nombre + out of work.
    * dejar a Alguien sin un duro = take + Nombre + to the cleaners.
    * dejar abierta la posibilidad de que = leave + open the possibility that.
    * dejar a la buena de Dios = leave + Nombre + out in the cold.
    * dejar a la posteridad = bequeath to + posterity.
    * dejar al descubierto = lay + bare.
    * dejar Algo a la suerte = leave + Nombre + to chance.
    * dejar Algo al azar = leave + Nombre + to chance.
    * dejar Algo al criterio de Alguien = leave + Nombre + up to.
    * dejar Algo aparcado = put + Nombre + on ice, put + Nombre + on mothballs.
    * dejar Algo completamente destrozado = leave + Nombre + in shambles.
    * dejar Algo para otro día = take + a rain cheque.
    * dejar a oscuras = cut out + light.
    * dejar aparte = leave + aside.
    * dejar a + Posesivo + suerte = strand.
    * dejar a su aire = leave to + Reflexivo, leave + unchecked.
    * dejar atónito = stun, astound.
    * dejar atrás = leave + behind, outstrip, outpace, outdistance, leave + Nombre + behind, leave by + the wayside, move on from.
    * dejar a una lado = put + Nombre + to one side.
    * dejar a un lado = put + aside, move + beyond, lay + Nombre + aside, leave by + the wayside.
    * dejar bastante que desear = fall (far) short of + ideal, leave + a lot to be desired, leave + much to be desired.
    * dejar bien claro = make + it + crystal clear, make + Reflexivo + crystal clear.
    * dejar caer = drop, dump.
    * dejar caer insinuaciones = throw + hints.
    * dejar caer un indirecta = drop + a hint.
    * dejar ciego = blind.
    * dejar claro = make + it + clear, hammer + home + message, make + plain, send + a clear signal that.
    * dejar claro que = make + the point that.
    * dejar como + estar = leave + untouched.
    * dejar con el culo al aire = leave + Nombre + out in the cold.
    * dejar constancia de = record.
    * dejar de = cease to, relax + the grip on.
    * dejar de actualizar el catálogo = close down + catalogue.
    * dejar de circular = drop out of + circulation.
    * dejar de existir = be no more.
    * dejar de fumar = stop + smoking, quit + smoking, smoking cessation.
    * dejar de funcionar = go down, cease to + function, go + belly up, flake out, go + dead, pack up.
    * dejar de gustar = go off.
    * dejar de hacer huelga = cross + the picket line.
    * dejar de hacer sufrir = put + Nombre + out of + Posesivo + misery.
    * dejar de + Infinitivo = skip + Gerundio, give up + Gerundio, stop + Gerundio.
    * dejar de lado = leave + aside, forego [forgo].
    * dejar de percatarse de = become + blind to.
    * dejar de pie = leave + standing.
    * dejar de publicarse = cease + publication.
    * dejar de remar = lie on + Posesivo + oars, rest on + Posesivo + oars.
    * dejar desamparado = leave + Nombre + out in the cold, leave + unprotected.
    * dejar de ser actual = date.
    * dejar de ser popular = outlive + Posesivo + popularity.
    * dejar de ser útil = outlive + Posesivo + usefulness.
    * dejar desguarnecido = leave + unprotected.
    * dejar de sonreír = extinguish + smile.
    * dejar desprotegido = leave + unprotected, leave + Nombre + out in the cold.
    * dejar desvalido = leave + unprotected.
    * dejar de trabajar temporalmente = career break.
    * dejar de ver = become + blind to.
    * dejar dormido = put + Nombre + to sleep.
    * dejar el agua correr = let bygones be bygones.
    * dejar el hábito = kick + the habit.
    * dejar el nido = fly + the nest, leave + the nest.
    * dejar el puesto de trabajo = resign from + Posesivo + post.
    * dejar el trabajo = resign from + Posesivo + post, quit + Posesivo + job, jump + ship.
    * dejar en adobo = marinade.
    * dejar en blanco = leave + blank.
    * dejar encargado = leave in + charge.
    * dejar en el dique seco = mothball.
    * dejar en evidencia = call + Posesivo + bluff.
    * dejar en garantía = pledge.
    * dejar en herencia = bequeath.
    * dejar en la cuneta = ditch.
    * dejar en la estacada = leave + Nombre + high and dry, be left out on a limb.
    * dejar en libertad para + Infinitivo = afford + the freedom to + Infinitivo.
    * dejar en prenda = pledge.
    * dejar en remojo = steep.
    * dejar en ridículo = make + a joke of, put + Nombre + to shame.
    * dejar en segundo plano = overshadow.
    * dejar en suspenso = put into + abeyance.
    * dejar en testamento = will.
    * dejar entrever = provide + a glimpse of, hint, insinuate, hint at, give + a hint, intimate.
    * dejar escapar a Alguien = let + Nombre + escape.
    * dejar espacio para = leave + room for.
    * dejar estupefacto = stagger.
    * dejar frío a Alguien = knock + Nombre + cold.
    * dejar frío y vacío = leave + Nombre + cold and empty.
    * dejar fuera = leave out, cut out, count + Nombre + out, leave + Nombre + out of the picture, drop + Nombre + out of the picture.
    * dejar fuera de combate = lay + Nombre + low.
    * dejar fuera del equipo = sideline.
    * dejar hecho polvo = screw + Nombre + up.
    * dejar huella = leave + Posesivo + mark, cut + a swath(e), leave + a trace, touch + Posesivo + life, leave + an impression, leave + an imprint, make + an impression.
    * dejar huellas = leave + footprints.
    * dejar huérfano = orphan.
    * dejar incompleto = leave + unfinished.
    * dejar inconsciente = overcome, knock + the hell out out of, leave + unconscious.
    * dejar indefenso = leave + unprotected.
    * dejar intacto = leave + intact, leave + untouched.
    * dejar la cuestión abierta = leave + the question open.
    * dejar la empresa = jump + ship.
    * dejar la puerta abierta a = open + the door to.
    * dejar la puerta abierta de par en par = leave + the door wide open.
    * dejar las armas = put down + weapons.
    * dejar las cosas como están = let + the matter + rest, let + sleeping dogs lie.
    * dejar las cosas tranquilas = let + sleeping dogs lie.
    * dejar las manos de uno libres de = free + Posesivo + hands from.
    * dejar la tierra en barbecho = let + farmland lie fallow.
    * dejar libertad para + Infinitivo = leave + Nombre + free to + Infinitivo.
    * dejar libre = vacate, leave + vacant.
    * dejar limpio a Alguien = take + Nombre + to the cleaners.
    * dejar lisiado = lame.
    * dejarlo a la discreción de = leave + it to the discretion of.
    * dejarlo en paz = give + it a rest, let + it drop.
    * dejarlo para última hora = leave + it until the last minute.
    * dejar los campos en barbecho = let + fields lie fallow.
    * dejar los estudios = drop out (from school), drop out of + school.
    * dejar marcado = scar.
    * dejar margen = allow + margin.
    * dejar mella = leave + an impression, touch + Posesivo + life, leave + Posesivo + mark, cut + a swath(e), leave + an imprint, make + an impression.
    * dejar mucho que desear = fall (far) short of + ideal, leave + a lot to be desired, leave + much to be desired.
    * dejar para cuando = move to + a time when.
    * dejar pasar = pass up, forego [forgo], let through.
    * dejar pasar a Alguien = let + Alguien + by.
    * dejar pasar Algo = put + Nombre + behind.
    * dejar pasar una oportunidad = forego + opportunity, miss + opportunity, pass up + opportunity, miss + chance.
    * dejar pasmado = stagger.
    * dejar paso = step + aside.
    * dejar paso (a) = give + way (to).
    * dejar pelado a Alguien = take + Nombre + to the cleaners.
    * dejar perplejo = puzzle, mystify, perplex, stump, blow + Posesivo + mind, bewilder, nonplus.
    * dejar plantado = walk out on.
    * dejar que Alguien haga las cosas a su manera = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * dejar que Alguien se las arregle solo = leave (up) to + Posesivo + own resources, leave to + Posesivo + own devices.
    * dejar que Alguien se salga con la suya = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * dejar que Alguien se vaya = let + Nombre + go.
    * dejar que desear = leave + something + to be desired, leave + a bit to be desired.
    * dejar que se pudra = leave to + rot.
    * dejar que + Subjuntivo = allow + Infinitivo.
    * dejar rastro = leave + a trace.
    * dejarse arrastrar = go with + the flow, go along with + the flow.
    * dejarse arrastrar por la corriente = go with + the flow, go along with + the flow.
    * dejarse caer = drop by, drop in, slump, droop, mosey.
    * dejarse el pellejo = play out + Posesivo + skin, work + Posesivo + butt off, sweat + blood, slog + Posesivo + guts out, give + Posesivo + all.
    * dejarse el pellejo trabajando = work + Posesivo + fingers to the bone.
    * dejarse embaucar = get + sucked in.
    * dejarse engañar = fall for, get + sucked in.
    * dejarse guiar por el instinto = fly by + the seat of + Posesivo + pants.
    * dejarse la piel = sweat + blood, work + Posesivo + butt off, slog + Posesivo + guts out, play out + Posesivo + skin.
    * dejarse la piel trabajando = work + Posesivo + fingers to the bone.
    * dejarse llevar = become + carried away by, drift along, drift, coast along, go with + the flow, let + go, go along with + the flow.
    * dejarse llevar fácilmente = be easily led.
    * dejarse llevar (por) = fall + victim to, give + way (to).
    * dejarse llevar por el instinto = fly by + the seat of + Posesivo + pants.
    * dejarse llevar por el pánico = panic.
    * dejarse llevar por la corriente = go with + the flow, go along with + the flow.
    * dejarse ver = have + visibility.
    * dejar sin cambiar = leave + unchanged.
    * dejar sin hacer = leave + undone.
    * dejar sin palabras = leave + Nombre + speechless, nonplus.
    * dejar sin poder = disempower.
    * dejar sin protección = leave + unprotected.
    * dejar sin referente a una referencia anafórica = dangle + anaphoric reference.
    * dejar sin tocar = leave + Nombre + alone, leave + Nombre + undisturbed.
    * dejar sin trabajo = put + Nombre + out of work.
    * dejar sitio (a) = make + room (for), make + way (for).
    * dejar solo = leave + Alguien + alone, leave + Nombre + alone, leave + Nombre + undisturbed.
    * dejar su impronta en = set + Posesivo + stamp on.
    * dejar tiempo = free up + time.
    * dejar tiempo libre = free up + time.
    * dejar tirado = strand, walk out on.
    * dejar tranquilo = leave + Nombre + undisturbed.
    * dejar tras sí = leave + behind.
    * dejar una cicatriz = scar.
    * dejar una huella imborrable = leave + a lasting impression, leave + a lasting memory.
    * dejar una impresión = leave with + the impression, leave + an impression, leave + an imprint, make + an impression.
    * dejar una marca = leave + Posesivo + mark.
    * dejar una pista = leave + a trace.
    * dejar (un) buen sabor de boca = leave + a good taste in + Posesivo + mouth.
    * dejar un cargo = resign + office, step down from + Posesivo + position, leave + office.
    * dejar un grato sabor de boca = leave + a good taste in + Posesivo + mouth.
    * dejar un hábito = stop + habit.
    * dejar un hueco = leave + gap.
    * dejar un mal sabor de boca = leave + a bad taste in + Posesivo + mouth.
    * dejar un puesto de trabajo = resign from + Posesivo + position.
    * dejar un reguero de = leave + a trail of.
    * dejar un sabor amargo en la boca = leave + a bitter aftertaste.
    * dejar un trabajo = quit, resign + Posesivo + post.
    * dejar vacante = leave + vacant.
    * dejar vacío = leave + vacant.
    * dejar vulnerable = leave + unprotected, leave + Nombre/Reflexivo + vulnerable.
    * desaparecer sin dejar huella = evaporate into + thin air, vanish into + thin air, disappear into + thin air, disappear without + a trace, disappear into + the blue, vanish into + the blue.
    * desaparecer sin dejar rastro = evaporate into + thin air, disappear into + thin air, disappear without + a trace, disappear into + the blue, vanish into + the blue.
    * desapareder sin dejar rastro = vanish into + thin air.
    * estar tan bueno que no se puede dejar de comer = moreish.
    * golpear a Alguien hasta dejarlo inconsciente = beat + Nombre + unconscious.
    * los efectos negativos se están dejando sentir ahora = chickens come home to roost.
    * lo tomas o lo dejas = take it or leave it.
    * no dejar a nadie fuera = inclusivity.
    * no dejar de enviar + Nombre = keep + Nombre + coming.
    * no dejar de mandar + Nombre = keep + Nombre + coming.
    * no dejar duda = leave + little doubt.
    * no dejar entrar = turn + Nombre + away, keep out.
    * no dejar ninguna duda = leave + no doubt.
    * no dejar ni un cabo suelto = tie up + all the loose ends.
    * no dejar pasar = keep out.
    * no dejar pasar la oportunidad = ride + the wave.
    * no dejar títere con cabeza = turn + everything upside down.
    * no poder dejar de mencionar = cannot but notice.
    * no poder dejar de recalcar la importancia de Algo = the importance of + Nombre + cannot be stressed too strongly.
    * no se puede dejar de recalcar el + Nombre + de = the + Nombre + of + Nombre + cannot be overemphasised.
    * no se puede dejar de recalcar el + Nombre + of = the + Nombre + of + Nombre + cannot be overstated.
    * no se puede dejar de recalcar la importancia de Algo = the importance of + Nombre + cannot be overstressed, the importance of + Nombre + cannot be overstated.
    * persona que deja un trabajo = leaver.
    * persuadir a Alguien para que deje Algo = lure away from.
    * programa + dejar de funcionar = programme + crash.
    * sin dejar huella = into thin air.
    * sin dejar nada fuera = the works!.
    * sin dejar rastro = into thin air.
    * sin dejarse amedrentar por = undaunted by.
    * sin dejarse amilanar por = undaunted by.
    * sin dejarse desanimar = undaunted.
    * sin dejarse intimidar por = undaunted by.
    * sistema + dejar de funcionar = system + crash.
    * vive y deja vivir = live and let live.

    * * *
    ■ dejar (verbo transitivo)
    A
    1 dejar en un lugar
    2 olvidar
    3 como herencia
    4 depositar: persona
    B
    1 dejar: marca, mancha etc
    2 Comercio
    C abandonar: novia, marido etc
    D
    1 en cierto estado
    2 dejar algo dicho
    E
    1 posponer
    2 reservar, guardar
    F prestar
    A
    1 permitir
    2 esperar
    B
    1 dejar paso
    2 dejar caer
    ■ dejar (verbo intransitivo)
    A deja/dejen
    B
    1 dejar de: omitir, no hacer
    2 dejar de: cesar
    ■ dejarse (verbo pronominal)
    A abandonarse
    B
    1 dejarse la barba etc
    2 dejarse + infinitivo
    C olvidar
    D dejarse de
    vt
    A
    1 (en un lugar) to leave
    ¿dónde dejaste el coche? where did you leave the car?
    déjamelo en recepción leave it in reception for me
    deja ese cuchillo, que te vas a cortar put that knife down, you'll cut yourself
    dejé un depósito I put down o left a deposit
    ¿cuánto se suele dejar de propina? how much do you normally leave as a tip?
    dejémoslo, no quiero discutir por eso let's forget o drop it, I don't want to argue about it
    déjalo ya, no le pegues más that's enough o stop it now, don't hit him any more
    déjala, ella no tuvo la culpa leave her alone o let her be, it wasn't her fault
    dejar que desear: la calidad deja bastante/mucho que desear the quality leaves rather a lot/much to be desired
    2 (olvidar) to leave
    dejó el paraguas en el tren she left her umbrella on the train
    3 (como herencia) to leave
    le dejó sus alhajas a su nieta she left her jewels to her granddaughter
    4 (depositar) ‹persona› to drop, drop … off
    dejó a los niños en el colegio she dropped the children (off) at school
    B
    1 ‹marca/mancha/huella› to leave
    deja un gusto amargo en la boca it leaves a bitter taste in the mouth
    deja viuda y tres hijos he leaves a widow and three children
    2 ( Comercio):
    no deja mucho margen it does not have a very high profit margin
    ese tipo de negocio deja mucho dinero that type of business is very lucrative o yields high returns
    C (abandonar) ‹novia/marido› to leave; ‹familia› to leave, abandon; ‹trabajo› to give up, leave; ‹lugar› to leave
    lo dejó por otro she left him for another man
    quiere dejar el ballet he wants to give up ballet dancing
    no quería dejar esa casa donde había sido tan feliz he didn't want to leave that house where he had been so happy
    te dejo, que tengo que arreglarme I must go, I have to get ready
    D (+ compl)
    dejé la ventana abierta I left the window open
    su muerte los dejó en la miseria his death left them in absolute poverty
    su respuesta me dejó boquiabierta I was astonished by her reply
    ese estilo de cine me deja frío that sort of movie leaves me cold
    el golpe lo dejó inconsciente the blow knocked o rendered him unconscious
    dejar los garbanzos en remojo leave the chickpeas to soak
    dejo el asunto en tus manos I'll leave the matter in your hands
    me dejó esperando afuera she left me waiting outside
    el avión/bus nos dejó (Col, Ven); we missed the plane/bus
    ¡déjame en paz! leave me alone!
    me lo dejó en 1.000 pesos he let me have it for 1,000 pesos
    quiero dejar esto bien claro I want to make this quite clear, I want this to be quite clear
    dejando aparte la cuestión de … leaving aside the question of …
    dejó atrás a los otros corredores she left the other runners behind
    dejar algo/a algn estar to let sth/sb be ( colloq), to leave sth/sb alone
    2
    (CS): dejar algo dicho to leave a message
    dejó dicho que lo llamaran he left a message for them to call him
    ¿quiere dejar algo dicho? do you want to leave a message?
    E
    1 (posponer) leave
    no lo dejes para después, hazlo ahora don't put it off o leave it until later, do it now
    dejemos los platos para mañana let's leave the dishes until tomorrow
    2 (reservar, guardar) to leave
    deja tus chistes para otro momento save your jokes for some other time
    dejen un poco de postre para Gustavo leave some dessert for Gustavo
    deja un margen leave a margin
    F ( Esp fam) (prestar) (+ me/te/le etc) to lend
    he salido sin dineroyo te puedo dejar algo I've come out without any money — I can lend you some o let you have some
    A
    1 (permitir) dejar algo/a algn + INF to let sth/sb + INF
    ¿me dejas ir? will you let me go?, can I go?
    déjame entrar/salir let me in/out
    siempre lo han dejado hacer lo que le da la gana they've always allowed him to do o let him do just as he pleases
    deja correr el agua let the water run, run the water
    tú déjame hacer a mí y no te preocupes you leave it to me and don't worry
    sacar del horno y dejar reposar remove from the oven and leave to stand
    dejar que algo/algn + SUBJ to let sth/sb + INF
    dejó que lo eligiera ella he let her choose, he left the choice to her
    déjame que te ayude let me help you
    no dejes que se queme la carne don't let the meat burn
    2 (esperar) dejar que algo/algn + SUBJ:
    dejar que espese la salsa allow the sauce to thicken, wait until the sauce thickens
    deja que se tranquilice un poco primero wait for him to calm down o let him calm down a bit first
    ¡deja que te agarre y vas a ver! just you wait till I get my hands on you!
    B
    1
    dejar paso to make way
    dejen paso a la ambulancia let the ambulance through, make way for the ambulance
    hay que dejar paso a las nuevas ideas we have to make way for new ideas
    2
    dejar caer ‹objeto› to drop;
    ‹comentario› to let … drop
    dejó caer la noticia de que se casaba she let it drop that she was getting married
    ■ dejar
    vi
    A
    deja/dejen: deja, me toca pagar a mí no, no, it's my turn to pay
    toma lo que te debía — deja, deja here, this is what I owed you — no, it doesn't matter o no, forget it o no, please
    dejen, no se preocupen look, leave it, don't bother
    1 (omitir, no hacer) dejar DE + INF:
    no dejes de escribirme en cuanto llegues don't forget to write o make sure you write as soon as you get there
    no deja de llamar ni un solo día he telephones every day without fail
    no dejes de recordarles que … be sure to remind them that …
    no por eso voy a dejar de decir lo que siento that won't stop me from saying what I feel
    yo no puedo dejar de sacar mis propias conclusiones I can't help but draw my own conclusions
    no deja de sorprenderme que haya venido a disculparse I still find it surprising that he came to apologize
    lo que hagan o dejen de hacer es cosa suya whatever they do or don't do is their business
    por no dejar ( Chi fam); for the sake of it
    2 (cesar) dejar DE + INF to stop -ING
    deja de llorar/importunarme stop crying/bothering me
    creía que habías dejado de fumar I thought you had given up smoking
    A (abandonarse) to let oneself go
    se ha dejado mucho desde que enviudó he's let himself go terribly since he lost his wife
    B
    1 ‹barba/bigote› to grow
    quiero dejarme el pelo largo I want to grow my hair long
    2 dejarse + INF:
    se deja dominar por la envidia he lets his feelings of envy get the better of him
    no me voy a dejar convencer tan fácilmente I am not going to be persuaded that easily
    quería besarla, pero ella no se dejó he wanted to kiss her but she wouldn't let him
    se dejó llevar por la música she let herself be carried o swept along by the music
    se dejó abatir por el desánimo she succumbed to despondency
    no te dejes, tú también pégale ( AmL exc RPl); don't just take it, hit him back ( colloq)
    ¿qué tal el postre? — se deja comer ( fam hum); what's the dessert like? — it's not bad o I've tasted worse ( colloq hum)
    de vez en cuando se dejaba caer por el club he used to drop by o into the club now and then
    nunca te dejas ver we never seem to see you
    dejarse estar: no te dejes estar you'd better do something
    si nos dejamos estar vamos a perder el contrato if we don't get our act together o get a move on we'll lose the contract, if we don't do something, we'll lose the contract ( colloq)
    C ( fam) (olvidar) to leave
    me dejé el dinero en casa I left my/the money at home
    déjate de rodeos y dime la verdad stop beating about the bush and tell me the truth
    a ver si se dejan de perder el tiempo why don't you stop wasting time
    * * *

     

    Multiple Entries:
    dejar    
    dejar algo
    dejar ( conjugate dejar) verbo transitivo
    1


    dejó a los niños en el colegio she dropped the children (off) at school;
    dejar un recado to leave a message;
    dejar propina to leave a tip;
    deja ese cuchillo put that knife down;
    déjala, ella no tuvo la culpa leave her alone, it wasn't her fault;
    dejar mucho que desear to leave a great deal to be desired
    b) ( olvidar) ‹dinero/objeto to leave;

    ¡déjalo! forget it!


    2
    a)mancha/huella/sabor to leave

    b) ganancia to produce;


    3 ( abandonar) ‹novia/marido to leave;
    familia to leave, abandon;
    trabajo to give up, leave;
    lugar to leave;

    4 (+ compl) ( en cierto estado) to leave;

    me dejó esperando afuera she left me waiting outside;
    ¡déjame en paz! leave me alone!;
    me lo dejó en 1.000 pesos he let me have it for 1,000 pesos;
    See also→ lado 3
    5

    no lo dejes para después, hazlo ahora don't put it off o leave it until later, do it now

    b) (reservar, guardar) ‹espacio/margen/comida to leave

    ( permitir)
    dejara algo/algn hacer algo to let sth/sb do sth;

    déjalo entrar let it/him in;
    deja correr el agua let the water run;
    ¿me dejas ir? will you let me go?;
    dejar que algo/algn haga algo to let sb/sth do sth;
    déjame que te ayude let me help you;
    See Also→ caer 1, See Also→ paso 1 b
    verbo intransitivo dejar de hacer algo to stop doing sth;
    dejar de fumar to give up o to stop smoking;

    no dejes de escribirme make sure you write to me
    dejarse verbo pronominal
    1

    b)

    dejarse hacer algo: se deja dominar por la envidia he lets his feelings of envy get the better of him;

    se deja influir fácilmente he's easily influenced;
    dejarse llevar por la música to let oneself be carried along by the music;
    dejarse estar (AmL);

    ( descuidarse) to be careless;
    ( abandonarse) to let oneself go
    2barba/bigote to grow
    3 dejarse de hacer algo to stop doing sth;

    4 (esp Esp fam) ( olvidar) to leave
    dejar
    1 verbo transitivo
    1 (poner en un sitio una cosa) to leave: déjalo donde estaba, leave it where it was
    no sé dónde dejé las llaves, I don't know where I left my keys
    (a una persona en un lugar) to drop off
    2 (prestar) to lend: ¿me dejas tu blusa?, may I borrow your blouse?
    3 (abandonar a un niño) to abandon
    (romper relaciones con) to leave: Carmen dejó a su novio, Carmen broke up with her boyfriend
    (una actividad) to give up: dejó de bailar, she gave up dancing
    dejar el trabajo, to leave one's job
    (desistir) to give up: lo dejé por imposible, I gave it up
    4 (autorizar, dar permiso) to let, allow: no sé si le dejarán viajar solo, I don't know if they'll let her travel unaccompanied
    dejar entrar/salir, to let in/out ➣ Ver nota en let 5 (no molestar) to leave sb alone: deja a mamá, que está descansando, leave mummy alone, she's having a rest
    6 (producir beneficios) to produce
    7 (aplazar) dejaron la visita para otro día, they put the visit off for another day
    8 (+ adjetivo: en un estado) to make
    dejar cansado, to make (sb) tired
    dejar preocupado/satisfecho, to worry/satisfy
    II v aux ( dejar de + infinitivo) to stop, give up: no deja de hablar de él, she never stops talking about him
    no dejes de llamar para avisarme, don't forget to call me
    de pronto dejó de respirar, suddenly he stoped breathing ➣ Ver nota en give y stop
    ♦ Locuciones: déjame en paz, leave me alone
    dejar dicho, to leave a word o a message
    dejar fuera, (excluir, no tener en cuenta) to leave out, omit
    dejar mucho que desear, to leave a lot to be desired: su examen dejó mucho que desear, his exam performance left a lot to be desired
    ' dejar' also found in these entries:
    Spanish:
    agotar
    - aplanar
    - aturdir
    - barbecho
    - betún
    - cabida
    - cabo
    - caer
    - callar
    - clara
    - claro
    - colgada
    - colgado
    - consistir
    - Cristo
    - dejarse
    - descendencia
    - descolgar
    - desconectarse
    - despedirse
    - desplumar
    - destartalar
    - destilar
    - desvelar
    - deteriorarse
    - enseñar
    - entrever
    - estacada
    - estampar
    - franquear
    - hoy
    - huella
    - imprimir
    - miel
    - olvidar
    - palmo
    - petrificar
    - piedra
    - pieza
    - plantar
    - plantificar
    - poltrona
    - prenda
    - rastro
    - reñir
    - reposo
    - respirar
    - sabor
    - salirse
    - señal
    English:
    abandon
    - admit
    - advance
    - advise
    - allow
    - astound
    - black out
    - blind
    - boggle
    - bowl over
    - break off
    - brew
    - brush aside
    - burner
    - butt out
    - cease
    - chuck in
    - cold
    - come off
    - consider
    - cripple
    - cut
    - cut off
    - cut out
    - dangle
    - dent
    - device
    - disable
    - dismiss
    - drop
    - drop off
    - drop out
    - dump
    - end
    - fool
    - forward
    - fox
    - free
    - gear
    - give
    - give up
    - gripping
    - imprint
    - jack in
    - jilt
    - keep
    - keep in
    - keep out
    - knock out
    - lay down
    * * *
    vt
    1. [poner] to leave, to put;
    dejó los papeles en la mesa he put o left the papers on the table;
    deja el abrigo en la percha put your coat on the hanger;
    he dejado la moto muy cerca I've left o parked my motorbike nearby;
    deja el jarrón, que lo vas a romper put that vase down or you'll break it;
    su compañero le dejó un balón perfecto y sólo tuvo que rematar a gol his team-mate played a perfect ball for him and all he had to do was tap it in
    2. [olvidar] to leave;
    dejé el paraguas en el cine I left my umbrella at the movies
    3. [encomendar]
    dejarle algo a alguien to leave sth with sb;
    le dejé los niños a mi madre I left the children with my mother
    4. Esp [prestar]
    dejar algo a alguien to lend sb sth, to lend sth to sb;
    ¿me dejas un paraguas? could you lend me an umbrella?;
    ¿nos dejarás tu casa el próximo verano? will you let us use your house next summer?
    5. [abandonar] [casa, trabajo, país] to leave;
    [tabaco, estudios] to give up; [familia] to abandon;
    dejé la fiesta a medianoche I left the party at midnight;
    dejó el tenis cuando empezó la universidad she gave up tennis when she started university;
    dejó lo que estaba haciendo para ayudarla he stopped o dropped what he was doing to help her;
    te dejo, que si no pierdo el autobús I have to leave you now, or I'll miss the bus;
    su marido la ha dejado her husband has left her;
    lo dejó por un hombre más joven she left him for a younger man;
    dejar a alguien en algún sitio [con el coche] to drop sb off somewhere;
    el avión dejó a treinta pasajeros en la primera escala thirty passengers got off (the plane) at the first stopover;
    dejar atrás a alguien to leave sb behind;
    es muy inteligente y ha dejado atrás al resto de la clase she's very intelligent and has left the rest of the class behind (her), she's very intelligent and is way ahead of the rest of the class;
    dejó atrás al resto de corredores he left the other runners behind o in his wake;
    dejar algo por imposible to give sth up as a lost cause
    6. [posponer] to leave;
    dejemos esto para la próxima reunión let's leave this matter until the next meeting;
    dejamos el viaje para diciembre we put off the journey until December;
    no dejes para mañana lo que puedas hacer hoy don't put off till o leave for tomorrow what you can do today
    7. [permitir]
    dejar a alguien hacer algo to let sb do sth, to allow sb to do sth;
    no me dejan salir, estoy castigado I'm being kept in as a punishment;
    dejar entrar/salir a alguien to let sb in/out;
    sus gritos no me dejaron dormir his cries prevented me from sleeping;
    déjame a mí, que tengo más experiencia let me do it, I'm more experienced;
    déjame a mí, yo me encargo de preparar la comida leave it to me, I'll get dinner;
    deja que tu hijo venga con nosotros let your son come with us;
    ¿me dejas ir? will you let me go?, can I go?;
    dejar correr algo to leave sth be;
    dejar pasar o [m5] escapar algo to let sth slip;
    dejó pasar tres semanas he let three weeks go by;
    el resultado final no deja lugar a dudas the final result leaves no room for doubt
    8. [reservar]
    deja algo de café para mí leave some coffee for me;
    deja algo para los demás leave some for the others;
    deja tus críticas para una mejor ocasión save your criticisms for another time
    9. [legar] to leave;
    dejar algo a alguien to leave sth to sb;
    10. [reportar] to bring;
    el negocio les deja varios millones al año the business brings them several million a year
    11. [omitir] to leave out;
    la cocina déjala de momento, ahora hay que limpiar el baño leave the kitchen for the moment, I want you to clean the bathroom now;
    dejemos aparte las introducciones y comencemos la negociación let's dispense with the introductions and get straight down to the negotiations;
    dejar algo por o [m5] sin hacer to fail to do sth;
    dejó lo más importante por resolver he left the most important question unresolved
    12. (en imperativo) [olvidar] to forget (about);
    déjalo, no importa forget it, it doesn't matter
    13. (en imperativo) [no molestar] to leave alone o in peace;
    ¡déjame, que tengo trabajo! leave me alone, I'm busy!;
    déjame tranquilo o [m5] en paz leave me alone o in peace;
    ¡deja a tu padre, está durmiendo! leave your father alone o in peace, he's sleeping!;
    déjalo estar leave it as it is, let it be
    14. (+ infinitivo)
    dejó adivinar sus intenciones she allowed her intentions to be guessed;
    lo dejó caer she dropped it;
    dejó caer que no se presentaría a las próximas elecciones he let it drop that he wouldn't be standing at the next election;
    dejó escapar una magnífica oportunidad she missed an excellent opportunity, she allowed an excellent opportunity to slip by
    15. [indica resultado] to leave;
    deja un sabor agridulce it has a bittersweet aftertaste;
    la lejía ha dejado marcas en la ropa the bleach has left stains on the clothes;
    el examen me dejó agotado I was left exhausted by the exam;
    ¡no me dejes así, cuéntame qué pasó! don't leave me guessing, tell me what happened!;
    yo dejaría la pared tal y como está I'd leave the wall as it is;
    tu comportamiento deja bastante/mucho que desear your behaviour leaves something/a lot to be desired;
    dejar algo hecho to get sth done;
    te lo dejaré hecho para el lunes I'll get it done for you by Monday;
    dejar algo como nuevo to leave sth as good as new
    16. [esperar a]
    dejar que to wait until;
    dejó que acabara de llover para salir he waited until it had stopped raining before going out;
    retirar del fuego y dejar enfriar o [m5] que se enfríe remove from the heat and allow to cool;
    deja que se calme un poco, y entonces háblale wait until she calms down a bit before you talk to her
    vi
    1. [parar]
    dejar de hacer algo to stop doing sth;
    dejó de llover it stopped raining, the rain stopped;
    ha dejado de fumar/beber he's stopped smoking/drinking;
    no deja de venir ni un solo día he never fails to come;
    poco a poco dejaron de llamarse they gradually stopped phoning one another;
    no deja de ser extraño que haga tanto calor en esta época del año it really is most strange for it to be so hot at this time of year
    2. (en negativo) [indica promesa]
    no dejar de to be sure to;
    ¡no dejes de escribirme! be sure to write to me!;
    no dejes de avisarnos si tienes algún problema be sure to tell us if you have any problem
    3. (en imperativo) [indica negación]
    deja, ya subo yo las maletas leave the cases, I'll bring them up;
    deje, señora, ya lo hago yo allow me, madam, I'll do it;
    ¿vas a volver a correr la maratón? – ¡deja, deja! ya tuve suficiente con la del año pasado are you going to run the marathon again? – don't! last year was more than enough
    * * *
    I v/t
    1 leave; estudios give up, quit fam ;
    dejar mucho que desear leave a lot to be desired;
    dejar algo para mañana leave sth until tomorrow;
    dejémoslo aquí let’s leave it here;
    ¡déjalo! persona leave him alone!; asunto drop it!
    2 ( permitir) let, allow;
    déjale marcharse let him go;
    dejar que algo ocurra let sth happen, allow sth to happen
    3 ( prestar) lend
    4 beneficios yield
    5
    :
    déjame en la esquina drop me at the corner;
    dejar caer algo drop sth
    II v/i
    1 ( parar)
    :
    dejar de hacer algo stop doing sth;
    dejar de fumar give up smoking, stop o quit smoking;
    no deja de fastidiarme he keeps (on) annoying me;
    no puedo dejar de pensar en ellos I can’t stop thinking about them
    2
    :
    no dejes de visitarnos be sure to visit us
    * * *
    dejar vt
    1) : to leave
    2) abandonar: to abandon, to forsake
    3) : to let be, to let go
    4) permitir: to allow, to permit
    dejar vi
    dejar de : to stop, to quit
    dejar de fumar: to quit smoking
    * * *
    dejar vb
    1. (en general) to leave [pt. & pp. left]
    2. (abandonar una actividad) to give up [pt. gave; pp. given]
    3. (permitir) to let [pt. & pp. let]
    4. (prestar) to lend [pt. & pp. lent]
    ¿me dejas este libro? can you lend me this book? / can I borrow this book?
    dejar caer to drop [pt. & pp. dropped]
    dejar de (involuntariamente) to stop [pt. & pp. stopped] (voluntariamente) to give up [pt. gave; pp. given]
    ¡déjame en paz! leave me alone!

    Spanish-English dictionary > dejar

  • 10 último

    adj.
    1 last, finishing, last one, hindmost.
    2 ultimate, quintessential.
    * * *
    1 last
    2 (más reciente) latest; (de dos) latter
    3 (más alejado) furthest; (más abajo) bottom, lowest; (más arriba) top; (más atrás) back
    4 (definitivo) final
    \
    a la última up to date
    a últimos de towards the end of
    por último finally
    ser lo último familiar (el colmo) to be just too much
    estar en las últimas (moribundo) to be at death's door 2 (arruinado) to be down and out
    * * *
    (f. - última)
    adj.
    1) last
    * * *
    último, -a
    1. ADJ
    1) (=final) last

    la Última Cena — (Rel) the Last Supper

    a lo último — * in the end

    ¿y qué ocurre a lo último? — and what happens in the end?

    por último — finally, lastly

    por último, el conferenciante hizo referencia a... — finally o lastly, the speaker mentioned...

    por última vezfor the last time

    2) (=más reciente)
    a) [en una serie] [ejemplar, moda, novedad] latest; [elecciones, periodo] last

    ¿has leído el último número de la revista? — have you read the latest issue of the magazine?

    los dos últimos cuadros que ha hecho no son tan innovadoreshis two latest o his latest two paintings are not so innovative

    durante la última décadain o over the last decade

    ahora último — Chile recently

    en los últimos añosin o over the last few years, in recent years

    en los últimos tiemposlately

    b) [entre dos] latter

    de los dos, este último es el mejor — of the two, the latter is the best

    hora 2), b)
    3) [en el espacio]
    a) (=más al fondo) back
    b) (=más alto) top
    c) (=más bajo) bottom, last
    d) (=más lejano) most remote, furthest
    4) (=extremo)

    en último caso, iría yo — as a last resort o if all else fails, I would go

    extremo II, 1., 2), instancia 3), remedio 2)
    5) (=definitivo)
    6)

    lo último *

    a) (=lo más moderno) the latest thing
    b) (=lo peor) the limit
    2. SM / F
    1)

    el último — the last, the last one

    ¿quién es la última? — who's the last in the queue?

    el último en salir que apague la luz — the last one to leave, turn the light off

    a la última —

    vestir
    2) *

    ¿a qué no sabes la última de Irene? — do you know the latest about Irene?

    3) Esp
    3.
    ADV Cono Sur in the last position, in the last place
    * * *
    I
    - ma adjetivo (delante del n)
    1)
    a) ( en el tiempo) last

    en el último momento or a última hora — at the last minute o moment

    ¿cuándo fue la última vez que lo usaste? — when did you last use it?

    en los últimos tiempos — recently, in recent years (o months etc)

    2)
    a) ( en una serie) last

    último aviso a los pasajeros del vuelo... — last o final call for passengers on flight...

    b) (como adv) (CS) <salir/terminar> last
    II
    - ma masculino, femenino last one

    ¿sabes la última que me hizo? — do you know what he's done to me now?

    ¿te cuento la última? — (fam) do you want to hear the latest? (colloq)

    a últimos de — (Esp) toward(s) the end of

    por último — finally, lastly

    en (Col) or (Ven) de últimas — as a last resort, if the worst comes to the worst

    a la última — (fam)

    * * *
    = last, latter, ultimate, innermost, final, back marker.
    Ex. We now come to the sixth and last condition of authorship.
    Ex. The former necessitate the constant comparison, or manipulation, of index entries rather than the linear scanning of entries in the latter.
    Ex. Abstracting and indexing data are a vital component in the communication link between the originator of information and its ultimate consumer.
    Ex. Thus a folio gathering might consist of three folio sheets, the outermost of which contained pages 1 and 12 and pages 2 and 11; the middle sheet had pages 3 and 10, 4 and 9; and the innermost sheet had pages 5 and 8, 6 and 7.
    Ex. The final index will mirror current terminology.
    Ex. I went right off Hamilton when he referred to back markers as something like 'those monkeys who get in the way' half way through the first season.
    ----
    * a la última = hip [hipper -comp., hippest -sup.], on the fast track, hipped.
    * a última hora = at the last minute, at the eleventh hour, last minute [last-minute], at the very last minute, at the very last moment, at the very last.
    * a últimas horas de la tarde = late evening.
    * a último momento = last minute [last-minute].
    * como último recurso = as a last resort, in the last resort.
    * compras de última hora = last-minute shopping.
    * con los últimos avances = state-of-the-art, leading edge.
    * dar el último empujón = go + the last mile, go + the extra mile.
    * dar el último repaso = tie + the pieces together.
    * dar los últimos retoques a = put + the finishing touches on.
    * decir la última palabra = hear + the final word, outface.
    * decisión de última hora = last-minute decision.
    * dejarlo para última hora = leave + it until the last minute.
    * de última generación = enhanced, high-tech, high-end, leading edge.
    * de última hora = last minute [last-minute], late breaking [late-breaking], up-to-the-minute, hot off the griddle.
    * de última línea = streamlined.
    * de última moda = new-fangled [newfangled].
    * de última novedad = streamlined.
    * de último grito = streamlined.
    * de último momento = last minute [last-minute].
    * durante el último año = over the last year.
    * durante los dos últimos meses = over the last couple of months.
    * durante los últimos años = over the past few years, over recent years.
    * durante los últimos + Expresión Temporal = over the past + Expresión Temporal.
    * durante los últimos + Número + años = over the last + Número + years.
    * el último = the latest + Nombre.
    * el último citado = latter.
    * el último grito = the last word, the cat's meow, the bee's knees, the cat's pyjamas, the cat's whiskers, the dog's bollocks.
    * el último pero no el menos importante = the last but by no means least.
    * en el último caso = in the latter case.
    * en el último minuto = last minute [last-minute], at the last minute.
    * en el último momento = at the eleventh hour, at the very last minute, at the very last moment, at the very last, at the last minute.
    * en las últimas = fag-end, goner.
    * en las últimas décadas = in recent decades.
    * en los dos últimos meses = over the last couple of months.
    * en los últimos años = in recent years, over the recent past, in the last few years.
    * en los últimos años de = in the last years of.
    * en los últimos días = in recent days.
    * en los últimos + Expresión Temporal = over the past + Expresión Temporal.
    * en los últimos meses = in recent months.
    * en los últimos + Tiempo = in the past + Tiempo.
    * en los últimos tiempos = latterly, in recent times, in modern times, in recent memory.
    * en última instancia = ultimately, in the long run, in the end, in the last analysis, in the last resort, in the final analysis.
    * en último término = in the last analysis, in the final analysis.
    * estar en las últimas = be on + Posesivo + last legs.
    * estudiante de último año = senior student, senior.
    * estudiante de último curso = final year student.
    * estudiante universitario de último curso = senior major.
    * hacer el último esfuerzo = go + the last mile, go + the extra mile.
    * hasta el último minuto = until the last minute.
    * hasta última hora = until the last minute.
    * información de última hora = news flash.
    * la última palabra = the last word, the last word, the bee's knees, the cat's pyjamas, the cat's meow, the cat's whiskers, the dog's bollocks.
    * la última vez = last time.
    * la última vez que = the last time.
    * lista de últimas adquisiciones = accessions list, list of current acquisitions, addition list.
    * llevar Algo a sus últimas consecuencias = take + Nombre + to its ultimate conclusion.
    * los últimos coletazos = fag-end.
    * lo último = the last word.
    * ¡maricón el último! = the devil take the hindmost.
    * nacido el último = lastborn.
    * noticia de última hora = hot off the press(es).
    * noticias de última hora = breaking news.
    * pendiente de ir a la última moda = fashion-conscious.
    * pendiente de seguir la última moda = fashion-conscious.
    * persona que toma la última decisión = decider.
    * por última vez = for the last time, one last time.
    * por último = finally, last, lastly, ultimately.
    * por último pero no menos importante = last but not least.
    * precipitación de última hora = last-minute rush.
    * prisa de última hora = last-minute rush.
    * que siempre va a la última moda = fashion-conscious.
    * que sigue la última moda = fashion-conscious.
    * sección de últimos números de publicaciones periódicas = current periodicals area.
    * seguidor de la última moda = faddish, faddy [faddier -comp., faddies -sup.].
    * ser el último grito = be all the rage.
    * ser el último mono = feel + pulled and tugged.
    * ser la última palabra = be all the rage.
    * ser la última persona del mundo que + Infinitivo = be one of the last people in the world to + Infinitivo.
    * ser lo último = be all the rage, be the pits.
    * ser lo último en = become + the next stop in.
    * ser lo último en lo que + pensar = be the last thing of + Posesivo + mind.
    * ser lo último que + ocurrir + a Alguien = be the last thing of + Posesivo + mind.
    * tener la última palabra = have + the ultimate say, have + the final say, call + the shots, be the boss, call + the tune, rule + the roost.
    * Ultima Cena, la = Last Supper, the.
    * última oportunidad, la = last chance, the.
    * última palabra + depender de = ultimate authority + rest with.
    * últimas novedades de = fresh out from.
    * Posesivo + últimas palabras = last words, Posesivo + dying last words.
    * últimas palabras que se han hecho famosas = famous last words.
    * último aliento = death rattle, Posesivo + last breath.
    * último escalafón, el = bottom rung, the.
    * último mencionado, el = last mentioned, the.
    * último nivel, el = bottom rung, the.
    * último número, el = latest issue, the.
    * último pero no el menos importante, el = final and not the least important, the.
    * último recurso = fall-back [fallback], last resort, last ditch.
    * último rincón, el = nooks and crannies.
    * últimos coletazos = Indian summer.
    * últimos ritos, los = final rites, the.
    * último suspiro = last breath.
    * último tramo, el = last leg, the.
    * último trecho, el = last leg, the.
    * una primera y última vez = a first and last time.
    * una última vez = one last time.
    * un + Nombre + a última hora de la mañana = a late morning + Nombre.
    * vestido a la última = fashion statement.
    * vestido a la última moda = fashion statement.
    * * *
    I
    - ma adjetivo (delante del n)
    1)
    a) ( en el tiempo) last

    en el último momento or a última hora — at the last minute o moment

    ¿cuándo fue la última vez que lo usaste? — when did you last use it?

    en los últimos tiempos — recently, in recent years (o months etc)

    2)
    a) ( en una serie) last

    último aviso a los pasajeros del vuelo... — last o final call for passengers on flight...

    b) (como adv) (CS) <salir/terminar> last
    II
    - ma masculino, femenino last one

    ¿sabes la última que me hizo? — do you know what he's done to me now?

    ¿te cuento la última? — (fam) do you want to hear the latest? (colloq)

    a últimos de — (Esp) toward(s) the end of

    por último — finally, lastly

    en (Col) or (Ven) de últimas — as a last resort, if the worst comes to the worst

    a la última — (fam)

    * * *
    = last, latter, ultimate, innermost, final, back marker.

    Ex: We now come to the sixth and last condition of authorship.

    Ex: The former necessitate the constant comparison, or manipulation, of index entries rather than the linear scanning of entries in the latter.
    Ex: Abstracting and indexing data are a vital component in the communication link between the originator of information and its ultimate consumer.
    Ex: Thus a folio gathering might consist of three folio sheets, the outermost of which contained pages 1 and 12 and pages 2 and 11; the middle sheet had pages 3 and 10, 4 and 9; and the innermost sheet had pages 5 and 8, 6 and 7.
    Ex: The final index will mirror current terminology.
    Ex: I went right off Hamilton when he referred to back markers as something like 'those monkeys who get in the way' half way through the first season.
    * a la última = hip [hipper -comp., hippest -sup.], on the fast track, hipped.
    * a última hora = at the last minute, at the eleventh hour, last minute [last-minute], at the very last minute, at the very last moment, at the very last.
    * a últimas horas de la tarde = late evening.
    * a último momento = last minute [last-minute].
    * como último recurso = as a last resort, in the last resort.
    * compras de última hora = last-minute shopping.
    * con los últimos avances = state-of-the-art, leading edge.
    * dar el último empujón = go + the last mile, go + the extra mile.
    * dar el último repaso = tie + the pieces together.
    * dar los últimos retoques a = put + the finishing touches on.
    * decir la última palabra = hear + the final word, outface.
    * decisión de última hora = last-minute decision.
    * dejarlo para última hora = leave + it until the last minute.
    * de última generación = enhanced, high-tech, high-end, leading edge.
    * de última hora = last minute [last-minute], late breaking [late-breaking], up-to-the-minute, hot off the griddle.
    * de última línea = streamlined.
    * de última moda = new-fangled [newfangled].
    * de última novedad = streamlined.
    * de último grito = streamlined.
    * de último momento = last minute [last-minute].
    * durante el último año = over the last year.
    * durante los dos últimos meses = over the last couple of months.
    * durante los últimos años = over the past few years, over recent years.
    * durante los últimos + Expresión Temporal = over the past + Expresión Temporal.
    * durante los últimos + Número + años = over the last + Número + years.
    * el último = the latest + Nombre.
    * el último citado = latter.
    * el último grito = the last word, the cat's meow, the bee's knees, the cat's pyjamas, the cat's whiskers, the dog's bollocks.
    * el último pero no el menos importante = the last but by no means least.
    * en el último caso = in the latter case.
    * en el último minuto = last minute [last-minute], at the last minute.
    * en el último momento = at the eleventh hour, at the very last minute, at the very last moment, at the very last, at the last minute.
    * en las últimas = fag-end, goner.
    * en las últimas décadas = in recent decades.
    * en los dos últimos meses = over the last couple of months.
    * en los últimos años = in recent years, over the recent past, in the last few years.
    * en los últimos años de = in the last years of.
    * en los últimos días = in recent days.
    * en los últimos + Expresión Temporal = over the past + Expresión Temporal.
    * en los últimos meses = in recent months.
    * en los últimos + Tiempo = in the past + Tiempo.
    * en los últimos tiempos = latterly, in recent times, in modern times, in recent memory.
    * en última instancia = ultimately, in the long run, in the end, in the last analysis, in the last resort, in the final analysis.
    * en último término = in the last analysis, in the final analysis.
    * estar en las últimas = be on + Posesivo + last legs.
    * estudiante de último año = senior student, senior.
    * estudiante de último curso = final year student.
    * estudiante universitario de último curso = senior major.
    * hacer el último esfuerzo = go + the last mile, go + the extra mile.
    * hasta el último minuto = until the last minute.
    * hasta última hora = until the last minute.
    * información de última hora = news flash.
    * la última palabra = the last word, the last word, the bee's knees, the cat's pyjamas, the cat's meow, the cat's whiskers, the dog's bollocks.
    * la última vez = last time.
    * la última vez que = the last time.
    * lista de últimas adquisiciones = accessions list, list of current acquisitions, addition list.
    * llevar Algo a sus últimas consecuencias = take + Nombre + to its ultimate conclusion.
    * los últimos coletazos = fag-end.
    * lo último = the last word.
    * ¡maricón el último! = the devil take the hindmost.
    * nacido el último = lastborn.
    * noticia de última hora = hot off the press(es).
    * noticias de última hora = breaking news.
    * pendiente de ir a la última moda = fashion-conscious.
    * pendiente de seguir la última moda = fashion-conscious.
    * persona que toma la última decisión = decider.
    * por última vez = for the last time, one last time.
    * por último = finally, last, lastly, ultimately.
    * por último pero no menos importante = last but not least.
    * precipitación de última hora = last-minute rush.
    * prisa de última hora = last-minute rush.
    * que siempre va a la última moda = fashion-conscious.
    * que sigue la última moda = fashion-conscious.
    * sección de últimos números de publicaciones periódicas = current periodicals area.
    * seguidor de la última moda = faddish, faddy [faddier -comp., faddies -sup.].
    * ser el último grito = be all the rage.
    * ser el último mono = feel + pulled and tugged.
    * ser la última palabra = be all the rage.
    * ser la última persona del mundo que + Infinitivo = be one of the last people in the world to + Infinitivo.
    * ser lo último = be all the rage, be the pits.
    * ser lo último en = become + the next stop in.
    * ser lo último en lo que + pensar = be the last thing of + Posesivo + mind.
    * ser lo último que + ocurrir + a Alguien = be the last thing of + Posesivo + mind.
    * tener la última palabra = have + the ultimate say, have + the final say, call + the shots, be the boss, call + the tune, rule + the roost.
    * Ultima Cena, la = Last Supper, the.
    * última oportunidad, la = last chance, the.
    * última palabra + depender de = ultimate authority + rest with.
    * últimas novedades de = fresh out from.
    * Posesivo + últimas palabras = last words, Posesivo + dying last words.
    * últimas palabras que se han hecho famosas = famous last words.
    * último aliento = death rattle, Posesivo + last breath.
    * último escalafón, el = bottom rung, the.
    * último mencionado, el = last mentioned, the.
    * último nivel, el = bottom rung, the.
    * último número, el = latest issue, the.
    * último pero no el menos importante, el = final and not the least important, the.
    * último recurso = fall-back [fallback], last resort, last ditch.
    * último rincón, el = nooks and crannies.
    * últimos coletazos = Indian summer.
    * últimos ritos, los = final rites, the.
    * último suspiro = last breath.
    * último tramo, el = last leg, the.
    * último trecho, el = last leg, the.
    * una primera y última vez = a first and last time.
    * una última vez = one last time.
    * un + Nombre + a última hora de la mañana = a late morning + Nombre.
    * vestido a la última = fashion statement.
    * vestido a la última moda = fashion statement.

    * * *
    último1 -ma
    A
    los últimos años de su vida the last years of her life, her last years
    en el último momento or a última hora at the last minute o moment
    2
    (más reciente): ¿cuándo fue la última vez que lo usaste? when did you last use it?, when was the last time you used it?
    su último libro es muy bueno his latest book is very good
    lo último que supe de él es que vivía en París the last I heard he was living in Paris
    la última moda the latest fashion
    los últimos estudios the latest o the most recent studies
    en los últimos tiempos recently, in recent years ( o months etc)
    B
    estaba en último lugar I was last, I was in last place
    el último tren sale a las once the last train leaves at eleven
    último aviso a los pasajeros del vuelo … last o final call for passengers on flight …
    el equipo ocupa el último puesto de la división the team is at the bottom of the division o is in last place in the division
    te lo digo por última vez I'm telling you for the last o final time
    le echaré una última mirada I'll take one last o final look
    como último recurso as a last resort
    ser lo último ( fam) (el colmo) to be the last straw o the limit; (lo más reciente) to be the latest thing
    2 ( como adv) (CS) ‹salir/terminar› last
    el que salga último que apague la luz last one out o whoever is last out, turn the light off
    llegó última en la carrera she finished last in the race
    C
    (en el espacio): en el último piso on the top floor
    en la última fila in the back row
    la última página del periódico the back page of the newspaper
    aunque tenga que ir al último rincón del mundo even if I have to go to the ends of the earth
    D
    (definitivo): es mi última oferta it's my final offer
    siempre tiene que decir la última palabra he always has to have the last word
    Compuestos:
    feminine Last Supper
    feminine late item (of news)
    feminine ( period); last resting place ( frml)
    feminine last wishes (pl), last wish
    mpl last rites o sacraments (pl)
    último2 -ma
    masculine, feminine
    last one
    era el último que me quedaba it was my last one, it was the last one I had
    el último en llegar the last (one) to arrive
    ¿quién es el último? who's last in line ( AmE) o ( BrE) in the queue?
    salió el último he was the last to leave
    el último de la lista the last person on the list
    es el último de la clase he's bottom of the class
    ¿sabes la última que me hizo? do you know what he's done to me now?
    ¿te cuento la última? ( fam); do you want to hear the latest? ( colloq)
    a últimos de ( Esp); toward(s) the end of
    por último finally, lastly
    y por último quiero decir que … and finally o lastly, I would like to say that …
    en ( Col) or ( Ven) de últimas as a last resort, if the worst comes to the worst
    a la última ( fam): siempre va a la última she's always fashionably dressed, she always wears trendy clothes
    está a la última it's the latest fashion, it's all the rage ( colloq)
    (no tener dinero) ( fam) to be broke ( colloq)
    tomar la última ( fam); to have one for the road ( colloq)
    * * *

     

    Del verbo ultimar: ( conjugate ultimar)

    ultimo es:

    1ª persona singular (yo) presente indicativo

    ultimó es:

    3ª persona singular (él/ella/usted) pretérito indicativo

    Multiple Entries:
    ultimar    
    último
    ultimar ( conjugate ultimar) verbo transitivo
    1 preparativos to complete;
    detalles to finalize
    2 (AmL frml) ( matar) to kill, murder
    último
    ◊ -ma adjetivo ( delante del n)

    1 ( en el tiempo) last;
    a última hora at the last minute o moment;

    su último libro his latest book;
    en los últimos tiempos recently;
    ¿cuándo fue la última vez que lo usaste? when did you last use it?
    2


    por última vez for the last time;
    como último recurso as a last resort;
    última voluntad last wishes (pl)
    b) ( como adv) (CS) ‹salir/terminar last

    3 ( en el espacio):

    la última fila the back row
    4 ( definitivo):

    ■ sustantivo masculino, femenino
    last one;

    es el último de la clase he's bottom of the class;
    a últimos de (Esp) toward(s) the end of;
    por último finally, lastly
    ultimar verbo transitivo
    1 (un proyecto, una tarea) to finalize
    ultimar detalles, to finalize details
    2 LAm (rematar, asesinar) to kill, finish off
    último,-a
    I adjetivo
    1 (sin otro detrás) last: éste es el último caramelo, this is the last sweet
    2 (no preferente, peor de una serie) last: es el último lugar en que habría mirado, it's the last place where I'd look
    3 (más reciente) latest
    última moda, latest fashion
    según las últimas noticias, according to the latest news
    4 (más remoto) farther: la vacuna tiene que llegar hasta la última aldea del continente, the vaccine must reach the most remote village on the continent
    5 (más alto) top
    el último piso, the top floor
    6 (definitivo) last, final: era su última oferta, it was his final offer
    mi última oportunidad, my last chance
    7 (al final de un periodo de tiempo) a últimos de mes, towards the end of the month
    II pron last one: los últimos en llegar fuimos nosotros, we were the last to arrive
    el último de la fila, the last one in the queue
    ♦ Locuciones: estar en las últimas, (un enfermo) to be at death's door
    fam (carecer de dinero, comida) to be broke
    (estar acabándose) to be about to run out
    ser lo último, to be the last
    (algo indigno, inaceptable) mendigar es lo último, having to beg is the pits
    a la última, up to the minute
    de última hora: una decisión de última hora, a last-minute decision
    una noticia de última hora, a newsflash
    por último, finally

    ' último' also found in these entries:
    Spanish:
    abajo
    - caso
    - decidir
    - ensalzar
    - faltar
    - fin
    - hasta
    - inspección
    - ligue
    - llegar
    - memoria
    - número
    - para
    - pasada
    - pasado
    - recordar
    - remedio
    - rozar
    - sprint
    - suspiro
    - término
    - última
    - arriba
    - aviso
    - el
    - en
    - extremo
    - grito
    - lugar
    - mono
    - recurso
    - rincón
    English:
    afterthought
    - bottom
    - burst
    - cancel
    - come
    - eleventh
    - enjoy
    - final
    - finally
    - height
    - hot news
    - last
    - last-ditch
    - lastly
    - latest
    - latter
    - laugh
    - LIFO
    - outermost
    - parting
    - past
    - push
    - rage
    - refer to
    - resort
    - senior
    - spurt
    - state-of-the-art
    - stave off
    - title
    - top
    - touch
    - word
    - year
    - after
    - close
    - current
    - dying
    - fail
    - inch
    - late
    - line
    - memorial
    - most
    - nook
    - scramble
    - state
    - survive
    - ultimate
    * * *
    último, -a
    adj
    1. [en una serie, en el tiempo] last;
    mi última esperanza/oportunidad my last hope/chance;
    hizo un último intento he made one last o final attempt;
    último aviso para los pasajeros… [por megafonía] (this is the) last o final call for passengers…;
    decisiones de última hora last-minute decisions;
    a última hora, en el último momento at the last moment;
    como último recurso as a last resort;
    a lo último in the end;
    lo último antes de acostarme last thing before I go to bed;
    en una situación así es lo último que haría it's the last thing I'd do in a situation like that;
    por último lastly, finally;
    ser lo último [lo final] to come last;
    [el último recurso] to be a last resort; [el colmo] to be the last straw la Última Cena the Last Supper;
    último pago final payment;
    último plazo final instalment;
    los últimos sacramentos the last sacraments;
    última voluntad last wish(es)
    2. [más reciente] latest, most recent;
    una exposición de sus últimos trabajos an exhibition of her most recent work;
    las últimas noticias son inquietantes the latest news is very worrying;
    en los últimos días/meses in recent days/months;
    la última vez que lo vi the last time I saw him, when I last saw him;
    Fam
    es lo último en electrodomésticos it's the latest thing in electrical appliances
    última hora [como título] latest, stop press;
    noticias de última hora last-minute news
    3. [más bajo] bottom;
    [más alto] top; [de más atrás] back;
    la última línea de la página the bottom o last line of the page;
    el último piso the top floor;
    la última fila the back row
    4. [más remoto] furthest, most remote;
    el último rincón del país the remotest parts of the country
    5. [definitivo]
    es mi última oferta it's my last o final offer;
    tener la última palabra en algo to have the last word on sth
    6. [primordial] ultimate;
    medidas cuyo fin último es… measures that have the ultimate goal of…
    7. RP [uso adverbial] last;
    empezaron últimos, por eso todavía no terminaron they started last, that's why they haven't finished yet;
    salí última porque me quedé conversando I was the last to leave because I stayed behind talking
    nm,f
    1. [en fila, carrera]
    el último the last (one);
    el último de la fila the last person in the Br queue o US line;
    el último de la clase the bottom of the class;
    es el último al que pediría ayuda he's the last person I'd ask for help;
    llegar/terminar el último to come/finish last;
    ser el último en hacer algo to be the last to do sth;
    a últimos de mes at the end of the month;
    ¿nos tomamos la última? shall we have one for the road?;
    estar en las últimas [muriéndose] to be on one's deathbed;
    [sin dinero] to be down to one's last penny; [sin provisiones] to be down to one's last provisions; [botella, producto] to have almost run out; Fam
    ir a la última to wear the latest fashion
    2. [en comparaciones, enumeraciones]
    este último… the latter…
    * * *
    adj
    1 last;
    ser el último en llegar be the last (one) to arrive;
    por último finally;
    está en las últimas he doesn’t have long (to live);
    a últimos de mayo at the end of May
    2 ( más reciente) latest;
    últimas noticias latest news sg ;
    estar a la última be right up to date;
    ir a la última (moda) wear the latest fashions;
    es lo último it’s the latest thing
    3 piso top atr
    * * *
    último, -ma adj
    1) : last, final
    la última galleta: the last cookie
    en último caso: as a last resort
    2) : last, latest, most recent
    su último viaje a España: her last trip to Spain
    en los últimos años: in recent years
    3)
    por último : finally
    * * *
    último1 adj
    1. (en general) last
    2. (más reciente) latest
    3. (más abajo) bottom
    último2 n last one
    ¿quién es el último? who's last in the queue?

    Spanish-English dictionary > último

  • 11 chumáu

    Chumáu, borracho. Fae munchus anus, tandu you arretrigáu na cárxel d' Aviles, taba you de cabu vares perque axindi me fixeran lus funcionarius d' aquecha teixa d'arretrigamentu que cuaxi tous yeren llexonarius que viexen fechu la guerra, menus el director que mandaba menus que you que yera un prixu enchufáu per mious hermenus lus llexonarius. El axuntu yera que you vivía nun mexor que lus oitres compañeirus, peru dientru de lu que cueye, yera un prixu que m'abayaba dientru de la cárxel con abonda más llibertá que tous lus demás. —Alcuérdume que yera pel envernu nuna nuetche chuvioxa y'enxenebrá, nun había na cárxel d'aquecha namái qu'una ucena de prixus ya tous tabamus acorripáus dientru d’una celdona, ya you yera 'l responxable de lu que pudiés xuceder achindi, que xucedíe de tou peru con munchu envidayaxe, pos lu mesmu xugabamus a les baraxes, ou endeveces tamen chumábamus vinu fasta 'l cuaxi entarrascanus, pos cuaxi tous lus funcionarius teñíalus you engayoláus per mor de que xempre taba cuaéchus falandu de couxes del Terciu, ya paime amindi que you xapíe más de la LLexón que tous echus xuntus, manque viexen fechu la guerra ya ganáranla. La LLexón foi pamindi disdi endenantes de la miou ñacencia dalgu mu xagráu, perque ‘l miou pá foi Fundador del Terciu ya LLaureáu, ya per xin daquién l'alcuerdia nomábase Xuliu Gómez Sánchez, ya perque you tamén me fexe llexonariu, per toes istis cuoxes la LLexón ye pamindi dalgu mu queríu ya mu Xagráu. Lu mesmu que per miou Melgueira ya Embruxadora Tierrina you dóu miou vida en tous lus cheldiares, pos tamén per la LLexón lu faría, ya se dalgún díe tuviexe qu'elexir ente les dous, faríalu per miou Tierrina que ye miou mesma LLexón. El casu foi qu'aquccha nuétche 'l cocineiru que yera un prixu que taba na cárxel per ser un rapiegacu fixera pa cenare fabes prietes con pataques, ya tan xaláes les encalducóu, que mu pouques enzulamus, per ixu quedóu 'n potaráu d'eches que cundu 'l funcionariu de xerviciu nus pieschóu na celdona, metiemus pa dientru 'l potaráu de fabos per xi dalgún quixés enzular d'anguna pela nuetche, comu faticáus d'endeveices fexéranus, pos teníamus la lluz toa la nuétche, ya namái que you podía matala cundu mexor nus encaldare, el casu fói, que tabamus tous acorripainus dientru de la celdona, caún al sou cheldare, pos d'angunus ya taben achucáus n'aquechus camastrus xiringantes, con lus xergonzatus esgazáus la metá d'echus y'ameruxáus de trelda per tous sous cháus, pamindi qu'aquechus camastrus yeren cameres de gochus, ya nun de prexones, peru per aquechus tempus la vida yera 'nxina, perque la Xusticia ya la LLibertá taba tan arretrigá comu lu tábanus nuexóitres. —Xeríen les déz de la nuétche cundu 'l cerroxu del portón de la celdona ureámuslu ruxir, ya don Muél un funcionariu que viexe xíu xargentu 'l Terciu, 'n bigardu de paixanu comu 'n carbayu de forti ya grandi, abrióu la porta 'l entestate ya dexóu cayer dientru la celda un esquelléticu home que traíalu en vollantres, el probetayu esgraciaín taba de moyáu lu mesmu que xi lu viexen piescáu na mar, llugar dóu él llanzárase p'achuguinar la sou mixerable vida, xegún falara 'l muñicipal que lu viexe traíu pa la cárxel, pos al paicer la tarrasca que lu l'engorochaba fixérale afogese mesmamente dellantri les ñarices del muñicipal que fora quién le xalvara la sou vida. —Aquel pingayán de home tal paicía que taba enruxuráu, per nun falar que llocu d'atechu per mor de la llabasca chuma qu'al piecer l'endubiétchara, el casu fói que don Muél díxome que lu llindiara fasta qu'escosárasele la chuma, ya xin más pallabres gulgu pieschar la porta 'l funcionariu ya dexónus dientru aquel paixanu,que namái que se xebróu 'l guardián puénxuse 'n pé comu se fora ellétricu ya comencipióu agüeyanus con lus sous güétchus arremelleus, choramicóuxus ya gafus, lu mesmu que xi quixés achuquinanus a tous nuexóitres, despós achucóuxe d'enría 'l sou camastru ya comencipipu chorar, ya tembluxar nel cheldar que queixábase con pallabres desfilbanáes ya tartexas, despós allevantóuxe comu 'n rellámpagu ya comenciplóu dar truñazus con la sou testa escontres la porta que taba forrá per dientru con champles de fierru,,coyímuslu nel escape cuenxolándulu comu mexor pudíamus, aconsexánduye que nun fixera couxes que l'amollecían, peru él texendu per xebrase de nuexóitres falaba que quería morrer, que nun escanxaríe fasta chuguinar la sou mixerable vida. Dexéi 'l paixanu cuaxi d'atechu xoxegáu na compañe d'oitres compañeirus que lu consolaben a sou maneira, ya you coléi con lus oitres que tabamus encaldáus endenantes xugandu ‘l tute unes boteches de vinu pal oltre díe. —Metandu taba xugandu, comencipiarun les caxiétches del mıou envedeyaxe nel envidayar de lus cheldares encaldáus per aquel chumáu paixanu, ya tales penxamentus allumbrárunme la lluz de qu'aquel condenáu paixanu nun quería morrer, perque se daquién quiér achuquinase nun lu faera dellantri les ñarices, senún que catará un llugar dou naide l'agüeye, lu mesmu que cundu testaróu escontres la porta, aquechus truñazus que fixera d'enría les sous manes nun yeren pal querer bramar la mochera catandu la Cadarma, aquel paixanu yera un granuxa que dalgu cataba con tous aquechus esparabanxus. —Lluéu tubiemus que dexar de xugar pa dír fasta la porta dou oitra veiz el paixanu suxetáu per dous compañeirus enfocicábase per truñala, entóus díxeme amindi mesmu qu'aquel homacu de trelda diba xodenus tou la nuétche con tantu querer truñar la porta, 'l casu fói que cheguéi xuntu d'él ya díxele que you yera 'l cabu achindi dientru, ya que xi lu que quería yera morrer que nuexóitres lu dibamus achuquinar peque dexara de faer tanta griesca. —El casu fói, que quitéi la pretina de lus mious calzones, pediyes a lus mious compañeirus las d'echus, ya metantu que con cuatru ou cincu pretines you faía un rixu llargu, 'l condenáu paixanu que xapíe más de cárxeles ya granuxeríes que tous nuexóitres xuntus, glayaba xaforáu que xín que quería morrer ya chuéu. —Cundu tuve 'l rixu corñaleiru fechu, fíxele un treizu ya punxeilu 'l paixanu nel piscuezu ya nun fexu esparabexu dangún, tal paicía que yera verdá que cataba la Cadarma, chevámuslu axin coyíu per el roncial comu pochín que yera fasta lu cabeiru la celdona dou comu a dous metrus del xuelu había un ventanalón enrexáu, ya cundu me xubí d'euría 'l camastru p'enretrigar la pretina na rexa con mires d'afogalu per la chancia, 'l probe paixanu llantandu sous rodiétches nel xuelu, chorandu comu 'n nenu examparáu, amamplenáu d'un miéu que per tou 'l sou curpu s'allumbraba, cundu comprendióu que díbamus afogalu na sou verdá de nuexa chancia, díxunus xuplicanti qu'él nun quería morrer, que taba xin trabayu, xin teixá, xin nagua, que lu que viexe fechu fora namái paquelu llanteren dientru de la cárxel, anxina ente la cárxel yal lus papelaxus de xueces ya mélicus de llocus, paxaba lus envernus abelugáu, en teixá xin goteres, camastru enxútchu, ya comedera gratis, fasta qu'achegare ‘l bon tempu, ya qu’istu mesmu fexéralu fatáus d'endeveices noitres ciodaes dandoye un bon rexultáu. —El casu foi que tous nus punximos m'allegres, ya 'l mesmu paixanu xonriyente quitóu del piscuezu 'l treizu, ya fóu desaparexondu les pretines nel mesmu encaldar que nus las apurria, ya despós preguntóunus se teñíamus dalgu qu'enzular pos taba tarazáu de fame, entóus el cocineiru puénxule 'l pote de fabes ente les sous piernes nel mesmu lleldar que l'apurría un cantezu de pan ya la cuyar, ya díxole qu'enzulara fabes fasta que se fartase. —El paixanu allugáu pela fame xentose d'euría 'l camastru conel pote ben terciáu ente sous pates, ya comencipióu escuyarapar per les fabes nun topándoles nagua xaláes, ya xin guniar pallabra con naide dexóu 'l pote escosau de potaxe, despós llapóu trés tal escomunal fartura un xarricáu d'agua del cañu del retrete, ya dexeguíu endolcóuxe nel catre con tous sous fatus puestus moyáus comu taben, ya tapánduse con una mantaxe que yera lu mesmu qu' un xacu gochu ya ruín, comencipleu con la mochera encobertoriada nel xurniéu catandu 'l xuenu. —Nun debía d'atopase ben nel sou xeitu, pos él nun faía namái que dar gueltes ya bufar encomoláu debaxu 'l mantaxu, metantu qu'el catre xiringotiábase dientru d'unus chirríus del fierru ferruñosu, ya despós d’abayucase nun mamplenáu d'encoyese y'espurrise, lleldar bufíus ya corcoubus, comencipióu queixase, primeiru xelliquín, despós con más xixa, ya per últimu llevantóuxe del camaretu encoyíu con les manes aprietandu 'l sou banduyu,que debía de tenelu mu terriu per mor del potaráu de fabes quenél nun coyíen, ya nun queríen xebrase nin per d'enría ni per d'embaxu, per ístu 'l paixanu taba que bramaba xegún el miou paicer yal de tous lus mious compañeirus, que primeiru tomámuslu en rixes, y'angunus gracioxus llanzábanye puches, munches tan gracioxes que más royír nus faíen, el probe paixanu que nun faía namái que dar gueltes pela celdona con les manes afaxandu 'l banduyu ya queixánduse ya con glayíes abondu xubíus, debía de tar envidayandu que taba dientru de la mesma ufixina del diañu, 'l agüétchar comu tous mu contentus nus reyíamus xin faele dalgún casu, dexose cayer nel xuelu llanzandu glayares tan fortes falandu que morría ya que per el amor del Faidor chamaramus un mélicu. Nun féxume falta ’mindi chamar al funcionariu, pos con tal enlloquecía folixa vienu él chuéu conún llátigu na manu, pa falagái 'l chumbu, anxina qu´ abrióu la porta don Muél enruxeráu de mala lleiche, ya coyendu 'l probe paixanu quetaba esmurgazáu nel xuelu fayendu corcóubus ya llanzandu glayíus per mor del dollor, comencipiou primeiramente ximielgándulu, que tal paicía ante les sous manes comu 'n maruxonín de trapaxus, urdenánduye qu'afogara lluéu 'l glayar, ya senún lu faía diba queixase per dalgu. Peru 'l paixanu nun atendíe más pallabres que les qu'allumbraben lus sous dollores, que nun yeren oitres qu’el falar que se morría senún chababen con priexa un mélicu. —Don Muél comprendiou que nun yera la chuma la que l'encibiétchaba, cundu le cuntamus que se viexe 'nzuláu 'l potaráu de fabes, anxina foi que tirándulu d’enría 'l camastru díxule que yera un allicuéncanu, ya que xin per él fora chindi morría xin oitres cudiáus. —Gulgunus pieschar la porta don Muél xebránduse de nuexoitres xin falar más pallabres, ya comu a la gora ou anxina, chegarun cununa camiétcha dous homes de la Cruz Roxa, ya enxamás xupe xin viexe morríu ou sanáu aquel probetayu de paixanu, pos manque ye preguntéi 'l funcionariu per él, díxome que nun xapíe nagua. TRADUCCIÓN.—Hace muchos años, estando yo prisionero en la cárcel de Avilés me habían dado el oficio de cabo de varas, porque así lo habían querido los funcionarios de aquella casa de encadenamiento, casi todos ellos habían sido legionarios en la contienda de Nuestra Patria, todos menos el director, que mandaba menos en aquel pequeño presidio que yo mismo, que era un preso enchufado por así decirlo, por mis hermanos los legionarios. —El asunto era, que yo no vivía mejor que mis compañeros de infortunio, pero dentro de lo que cabía, yo era un preso que me movía dentro de aquella cárcel, con mucha más libertad que todos los demás. —Me recuerdo que era por el invierno, en una noche fría y muy lluviosa, y no habíamos en la cárcel de aquella nada más que una docena de presos, y todos estábamos acomodados dentro de una grande celda, de la cual yo era el responsable de lo que pudiera suceder en ella, que acaecía de todo pero con mucho talento, pues lo mismo jugábamos a las cartas, y demás juegos prohibidos, que solíamos beber vino hasta casi emborracharnos, pues a todos los funcionarios yo me los tenía tan ganados, que solía conseguir de ellos muchas prohibidas cosas, y todo era por mor de que yo siempre estaba hablando con ellos de cosas del Tercio, y a mí me parecía, que yo sabía de la Legión más que todos ellos juntos, aunque hubieran hecho la guerra convirtiéndose en vencedores de la contienda. —La Legión ha sido para mí desde antes de mi propia nacencia, algo muy sagrado, porque mi padre había sido fundador y Laureado de Ella, y por si alguien se recuerda de su nombre, se llamaba Julio Gómez Sánchez, y porque yo también forme en sus filas amándola y queriéndola. Por todas estas cosas, la Legión siempre fue para mí muy sagrada y querida. Lo mismo que por mi Dulce y Embrujadora Tierrina, yo doy gustoso mi vida en todos los sucederes, pues también por la Legión lo haría, y si algún día tuviese que elegir entre las dos, lo haría por mi Tierrina que es mi propia Legión. —El caso fue que aquella noche, el cocinero que era un preso que estaba en la cárcel porque era un ladronzuelo, hiciera para cenar judías de color con patatas, y tan saladas le habían salido, que muy pocas habíamos comido, por eso quedó en la perola casi toda la cena, y cuando el funcionario de servicio nos encerró en la celda, metimos para dentro la perola de judías, por si alguno quería comer alguna por la noche como muchas voces hacíamos, pues teníamos la luz toda la noche, y nada más que yo podía apagarla cuando mejor nos pareciese. Sucedía que estabamos todos los presos dentro de aquella grande celda, y cada cual hacía lo que mejor le pareciese, algunos ya se habían acostado en aquellos camastros que se movían como columpios, con los jergones rotos la mitad de ellos, y llenos de suciedad y porquería por todas partes, para mí que aquellos inmundos camastros eran propios para los cerdos y no para las personas, pero por aquellos tiempos la vida era así, porque la Justicia y la Libertad, se encontraba tan prisionera como nosotros mismos. —Serían aproximadamente las diez de la noche, cuando el cerrojo del portón de la celda le oímos chirrear y don Manuel, un funcionario que había sido sargento del Tercio, un gigante de paisano como un roble de fuerte y grande, abrió la puerta de par en par y dejó caer dentro de la celda un esquelético hombre que traía entre sus poderosas manos lo mismo que si fuese un muñeco. El pobre desgraciado estaba de mojado, lo mismo que si lo hubiesen pescado en la mar, lugar dónde él se había lanzado para asesinar su miserable existencia, según había manifestado el municipal que le había traído a la cárcel, pues al parecer la borrachera que le envolvía, hiciérale ahogarse mismamente delante de las narices del municipal, que fuera quién le había salvado la vida. —Aquel pingajo de hombre tal parecía que no estaba bien de la mollera, por no decir que loco del todo estaba, por causa de la asquerosa borrachera que al parecer le enmadejaba. El caso fue, que don Manuel me dijo que le cuidara hasta que dejase de estar tan borracho, y sin más palabras, volvió cerrar la puerta el funcionario, dejándonos dentro aquel paisano, que nada más que el guardián se había marchado, se puso en pie con tal rapidez como si eléctrico lo fuera, y comenzó a mirarnos a todos con sus ojos sumamente abiertos y extraviados, lagrimosos y muy amenazadores, lo mismo que si pretendiese asesinarnos a todos nosotros. Después, se acostó encima de su camastro y dio comienzo a llorar desconsolado, al mismo tiempo que temblando todo él, se quejaba con palabras deshilbanadas y tartamudeantes, después se levantó con la velocidad de un relámpago, y comenzó a envestir puñando con su cabeza contra la puerta, que estaba forrada por la parte de dentro con chapas de hierro, le cogimos con rapidez consolándole como mejor supimos, a la sazón que le aconsejábamos que no hiciera cosas que le harían daño, pero él forcejeando por escaparse de entre nosotros, decía que quería morirse, y que no descansaría hasta asesinar su miserable vida. Dejé al paisano casi del todo sosegado en compañía de otros compañeros que a su manera le consolaban, y me marché con otros a jugar una partida al tute en la que antes estábamos enfrascados jugándonos unas botellas de vino para el día siguiente. —Mientras estábamos jugando, comencé a estudiar con mi pensamiento los haceres lleldados por aquel embriagado paisano, y tales encerebrares me alumbraron la luz de que aquel condenado borracho no quería morir, porque si cualquiera se quiere quitar la vida, no lo hace delante de las narices de un guardia, sino que lo más propio, es que busque un lugar donde nadie le vea, lo mismo que cuando envistiera contra la puerta, aquellos cabezazos que hiciera encima de sus manos, no eran para quererse abrir la cabeza buscando la muerte. —Aquel paisano era un verdadero granuja, que alguna cosa andaba buscando con todos aquellos espavimientos. —Muy pronto tuvimos que dejar de jugar, para ir de nuevo hasta la puerta, donde otra vez el paisano sujetado por dos compañeros se encorajinaba por querer puñarla de nuevo. Fue entonces cuando me dije a mí mismo, que aquel hombre de mierda, nos iba a fastidiar toda la noche con tanto querer puñar la puerta. El caso fue, que llegué a junto él y le dije que yo era el cabo de la celda, y en ausencia de los funcionarios yo era quién allí mandaba, y si lo que quería era morir, que nosotros mismos le íbamos asesinar para que dejase de armar tanta gresca. —El caso fue, que me quité el cinto de mis pantalones, a la par que les pedía a mis compañeros los de ellos, y mientras que con cuatro o cinco cinturones estaba haciendo una larga cuerda, el condenado de paisano que sabía más de cárceles que todos nosotros juntos, gritaba alterado que sí, que quería morirse y luego. —Cuando tuve la cuerda cornalera echa, le hice un lazo y se lo colgué al paisano del pescuezo, no haciendo espavimento alguno, tal parecía que era cierto que andaba buscando la muerte. Le llevamos así cogido por el ronzal como pollino que era, hasta el final de la celda, donde como a dos metros del suelo, había un enorme ventanal enrejado con fuertes hierros, cuando me subí encima del camastro para amarrar la cuerda en las rejas con miras de ahorcarlo en broma, el pobre paisano plantó sus rodillas en el suelo, y llorando desconsoladamente como un niño desamparado, plagado de un tenebroso miedo que por todo su cuerpo se alumbraba, nos dijo suplicante que él no quería morir, que no tenía trabajo, ni casa, ni a nadie, que lo que hubiera hecho había sido nada más que para que le metiesen en la cárcel, así era que entre la cárcel y los papeleos de jueces y de médicos de locos, se pasaba los inviernos resguardado en casa sin gotera, camastro seco y comida gratis, hasta que llegase el buen tiempo, y que esto mismo ya lo hubiera hecho varias veces en otras ciudades de la Patria, donde le habían proporcionado un estupendo resultado. —El caso fue, que todos nos pusimos muy alegres, y hasta el mismo paisano sonriente, se quitó de su cuello el dogal, que fue desaparejando los cinturones en el mismo suceder que nos los daba, y después como si no hubiese pasado nada, nos preguntó si teníamos algo de comer, pues estaba muerto de hambre, entonces el cocinero muy rápido, le puso la perola de judías entre sus piernas, en el suceder que le daba un trozo de pan y una cuchara, le dijo, que comiese judías hasta que se hartara. —El paisano atenazado por el hambre, se sentó encima del camastro con el perol bien terciado entre sus piernas y comenzó a embutirse grandes cucharadas de judías, no encontrándolas al parecer nada saladas, y sin hablar con nadie palabra, dejó al perol sin nada del potaje, después se bebió tras descomunal hartura, un grande jarro de agua del cano del retrete, y seguidamente se enroscó en su catre, con todas sus ropas puestas mojadas como estaban, y tapándose con una manta que era lo mismo que un saco sucio y malo, comenzó con la cabeza también tapada, a buscar el descanso en el sueño. —No debía de encontrarse muy bien en su sitio, pues no hacía nada más que dar vueltas, así como resoplar incomodado debajo de aquella cerda manta, mientras que el desvencijado catre continuamente se movía, dentro de un chirriar de hierros viejos y herrumbrosos, y después de dar muchísimas vueltas, de encogerse y estirarse, y hacer resoplinos y saltos, comenzó a quejarse, primero muy quedamente, después con más fuerza, y por último se levantó del camastro muy encogido y con sus manos apretando desesperado el estómago, que debía de tenerle muy lleno, por la causa del enorme perol de judías que en él no cabían, y no querían salirse ni por encima ni por debajo, por esto el pobre paisano estaba que explotaba, según mí parecer y el de todos mis compañeros, que primero lo tomamos en risas, y algunos graciosos le lanzaban sátiras, y muchas de ellas eran tan picarescas y ocurrentes, que más gracia y regocijo nos hacían, el desdichado paisano que no hacía nada más que dar vueltas por la celda, con las manos atajando su barriga y quejándose a grandes voces, debía de estar lleno de terror pensando, que se encontraba dentro de la misma oficina del mismo diablo, al observar como todos nosotros muy contentos y gozosos, nos estabamos riendo sin hacerle el menor caso. Dejose caer entonces en el suelo, lanzando gritos muy fuertes y arrollicándose a la par que decía que se moría, y que por el amor del Hacedor llamáramos a un médico. —No me hizo falta a mí llamar al funcionario, pues con tal enloquecido escándalo vino él presto armado con un látigo en la mano, para acariciarle el lomo, nada más que abrió la puerta don Manuel rabiado y con mala leche, cogió al pobre paisano que estaba tirado en el suelo dando voces lastimosas dentro de endemoniados revolcones de dolor, primeramente le sacudió con fuerza, pues tal parecía entre sus manos como un muñeco de trapo, le ordenó que dejase de dar más voces sino quería darlas por algo, pero el paisano no atendía a mas palabras que las que le alumbraban sus propios dolores, que no eran otras que el decir que se moría sino llamaban con rapidez a un médico. —Don Manuel comprendió que no era la borrachera la que lo ataba en aquel estado, cuando nosotros le dijimos que se hubo comido todo el perol de judías. Así fue, que tirándole de mala manera encima de su camastro, le dijo que era un indeseable de la peor calaña, y que si por él fuese, allí mismo se moriría como un perro. —Volvió a cerrar la puerta don Manuel, alejándose de nosotros sin decir más palabras, y como a un tiempo de una hora más o menos, llegaron con una camilla dos hombres de la Cruz Roja y se lo llevaron. Ya jamás supe más de él, no supe si muriera o sanara aquel desgraciado de paisano, pues aunque le pregunté al funcionario, me dijo que no sabía nada.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > chumáu

  • 12 atarabazar

    Atarabazar es cuando las leches se cuajan, pero no precisamente la leche entera, quiero decir, la leche que no ha sido privada de sus natas o grasas, ya que cuando esto sucede, se denomina lleichi cuátcha (leche cuajada). Pero se llama tarabazá a la leche que con anterioridad ha sido mazá (batida), con el fin de extraerle la manteca. Para mazar el lleiche (sacarle la manteca a la leche), en los tiempos d'endenantes se hacía por medio de dos procedimientos en mis aldeas. Uno era usando las caramañolas ou camtimples (lecheras) y el otro el más ancestral, dentro de unos odres hechos con el pelleyu (pellejo) de corderos o cabritos, denominados butiétchus, donde se introducía la leche dentro de ellos, se hinchaban de aire y luego se movía el butiétchu siempre en la misma dirección hasta que se le arrancaba la manteca a la leche. Más tarde esa leche mazá escosá de manteiga cundu chegaba ‘l cuátchu yera cundu se nomaba chétche tarabazá. (Batida y limpia de manteca, cuando llegaba a cuajar se le llamaba leche tarabazá). Esta leche tarabazá al decir de las gentes más antiguas de mis aldeas, que todas tenían algo de médicos, por ser éstos tan escasos e inalcanzables, cuento que decían mis gentes que la leche tarabazá era la bebida más sana y refrescante, capaz de curar por sí sola, tous lus amolexíus del ventrún ya 'l estómadu. (Todos los males del vientre y el estómago). Esta palabra me da pie para contarles muy someramente lo que hizo un tío mío, hermano de mi madre, una mañana que apremiado por su esposa, mazaba sudorosamente un butiétchu de leche. Llamábase mi tío que ya en la paz del Hacedor descansa, Manuel el Indiano, y a pesar de ser del todo analfabeto, sabía más letra que el propio Cervantes, y era más agudo que el panzudo Sancho. Más de catorce años había estado en La Argentina, y al fin como todo buen asturiano retornó a su querida aldea, cuando yo aun todavía no había nacido. Pero según mi madre, hizo mi tío la entrada triunfal en la aldeina dándoselas de indiano rico, y al parecer según se descubrió más tarde, no traía en su poder nada más que una pequeña cantidad de dinero que le había dado otro tío mío también hermano de mi madre, que éste sí que había hecho una caudalosa fortuna, criando ganado en un extenso rancho, que al decir de mi tío Manuel, era más grande que todo nuestro concejo junto. Rondaba los cuarenta años cuando mi tío, portando dos enormes maletas, una sonrisa amplia y prometedora, que no la haría por el bien que le habían rodado sus asuntos, sino tal vez por enseñar a propios y extraños, su fuerte y hermosa dentadura, donde se enseñoreaban una docena de relucientes dientes de oro que unido a su enorme reloj y su gruesa cadena de oro, le avalaban como indiano bétchau de cuartus. (Rico de dineros). Muy posible mi tío, deduzco yo ahora, al comprender que en las américas no podía, o no sabía hacer la riqueza que había con tanto ahínco buscado, maduró en aquellas lejanas tierras la inteligente idea, de lograr conquistar en sus aldeas, alguna moza heredera de rica casería. Así pues, según mi madre, mi tío se paseaba y pavoneaba por toda la comarca, luciendo estupendos trajes de corte y moda muy americanos, a la par que hacía entrever con mucho disimulo, que poseía negocios en La Argentina, donde retornaría nada más que encontrase una linda muchacha que fuera de su agrado, para convertirla sin pérdida de tiempo en su esposa. Y como diñéiru chama 'l diñeiru (dinero llama al dinero) pronto mi tío lograba casarse con la moza más rica de la aldea, que era tal riqueza en aquellos tiempos, prados, tierras y ganados, cosas que hoy se encuentran en mis aldeas abandonados. Una vez casado el bueno de mi tío, volvía a inventarse otra historia, que era que la revolución que por aquella época se había formado en La Argentina, se apropiara de sus negocios y le habían dejado completamente sin nada. A partir de aquí poco a poco su esposa ayudaba abiertamente por su suegro que se veía en lenguas mofosas de las gentes y se consideraba que también había sido engañado, digo que entre hija y padre le fueron sometiendo y dominando, y aunque mi tío en principio intentó imponerse y hacer valer su papel de marido, de nada le sirvió, y tuvo que someterse a la tiranía continua a que le sometían su mujer y suegro, sino quería perder lo que tan hábilmente había cazado. Extenderme más en cosas de mi tío, seria fomentar una larga historia que no cuadra en este libro que ha nacido para diccionario, por eso retornaré a la mañana por mi presenciada, en que el bueno de mi tío mazaba la leche sudoroso y desesperado, atacado en todo instante por la continua riña de su esposa, que con la chingüa mexoriaba per él, lu mesmu que se fora un enllordiáu fatu. (Que con la lengua le hacía mucho daño al tratarle como si fuese un verdadero pingajo). Aquel día era lunes, y por lo tanto habla mercado como todas las semanas en la capital del concejo, a donde todas las aldeanas bajaban a vender los huevos, la manteca, los cuayaus (cuajados), etc., etc., y mercar a la vez los enreus (cosas) que se necesitaban para toda la semana. Ya era tarde y mi tía necesitaba aquella última manteca que mi tío con tanto trabajo estaba mazando, y como tardaba según mi tía más de la cuenta, empezó a insultarle de esta manera: —Entaina Manolu, ya deíxate de carpir, ya amazuca la lleiche con más priexa, perque paeme a mín que yes más ñatiu qu'un neniquín d'entamu. (Apúrate Manolo, déjate de protestar, de suspirar, de quejarte, y bate la leche con más prisa, porque me parece a mí, que eres más inútil que un niño de pecho). Nada le respondió mi tío, aunque seguía haciendo su trabajo maldiciendo y murmarando palabras que no entendía, pero otra vez volvió su esposa a la carga diciéndole: —Nun se xempre lu dixe you, que nun tenes llixa namái que pa xurniar trés el fuéu estingarraún nel escanu, ya p'encalducar mamplenáus de puches ya gavitus. (No si siempre lo he dicho yo, que no tienes fuerza, alma, etc., nada más que para estar dormitando detrás del fuego acostado en el escaño, y para hacer muchos razonamientos, protestas y cuentos sin ningún valor). Mi tío no le respondía a sus insultos y el pobre seguía mazando la leche sin detenerse, y de vez en cuando le daba pequeños golpecitos al butiétchu (odre) mirándole al trasluz, para comprobar si ya estaba la manteca hecha. Otra goxada (cesta grande) de ofensivos insultos le lanzó mi tía de esta forma en el parejo que se estaba atando el moño:—Non pos comu nun me faigas la mazaura lluéu, xúrutelu pe lu más xagráu qu'ista semana vas fumaretiar pel ráu del bracu, perque nun tenu treti 'l tabacu de la Villa axín nus esmuelguemus a tochazus. (No pues como no me hagas la manteca luego, te lo juro por lo más sagrado que toda esta semana vas a fumar por el rabo del cerdo, porque no he de traerte el tabaco de la Villa así nos degollemos a palos). —Quiero destacar, que si algún vicio desencaldaba (desarmaba) a mi tío, era precisamente el de ser un fumador empedernido, ya que yo le he visto en muchas ocasiones fumar hasta las hojas de los artos y de las patatas, pues él afirmaba, que tales hojas bien mauras y'enxuchinas (bien maduras y muy secas), tenían un ligero parecido con el tabaco. Por tal razón, cuando escuchó a su esposa amenazarle con que no le iba traer el tabaco para la semana, se sulfuró de tal modo y manera, que cesando de mazar, se levantó airado de encima del garbetu (tronco nudoso de madera donde se suele partir la leña) donde en la caleya 'l lláu de sou teixá taba xentáu mazuchandu (en la calleja al lado de su casa estaba sentado haciendo la manteca) y dirigiéndose endemoniadamente rabioso hacia su mujer con el butiétchu (odre) entre sus manos, que tendría dentro de él sobre unos diez litros de leche, digo, que levantando con enloquecida fuerza el odre con entrambas manos en el alto, se lo estrapachóu (reventó) en medio de la cabeza, poniéndola toda enllordá ya pingandu de lleiche (sucia y mojada de leche), en el parexu lleldar que che falaba. (En el parejo hacer que le decía): ¡El pior ya más rencuayu ñegociu que fexe 'n miou vida, fó 'l xunetame cuatigu nisti fedientu caxoriu que m'aconsexu 'l diañu, paraxona mútcher con chingua tan enllordiá comu la troya de gochu, fiona del útre tou pá, qu’el Llucifer tara nus enfernus amagostandoi lus prietus fégadus que teñía. Cámbiate de fatucus agora mesmu ya cola con la manteiga ya lus güevus pal merquéu, senún quiés que acuétcha la maniega con tous echus, ya faígate una tortítcha con tous xuntus en metá la mochera de choba que tenes, ya senún me trás el tabacu pa casa nun tomes, perque se lu fás ya nun me trás el tabacu, ten prexente que vas adepriender per primeira vez, quién ye Manuel el lndianu! (El peor y más ruin negocio que hice en toda mi vida, fue el haberme unido contigo en este hediondo casorio que me ha aconsejado el demonio, enredadora y mala mujer, con la lengua más sucia que la porquería del cerdo, hija del buitre de tu padre, que Lucifer estará en los infiernos quemándole los negros hígados que tenía. Múdate las ropas ahora mismo y márchate con la manteca y los huevos para el mercado, sino quieres que coja la cesta con todos ellos y te haga una tortilla estrapallándutelus d'enría la mótcheira de llobona que tenes. (Rompiéndotelos encima de la cabeza de loba que tienes). Y sino me traes el tabaco para casa no me tornes, porque si vienes sin él, ten presente que por primera vez vas a saber quién es Manuel el Indiano.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > atarabazar

  • 13 ir

    v.
    1 to go.
    ir hacia el sur/al cine to go south/to the cinema
    ir en autobús/coche to go by bus/car
    ir andando to go on foot, to walk
    ¡vamos! let's go!
    2 to be gradually.
    ir haciendo algo to be (gradually) doing something
    va anocheciendo it's getting dark
    3 to go.
    le va bien en su nuevo trabajo things are going well for him in his new job
    su negocio va mal his business is going badly
    ¿cómo te va? how are you doing?
    4 to go.
    estas tazas van con estos platos these cups go with these saucers
    5 to go, to belong.
    esto no va ahí that doesn't go o belong there
    6 to go, to leave (marcharse).
    irse a to go to
    ¡vete! go away!
    El bus va por el camino The bus goes down the road.
    7 to go (to search).
    ir (a) por algo/alguien to go and get something/somebody, to go and fetch something/somebody (peninsular Spanish)
    8 to go (to consume, to disappear).
    se ha ido la luz there's been a power cut
    9 to be going (intención).
    ir a hacer algo to be going to do something
    te voy a echar de menos I'm going to miss you
    10 to get (to change).
    ir a mejor/peor to get better/worse
    11 to work.
    la manivela va floja the crank is loose
    la televisión no va the television isn't working
    12 to be meant (comentario, indirecta).
    ir por alguien to be meant for somebody, to be aimed at somebody
    13 to suit (clothes).
    irle (bien) a alguien to suit somebody
    esta camisa no va con esos pantalones this shirt doesn't go with these trousers
    14 to do (tratamiento).
    irle bien a alguien to do somebody good
    15 to like, to care.
    no me va el pop I don't like pop music (peninsular Spanish)
    ni me va ni me viene I don't care one way or the other
    16 to attend.
    Ricardo va en las tardes Richard attends in the afternoons.
    17 to be doing, to make out.
    Me va bien I am doing well.
    18 to keep on, to keep.
    Ir caminando Keep on walking.
    19 to go for.
    Me va bien el negocio The business goes well for me
    20 to match.
    Estas medias van These socks match.
    * * *
    IR
    Present Indicative
    voy, vas, va, vamos, vais, van.
    Imperfect Subjunctive
    Past Indicative
    Present Subjunctive
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    Imperative
    ve (tú), vaya (él/Vd.), vayamos (nos.), id (vos.), vayan (ellos/Vds.).
    * * *
    verb
    - ir a pie
    - irse
    * * *
    Para las expresiones ir de vacaciones, ir de veras, ir dado, irse de la lengua, ver la otra entrada.
    1. VERBO INTRANSITIVO
    1) (=marchar)
    a) [indicando movimiento, acción] to go

    ¿has ido alguna vez a Quito? — have you ever been to Quito?

    ¿a qué colegio vas? — what school do you go to?

    esta carretera va a Huesca — this road goes to Huesca, this is the road to Huesca

    ir con tiento — to go carefully {o} cautiously

    ¡ya voy!, ¡ahora voy! — coming!, I'll be right there!

    ¿quién va? — (Mil) who goes there?

    b) [indicando la forma de transporte]

    ir [andando] — to walk, go on foot

    tuvimos que ir andando — we had to walk {o} go on foot

    ¿vas a ir andando o en autobús? — are you walking or going by bus?

    ir en [avión] — to fly

    ir en [bicicleta] — to ride

    ir a [caballo] — to ride

    fui en [coche] — I went by car, I drove

    ir a [pie] — to walk, go on foot

    fui en [tren] — I went by train {o} rail

    c) [con complemento]
    d)

    ir (a) [por] — to go and get

    voy por el médico — I'll go and fetch {o} get the doctor

    voy a por él[a buscarle] I'll go and get him; [a atacarle] I'm going to get him

    solo van a por las pelas* they're only in it for the money

    2) [indicando proceso]
    a) [persona]

    ¿cómo va el paciente? — how's the patient doing?

    el enfermo va mejor — the patient is improving {o} doing better

    b) [acción, obra] to go

    ¿cómo va el ensayo? — how's the essay going?, how are you getting on with the essay?

    ¿cómo va el partido? — what's the score?

    ¿cómo va eso? — how are things (going)?

    todo va bien — everything's fine, everything's going well

    los resultados van a mejor — the results are improving {o} getting better

    c)

    ir [por], ¿te has leído ya el libro? ¿por dónde vas? — have you read the book yet? whereabouts are you? {o} how far have you got?

    3) [indicando manera, posición]
    4) (=extenderse) to go, stretch

    la pradera va desde la montaña hasta el mar — the grasslands go {o} stretch from the mountains to the sea

    [en lo que] va de año — so far this year

    5) [indicando distancia, diferencia]

    ¡lo que va del padre al hijo! — what a difference there is between father and son!, father and son are nothing like each other!

    de 7 a 9 van 2 — the difference between 7 and 9 is 2; [en resta] 7 from 9 leaves 2

    6) [indicando acumulación]
    7) [en apuestas]

    ¿cuánto va? — how much do you bet?

    8) (=vestir)

    ¿con qué ropa {o} cómo fuiste a la boda? — what did you wear to the wedding?

    iba de rojo — she was dressed in red, she was wearing red

    etiqueta 2)
    9)

    irle a algn —

    a) [indicando importancia]
    b) [indicando situación]

    ¿cómo te va? — how are things?, how are you doing?

    ¿cómo te va en los estudios? — how are you getting on with your studies?

    ¡que te vaya bien! — take care!

    c) (=sentar) to suit

    ¿me va bien esto? — does this suit me?

    d) * (=gustar)

    le va al Cruz Azul Méx (Dep) he supports Cruz Azul

    10) [seguido de preposición]
    ir con (=acompañar, combinar) to go with ir de

    ¿de qué va la película? — what's the film about?

    no sabe de qué va el rollo* he doesn't know what it's all about

    va de intelectual por la vida* he acts the intellectual all the time

    ¿de qué vas? — * what are you on about? *

    ir para

    va para los 40 — he's getting on for 40, he's knocking on 40

    ir por [indicando intención]

    eso no va por usted — I wasn't referring to you, that wasn't meant for you

    ¡va por los novios! — (here's) to the bride and groom!

    ir tras to go after
    11) [otras locuciones]

    [a lo que] iba — as I was saying

    ir a algn [con] algo, siempre le iba con sus problemas — he always went to her with his problems

    [¿dónde] vas?, -¿le regalamos un equipo de música? -¿dónde vas? con un libro tiene bastante — "shall we give him a stereo?" - "what do you mean? a book is fine"

    -¿le pido disculpas? -¿dónde vas? deja que sea él quien se disculpe — "shall I apologize?" - "what are you talking about? let him be the one to apologize"

    si vamos a [eso] — for that matter

    pues, a eso voy — that's what I mean, that's what I'm getting at

    es el [no] va más — * it's the ultimate

    ir de mal en [peor] — to go from bad to worse

    ir a lo [suyo] — to do one's own thing; pey to look after Number One

    ir y [venir], era un constante ir y venir de ambulancias — ambulances were constantly coming and going

    cuando tú vas, yo ya he venido — I've been there before, I've seen it all before

    ir [y], ahora va y me dice que no viene — now he goes and tells me he's not coming

    fue y se marchó Méx * he just upped and left *

    lejos 1., 1)
    12) [exclamaciones]
    ¡vaya! [indicando sorpresa] well!; [indicando enfado] damn!

    ¡vaya! ¿qué haces tú por aquí? — well, what a surprise! what are you doing here?

    ¡vaya, vaya! — well I'm blowed! *

    ¡vaya coche! — what a car!, that's some car!

    ¡vaya susto que me pegué! — I got such a fright!, what a fright I got!

    ¡vaya con el niño! — that damn kid! *

    ¡vamos! [dando ánimos] come on!; [para ponerse en marcha] let's go!

    ¡vamos! ¡di algo! — come on! say something!

    vamos, no es difícil — come on, it's not difficult

    una chica, vamos, una mujer — a girl, well, a woman

    es molesto, pero ¡vamos! — it's a nuisance, but there it is

    ¡qué va!

    -¿no me vas a echar la bronca? -no, qué va — "you're not going to tell me off, are you?" - "of course I'm not"

    ¿perder la liga? ¡qué va, hombre! — lose the league? you must be joking!

    2.
    VERBO AUXILIAR
    ir a ({+ infin}) to go

    vamos a hacerlo[afirmando] we are going to do it; [exhortando] let's do it

    ¿cómo lo iba a tener? — how could he have had it?

    ¡no lo va a saber! — of course he knows!

    ¿no irás a decirme que no lo sabías? — you're not going to tell me you didn't know?

    ¿no irá a soplar? — ** I hope he's not going to split on us *

    no vaya a [ser] que..., no salgas no vaya a ser que venga — don't go out in case she comes

    ir ({+ gerund})

    ¿quién va ganando? — who's winning?

    ¡voy corriendo! — I'll be right there!

    id pensando en el tema que queréis tratar — be {o} start thinking about the subject you want to deal with

    voy comprendiendo que... — I am beginning to see that...

    ir ({+ participio})
    3.
    See:
    * * *
    1.
    verbo intransitivo
    1)
    a) (trasladarse, desplazarse) to go

    iban a caballo/a pie — they were on horseback/on foot

    Fernando! - voy!Fernando! - (just) coming! o I'll be right there!

    voy al mercado — I'm going to the market, I'm off to the market (colloq)

    ¿adónde va este tren? — where's this train going (to)?

    ¿tú vas a misa? — do you go to church?

    ir de compras/de caza — to go shopping/hunting

    ¿por dónde se va a...? — how do you get to...?

    a eso voyI'm just coming o getting to that

    ¿dónde vas/va/van? — (Esp fam) ( frente a una exageración)

    ¿dónde vas con tanto pan? — what are you doing with all that bread?

    ¿dejamos 500 de propina? - dónde vas! — shall we leave 500 as a tip? - you must be joking o kidding!

    ir a por alguien — (Esp)

    ha ido a por su madre — he's gone to get his mother, he's gone to pick his mother up

    ten cuidado, que va a por ti — watch out, he's out to get you o he's after you

    ir por or (Esp) a por algo: voy (a) por pan I'm going to get some bread; no irla con algo (RPl fam): no la voy con tanta liberalidad I don't go along with all this liberalism; no me/le va ni me/le viene (fam) (no me, le concierne) it's none of my/his/her business; (ne me, le afecta) it doesn't affect me/him/her; allí donde fueres haz lo que vieres — when in Rome, do as the Romans do

    b) ( asistir) to go to

    ya va al colegio/a la universidad — she's already at school/university

    ir a + inf: ¿has ido a verla? have you been to see her?; ve a ayudarla — go and help her; ver tb v aux I

    3)

    irle a alguien con algo: no le vayas con tus problemas don't bother him with your problems; le fue a la maestra con el chisme — she went and told the story to the teacher

    4)
    a) (al arrojar algo, arrojarse)

    tírate del trampolín - allá voy! — jump off the board! - here I go/come!

    b) (Jueg)

    ahí van otros $2.000 — there's another $2,000

    ahí va! — (Esp fam)

    eso va por ti tambiénthat goes for you too o and the same goes for you

    6) ( estar en juego) (+ me/te/le etc)
    7) (fam) (hablando de acciones imprevistas, sorprendentes)

    ¿van cómodos? — are you comfortable?

    ¿irán bien aquí los vasos? — will the glasses be safe here?

    ir de algo: iban de largo they wore long dresses; voy a ir de Drácula I'm going to go as Dracula; iba de verde — she was dressed in green

    ¿de qué vas, tía? ¿te crees que somos tontos o qué? — (Esp arg) hey, what are you playing at? do you think we're stupid or something?

    va de guapo/genio por la vida — (Esp arg) he really thinks he's good-looking/clever

    11) (Esp fam) ( tratar)

    ¿de qué va la novela? — what's the novel about?

    12) camino/sendero ( llevar)

    ir a algo — to lead to something, to go to something

    13) (extenderse, abarcar)
    14) (marchar, desarrollarse)

    ¿cómo va el enfermo/el nuevo trabajo? — how's the patient doing/the new job going?

    va de mal en peor — it's going from bad to worse;; (+ me/te/le etc)

    ¿cómo te va? — how's it going?, how are things? (colloq), what's up? (AmE colloq)

    ¿cómo les fue en Italia? — how was Italy?, how did you get on in Italy?

    me fue mal/bien en el examen/la entrevista — I did badly/well in the exam/the interview

    ¿cómo le va con el novio? — how's she getting on with her boyfriend?

    15) (en juegos, competiciones)

    ¿cómo van? - 3-1 — what's the score? - 3-1

    voy ganando yo — I'm ahead, I'm winning

    ir por algo: ¿por dónde van en historia? where have you got (up) to in history?; ¿todavía vas por la página 20? — are you still on page 20?

    ir para algo: vamos para viejos! we're getting on o old!; va para los cincuenta she's going on fifty; ya va para dos años que... — it's getting on for two years since...

    18) (sumar, hacer)

    con éste van seis — six, counting this one

    en lo que va del or (Esp) de año/mes — so far this year/month

    lo que va de un hermano a otro! — (fam) it's amazing the difference between the two brothers! (colloq)

    21) (CS) (depender, radicar)
    22)
    a) ( deber colocarse) to go

    ¿dónde van las toallas? — where do the towels go?

    qué va! — (fam)

    ¿has terminado? - qué va! — have you finished? - you must be joking!

    ¿se disgustó? - qué va! — did she get upset? - not at all!

    ¿va con mayúscula? — is it written with a capital letter?

    ¿va con acento? — does it have an accent?

    c) (RPl) ( estar incluido)
    23)
    a) ( combinar)
    b) (sentar, convenir) (+ me/te/le etc)
    c)
    24) (Esp arg) ( gustar) (+ me/te/le etc)
    25) (Méx) (tomar partido por, apoyar)

    irle a algo/alguien — to support something/somebody

    26) vamos
    a) (expresando incredulidad, fastidio)

    vamos! ¿eso quién se lo va a creer? — come off it o come on! who do you think's going to believe that?

    b) (intentando tranquilizar, animar, dar prisa)

    vamos, mujer, dile algo — go on, say something to him

    vamos, date prisa! — come on, hurry up!

    dar el vamos a algo — (Chi) to inaugurate something

    desde el vamos — (RPl fam) from the word go

    c) (al aclarar, resumir)

    eso sería un disparate, vamos, digo yo — that would be a stupid thing to do, well, that's what I think anyway

    vamos, que no es una persona de fiar — basically, he's not very trustworthy

    es mejor que el otro, vamos — it's better than the other one, anyway

    27) vaya
    a) (expresando sorpresa, contrariedad)

    vaya! se me ha vuelto a caer!oh no o (colloq) damn! it's fallen over again!

    b) (Esp) ( para enfatizar)
    c) (al aclarar, resumir)

    vaya, que los hay peores — well, I mean there are plenty worse

    2.
    ir v aux
    1)

    ir a + inf —

    2)
    a) (para expresar tiempo futuro, propósito) to be going to + inf

    va a hacer dos años que... — it's getting on for two years since...

    b) (en propuestas, sugerencias)

    vamos a ver ¿cómo dices que te llamas? — now then, what did you say your name was?

    bueno, vamos a trabajar — all right, let's get to work

    3)
    a) (al prevenir, hacer recomendaciones)

    cuidado, no te vayas a caer — mind you don't fall (colloq)

    lleva el paraguas, no vaya a ser que llueva — take the umbrella in case it rains

    ¿qué iba a pensar el pobre? — what was the poor man supposed o meant to think?

    ¿quién iba a ser si no? — who else could it have been?

    ¿no irá a hacer alguna tontería? — you don't think she'll go and do something stupid, do you?

    6)

    ¿te acuerdas? - no me voy a acordar! — do you remember - of course I do o how could I forget?

    ¿dormiste bien? - qué voy a dormir! — did you sleep well?- how could I?

    ¿por qué la voy a ayudar? — why should I help her?

    ir + ger: poco a poco irá aprendiendo she'll learn little by little; a medida que va subiendo as it rises; tú puedes ir comiendo you can start eating; ya puedes ir haciéndote a la idea you'd better get used to the idea; la situación ha ido empeorando — the situation has been getting worse and worse

    3.
    irse v pron
    1) ( marcharse) to leave

    ¿por qué te vas tan temprano? — why are you leaving o going so soon?

    bueno, me voy — right then, I'm taking off (AmE) o (BrE) I'm off

    se han ido de viaje — they're away, they've gone away

    anda, vete por ahí — (fam) get lost! (colloq); (+ me/te/le etc)

    no te me vayas, quiero hablar contigo — (fam) don't run away, I want to talk to you (colloq)

    2) (consumirse, gastarse)

    cómo se va el dinero! — I don't know where the money goes!; (+ me/te/le etc)

    3) ( desaparecer) mancha/dolor to go

    se ha ido la luz — the electricity's gone off; (+ me/te/le etc)

    ¿se te ha ido el dolor de cabeza? — has your headache gone?

    4) (salirse, escaparse) líquido/gas to escape; (+ me/te/le etc)
    5) (euf) ( morirse) to slip away (euph)
    6) (caerse, perder el equilibrio) (+ compl)

    irse de boca/espaldas — to fall flat on one's face/back

    7) (andarse, actuar) (+ compl)

    vete con cuidado/tacto — be careful/tactful

    8)
    a) (CS) ( en naipes) to go out
    b) (RPl) ( en una asignatura) tb
    9) (Andes, Ven) medias to run
    * * *
    = attend, go, run, go over, saunter, come, go forth.
    Ex. He was awarded the bachelor's degree, magna cum laude, from Harvard University, and he attended Rutgers Library School where he graduated first in his class.
    Ex. It was 'exceedingly inconvenient' because the books were entered in it 'where no person who goes to consult the catalogue would expect to find them'.
    Ex. Arabic numerals are used to denote further divisions, in an integral manner, running from 1 to 9999, as necessary.
    Ex. Compassion shadowed the trustee's face -- she could see he was desperate -- and compassion was in her voice as she answered: 'All right, I'll go over this afternoon'.
    Ex. She sauntered back to her desk, intending to work, and was a little perturbed to find that she could not work.
    Ex. This article urges children's librarians to attack 'aliteracy' (lack of a desire to read) as well as illiteracy by taking programmes, e.g. story hours, to children who do not come to libraries.
    Ex. Finally six men agreed to go forth in their underclothes and nooses around their necks in hopeful expectation that their sacrifice would satisfy the king's bloodlust and he would spare the rest of the citizens.
    ----
    * algo va mal = something is amiss.
    * ¡allá voy! = here I come!.
    * a punto de irse a pique = on the rocks.
    * cosas + ir bien = things + go well.
    * descanso para ir al baño = bathroom break.
    * despedirse de Alguien deseándole que todo vaya bien = wish + well.
    * donde fueres haz lo que vieres = when in Rome (do as the Romans do).
    * el no va más = the be all and end all.
    * empezar a ir bien = fall into + place.
    * empezar a irse al garete = be on the skids.
    * empezar a irse al garete, empezar a empeorar = hit + the skids.
    * grupo de usuarios al que va dirigido = target user group.
    * ir a = get to, turn to, refer to, be out to, head for, come to, take + a trip to, go to.
    * ir a casa de = make + house calls.
    * ir acompañado de = come with.
    * ir a continuación de = follow in + the footsteps of.
    * ir a contra reloj = race against + time, race against + the clock.
    * ir a cuestas de = piggyback [piggy-back].
    * ir a dar un paseo = go for + a stroll.
    * ir a + Infinitivo = be to + Infinitivo.
    * ir a jucio = stand + trial, stand for + trial.
    * ir a jucio, ser juzgado, ser procesado = stand for + trial.
    * ir a la baja = be down.
    * ir a la bancarrota = go + belly up.
    * ir a la cárcel = serve + time.
    * ir a la escuela = go to + school.
    * ir a la guerra = go to + war.
    * ir a la par = proceed + in parallel.
    * ir a la par con = go + hand in hand (with), go + hand in glove with.
    * ir a las mil maravillas = go + great guns, go from + strength to strength, grow from + strength to strength, be fine and dandy.
    * ir a la zaga = trail, trail behind, lag + behind.
    * ir al centro = go + downtown.
    * ir al cine = go to + the cinema, movie-going.
    * ir al grano = cut to + the chase.
    * ir a lo seguro = play it + safe.
    * ir al pub = go to + the pub.
    * ir al teatro = go to + the theatre, theatre-going.
    * ir a + Lugar = trot off + Lugar.
    * ir al unísono = be hand in hand.
    * ir al unísono con = go + hand in hand (with), go + hand in glove with.
    * ir a otro sitio = go + elsewhere.
    * ir a pie = leg it.
    * ir a por = go for.
    * ir a por todas = go for + broke, shoot (for) + the moon.
    * ir a tientas y a ciegas = bump around + in the dark, fumble.
    * ir a toda velocidad = hurtle.
    * ir a un Lugar en coche = drive out to.
    * ir aun más lejos = go + a/one step further.
    * ir a un Sitio sin prisa = mosey.
    * ir a ver = drop in on, check out.
    * ir a ver a Alguien = say + hi.
    * ir a ver a Alguien a su casa = home-visiting.
    * ir bien = go + well, do + well, go + strong.
    * ir bien encaminado = be on the right track.
    * ir cada vez mejor = go from + strength to strength, grow from + strength to strength, go + great guns.
    * ir con = go with, come with.
    * ir con la corriente = go with + the flow, go along with + the flow.
    * ir con la nueva ola = ride + wave.
    * ir con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * ir con retraso con respecto a = lag + behind.
    * ir contracorriente = go against + the flow.
    * ir corriendo = hot-foot it to.
    * ir corriendo a = dash off to, run off to.
    * ir cuesta abajo = go + downhill.
    * ir de... a... = proceed from... to....
    * ir de... a = make + transition from... to..., range from... to..., go from... to..., work from... to, stretch from... to..., ricochet from... to.
    * ir de acampada = camp.
    * ir de aquí a allá = go out and about.
    * ir de aquí para allá = ply, bustle, jump, live out of + a suitcase, run + here and there.
    * ir de aquí para allá sin rumbo fijo = freewheel.
    * ir de compras = go + shopping.
    * ir de copas = go for + a drink.
    * ir de + Dirección = work from + Dirección.
    * ir de excursión = hike.
    * ir de excursión por la montaña = go + tracking.
    * ir de la mano = go + hand in hand (with), be hand in hand.
    * ir delante = lead + the way.
    * ir de mal en peor = go from + bad to worse.
    * ir demasiado lejos = overstate + case, go + too far.
    * ir de paquete = pillion riding, ride + pillion .
    * ir de perlas = come up + a treat, work + a treat, go down + a treat.
    * ir de putas = whoring.
    * ir descaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir de tranqui = play it + cool.
    * ir detrás de = chase after, lag + behind.
    * ir de un sitio a otro = shunt between.
    * ir de un sitio para otro = run around.
    * ir de vacaciones = go on + vacation, go on + holidays.
    * ir de viaje de novios = honeymoon.
    * ir dirigido a = be geared to, target, aim at.
    * ir en = ride.
    * ir en aumento = be on the increase.
    * ir en bici = bike.
    * ir en bicicleta = cycle.
    * ir encaminado hacia = be on + Posesivo + way to.
    * ir en caravana = go in + (a) convoy, drive in + (a) convoy.
    * ir en contra de = contravene, fly in + the face of, go against, militate against, stand in + contrast to, tell against, be at odds with, work at + cross purposes, be at cross purposes, turn against, play against, be contrary to, run up against, work against, set against, run + counter to, run + contrary to, be at loggerheads with, argue against, stand in + sharp contrast to, speak against, run + afoul of, fall + afoul of.
    * ir en contra de la corriente = go against + the flow.
    * ir en contra de la ley = be against the law.
    * ir en contra del reloj = race against + time, race against + the clock.
    * ir en contra del sentido común = violate + common sense.
    * ir en contra del sistema = buck + the system.
    * ir en contra del tiempo = race against + time, race against + the clock.
    * ir en contra de todos + Posesivo + principios = violate + principle.
    * ir en detrimento de los intereses = prejudice + interests.
    * ir en el asiento trasero = pillion riding, ride + pillion .
    * ir en moto = bike.
    * ir en paralelo con = run + parallel to.
    * ir entre = go between.
    * ir hacia = head for.
    * ir hacia atrás = page + backward.
    * ir hacia delante = page + forward.
    * ir hecho un desastre = look like + drag + through a hedge backwards, look like + the wreck of the Hesperus.
    * irle Algo a Alguien = fare.
    * irle a Uno = make out.
    * ir mal = go + wrong.
    * ir mal encaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir marcha atrás = back up.
    * ir más allá = go + one stage further.
    * ir más allá de = go beyond, go + deeper than, transcend, get beyond, go far beyond, move + beyond, take + Nombre + a/one step further/farther, go + past.
    * ir más allá de las posibilidades de Alguien = be beyond + Posesivo + capabilities.
    * ir más despacio = slow down, slow up.
    * ir más lejos = go + one stage further.
    * ir montado en + Vehículo = ride + Vehículo.
    * ir muy atrasado = be way behind schedule.
    * ir muy por detrás de = be far behind.
    * ir pegado a = hug.
    * ir poco más allá de + Infinitivo = go little further than + Gerundio.
    * ir por ahí = go + (a)round, be out and about, get out and about.
    * ir por buen camino = be on the right track.
    * ir por detrás = be behind, trail, trail behind, lag.
    * ir por detrás de = lag + behind.
    * ir por el buen camino = be right on track.
    * ir por mal camino = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir primero = lead + the way.
    * ir rápido = fly.
    * ir retrasado con el trabajo = be behind in + Posesivo + work.
    * ir rumbo a = be on the road to.
    * irse = depart, make + departure, quit + Lugar, take + departure, go off, wend + Posesivo + way, leave, go away, take + Posesivo + leave, be gone, head off, walk out, make + a quick getaway.
    * irse a casa = go + home.
    * irse a freír espárragos = naff off.
    * irse a la cama = retire + at night.
    * irse a la mierda = naff off.
    * irse a la porra = go + pear-shaped, go down + the tube, go down + the drain.
    * irse al carajo = go + pear-shaped, go to + shit.
    * irse al cuerno = naff off.
    * irse al diablo = naff off.
    * irse al garete = go + kaput, be kaput, be up the spout.
    * irse al traste = come + unstuck, go + kaput, be kaput, go down + the tube, go down + the drain, go to + shit, be up the spout.
    * irse al trasto = go + pear-shaped.
    * irse a paseo = naff off.
    * irse a pique = founder, bite + the dust, give up + the ghost, come + unstuck, go + pear-shaped, go + kaput, be kaput, go + haywire, go down + the tube, go down + the drain, be up the spout.
    * irse a tomar por culo = naff off.
    * irse corriendo = dash off, shoot off.
    * irse de casa = leave + home.
    * irse de jarana = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de juerga = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de la lengua = spill + the beans, shoot + Posesivo + mouth off, let + the cat out of the bag, blow + the gaff.
    * irse de marcha = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de parranda = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de picos pardos = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse derecho a = make + a beeline for.
    * irse de vacaciones = vacation.
    * irse enojado dando zapatazos = stomp away.
    * irse inadvertidamente = slip away.
    * irse la cabeza = go + bananas.
    * írsele a Uno Algo de las manos = get out of + hand.
    * írsele a Uno el santo al cielo = lose + track of time, it + go + right/straight out of + Posesivo + mind.
    * írsele la cabeza = go off + Posesivo + head.
    * írsele la mano a Uno = overplay + Posesivo + hand.
    * irse para siempre = go + forever.
    * irse por las ramas = go off + the track, get off + the track, go off on + another track, fly off on + a tangent, go off on + a tangent, wander off + track, wander off + topic, go off at + a tangent.
    * irse por la tangente = wander off + track, wander off + topic, go off on + a tangent, go off at + a tangent, go off + the track, get off + the track, fly off on + a tangent.
    * ir sobre ruedas = go off without + a hitch.
    * ir sobre seguro = be on secure ground, play it + safe.
    * ir tirando = get along + in the world, shuffle along, tick over, muddle along, keep + the wolves from the door.
    * ir todavía más lejos = go + a/one step further.
    * ir todo bien = be fine.
    * ir todo de maravilla = come up + roses.
    * ir unido a = go with + the territory (of), come with + the territory (of).
    * ir viento en popa = go from + strength to strength, grow from + strength to strength, go + great guns.
    * ir volando = hurtle, hot-foot it to.
    * ir y venir = come and go.
    * ir zumbando = whiz.
    * no tener que ir muy lejos = not have to look far.
    * no voy a aguantarlo más = not going to take it any more.
    * para que vayamos pensando = food for thought.
    * partido de ida = away game.
    * pendiente de ir a la última moda = fashion-conscious.
    * persona que va al cine = moviegoer [movie-goer].
    * público al que va dirigido = intended audience, subject audience, target audience, targeted audience.
    * que van dirigidos hacia el exterior = outbound.
    * quién iba a decir entonces que... = little did + Verbo + then that....
    * ser hora de irse = be time to go.
    * ser lo que a Uno le va = be (right) up + Posesivo + alley.
    * situación + irse de las manos = things + get out of hand.
    * si vamos a eso = for that matter.
    * todo ir bien = all + be + well with the world.
    * va a = gonna [going to].
    * vete a la mierda = fuck off.
    * véte al carajo = drop dead!.
    * véte al cuerno = drop dead!.
    * vete a tomar por culo = fuck off.
    * ya ir siendo hora de que = be high time (that/to/for), be about time (that).
    * * *
    1.
    verbo intransitivo
    1)
    a) (trasladarse, desplazarse) to go

    iban a caballo/a pie — they were on horseback/on foot

    Fernando! - voy!Fernando! - (just) coming! o I'll be right there!

    voy al mercado — I'm going to the market, I'm off to the market (colloq)

    ¿adónde va este tren? — where's this train going (to)?

    ¿tú vas a misa? — do you go to church?

    ir de compras/de caza — to go shopping/hunting

    ¿por dónde se va a...? — how do you get to...?

    a eso voyI'm just coming o getting to that

    ¿dónde vas/va/van? — (Esp fam) ( frente a una exageración)

    ¿dónde vas con tanto pan? — what are you doing with all that bread?

    ¿dejamos 500 de propina? - dónde vas! — shall we leave 500 as a tip? - you must be joking o kidding!

    ir a por alguien — (Esp)

    ha ido a por su madre — he's gone to get his mother, he's gone to pick his mother up

    ten cuidado, que va a por ti — watch out, he's out to get you o he's after you

    ir por or (Esp) a por algo: voy (a) por pan I'm going to get some bread; no irla con algo (RPl fam): no la voy con tanta liberalidad I don't go along with all this liberalism; no me/le va ni me/le viene (fam) (no me, le concierne) it's none of my/his/her business; (ne me, le afecta) it doesn't affect me/him/her; allí donde fueres haz lo que vieres — when in Rome, do as the Romans do

    b) ( asistir) to go to

    ya va al colegio/a la universidad — she's already at school/university

    ir a + inf: ¿has ido a verla? have you been to see her?; ve a ayudarla — go and help her; ver tb v aux I

    3)

    irle a alguien con algo: no le vayas con tus problemas don't bother him with your problems; le fue a la maestra con el chisme — she went and told the story to the teacher

    4)
    a) (al arrojar algo, arrojarse)

    tírate del trampolín - allá voy! — jump off the board! - here I go/come!

    b) (Jueg)

    ahí van otros $2.000 — there's another $2,000

    ahí va! — (Esp fam)

    eso va por ti tambiénthat goes for you too o and the same goes for you

    6) ( estar en juego) (+ me/te/le etc)
    7) (fam) (hablando de acciones imprevistas, sorprendentes)

    ¿van cómodos? — are you comfortable?

    ¿irán bien aquí los vasos? — will the glasses be safe here?

    ir de algo: iban de largo they wore long dresses; voy a ir de Drácula I'm going to go as Dracula; iba de verde — she was dressed in green

    ¿de qué vas, tía? ¿te crees que somos tontos o qué? — (Esp arg) hey, what are you playing at? do you think we're stupid or something?

    va de guapo/genio por la vida — (Esp arg) he really thinks he's good-looking/clever

    11) (Esp fam) ( tratar)

    ¿de qué va la novela? — what's the novel about?

    12) camino/sendero ( llevar)

    ir a algo — to lead to something, to go to something

    13) (extenderse, abarcar)
    14) (marchar, desarrollarse)

    ¿cómo va el enfermo/el nuevo trabajo? — how's the patient doing/the new job going?

    va de mal en peor — it's going from bad to worse;; (+ me/te/le etc)

    ¿cómo te va? — how's it going?, how are things? (colloq), what's up? (AmE colloq)

    ¿cómo les fue en Italia? — how was Italy?, how did you get on in Italy?

    me fue mal/bien en el examen/la entrevista — I did badly/well in the exam/the interview

    ¿cómo le va con el novio? — how's she getting on with her boyfriend?

    15) (en juegos, competiciones)

    ¿cómo van? - 3-1 — what's the score? - 3-1

    voy ganando yo — I'm ahead, I'm winning

    ir por algo: ¿por dónde van en historia? where have you got (up) to in history?; ¿todavía vas por la página 20? — are you still on page 20?

    ir para algo: vamos para viejos! we're getting on o old!; va para los cincuenta she's going on fifty; ya va para dos años que... — it's getting on for two years since...

    18) (sumar, hacer)

    con éste van seis — six, counting this one

    en lo que va del or (Esp) de año/mes — so far this year/month

    lo que va de un hermano a otro! — (fam) it's amazing the difference between the two brothers! (colloq)

    21) (CS) (depender, radicar)
    22)
    a) ( deber colocarse) to go

    ¿dónde van las toallas? — where do the towels go?

    qué va! — (fam)

    ¿has terminado? - qué va! — have you finished? - you must be joking!

    ¿se disgustó? - qué va! — did she get upset? - not at all!

    ¿va con mayúscula? — is it written with a capital letter?

    ¿va con acento? — does it have an accent?

    c) (RPl) ( estar incluido)
    23)
    a) ( combinar)
    b) (sentar, convenir) (+ me/te/le etc)
    c)
    24) (Esp arg) ( gustar) (+ me/te/le etc)
    25) (Méx) (tomar partido por, apoyar)

    irle a algo/alguien — to support something/somebody

    26) vamos
    a) (expresando incredulidad, fastidio)

    vamos! ¿eso quién se lo va a creer? — come off it o come on! who do you think's going to believe that?

    b) (intentando tranquilizar, animar, dar prisa)

    vamos, mujer, dile algo — go on, say something to him

    vamos, date prisa! — come on, hurry up!

    dar el vamos a algo — (Chi) to inaugurate something

    desde el vamos — (RPl fam) from the word go

    c) (al aclarar, resumir)

    eso sería un disparate, vamos, digo yo — that would be a stupid thing to do, well, that's what I think anyway

    vamos, que no es una persona de fiar — basically, he's not very trustworthy

    es mejor que el otro, vamos — it's better than the other one, anyway

    27) vaya
    a) (expresando sorpresa, contrariedad)

    vaya! se me ha vuelto a caer!oh no o (colloq) damn! it's fallen over again!

    b) (Esp) ( para enfatizar)
    c) (al aclarar, resumir)

    vaya, que los hay peores — well, I mean there are plenty worse

    2.
    ir v aux
    1)

    ir a + inf —

    2)
    a) (para expresar tiempo futuro, propósito) to be going to + inf

    va a hacer dos años que... — it's getting on for two years since...

    b) (en propuestas, sugerencias)

    vamos a ver ¿cómo dices que te llamas? — now then, what did you say your name was?

    bueno, vamos a trabajar — all right, let's get to work

    3)
    a) (al prevenir, hacer recomendaciones)

    cuidado, no te vayas a caer — mind you don't fall (colloq)

    lleva el paraguas, no vaya a ser que llueva — take the umbrella in case it rains

    ¿qué iba a pensar el pobre? — what was the poor man supposed o meant to think?

    ¿quién iba a ser si no? — who else could it have been?

    ¿no irá a hacer alguna tontería? — you don't think she'll go and do something stupid, do you?

    6)

    ¿te acuerdas? - no me voy a acordar! — do you remember - of course I do o how could I forget?

    ¿dormiste bien? - qué voy a dormir! — did you sleep well?- how could I?

    ¿por qué la voy a ayudar? — why should I help her?

    ir + ger: poco a poco irá aprendiendo she'll learn little by little; a medida que va subiendo as it rises; tú puedes ir comiendo you can start eating; ya puedes ir haciéndote a la idea you'd better get used to the idea; la situación ha ido empeorando — the situation has been getting worse and worse

    3.
    irse v pron
    1) ( marcharse) to leave

    ¿por qué te vas tan temprano? — why are you leaving o going so soon?

    bueno, me voy — right then, I'm taking off (AmE) o (BrE) I'm off

    se han ido de viaje — they're away, they've gone away

    anda, vete por ahí — (fam) get lost! (colloq); (+ me/te/le etc)

    no te me vayas, quiero hablar contigo — (fam) don't run away, I want to talk to you (colloq)

    2) (consumirse, gastarse)

    cómo se va el dinero! — I don't know where the money goes!; (+ me/te/le etc)

    3) ( desaparecer) mancha/dolor to go

    se ha ido la luz — the electricity's gone off; (+ me/te/le etc)

    ¿se te ha ido el dolor de cabeza? — has your headache gone?

    4) (salirse, escaparse) líquido/gas to escape; (+ me/te/le etc)
    5) (euf) ( morirse) to slip away (euph)
    6) (caerse, perder el equilibrio) (+ compl)

    irse de boca/espaldas — to fall flat on one's face/back

    7) (andarse, actuar) (+ compl)

    vete con cuidado/tacto — be careful/tactful

    8)
    a) (CS) ( en naipes) to go out
    b) (RPl) ( en una asignatura) tb
    9) (Andes, Ven) medias to run
    * * *
    = attend, go, run, go over, saunter, come, go forth.

    Ex: He was awarded the bachelor's degree, magna cum laude, from Harvard University, and he attended Rutgers Library School where he graduated first in his class.

    Ex: It was 'exceedingly inconvenient' because the books were entered in it 'where no person who goes to consult the catalogue would expect to find them'.
    Ex: Arabic numerals are used to denote further divisions, in an integral manner, running from 1 to 9999, as necessary.
    Ex: Compassion shadowed the trustee's face -- she could see he was desperate -- and compassion was in her voice as she answered: 'All right, I'll go over this afternoon'.
    Ex: She sauntered back to her desk, intending to work, and was a little perturbed to find that she could not work.
    Ex: This article urges children's librarians to attack 'aliteracy' (lack of a desire to read) as well as illiteracy by taking programmes, e.g. story hours, to children who do not come to libraries.
    Ex: Finally six men agreed to go forth in their underclothes and nooses around their necks in hopeful expectation that their sacrifice would satisfy the king's bloodlust and he would spare the rest of the citizens.
    * algo va mal = something is amiss.
    * ¡allá voy! = here I come!.
    * a punto de irse a pique = on the rocks.
    * cosas + ir bien = things + go well.
    * descanso para ir al baño = bathroom break.
    * despedirse de Alguien deseándole que todo vaya bien = wish + well.
    * donde fueres haz lo que vieres = when in Rome (do as the Romans do).
    * el no va más = the be all and end all.
    * empezar a ir bien = fall into + place.
    * empezar a irse al garete = be on the skids.
    * empezar a irse al garete, empezar a empeorar = hit + the skids.
    * grupo de usuarios al que va dirigido = target user group.
    * ir a = get to, turn to, refer to, be out to, head for, come to, take + a trip to, go to.
    * ir a casa de = make + house calls.
    * ir acompañado de = come with.
    * ir a continuación de = follow in + the footsteps of.
    * ir a contra reloj = race against + time, race against + the clock.
    * ir a cuestas de = piggyback [piggy-back].
    * ir a dar un paseo = go for + a stroll.
    * ir a + Infinitivo = be to + Infinitivo.
    * ir a jucio = stand + trial, stand for + trial.
    * ir a jucio, ser juzgado, ser procesado = stand for + trial.
    * ir a la baja = be down.
    * ir a la bancarrota = go + belly up.
    * ir a la cárcel = serve + time.
    * ir a la escuela = go to + school.
    * ir a la guerra = go to + war.
    * ir a la par = proceed + in parallel.
    * ir a la par con = go + hand in hand (with), go + hand in glove with.
    * ir a las mil maravillas = go + great guns, go from + strength to strength, grow from + strength to strength, be fine and dandy.
    * ir a la zaga = trail, trail behind, lag + behind.
    * ir al centro = go + downtown.
    * ir al cine = go to + the cinema, movie-going.
    * ir al grano = cut to + the chase.
    * ir a lo seguro = play it + safe.
    * ir al pub = go to + the pub.
    * ir al teatro = go to + the theatre, theatre-going.
    * ir a + Lugar = trot off + Lugar.
    * ir al unísono = be hand in hand.
    * ir al unísono con = go + hand in hand (with), go + hand in glove with.
    * ir a otro sitio = go + elsewhere.
    * ir a pie = leg it.
    * ir a por = go for.
    * ir a por todas = go for + broke, shoot (for) + the moon.
    * ir a tientas y a ciegas = bump around + in the dark, fumble.
    * ir a toda velocidad = hurtle.
    * ir a un Lugar en coche = drive out to.
    * ir aun más lejos = go + a/one step further.
    * ir a un Sitio sin prisa = mosey.
    * ir a ver = drop in on, check out.
    * ir a ver a Alguien = say + hi.
    * ir a ver a Alguien a su casa = home-visiting.
    * ir bien = go + well, do + well, go + strong.
    * ir bien encaminado = be on the right track.
    * ir cada vez mejor = go from + strength to strength, grow from + strength to strength, go + great guns.
    * ir con = go with, come with.
    * ir con la corriente = go with + the flow, go along with + the flow.
    * ir con la nueva ola = ride + wave.
    * ir con mucho ojo = keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned, keep + Posesivo + eyes (wide) open.
    * ir con retraso con respecto a = lag + behind.
    * ir contracorriente = go against + the flow.
    * ir corriendo = hot-foot it to.
    * ir corriendo a = dash off to, run off to.
    * ir cuesta abajo = go + downhill.
    * ir de... a... = proceed from... to....
    * ir de... a = make + transition from... to..., range from... to..., go from... to..., work from... to, stretch from... to..., ricochet from... to.
    * ir de acampada = camp.
    * ir de aquí a allá = go out and about.
    * ir de aquí para allá = ply, bustle, jump, live out of + a suitcase, run + here and there.
    * ir de aquí para allá sin rumbo fijo = freewheel.
    * ir de compras = go + shopping.
    * ir de copas = go for + a drink.
    * ir de + Dirección = work from + Dirección.
    * ir de excursión = hike.
    * ir de excursión por la montaña = go + tracking.
    * ir de la mano = go + hand in hand (with), be hand in hand.
    * ir delante = lead + the way.
    * ir de mal en peor = go from + bad to worse.
    * ir demasiado lejos = overstate + case, go + too far.
    * ir de paquete = pillion riding, ride + pillion.
    * ir de perlas = come up + a treat, work + a treat, go down + a treat.
    * ir de putas = whoring.
    * ir descaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir de tranqui = play it + cool.
    * ir detrás de = chase after, lag + behind.
    * ir de un sitio a otro = shunt between.
    * ir de un sitio para otro = run around.
    * ir de vacaciones = go on + vacation, go on + holidays.
    * ir de viaje de novios = honeymoon.
    * ir dirigido a = be geared to, target, aim at.
    * ir en = ride.
    * ir en aumento = be on the increase.
    * ir en bici = bike.
    * ir en bicicleta = cycle.
    * ir encaminado hacia = be on + Posesivo + way to.
    * ir en caravana = go in + (a) convoy, drive in + (a) convoy.
    * ir en contra de = contravene, fly in + the face of, go against, militate against, stand in + contrast to, tell against, be at odds with, work at + cross purposes, be at cross purposes, turn against, play against, be contrary to, run up against, work against, set against, run + counter to, run + contrary to, be at loggerheads with, argue against, stand in + sharp contrast to, speak against, run + afoul of, fall + afoul of.
    * ir en contra de la corriente = go against + the flow.
    * ir en contra de la ley = be against the law.
    * ir en contra del reloj = race against + time, race against + the clock.
    * ir en contra del sentido común = violate + common sense.
    * ir en contra del sistema = buck + the system.
    * ir en contra del tiempo = race against + time, race against + the clock.
    * ir en contra de todos + Posesivo + principios = violate + principle.
    * ir en detrimento de los intereses = prejudice + interests.
    * ir en el asiento trasero = pillion riding, ride + pillion.
    * ir en moto = bike.
    * ir en paralelo con = run + parallel to.
    * ir entre = go between.
    * ir hacia = head for.
    * ir hacia atrás = page + backward.
    * ir hacia delante = page + forward.
    * ir hecho un desastre = look like + drag + through a hedge backwards, look like + the wreck of the Hesperus.
    * irle Algo a Alguien = fare.
    * irle a Uno = make out.
    * ir mal = go + wrong.
    * ir mal encaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir marcha atrás = back up.
    * ir más allá = go + one stage further.
    * ir más allá de = go beyond, go + deeper than, transcend, get beyond, go far beyond, move + beyond, take + Nombre + a/one step further/farther, go + past.
    * ir más allá de las posibilidades de Alguien = be beyond + Posesivo + capabilities.
    * ir más despacio = slow down, slow up.
    * ir más lejos = go + one stage further.
    * ir montado en + Vehículo = ride + Vehículo.
    * ir muy atrasado = be way behind schedule.
    * ir muy por detrás de = be far behind.
    * ir pegado a = hug.
    * ir poco más allá de + Infinitivo = go little further than + Gerundio.
    * ir por ahí = go + (a)round, be out and about, get out and about.
    * ir por buen camino = be on the right track.
    * ir por detrás = be behind, trail, trail behind, lag.
    * ir por detrás de = lag + behind.
    * ir por el buen camino = be right on track.
    * ir por mal camino = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * ir primero = lead + the way.
    * ir rápido = fly.
    * ir retrasado con el trabajo = be behind in + Posesivo + work.
    * ir rumbo a = be on the road to.
    * irse = depart, make + departure, quit + Lugar, take + departure, go off, wend + Posesivo + way, leave, go away, take + Posesivo + leave, be gone, head off, walk out, make + a quick getaway.
    * irse a casa = go + home.
    * irse a freír espárragos = naff off.
    * irse a la cama = retire + at night.
    * irse a la mierda = naff off.
    * irse a la porra = go + pear-shaped, go down + the tube, go down + the drain.
    * irse al carajo = go + pear-shaped, go to + shit.
    * irse al cuerno = naff off.
    * irse al diablo = naff off.
    * irse al garete = go + kaput, be kaput, be up the spout.
    * irse al traste = come + unstuck, go + kaput, be kaput, go down + the tube, go down + the drain, go to + shit, be up the spout.
    * irse al trasto = go + pear-shaped.
    * irse a paseo = naff off.
    * irse a pique = founder, bite + the dust, give up + the ghost, come + unstuck, go + pear-shaped, go + kaput, be kaput, go + haywire, go down + the tube, go down + the drain, be up the spout.
    * irse a tomar por culo = naff off.
    * irse corriendo = dash off, shoot off.
    * irse de casa = leave + home.
    * irse de jarana = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de juerga = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de la lengua = spill + the beans, shoot + Posesivo + mouth off, let + the cat out of the bag, blow + the gaff.
    * irse de marcha = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de parranda = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse de picos pardos = paint + the town red, go out on + the town.
    * irse derecho a = make + a beeline for.
    * irse de vacaciones = vacation.
    * irse enojado dando zapatazos = stomp away.
    * irse inadvertidamente = slip away.
    * irse la cabeza = go + bananas.
    * írsele a Uno Algo de las manos = get out of + hand.
    * írsele a Uno el santo al cielo = lose + track of time, it + go + right/straight out of + Posesivo + mind.
    * írsele la cabeza = go off + Posesivo + head.
    * írsele la mano a Uno = overplay + Posesivo + hand.
    * irse para siempre = go + forever.
    * irse por las ramas = go off + the track, get off + the track, go off on + another track, fly off on + a tangent, go off on + a tangent, wander off + track, wander off + topic, go off at + a tangent.
    * irse por la tangente = wander off + track, wander off + topic, go off on + a tangent, go off at + a tangent, go off + the track, get off + the track, fly off on + a tangent.
    * ir sobre ruedas = go off without + a hitch.
    * ir sobre seguro = be on secure ground, play it + safe.
    * ir tirando = get along + in the world, shuffle along, tick over, muddle along, keep + the wolves from the door.
    * ir todavía más lejos = go + a/one step further.
    * ir todo bien = be fine.
    * ir todo de maravilla = come up + roses.
    * ir unido a = go with + the territory (of), come with + the territory (of).
    * ir viento en popa = go from + strength to strength, grow from + strength to strength, go + great guns.
    * ir volando = hurtle, hot-foot it to.
    * ir y venir = come and go.
    * ir zumbando = whiz.
    * no tener que ir muy lejos = not have to look far.
    * no voy a aguantarlo más = not going to take it any more.
    * para que vayamos pensando = food for thought.
    * partido de ida = away game.
    * pendiente de ir a la última moda = fashion-conscious.
    * persona que va al cine = moviegoer [movie-goer].
    * público al que va dirigido = intended audience, subject audience, target audience, targeted audience.
    * que van dirigidos hacia el exterior = outbound.
    * quién iba a decir entonces que... = little did + Verbo + then that....
    * ser hora de irse = be time to go.
    * ser lo que a Uno le va = be (right) up + Posesivo + alley.
    * situación + irse de las manos = things + get out of hand.
    * si vamos a eso = for that matter.
    * todo ir bien = all + be + well with the world.
    * va a = gonna [going to].
    * vete a la mierda = fuck off.
    * véte al carajo = drop dead!.
    * véte al cuerno = drop dead!.
    * vete a tomar por culo = fuck off.
    * ya ir siendo hora de que = be high time (that/to/for), be about time (that).

    * * *
    ir [ I27 ]
    ■ ir (verbo intransitivo)
    A trasladarse, desplazarse
    B expresando propósito
    C irle a alguien con algo
    D
    1 al arrojar algo, arrojarse
    2 Juegos
    E con comentarios
    F estar en juego
    G hablando de acciones imprevistas
    A ir + complemento
    B refiriéndose al atuendo
    C en calidad de
    D tratar
    A llevar a
    B extenderse, abarcar
    A marchar, desarrollarse
    B en juegos, competiciones
    C en el desarrollo de algo
    D estar en camino
    E sumar, hacer
    F haber transcurrido
    G haber una diferencia
    H depender, radicar
    A
    1 deber colocarse
    2 deber escribirse
    3 estar incluido
    B
    1 combinar
    2 sentar, convenir
    3 ir en contra de algo
    C gustar
    D tomar partido por, apoyar
    A
    1 expresando incredulidad etc
    2 intentando tranquilizar, animar
    3 al aclarar, resumir
    B
    1 expresando sorpresa, contrariedad
    2 para enfatizar
    3 al aclarar, resumir
    ■ ir (verbo auxiliar)
    A
    1 para expresar tiempo futuro
    2 expresando intención, propósito
    3 en propuestas, sugerencias
    B al prevenir, hacer recomendaciones
    C expresando inevitabilidad
    D expresando incredulidad
    E
    1 en afirmaciones enfáticas
    2 al contradecir
    Sentido II expresando un proceso paulatino
    ■ irse (verbo pronominal)
    A marcharse
    B consumirse, gastarse
    C desaparecer: mancha, dolor
    D salirse, escaparse
    E morirse
    F caerse, perder el equilibrio
    G andarse, actuar
    H
    1 en naipes
    2 en una asignatura
    I las medias
    vi
    A (trasladarse, desplazarse) to go
    ¿vamos en taxi? shall we go by taxi?
    iban a caballo/a pie they were on horseback/on foot
    ir por mar to go by sea
    ¡Fernando! — ¡voy! Fernando! — (just) coming! o I'll be right with you! o I'll be with you right away!
    es la tercera vez que te llamo — ¡ya va or voy! this is the third time I've called you — alright, alright, I'm (just) coming!
    ¿quién va? who goes there?
    lo oía ir y venir por la habitación I could hear him pacing up and down the room
    el ir y venir de la gente por la avenida the to-ing and fro-ing of people along the avenue
    el ir y venir de los invitados the coming and going of the guests
    no he hecho más que ir y venir de un lado para otro sin conseguir nada I've done nothing but run around without getting anything done
    voy al mercado I'm going to the market, I'm off to the market ( colloq)
    vamos a casa let's go home
    ¿adónde va este tren? where's this train going (to)?
    ¿tú vas a misa? do you go to church?
    nunca va a clase he never goes to o attends class
    ir de compras/de caza to go shopping/hunting
    ya vamos para allá we're on our way
    ¿para dónde vas? where are you headed (for)?, where are you heading (for)? ( BrE)
    ¿por dónde se va a la estación? how do you get to the station?
    fuimos por el camino de la costa we went along o took the coastal route
    no vayas por ese lado, es más largo don't go that way, it's longer
    a eso voy/vamos I'm/we're just coming o getting to that
    ¿dónde vas/va/van? (frente a una exageración) ( fam): ¿dónde vas con tanto pan? what are you doing with all that bread?
    ¿dejamos 500 de propina? — ¡dónde vas! con 100 hay de sobra shall we leave 500 as a tip? — you must be joking o kidding! 100 will be more than enough
    ¡eh, dónde vas! te dije un poquito steady on o easy! I said I wanted a little bit
    ir a dar a un lugar: ¿quién sabe dónde fue a dar la pelota? who knows where the ball got to o went?
    nos tomamos un tren equivocado y fuimos a dar a Maroñas we took the wrong train and ended up in Maroñas
    ir a por algn ( Esp): ha ido a por su madre he's gone to get o fetch his mother, he's gone to pick his mother up
    ten cuidado, que va a por ti watch out, he's out to get you o he's after you
    el perro fue a por él the dog went for him
    ir por or ( Esp) a por algo: voy (a) por pan I'm going to get some bread, I'm off to get some bread ( colloq)
    no irla con algo ( RPl fam): no la voy con tanta liberalidad I don't hold with o I don't go along with all this liberalism
    no me/le va ni me/le viene ( fam); I'm/he's not in the least bit bothered, I don't/he doesn't mind at all
    allí donde fueres haz lo que vieres when in Rome, do as the Romans do
    ¿has ido a verla? have you been to see her?
    ve a ayudarla go and help her
    fue a ayudarla he went to help her
    ¿me irías a comprar el pan? would you go and buy the bread for me?
    C
    irle a algn con algo: no le vayas con tus problemas don't bother him with your problems
    a la maestra no le gusta que le vayan con chismes the teacher doesn't like people telling on each other o people coming to her with tales
    D
    1
    (al arrojar algo, arrojarse): tírame la llave — ¡allá va! throw me the key — here it comes o there you go!
    tírate del trampolín — bueno ¡allá voy! jump off the board! — here I go/come!
    2 ( Juegos):
    ahí van otros $2.000 there's another $2,000
    ¡no va más! no more bets!
    ver tb no1 (↑ no (1))
    ¡ahí va! ( Esp fam): ¡ahí va! me he olvidado el dinero oh no! I've forgotten the money
    David ganó 20 millones en la lotería — ¡ahí va! David won 20 million in the lottery — wow o ( AmE) gee whiz! ( colloq)
    E
    «comentario»: no iba con mala intención it wasn't meant unkindly, I didn't mean it nastily
    ten cuidado con él, que esta vez va en serio be careful, this time he's serious o he means business
    ir POR algn:
    y eso va por ti también and that goes for you too o and the same goes for you o and I'm referring to you too
    F (estar en juego) (+ me/te/le etc):
    se puso como si le fuera la vida en ello she acted as if her life depended on it o was at stake
    le va el trabajo en esto his job depends on this, his job is on the line
    G ( fam)
    (hablando de acciones imprevistas, sorprendentes): fue y le dio un puñetazo she went and o she upped and punched him
    y la tonta va y se lo cree and like an idiot she believed him, and the idiot went and believed him ( BrE colloq)
    fueron y se sentaron justo donde estaba recién pintado they went and sat down right where it had just been painted
    A (+ complemento)
    (sin énfasis en el movimiento): los caminantes iban cantando por el camino the walkers sang as they went along
    ¿van cómodos allí atrás? are you comfortable back there?
    ¿irán bien aquí los vasos? will the glasses be safe here?
    ella iba dormida en el asiento de atrás she was asleep in the back seat
    por lo menos íbamos sentados at least we were sitting down
    el niño iba sentado en el manillar the child was sitting o riding on the handlebars
    iba por la calle hablando solo he talked to himself as he walked along the street
    vas que pareces un pordiosero you look like some sort of beggar
    se notaba que iba con miedo you could see that she was afraid
    el tren iba llenísimo the train was packed
    déjame que te ayude que vas muy cargada you have a lot to carry, let me help you
    el ciclista colombiano va a la cabeza the Colombian cyclist is in the lead
    no vayas tan rápido, que te vas a equivocar don't do it o go so fast or you'll make a mistake
    hay que ir con los ojos bien abiertos you have to keep your eyes open
    va de chasco en chasco he's had one disappointment after another, he seems to lurch from one disappointment to another
    iban de largo they wore long dresses
    voy a ir de Drácula I'm going to go as Dracula
    iba de verde she was dressed in green, she was wearing green
    C (en calidad de) ir DE algo to go (along) AS sth
    yo fui de intérprete, porque él no habla inglés I went along as an interpreter, because he doesn't speak English
    ¿de qué vas, tía? ¿te crees que somos tontos o qué? ( Esp arg); hey, what are you playing at? do you think we're stupid or something?
    va de guapo por la vida ( Esp arg); he really thinks he's something special, he really fancies himself ( BrE colloq)
    D
    ( Esp fam) (tratar) ir DE algo: no me voy a presentar al examen, no sé ni de qué va I'm not going to sit the exam, I don't even know what it's on
    ¿de qué va la novela? what's the novel about?
    A «camino» (llevar a) ir A algo; to lead TO sth, to go TO sth
    el camino que va a la playa the road that goes down to o leads to the beach
    B
    (extenderse, abarcar): la autopista va desde Madrid hasta Valencia the highway goes o stretches from Madrid to Valencia
    lo que hay que traducir va de la página 82 a la 90 the part to be translated starts on page 82 and ends on page 90, the part to be translated is from page 82 to page 90
    el período que va desde la Edad Media hasta el Renacimiento the period from the Middle Ages to the Renaissance
    estados de ánimo que van de la excitación desmedida a la abulia moods ranging from over-excitement to complete lethargy
    A
    (marchar, desarrollarse): ¿cómo va el nuevo trabajo? how's the new job going?
    el negocio va de mal en peor the business is going from bad to worse
    ¿qué tal va la tesis? how's the thesis coming along o going?
    ¿cómo va el enfermo? how's the patient doing?
    (+ me/te/le etc): ¿cómo te va? how's it going?, how are things? ( colloq), what's up? ( AmE colloq)
    ¿cómo les fue en Italia? how did you get on in Italy?, how was Italy?
    me fue mal en el examen the exam went badly, I did badly in the exam
    ¡adiós! ¡que te vaya bien! bye! all the best! o take care!
    ¡que te vaya bien (en) el examen! good luck in the exam, I hope the exam goes well
    ¿cómo le va con el novio? how's she getting on with her boyfriend?, how are things going between her and her boyfriend?
    B
    (en juegos, competiciones): ¿cómo van? — 3-1 what's the score? — 3-1
    voy ganando yo I'm ahead o I'm winning o I'm in the lead
    ya va perdiendo casi $8.000 he's already lost almost $8,000
    ¿por dónde van en el programa de historia? how far have you got in the history syllabus?, where have you got (up) to in history?
    ¿todavía vas por la página 20? are you still on page 20?
    estoy por terminar, ya voy por las mangas I've nearly finished, I'm just doing the sleeves now
    D (estar en camino) ir PARA algo:
    ¿qué quieres? ¡vamos para viejos! what do you expect? we're getting on! o we're getting old!
    ya va para los cincuenta she's going on fifty, she's not far off fifty
    ya va para dos años que no lo veo it's getting on for two years since I last saw him
    iba para médico he was going to be a doctor
    E
    (sumar, hacer): ya van tres veces que te lo digo this is the third time I've told you
    ¿cuántos has leído? — con éste van seis how many have you read? — six, counting this one o six, including this one o this one makes six o this is the sixth one
    ya van tres pasteles que se come that makes three cakes he's eaten now
    F
    (haber transcurrido): en lo que va del or ( Esp) de año/mes so far this year/month
    G
    (haber una diferencia): de tres a ocho van cinco eight minus three is five
    ¡lo que va de un hermano a otro! ( fam); it's amazing the difference between the two brothers! ( colloq)
    H (CS) (depender, radicar) ir EN algo; to depend ON sth
    no sé en qué irá I don't know what it depends on
    eso va en gustos that's a question of taste
    A
    ¿sabes dónde va esta pieza? do you know where this piece goes?
    ¿dónde van las toallas? where do the towels go?
    ¡qué va! ( fam): ¿has terminado? — ¡qué va! todavía tengo para rato have you finished? — you must be joking! I still have a while to go yet
    ¿se disgustó? — ¡qué va! todo lo contrario did she get upset? — not at all! quite the opposite in fact
    vamos a perder el avión — ¡qué va! ¡si hay tiempo de sobra! we're going to miss the plane — nonsense! we have more than enough time
    2
    (deber escribirse): ¿va con mayúscula? is it written with a capital letter?
    ¿va con acento? does it have an accent?
    3
    ( RPl) (estar incluido): todo esto va para el examen all of this will be included in the exam
    B
    1 (combinar) ir CON algo to go WITH sth
    esos zapatos no van (bien) con esa falda those shoes don't go with that skirt
    2 (sentar, convenir) (+ me/te/le etc):
    el negro no te va bien black doesn't suit you
    te irá bien una semanita de vacaciones a week's vacation will do you good
    3
    ir en contra de algo to go against sth
    esto va en contra de sus principios this goes against her principles
    C
    ( Esp arg) (gustar) (+ me/te/le etc): a mí esa música no me va that music does nothing for me o leaves me cold
    marcha f H. (↑ marcha)
    D ( Méx) (tomar partido por, apoyar) irle A algo/algn; to support sth/sb
    mucha gente le va al equipo peruano a lot of people support o are backing o are rooting for the Peruvian team
    A
    1
    (expresando incredulidad, fastidio): ¡vamos! ¿eso quién se lo va a creer? come off it o come on! who do you think's going to believe that?
    ¿cómo que le vas a ganar? ¡vamos! what do you mean you're going to beat him? come off it!
    2
    (intentando tranquilizar, animar, dar prisa): vamos, mujer, dile algo, no seas vergonzosa go on, say something to him, don't be shy
    ¡vamos! ¡ánimo, que falta poco! come on! keep going! it's not far now!
    ¡vamos, date prisa! come on, hurry up!
    ¡vamos, vamos! ¡circulen! OK o come on, move along now please!
    dar el vamos a algo ( Chi); to inaugurate sth
    desde el vamos ( RPl fam); from the word go
    3
    (al aclarar, resumir): eso sería un disparate, vamos, digo yo that would be a stupid thing to do, well, at least that's what I think anyway
    podrías haberte disculpado, vamos, no habría sido mucho pedir you could have apologized, I mean that's not much to ask
    vamos, que no es una persona de fiar basically, he's not very trustworthy
    es mejor que el otro, vamos it's better than the other one, anyway
    1
    (expresando sorpresa, contrariedad): ¡vaya! ¡tú por aquí! what a surprise! what are you doing here?, well! fancy seeing you here! ( BrE)
    ¡vaya! ¡se ha vuelto a caer! oh no! it's fallen over again!
    ¡vaya! nos quedamos sin saber cómo termina la película damn! now we won't know how the film ends ( colloq)
    2
    (para enfatizar): ¡vaya cochazo se ha comprado! that's some car he's bought himself!
    ¡vaya contigo! ¡no hay manera de hablarte! what on earth's the matter with you? you're so touchy!
    ¿vaya día! what a day!
    ¡vaya película me has traído a ver! ( iró); this is a really great movie you've brought me to see ( iro)
    ¡vaya si le voy a decir lo que pienso! you bet I'm going to tell him what I think!
    ¡vaya (que) si la conozco! you bet I know her!
    3
    (al aclarar, resumir): tampoco es tan torpe, vaya, los hay peores he isn't totally stupid, well, I mean there are plenty worse
    Sentido I ir A + INF
    A
    1
    (para expresar tiempo futuro): ¡te vas a caer! you're going to fall!
    a este paso no van a terminar nunca they'll never finish at this rate
    el barco va a zarpar the boat's about to set sail
    dijo que lo iba a pensar she said she was going to think it over
    ya van a ser las cuatro it's almost o nearly four o'clock
    va a hacer dos años que no nos vemos we haven't seen each other for nearly two years, it's getting on for two years since we saw each other
    esto no te va a gustar you're not going to like this
    no te preocupes, ya se va a solucionar don't worry, it'll sort itself out
    tenía miedo de que se fuera a olvidar I was afraid he'd forget
    2
    (expresando intención, propósito): se lo voy a decir I'm going to tell him
    lo voy a conseguir, sea como sea I'll get it one way or another
    me voy a tomar unos días libres en abril I'm going to take a few days off in April
    vamos a ir a verla esta tarde we're going to go and see her this evening
    3
    (en propuestas, sugerencias): vamos a ver ¿cómo dices que te llamas? now then, what did you say your name was?
    siéntate, vamos a discutir el asunto have a seat and let's discuss the matter
    bueno, vamos a trabajar all right, let's get to work
    B
    (al prevenir, hacer recomendaciones): que no se te vaya a escapar delante de ella make sure you don't blurt it out in front of her
    ten cuidado, no te vayas a caer mind you don't fall ( colloq), be careful or you'll fall
    lleva el paraguas, no vaya a ser que llueva take the umbrella in case it rains
    C
    (expresando inevitabilidad): ¡qué voy a hacer! what else can I do?
    ¡qué le iba a decir! what else could I tell her?
    ¿qué iba a pensar el pobre hombre? what was the poor man supposed o meant to think?
    ¿seguro que fue ella? — ¿quién iba a ser si no? are you sure it was her? — who else could it have been?
    D
    (expresando incredulidad): ¡no irás a darle la razón a él! surely you're not going to say he was right!
    está muy deprimida — ¿no irá a hacer alguna tontería? she's really depressed — you don't think she'll go and do something stupid, do you?
    E
    1
    (en afirmaciones enfáticas): ¿te acuerdas de él? — ¡no me voy a acordar! do you remember him — of course I do o how could I forget?
    2
    (al contradecir): ¿dormiste bien? — ¡qué voy a dormir! did you sleep well?— how could I?
    ¡cómo iba a saberlo, si nadie me dijo nada! how was I supposed to know? no one told me anything
    ¿por qué lo voy a ayudar? ¡si él a mí nunca me ayuda! why should I help him? he never helps me!
    poco a poco va a ir aprendiendo she'll learn little by little
    ha ido cambiando con el tiempo he's changed as time has passed
    tú puedes ir pelando las cebollas you could start peeling the onions
    ahora les toca a ustedes, vayan preparándose it's your turn now, so start getting ready
    como te iba diciendo as I was saying
    ya puedes ir haciéndote a la idea you can start o you'd better start getting used to the idea, you'd better get used to the idea
    la voz parecía irse alejando cada vez más the voice seemed to grow more and more distant
    la situación ha ido empeorando the situation has been getting worse and worse
    irse
    A
    (marcharse): ¿por qué te vas tan temprano? why are you leaving o going so soon?
    vámonos, que se hace tarde let's go, it's getting late
    bueno, me voy right then, I'm taking off ( AmE) o ( BrE) I'm off
    el tren ya se ha ido the train's already gone
    se quiere ir a vivir a Escocia she wants to go (off) and live in Scotland
    se han ido todos a la plaza everybody's gone down to the square
    vete a la cama go to bed
    se fue de casa she left home
    vete de aquí get out of here
    se ha ido de la empresa she's left the company
    se han ido de viaje they're away, they've gone away
    anda, vete por ahí ( fam); get lost! ( colloq)
    (+ me/te/le etc): la mayor se nos ha ido a vivir a Florida our eldest daughter's gone (off) to live in Florida
    no te me vayas, quiero hablar contigo ( fam); don't run away, I want to talk to you ( colloq)
    B
    (consumirse, gastarse): ¡cómo se va el dinero! I don't know where the money goes!, the money just disappears!, we get through money so quickly
    (+ me/te/le etc): se me va medio sueldo en el alquiler half my salary goes on the rent
    se nos ha ido el día en tonterías we've spent o wasted the whole day messing around
    ¿te das cuenta de lo rápido que se nos ha ido la tarde? hasn't the evening gone quickly?
    C (desaparecer) «mancha/dolor» to go
    se ha ido la luz the electricity's gone off
    (+ me/te/le etc): no se me va el mareo I'm still feeling queasy
    ¿se te ha ido el dolor de cabeza? has your headache gone?
    D (salirse, escaparse) «líquido/gas» to escape
    (+ me/te/le etc): se le está yendo el aire al globo the balloon's losing air o going down
    que no se te vaya la leche por el fuego don't let the milk boil over
    tápalo para que no se le vaya la fuerza put the top on so that the fizz doesn't go out of it o so that it doesn't lose its fizz
    cuando empezó la música se me iban los pies once the music began I couldn't stop my feet tapping o I couldn't keep my feet still
    lengua, mano1 (↑ mano (1))
    E ( euf) (morirse) to slip away ( euph)
    creo que se nos va I think he's slipping away, I think we're losing him
    F (caerse, perder el equilibrio) (+ compl):
    irse de boca/espaldas to fall flat on one's face/back
    me daba la impresión de que me iba para atrás I felt as if I was falling backwards
    frenó y nos fuimos todos para adelante he braked and we all went flying forwards
    G (andarse, actuar) (+ compl):
    vete con cuidado/tacto be careful/tactful
    H
    1 (CS) (en naipes) to go out
    2
    ( RPl) (en una asignatura) tb irse a examen to have to take an exam
    I ( Col) «medias» to run
    * * *

     

    ir ( conjugate ir) verbo intransitivo
    1
    a) (trasladarse, desplazarse) to go;


    iban a caballo/a pie they were on horseback/on foot;
    ir por mar to go by sea;
    ¡Fernando! — ¡voy! Fernando! — (just) coming! o I'll be right there!;
    el ir y venir de los invitados the coming and going of the guests;
    vamos a casa let's go home;
    ¿adónde va este tren? where's this train going (to)?;
    ir de compras/de caza to go shopping/hunting;
    ya vamos para allá we're on our way;
    ¿por dónde se va a …? how do you get to …?;
    ir por or (Esp) a por algo/algn to go to get sth/sb;
    voy (a) por pan I'm going to get some bread


    ya va al colegio she's already at school
    2 ( expresando propósito) ir a + inf:
    ¿has ido a verla? have you been to see her?;

    ve a ayudarla go and help her;
    ver tb ir v aux 1
    3 (al arrojar algo, arrojarse):
    tírame la llave — ¡allá va! throw me the key — here you are o there you go!;

    tírate del trampolín — ¡allá voy! jump off the board! — here I go/come!
    4 [ comentario]:

    eso va por ti también that goes for you too, and the same goes for you
    1 (+ compl) ( sin énfasis en el movimiento):

    ¿van cómodos? are you comfortable?;
    íbamos sentados we were sitting down;
    vas muy cargada you have a lot to carry;
    yo iba a la cabeza I was in the lead
    2 ( refiriéndose al atuendo):

    voy a ir de Drácula I'm going to go as Dracula;
    iba de verde she was dressed in green
    3 ( en calidad de) ir de algo to go (along) as sth;

    1 [camino/sendero] ( llevar) ir a algo to lead to sth, to go to sth
    2 (extenderse, abarcar):

    el período que va desde … hasta … the period from … to …
    1 (marchar, desarrollarse):
    ¿cómo va el nuevo trabajo? how's the new job going?;

    va de mal en peor it's going from bad to worse;
    ¿cómo te va? how's it going?, how are things? (colloq), what's up? (AmE colloq);
    ¿cómo les fue en Italia? how was Italy?, how did you get on in Italy?;
    me fue mal/bien en el examen I did badly/well in the exam;
    ¡que te vaya bien! all the best!, take care!;
    ¡que te vaya bien (en) el examen! good luck in the exam
    2 ( en competiciones):
    ¿cómo van? — 3-1 what's the score?3-1;

    voy ganando yo I'm ahead, I'm winning
    3 ( en el desarrollo de algo):
    ¿por dónde van en historia? where have you got (up) to in history?;

    ¿todavía vas por la página 20? are you still on page 20?
    4 ( estar en camino):
    ¡vamos para viejos! we're getting on o old!;

    va para los cincuenta she's going on fifty;
    ya va para dos años que … it's getting on for two years since …
    5 (sumar, hacer):

    con este van seis six, counting this one
    6 ( haber transcurrido): en lo que va del or (Esp) de año/mes so far this year/month
    1 ( deber colocarse) to go;
    ¿dónde van las toallas? where do the towels go?;

    ¡qué va! (fam): ¿has terminado? — ¡qué va! have you finished?you must be joking!;
    ¿se disgustó? — ¡qué va! did she get upset?not at all!;
    vamos a perder el avión — ¡qué va! we're going to miss the planeno way!
    2
    a) ( combinar) ir con algo to go with sth

    b) (sentar bien, convenir) (+ me/te/le etc):


    te irá bien un descanso a rest will do you good
    3 (Méx) (tomar partido por, apoyar) irle a algo/algn to support sth/sb;

    1
    vamos

    a) (expresando incredulidad, fastidio):

    ¡vamos! ¿eso quién se lo va a creer? come off it o come on! who do you think's going to believe that?

    b) (intentando tranquilizar, animar, dar prisa):

    vamos, mujer, dile algo go on, say something to him;

    ¡vamos, date prisa! come on, hurry up!
    c) (al aclarar, resumir):

    eso sería un disparate, vamos, digo yo that would be a stupid thing to do, well, that's what I think anyway;

    vamos, que no es una persona de fiar basically, he's not very trustworthy;
    es mejor que el otro, vamos it's better than the other one, anyway
    2
    vaya

    a) (expresando sorpresa, contrariedad):

    ¡vaya! ¡tú por aquí! what a surprise! what are you doing here?;

    ¡vaya! ¡se ha vuelto a caer! oh no o (colloq) damn! it's fallen over again!
    b) (Esp) ( para enfatizar):

    ¡vaya cochazo! what a car!

    ir v aux ir a + inf:
    1
    a) (para expresar tiempo futuro, propósito) to be going to + inf;


    va a hacer dos años que … it's getting on for two years since …
    b) (en propuestas, sugerencias):

    vamos a ver ¿cómo dices que te llamas? now then, what did you say your name was?;

    bueno, vamos a trabajar all right, let's get to work
    2 (al prevenir, hacer recomendaciones):

    cuidado, no te vayas a caer mind you don't fall (colloq);
    lleva el paraguas, no vaya a ser que llueva take the umbrella, in case it rains
    3 ( expresando un proceso paulatino):

    ya puedes ir haciéndote a la idea you'd better get used to the idea;
    la situación ha ido empeorando the situation has been getting worse and worse
    irse verbo pronominal
    1 ( marcharse) to leave;
    ¿por qué te vas tan temprano? why are you leaving o going so soon?;

    vámonos let's go;
    bueno, me voy right then, I'm taking off (AmE) o (BrE) I'm off;
    no te vayas don't go;
    vete a la cama go to bed;
    se fue de casa/de la empresa she left home/the company;
    vete de aquí get out of here;
    se han ido de viaje they're away, they've gone away
    2 (consumirse, gastarse):
    ¡cómo se va el dinero! I don't know where the money goes!;

    se me va medio sueldo en el alquiler half my salary goes on the rent
    3 ( desaparecer) [mancha/dolor] to go;


    (+ me/te/le etc)
    ¿se te ha ido el dolor de cabeza? has your headache gone?

    4 (salirse, escaparse) [líquido/gas] to escape;
    se le está yendo el aire al globo the balloon's losing air o going down

    5 (caerse, perder el equilibrio) (+ compl):
    irse de boca/espaldas to fall flat on one's face/back;

    me iba para atrás I was falling backwards;
    frenó y nos fuimos todos para adelante he braked and we all went flying forwards
    ir
    I verbo intransitivo
    1 (dirigirse a un lugar) to go: ¡vamos!, let's go!
    voy a París, I'm going to Paris ➣ Ver nota en go
    2 (acudir regularmente) to go: va al colegio, he goes to school
    van a misa, they go to church
    3 (conducir a) to lead, go to: el sendero va a la mina, the path goes to the mine
    esta carretera va a Londres, this road leads to London
    4 (abarcar) to cover: la finca va desde la alambrada al camino, the estate extends from the wire fence to the path
    las lecciones que van desde la página 1 a la 53, the lessons on pages 1 to 53
    5 (guardarse habitualmente) va al lado de éste, it goes beside this one
    6 (mantener una posición) to be: va el primero, he's in first place
    7 (tener un estado de ánimo, una apariencia) to be: iba furioso/radiante, he was furious/radiant
    vas muy guapa, you look very smart o pretty
    8 (desenvolverse) ¿cómo te va?, how are things? o how are you doing?
    ¿cómo te va en el nuevo trabajo?, how are you getting on in your new job?
    9 (funcionar) to work (properly): el reloj no va, the clock doesn't go o work
    10 (sentar bien) to suit: ese corte de pelo no te va nada, that haircut doesn't suit you at all
    11 (combinar) to match, go: el rojo no va con el celeste, red doesn't go with pale blue
    12 (vestir) to wear
    ir con abrigo, to wear a coat
    ir de negro/de uniforme, to be dressed in black/in uniform
    la niña irá de enfermera, the little girl will dress up as a nurse
    13 fam (importar, concernir) to concern: eso va por ti también, and the same goes for you
    ni me va ni me viene, I don't care one way or the other
    14 (apostar) to bet: va un café a que no viene, I bet a coffee that he won't come
    15 (ir + de) fam (comportarse de cierto modo) to act
    ir de listo por la vida, to be a smart ass
    (tratar) to be about: ¿de qué va la película?, what's the film about?
    16 (ir + detrás de) to be looking for: hace tiempo que voy detrás de un facsímil de esa edición, I've been after a facsimile of that edition for a long time
    17 (ir + por) ir por la derecha, to keep (to the) right
    (ir a buscar) ve por agua, go and fetch some water
    (haber llegado) voy por la página noventa, I've got as far as page ninety
    18 (ir + para) (tener casi, estar cercano a) va para los cuarenta, she's getting on for forty
    ya voy para viejo, I'm getting old
    (encaminarse a) iba para ingeniero, she was studying to be an engineer
    este niño va para médico, this boy's going to become a doctor
    II verbo auxiliar
    1 (ir + gerundio) va mejorando, he's improving
    ir caminando, to go on foot
    2 (ir + pp) ya van estrenadas tres películas de Almodóvar, three films by Almodovar have already been released
    3 ( ir a + infinitivo) iba a decir que, I was going to say that
    va a esquiar, she goes skiing
    va a nevar, it's going to snow
    vas a caerte, you'll fall
    ♦ Locuciones: a eso iba, I was coming to that
    ¡ahí va!, catch!
    en lo que va de año, so far this year
    ¡qué va!, of course not! o nothing of the sort!
    ¡vamos a ver!, let's see!
    van a lo suyo, they look after their own interests
    ¡vaya!, fancy that
    ¡vaya cochazo!, what a car!
    ir a parar, to end up
    'ir' also found in these entries:
    Spanish:
    A
    - acudir
    - andurriales
    - ánimo
    - antojarse
    - avión
    - avivar
    - bajar
    - bordear
    - brazo
    - busca
    - caer
    - calcular
    - camino
    - caza
    - cien
    - cine
    - coche
    - compra
    - comprensible
    - convenir
    - correr
    - corriente
    - danzar
    - deformación
    - deriva
    - descaminada
    - descaminado
    - descender
    - desgracia
    - deteriorarse
    - disposición
    - empecinada
    - empecinado
    - encaminada
    - encaminado
    - entrar
    - excursión
    - flojear
    - funesta
    - funesto
    - gaita
    - gatas
    - grano
    - gratis
    - gustar
    - haber
    - huevo
    - idea
    - ilusión
    English:
    afford
    - after
    - ahead
    - appealing
    - back
    - back up
    - be
    - beeline
    - bluster
    - bristle
    - camping
    - canter
    - career
    - catch
    - charge off
    - chase
    - check off
    - clean up after
    - cling
    - coast
    - collapse
    - come
    - come to
    - commute
    - consider
    - court
    - cross
    - cross-country
    - crowd
    - cycle
    - cycling
    - defensive
    - delay
    - dentist
    - deserve
    - detest
    - die off
    - dismiss
    - do
    - down
    - downhill
    - drag
    - drift
    - ease off
    - ease up
    - either
    - even
    - excursion
    - exercise
    - face
    * * *
    ir
    vi
    1. [desplazarse, dirigirse, acudir] to go;
    fuimos a caballo we went on horseback, we rode there;
    iremos andando we'll go on foot, we'll walk there;
    ir en autobús to go by bus, to take the bus;
    ir en automóvil to go by car, to drive;
    ir en taxi to go by taxi, to catch o take a taxi;
    ir en barco to go by boat;
    ir en avión to go by plane, to fly;
    ir por carretera/mar to go by road/sea;
    ir a casa/a la iglesia/al cine to go home/to church/to the cinema;
    ir a la escuela/al trabajo to go to school/work;
    los niños no tienen que ir a clase hoy children don't have to go to school today;
    me voy a clase, nos veremos luego I'm going to my lecture, see you later;
    ir de compras/de pesca to go shopping/fishing;
    ir de vacaciones to go on Br holiday o US vacation;
    ir hacia el sur/norte to go south/north;
    ¿adónde va este autocar? where's this coach going?;
    este tren va a o [m5] para Guadalajara this train is going to Guadalajara, this is the Guadalajara train;
    todas las mañanas voy de la estación a o [m5] hasta la fábrica every morning I go from the station to the factory;
    ¿para dónde vas? where are you heading (for)?;
    ahora mismo voy para allá I'm on my way there right now;
    ¿por dónde o [m5] cómo se va a la playa? how do you get to the beach from here?, could you tell me the way to the beach?;
    no vayas por ahí que hay mucho barro don't go that way, it's muddy;
    ¿eres alumno oficial? – no, sólo voy de oyente are you an official student? – no, I'm just sitting in on classes;
    fue a la zona como emisario de la ONU he travelled to the area on behalf of the UN;
    ¡ahí o [m5] allá va! [al lanzar una cosa] there you go;
    ahí va el informe que me pediste here's the report you asked for;
    ¡allá voy! [al lanzarse uno mismo] here goes!, here we go!;
    Anticuado
    ¿quién va? who goes there?;
    ¡Sergio, te llaman por teléfono! – ¡voy! Sergio, there's a phone call for you! – (I'm) coming!;
    ¡ya voy!, ¡ya va! [cuando llaman a la puerta] (I'm) coming!;
    ir a alguien con algo [contar] to go to sb with sth;
    todos le van con sus problemas everyone goes to her with their problems;
    el autocar se salió de la calzada y fue a dar o [m5] a parar a un lago the coach came off the road and ended up in a lake;
    estuvimos de paseo y fuimos a dar a una bonita plaza we were out walking when we came across a beautiful square;
    Fam Fig
    ¿dónde vas con tantos aperitivos? luego no podremos con la comida steady on with the snacks or we won't be able to manage our dinner!;
    Fam Fig
    les habrá costado unas 100.000 – ¡dónde vas! mucho menos, hombre it must have cost them about 100,000 – what are you talking about, it was much less!;
    (allá) donde fueres haz lo que vieres when in Rome, do as the Romans do
    2. [conducir] [camino, calle, carretera] to lead, to go;
    esta es la calle que va al museo this is the road (that leads o goes) to the museum;
    esta calle va a dar al puerto this road leads to the harbour;
    el camino va desde el pueblo hasta la cima de la montaña the path leads o goes from the village to the top of the mountain
    3. [abarcar]
    la zona de fumadores va del asiento 24 al 28 the smoking area is between seats 24 and 28;
    el examen de arte va desde el Barroco hasta el Romanticismo the art exam will cover the Baroque period to the Romantic period;
    la mancha iba de un lado a otro del techo the stain stretched from one side of the ceiling to the other;
    las películas seleccionadas van desde la comedia urbana hasta el clásico western the films that have been selected range from urban comedies to classic westerns
    4. Esp [buscar]
    ir (a) por algo/alguien to go and get sth/sb, to go and fetch sth/sb;
    fui (a) por él al aeropuerto I went to meet him at the airport, I went to pick him up from the airport;
    ha ido (a) por leche a la tienda she's gone to the shop to get o for some milk;
    el perro fue a por él the dog went for him;
    tendrás que esconderte porque van a por ti you'll have to hide because they're (coming) after you;
    a eso voy/iba [al relatar] I am/was just getting to that
    5. [expresa estado, situación, posición]
    fue muy callada todo el camino she was very quiet throughout the journey;
    con esta bufanda irás calentito this scarf will keep you warm;
    el precio va impreso en la contraportada the price is printed on the back cover;
    la manivela va floja the crank is loose;
    iba tiritando de frío she was shivering with cold;
    ir a lo suyo to look out for oneself, to look after number one;
    iba en el tren pensando en sus cosas she was travelling on the train lost in thought;
    los niños iban armando jaleo en el asiento de atrás the children were kicking up a row in the back seat;
    ve con cuidado, es un barrio peligroso be careful, it's a dangerous area;
    tu caballo va tercero/en cabeza your horse is third/in the lead
    6. [expresa apoyo o rechazo]
    ir con to support;
    voy con el Real Madrid I support Real Madrid;
    ir contra algo, ir en contra de algo to be opposed to sth, to be against sth;
    ir en contra de la violencia to be opposed to violence, to be against violence;
    esta ley va contra la Constitución this act goes against o contravenes the Constitution;
    ir en beneficio de alguien to be to sb's benefit, to be in sb's interest;
    ir en perjuicio de alguien to be detrimental to o against sb's interests
    7. [vestir]
    ir con/en to wear;
    iba en camisa y corbata he was wearing a shirt and tie;
    aquí la gente va con o [m5] en bañador a todas partes people here go around in their swimsuits;
    ir de azul to be dressed in blue;
    ir de uniforme to be in uniform;
    iré (disfrazado) de Superman a la fiesta I'm going to the party (dressed up) as Superman;
    iba hecho un pordiosero he looked like a beggar
    8. [marchar, evolucionar] to go;
    le va bien en su nuevo trabajo things are going well for him in his new job;
    el niño va muy bien en la escuela the child's doing very well at school;
    ¿cómo va el negocio? how's business?;
    su negocio va mal, el negocio le va mal his business is going badly;
    ¿cómo te va? how are you doing?;
    ¿cómo te va en la universidad? how's university?, how are you getting on at university?;
    ¿cómo van? [en partido] what's the score?;
    [en carrera, juego] who's winning?;
    van empate a cero it's Br nil-nil o US zero-zero;
    vamos perdiendo we're losing;
    ¿qué tal te va con tus nuevos alumnos? how are you getting on with your new pupils?;
    ¿qué tal va esa paella? how's that paella coming along?;
    ¡hasta pronto! ¡que te vaya bien! see you later, take care!;
    ¡que te vaya muy bien con el nuevo empleo! I hope things go well for you in your new job!, the best of luck with your new job!
    9. [cambiar, encaminarse]
    ir a mejor/peor to get better/worse;
    el partido fue a más en la segunda parte the game improved o got better in the second half;
    como sigamos así, vamos a la ruina if we carry on like this we'll be heading for disaster;
    voy para viejo I'm getting old;
    esta chica va para cantante this girl has all the makings of a singer;
    va para un mes que no llueve it's getting on for o almost a month now since it last rained
    10. [alcanzar]
    va por el cuarto vaso de vino he's already on his fourth glass of wine;
    vamos por la mitad de la asignatura we've covered about half the subject;
    ¿por qué parte de la novela vas? which bit in the novel are you at?;
    aún voy por el primer capítulo I'm still on the first chapter
    11. [expresa cantidades, diferencias]
    con éste van cinco ministros destituidos por el escándalo that makes five ministers who have now lost their job as a result of the scandal;
    ya van dos veces que me tuerzo el tobillo that's the second time I've twisted my ankle;
    van varios días que no lo veo it's several days since I (last) saw him;
    en lo que va del o Esp [m5] de mes he ido tres veces al médico so far this month I've been to the doctor three times, I've already been to the doctor three times this month;
    de dos a cinco van tres the difference between two and five is three;
    va mucho de un apartamento a una casa there's a big difference between Br a flat o US an apartment and a house
    12. [corresponder] to go;
    estas tazas van con estos platos these cups go with these saucers;
    ¿con qué clase de tornillos va esta tuerca? what sort of screw does this nut take?
    13. [colocarse] to go, to belong;
    esto no va ahí that doesn't go o belong there;
    ¿en qué cajón van los calcetines? which drawer do the socks go in?
    14. [escribirse]
    “Edimburgo” va con “m” “Edimburgo” is written o spelt with an “m”;
    toda la oración va entre paréntesis the whole sentence goes in brackets;
    el “solo” adjetivo no va con acento “solo” doesn't have an accent when used as an adjective
    15. [sentar] [ropa]
    ¡qué bien te van los abrigos largos! long coats really suit you!;
    ir con algo to go with sth;
    esta camisa no va con esa falda this shirt doesn't go with this skirt
    16. [sentar] [vacaciones, tratamiento]
    irle bien a alguien to do sb good;
    esa infusión me ha ido muy bien that herbal tea did me a lot of good
    17. [funcionar] to work;
    la televisión no va the television isn't working;
    una radio que va a o [m5] con pilas a radio that uses batteries, a battery-powered radio;
    estas impresoras antiguas van muy lentas these old printers are very slow
    18. [depender]
    en aquel negocio le iba su futuro como director de la empresa his future as manager of the company depended on that deal;
    todos corrieron como si les fuera la vida en ello everyone ran as if their life depended on it;
    esto de la ropa va en gustos clothes are a matter of taste;
    CSur
    ¿es fácil aprobar? – va en el profesor is it easy to pass? – it depends on the teacher
    19. [comentario, indirecta]
    ir con o [m5] por alguien to be meant for sb, to be aimed at sb;
    y eso va por ti también and that goes for you too;
    hizo como si no fuera con él he acted as if he didn't realize she was referring to him;
    lo que digo va por todos what I'm saying applies to o goes for all of you;
    va o [m5]voy en serio, no me gustan estas bromas I'm serious, I don't like this sort of joke
    20. Esp Fam [gustar]
    no me va el pop I'm not a big fan of pop music;
    a mí lo que me va es la cocina I'm really into cooking;
    ni me va ni me viene I don't care one way or the other
    21. Fam [costar]
    ir a to be, to cost;
    ¿a cómo o [m5] cuánto va el kilo de tomates? how much is a kilo of tomatoes?
    22. Esp Fam [tratar] [conferencia, película, novela]
    ir de to be about;
    ¿de qué va “1984”? what's “1984” about?
    23. Fam Esp
    ir de, RP [m5] irla de [dárselas] [persona] to think oneself;
    Esp
    va de inteligente, RP [m5] la va de inteligente he thinks he's clever;
    Esp
    ¿de qué vas?, RP [m5]¿de qué la vas? just who do you think you are?
    24. Fam [apostarse]
    ¿va una cerveza a que llevo razón? I bet you a beer I'm right
    25. [en frases] Fam
    fue y dijo que… he went and said that…;
    y de repente va y se echa a reír and suddenly she just goes and bursts out laughing;
    Fam
    fue y se marchó sin mediar palabra she upped and went without a word;
    Fam
    ¡ahí va! ¡qué paisaje tan bonito! wow, what beautiful scenery!;
    Fam
    ¡ahí va! me he dejado el paraguas en casa oh no, I've left my umbrella at home!;
    ¡qué va! [por supuesto que no] not in the least!, not at all!;
    [me temo que no] I'm afraid not; [no digas tonterías] don't be ridiculous!;
    ¡no va más! [en el casino] no more bets!;
    Esp
    ser el no va más to be the ultimate;
    este gimnasio es el no va más this gym is the ultimate;
    RP Fam
    desde el vamos [desde el principio] from the word go;
    me cayó mal desde el vamos I didn't like him from the word go;
    Fam
    ¡dónde va a parar! there's no comparison!;
    sin ir más lejos: tu madre, sin ir más lejos we need look no further than your mother;
    sin ir más lejos, nos vimos ayer we saw each other only yesterday
    v aux
    1. [con gerundio] [expresa acción lenta o gradual]
    ir haciendo algo to be (gradually) doing sth;
    va anocheciendo it's getting dark;
    me voy haciendo viejo I'm getting old;
    voy mejorando mi estilo I'm gradually improving my style;
    su cine ha ido mejorando últimamente her movies o Br films have been getting better recently;
    fui metiendo las cajas en el almacén I began putting the crates in the warehouse;
    iremos aprendiendo de nuestros errores we'll learn from our mistakes;
    ve deshaciendo las maletas mientras preparo la cena you can be unpacking the suitcases while I get dinner;
    vete haciéndote a la idea you'd better start getting used to the idea;
    como iba diciendo… as I was saying…
    2. [con a + infinitivo] [expresa acción próxima, intención, situación futura]
    ir a hacer algo to be going to do sth;
    voy a hacerle una visita [ahora mismo] I'm about to go and visit him;
    [en un futuro próximo] I'm going to visit him;
    iré a echarte una mano en cuanto pueda I'll come along and give you a hand as soon as I can;
    ¡vamos a comer, tengo hambre! let's have lunch, I'm hungry!;
    el tren con destino a Buenos Aires va a efectuar su salida en el andén 3 the train for Buenos Aires is about to depart from platform 3;
    van a dar las dos it is nearly two o'clock;
    va a hacer una semana que se fue it's coming up to o nearly a week since she left;
    voy a decírselo a tu padre I'm going to tell your father;
    ¿no irás a salir así a la calle? surely you're not going to go out like that?;
    he ido a comprar pero ya habían cerrado I had intended to go shopping, but they were shut;
    te voy a echar de menos I'm going to miss you;
    vas a hacerte daño como no tengas cuidado you'll hurt yourself if you're not careful;
    todo va a arreglarse, ya verás it'll all sort itself out, you'll see;
    ¿qué van a pensar los vecinos? what will the neighbours think?;
    no le quise decir nada, no fuera a enfadarse conmigo I didn't want to say anything in case she got angry with me
    3. [con a + infinitivo] [en exclamaciones que expresan consecuencia lógica, negación]
    ¿qué voy a pensar si llevas tres días fuera de casa? what do you expect me to think if you don't come home for three days?;
    ¿la del sombrero es tu hermana? – ¿quién va a ser? ¡pues claro! is the woman with the hat your sister? – of course she is, who else could she be?;
    y ¿dónde fuiste? – ¿dónde iba a ir? ¡a la policía! and where did you go? – where do you think? to the police, of course!;
    ¡cómo voy a concentrarme con tanto ruido! how am I supposed to concentrate with all that noise?;
    ¡cómo voy a pagarte si estoy sin dinero! how do you expect me to pay you if I haven't got any money?;
    ¡cómo no me voy a reír con las cosas que dices! how can I fail to laugh o how can you expect me not to laugh when you say things like that!;
    ¿te ha gustado? – ¡qué me va a gustar! did you like it? – like it? you must be joking!
    vt
    Méx
    irle a to support;
    le va al Nexaca he supports Nexaca
    * * *
    ir
    <part ido>
    I v/i
    1 go (a to);
    ir a pie walk, go on foot;
    ir en coche/en tren go by car/train;
    ir a por algo go and fetch sth;
    ¡ya voy! I’m coming!;
    ¿quién va? who goes there?
    2 ( vestir)
    :
    iba de amarillo/de uniforme she was wearing yellow/a uniform
    3
    :
    van dos a dos DEP the score is two all
    4 ( tratar)
    :
    ¿de qué va la película? what’s the movie about?;
    el libro va de vampiros the book’s about vampires
    5 ( agradar)
    :
    el clima no me va the climate doesn’t suit me, I don’t like the climate;
    ella no me va she’s not my kind of person;
    no me va ni me viene I’m not bothered, I don’t care one way or the other
    ir bien/mal go well/badly
    7 ( abarcar)
    :
    va de la página 12 a la 16 it goes from page 12 to page 16
    8
    :
    ¡qué va! you must be joking!;
    ¡vamos! come on!;
    ¡vaya! well!;
    ¿ha dicho eso? – ¡vamos! he said that? – no way!;
    ¡vaya una sorpresa! irón what a surprise!;
    a eso voy I’m just getting to that;
    eso va por ti también that goes for you too
    II v/aux
    :
    va a llover it’s going to rain;
    va para abogado he’s going to be a lawyer
    :
    ya voy comprendiendo I’m beginning to understand;
    ir para viejo be getting old;
    ya va anocheciendo it’s getting dark
    :
    ya va para dos años it’s been almost two years now;
    van tirados 3.000 3,000 have been printed
    * * *
    ir {43} vi
    1) : to go
    ir a pie: to go on foot, to walk
    ir a caballo: to ride horseback
    ir a casa: to go home
    2) : to lead, to extend, to stretch
    el camino va de Cali a Bogotá: the road goes from Cali to Bogotá
    3) funcionar: to work, to function
    esta computadora ya no va: this computer doesn't work anymore
    4) : to get on, to get along
    ¿cómo te va?: how are you?, how's it going?
    el negocio no va bien: the business isn't doing well
    5) : to suit
    ese vestido te va bien: that dress really suits you
    6)
    ir con : to be
    ir con prisa: to be in a hurry
    7)
    ir por : to follow, to go along
    fueron por la costa: they followed the shoreline
    8)
    dejarse ir : to let oneself go
    9)
    ir a parar : to end up
    vamos a ver : let's see
    ir v aux
    ir caminando: to walk
    ¡voy corriendo!: I'll be right there!
    2)
    ir a : to be going to
    voy a hacerlo: I'm going to do it
    el avión va a despegar: the plane is about to take off
    * * *
    ir vb
    1. (en general) to go [pt. went; pp. gone]
    ¿adónde vas? where are you going?
    2. (marchar) to be / to get on / to go
    ¿cómo te va? how are you? / how's it going? / how are things?
    ¿cómo te va en el nuevo trabajo? how are you getting on in your new job?
    ¿cómo te fue en el examen? how did your exam go? / how did you get on in your exam?
    3. (estar) to be
    4. (sentar bien) to suit
    5. (gustar) to like / to be into
    6. (convenir) to do
    7. (funcionar) to work
    ¡vamos caminando! let's walk!
    ir con to go with / to match
    ir de (persona) to wear [pt. wore; pp. worn] (libro, película) to be about
    ¿de qué va la película? what's the film about?
    ir tirando to get by / to manage
    vamos tirando we get by / we're managing
    ¡qué va! no way! / not at all!
    ¡vamos a...! let's...!
    ¡vamos a bailar! let's dance!
    ¡vaya! well!
    ¡ya voy! I'm coming!

    Spanish-English dictionary > ir

  • 14 estar

    v.
    1 to be.
    el dólar está a 10 pesos the dollar is at 10 pesos
    están a dos euros el kilo they're two euros a kilo
    está terminado it's finished
    2 to be.
    ¿dónde está la llave? where is the key?
    ¿está María? — no, no está is Maria there? — no, she's not here
    Ella estuvo aburrida She was bored.
    El edificio está en la calle tres The building is on third street.
    3 to be (expresa cualidad, estado).
    los pasteles están ricos the cakes are delicious
    esta calle está sucia this street is dirty
    estar de mudanza to be (in the process of) moving
    estamos de suerte we're in luck
    estar de vacaciones to be on holiday
    estar de viaje to be on a trip
    estar en uso to be in use
    estar en guardia to be on guard
    estamos sin agua we have no water, we're without water
    5 to be.
    están golpeando la puerta they're banging on the door
    6 to stay, to be.
    estaré un par de horas y me iré I'll stay a couple of hours and then I'll go
    7 to be ready (hallarse listo).
    ¿aún no está ese trabajo? is that piece of work still not ready?
    8 to be for.
    Me estuvo difícil el examen The exam was difficult for me.
    * * *
    Present Indicative
    estoy, estás, está, estamos, estáis, están.
    Imperfect Indicative
    estaba, estabas, estaba, estábamos, estabais, estaban.
    Past Indicative
    Future Indicative
    estaré, estarás, estará, estaremos, estaréis, estarán.
    Conditional
    estaría, estarías, estaría, estaríamos, estaríais, estarían.
    Present Subjunctive
    esté, estés, esté, estemos, estéis, estén.
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    Imperative
    está (tú), esté (él/Vd.), estemos (nos.), estad (vos.), estén (ellos/Vds.).
    * * *
    verb
    - estarse
    * * *
    Para las expresiones estar bien, estar mal, ver la otra entrada.
    1. VERBO INTRANSITIVO
    1) [indicando situación] to be

    ¿dónde estabas? — where were you?

    -las tijeras están en el cajón -no, aquí no están — "the scissors are in the drawer" - "no, they're not in here"

    -hola, ¿está Carmen? -no, no está — "hello, is Carmen in?" - "no, I'm afraid she isn't"

    está [fuera] — [de casa] she's out; [de la ciudad/en el extranjero] she's away

    [ya que] estamos — while we are at it

    2) [indicando un estado transitorio]
    a) + adj, adv to be

    estar enfermo {o} malo — to be ill

    ¿estás casado o soltero? — are you married or single?

    ¿cómo estamos? — [gen] how are we doing?; [a otra persona] how are you?

    con este frío, aquí no se puede estar — it's unbearably cold here

    ¡qué bueno está este café! — this coffee's really good!

    ¿está libre el baño? — is the bathroom free?

    ¿qué tal {o} cómo estás? — how are you?

    el récord anterior estaba en 33 segundos — the previous record was {o} stood at 33 seconds

    b) + participio to be
    c) + gerundio to be

    venga, ya nos estamos yendo, que es tarde — come on, it's time to go, it's late

    3) (=existir) to be

    [dejar] estar, déjalo estar — just leave him be

    4) [indicando el aspecto de algo] to look

    ¡qué elegante estás! — you're looking really smart!

    estás más delgado — you've lost weight, you look slimmer

    ese tío está muy bueno* that guy's gorgeous *, that guy's a bit of all right *

    5) (=estar listo) to be ready

    ¡ya está! ya sé lo que podemos hacer — that's it! I know what we can do

    ya estoy — I'm done, that's me *

    ¡ya estamos! — [después de hacer algo] that's it!; [dicho con enfado] that's enough!

    ¿estamos? — [al estar listo] ready?; [para pedir conformidad] are we agreed?, right?, OK? *

    ¡ya estuvo! — Méx that's it!

    6) [indicando fecha, distancia, temperatura]

    cuando estemos en verano — when it's summer, in the summer

    7) [en estructuras con preposición]
    estar a

    estamos a 8 de junio — it is 8 June {or} the 8th of June, today is 8 June {o} the 8th of June

    estábamos a 40°C — it was 40°C

    ¿a cuántos estamos? — what's the date?

    ¿a cuánto estamos de Madrid? — how far are we from Madrid?

    las uvas están a 1,60 euros — the grapes are one euro 60 cents

    ¿a cuánto está el kilo de naranjas? — how much are oranges per kilo?

    estar con

    está con la gripe — he's down with flu, he's got the flu

    estuvo con la enfermedad durante dos años — she had {o} suffered from the disease for two years

    estar con [algn], yo estoy con él — I'm with him

    estar de

    está de jefe temporalmente — he is acting as boss, he is the acting boss

    ¡estoy de nervioso! — I'm so nervous!

    estar en

    el problema está en que... — the problem lies in the fact that...

    yo estoy en que... — (=creer) I believe that...

    estar para

    para eso estamos[gen] that's why we're here, that's what we're here for; [respondiendo a gracias] don't mention it

    estar para [hacer] algo — (=a punto de) to be about to do sth, be on the point of doing sth

    [no] estoy para bromas — I'm not in the mood for joking

    si alguien llama, no estoy para nadie — if anyone calls, I'm not in

    estar por (=en favor de) [+ política] to be in favour {o} (EEUU) favor of; [+ persona] to support hueso 1) estar por ({+ infin})

    la historia de ese hallazgo está por escribir — the story of that discovery is still to be written {o} has yet to be written

    está todavía por hacer — it remains to be done, it is still to be done

    yo estoy por dejarlo — I'm for leaving it, I'm in favour of leaving it

    está por llover LAm it's going to rain

    estar sin ({+ infin})

    las camas estaban sin hacer — the beds were unmade, the beds hadn't been made

    ¿todavía estás sin peinar? — haven't you brushed your hair yet?

    estar sobre algn/algo

    hay que estar sobre el arroz para que no se pegue — you need to keep a close eye on the rice to make sure it doesn't stick to the pan

    estar sobre sí — to be in control of o.s.

    8) [en oraciones ponderativas]

    está [que] rabia — * he's hopping mad *, he's furious

    estoy que me caigo de sueño — I'm terribly sleepy, I can't keep my eyes open

    2.
    See:
    * * *
    I 1.
    1) ( seguido de adjetivos) [ Estar denotes a changed condition or state as opposed to identity or nature, which is normally expressed by ser. Estar is also used when the emphasis is on the speaker's perception of things, of their appearance, taste, etc. The examples given below should be contrasted with those to be found in ser 1 cópula 1] to be

    qué gordo está! — isn't he fat!, hasn't he got(ten) fat!

    la sopa está deliciosa/muy caliente — the soup is delicious/very hot

    está muy simpático conmigohe's being o he's been so nice to me (recently)

    todo está tan caro!things are o have become so expensive!

    está cansada/furiosa/embarazada — she is tired/furious/pregnant

    2) (con bien, mal, mejor, peor)

    están todos bien, gracias — they're all fine, thanks

    está mal que no se lo perdones — it's wrong of you not to forgive him; ver tb bien, mal, mejor, peor

    estar sentado/echado/arrodillado — to be sitting/lying/kneeling (down)

    estaban abrazados — they had their arms around each other; ver tb verbo auxiliar 2

    ¿a cómo está la uva? — how much are the grapes?

    están de limpieza/viaje — they're spring-cleaning/on a trip

    estar con alguien — ( estar de acuerdo) to agree with somebody; ( apoyar) to support somebody, be on somebody's side

    estar en algo: no lo hemos solucionado pero estamos en ello or eso — we haven't solved it but we're working on it

    2.
    estar vi
    edificio/pueblo ( estar ubicado) to be

    ¿dónde está Chiapas? — where's Chiapas?

    2)
    a) persona/objeto ( hallarse en cierto momento) to be

    ¿sabes dónde está Pedro? — do you know where Pedro is?

    ¿a qué hora tienes que estar allí? — what time do you have to be there?

    ¿dónde estábamos la clase pasada? — where did we get to in the last class?

    b) ( figurar) to be

    yo no estaba en la lista — I wasn't on the list, my name didn't appear on the list

    ¿está Rodrigo? — is Rodrigo in?

    ¿estamos todos? — are we all here?

    4)
    a) (quedarse, permanecer)

    ¿cuánto tiempo estarás en Londres? — how long are you going to be in London (for)?

    b) ( vivir)

    ahora estamos en Socawe're in o we live in Soca now

    ¿a qué (día) estamos? — what day is it today?

    ¿a cuánto estamos hoy? — what's the date today?

    estamos a 28 de mayoit's May 28th (AmE) o (BrE) the 28th of May

    ¿en qué mes estamos? — what month are we in o is it?

    6) (existir, haber)

    y después está el problema de... — and then there's the problem of...

    luego están los niños, hay que pensar en ellos — then there are the children to think about

    7) (tener como función, cometido)

    estar para algo: para eso están los amigos that's what friends are for; estamos para ayudarlos — we're here to help them

    8) ( radicar)

    estar en algo: en eso está el problema that's where the problem lies; todo está en que él quiera — it all depends on whether he wants to or not

    9) (estar listo, terminado)

    que no vuelva a suceder ¿estamos? — don't let it happen again, understand? o (colloq) got it?

    11)

    ya que estamos/estás — while we're/you're at it

    12) (Esp) ( quedar) (+ me/te/le etc) (+ compl)

    te está grande/pequeña — it's too big/too small for you

    3.
    estar v aux

    ya está hecho un hombrecito — he's a proper young man now; ver tb estar cópula 4)

    4.
    estarse v pron
    1) (enf) ( permanecer) to stay

    ¿no te puedes estar quieto? — can't you stay o keep still?

    2) (enf) ( llegar) to be
    II
    masculino (esp AmL) living room
    * * *
    = be, become, live with.
    Ex. Systems such as Dialog, IRS, ORBIT and BLAISE may be accessed by libraries and information units.
    Ex. Some degree of ignorance of this kind is not unusual since the usual objective in consulting an information source is to become better informed.
    Ex. Medical advances are improving the lives of people living with HIV/AIDS, while prevention remains the key to stopping the spread of this disease.
    ----
    * ¡cómo se nota que no está el jefe! = while the cat's away, the mice will play.
    * ahí está el problema = herein lies the rub, there's the rub.
    * ahí está la dificultad = herein lies the rub, there's the rub.
    * creer que estar bien = feel + right.
    * creer que estar mal = feel + wrong.
    * dar la señal de estar listo = prompt.
    * dejar como + estar = leave + untouched.
    * dejar las cosas como están = let + sleeping dogs lie.
    * de tal forma que + ser/estar = in such form as to + be.
    * el diablo está en los detalles = the devil (is/lives) in the details.
    * el futuro + estar + justo a la vuelta de la esquina = the future + be + just around the corner.
    * esperanza + estar = hope + lie.
    * estando de acuerdo = approvingly.
    * estando de servicio = while on the job.
    * estando sentado = from a seated position.
    * estar a años de distancia = be years away.
    * estar abierto a = be open to.
    * estar abocado a ser = be doomed.
    * estar absorto en = be wrapped up in.
    * estar aburridísimo = be bored stiff, be bored to death, be bored to tears, be bored out of + Posesivo + mind.
    * estar aburrido como una ostra = be bored stiff.
    * estar a caballo entre = stand + midway between, straddle (between).
    * estar a caballo entre... y... = lie + midway between... and..., tread + a fine line between... and, tread + the thin line between... and, tread + a delicate line between... and.
    * estar acabando con = eat away at.
    * estar acabándose = be on the way out, be on + Posesivo + last legs.
    * estar a + Cantidad + de distancia = Cantidad + distant from.
    * estar a cargo de = man, be the responsibility of.
    * estar accesible = be up.
    * estar accesible en línea = go + online.
    * estar accesible en red = go + online.
    * estar acertado = be right on track.
    * estar acostumbrado a = be familiar with, be no stranger to, be used to.
    * estar acostumbrado a + Infinitivo = be accustomed to + Gerundio.
    * estar a dos velas = not have a bean.
    * estar a + Expresión Numérica + de distancia = be + Número + away.
    * estar a favor de = be for, be in favour (of), come down in + favour of.
    * estar a favor de una idea = favour + idea.
    * estar a favor o en contra = be for or against.
    * estar agobiado de = be snowed under with.
    * estar agradecido = be thankful.
    * estar a la alerta de = be wary of.
    * estar a la altura de = live up to, be equal to.
    * estar a la altura de la circunstancias = make + the cut.
    * estar a la altura de las circunstancias = come up with + the goods.
    * estar a la altura de las circunstancias = rise (up) to + challenge.
    * estar a la altura de las circunstancias = be up to the mark, be up to scratch, be equal to the occasion, rise (up) to + the occasion, deliver + the goods, measure up (to), be up to snuff.
    * estar a la altura de las expectativas = live up to + Posesivo + expectations.
    * estar a la altura de las posibilidades = live up to + Posesivo + potential.
    * estar a la altura de lo que se espera = live up to + Posesivo + expectations.
    * estar a la baja = be down.
    * estar al acecho = lie in + wait.
    * estar a la entera disposición de Alguien = be at + Posesivo + feet.
    * estar al alcance de la mano = be at hand.
    * estar a la misma altura que = rank with.
    * estar a la orden del día = be the order of the day.
    * estar a la par de = rank with.
    * estar a la vuelta de la esquina = be just around the corner.
    * estar al borde de = teeter + on the edge of.
    * estar al completo = overbook.
    * estar al corriente = monitor + developments.
    * estar al día = monitor + developments, stay on top of + the game, stay on top of, stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar alejado + Expresión Numérica = be + Número + away.
    * estar al lado de = stand by + Lugar.
    * estar al loro de = be on the lookout for, keep + Posesivo + eyes (wide) open, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar al máximo = overstretch.
    * estar al mismo nivel = be on a par.
    * estar al tanto = monitor + developments.
    * estar al tanto de = be on the lookout for, keep + track of, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar al tanto de las cosas = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar a mano = be on hand, be around.
    * estar a medio camino entre... y... = lie + midway between... and....
    * estar a merced de = be at the mercy of.
    * estar ansioso por = be eager to.
    * estar ante = be faced with.
    * estar apagado = be off.
    * estar a punto de = be poised to, be about to, be on the point of, stand + poised, come + very close to.
    * estar a punto de cascarlas = be on + Posesivo + last legs.
    * estar a punto de decir = be on the tip of + Posesivo + tongue to say.
    * estar a punto de + Infinitivo = be about + Infinitivo.
    * estar aquí ya = be upon us.
    * estar a resultas de = keep + track of.
    * estar arraigado en = be rooted in.
    * estar arrestado = be under arrest.
    * estar arriba = sit on + top.
    * estar a salvo = be in safe hands.
    * estar asociado a = be associated with, be bound up with.
    * estar atado a = hold + hostage to.
    * estar atareado = be tied up.
    * estar atento a = be on the lookout for, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar aterrorizado = be petrified of, be frightened to death, be scared stiff, be terrified.
    * estar a tope = overstretch.
    * estar atrancado = be stuck.
    * estar atrasado en el pago = be in arrears.
    * estar aumentando = be on the increase.
    * estár aún más alejados = be one step further removed.
    * estar aún por llegar = be yet to come.
    * estar ausente = lack.
    * estar ausente de = be absent (from).
    * estar avanzado = be well under way.
    * estar avergonzado = be ashamed.
    * estar averiado = be out of order.
    * estar aviado = be (in) a mess.
    * estar bajo arresto = be under arrest.
    * estar bajo la tutela de = fall under + the auspices of.
    * estar bastante acostumbrado a = be all too familiar with.
    * estar bastante alejado = be a distance apart.
    * estar bien = be okay, be in good shape, be in good health.
    * estar bien de salud = be in good health.
    * estar bien encaminado = be on the right track.
    * estar bien pensado = be carefully thought out.
    * estar borracho = be drunk, see + double.
    * estar callado = keep + quiet.
    * estar cansado de = be sick and tired of.
    * estar capacitado para = be qualified to.
    * estar casi finalizado = near + completion.
    * estar casi terminado = be nearing completion, reach + near completion.
    * estar castigado = be in the doghouse.
    * estar cerca = be at hand, be on hand, be around.
    * estar cerca de = be close to.
    * estar chalado = be off + Posesivo + rocker.
    * estar chiflado = be off + Posesivo + rocker.
    * estar chiflado por = have + a crush on.
    * estar chupado = be a cinch, be a doddle, be a breeze, be a snap, be a picnic, be duck soup.
    * estar clarísimo = be patently clear.
    * estar claro = be plain, be out in the open.
    * estar colado por = have + a crush on.
    * estar como una cabra = be a real nutter.
    * estar completamente borracho = be drunk and incapable.
    * estar completamente de acuerdo con = agree + wholeheartedly with.
    * estar completamente equivocado = be way off.
    * estar comprometido a = hold + hostage to.
    * estar comprometido a + Infinitivo = be committed to + Gerundio.
    * estar con amigos en la calle pasando el rato sin hacer nada = hang out + on the street.
    * estar condenado a ser = be doomed.
    * estar conectado = be on.
    * estar con el alma en vilo = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold.
    * estar con el tema = be on the topic.
    * estar confinado = be confined.
    * estar confuso = blur, be at sixes and sevens with, be at a nonplus, be all at sea.
    * estar congelado = be frozen stiff.
    * estar con la espalda contra la pared = Posesivo + back + be + against the wall.
    * estar contentísimo = thrill + Nombre + to bits, be chuffed to bits, be tickled pink.
    * estar contraindicado = be contraindicated.
    * estar contra las cuertas = be against the ropes.
    * estar convencido = there + be + strong feeling.
    * estar convencido de la idea de que = be committed to the idea that.
    * estar convirtiéndose rápidamente = be fast becoming.
    * estar correcto = be correct.
    * estar correlacionado con = be correlated with.
    * estar de acorde con = be commensurate with.
    * estar de acuerdo = approve, be in agreement, concur (with), be agreed.
    * estar de acuerdo con = accord with, conform to, fit, go along with, fit with, be in conformity with, mesh with, see + eye to eye (with/on), jive with.
    * estar de acuerdo (con/en) = see + eye to eye (with/on).
    * estar de acuerdo con una idea = subscribe to + idea.
    * estar de acuerdo en que no + estar + de acuerdo = agree to + disagree.
    * estar de acuerdo sobre = agree (on/upon).
    * estar de acuerdo unánimemente = agree on + all hands.
    * estar de baja = be off work.
    * estar de baja por enfermedad = be off work sick.
    * estar debatiéndose = be under discussion.
    * estar de brazos cruzados = stand + idle, sit + idle.
    * estar de buen humor = be high.
    * estar de camino a = be on the road to.
    * estar de capa caída = be in the doldrums.
    * estar de cháchara = chinwag.
    * estar decidido a = be determined to, be of a mind to, be intent on, be all set to.
    * estar decidido a continuar = be set to continue.
    * estar decidido a + Infinitivo = be set to + Infinitivo.
    * estar demasiado representado = overrepresent.
    * estar de moda = be in.
    * estar densamente poblado de = be dense with.
    * estar dentro de = fall within/into.
    * estar dentro de la competencia = be the province of.
    * estar dentro de las posibilidades de uno = lie within + Posesivo + power.
    * estar de palique = chinwag.
    * estar de parloteo = chinwag.
    * estar de pie = stand.
    * estar de pie por encima de = stand over.
    * estar desacertado = miss + the mark, miss + the point.
    * estar desacreditado = hold in + disrepute.
    * estar desapareciendo = be on the way out.
    * estar desasosegado = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold.
    * estar desbordado de = be snowed under with.
    * estar desbordante de = spill over with.
    * estar descaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * estar descontento con = express + dissatisfaction with.
    * estar deseoso de = be anxious to, be more than ready for.
    * estar desesperado = Posesivo + back + be + against the wall.
    * estar desocupado = stand + idle.
    * estar desordenado = be out of order.
    * estar desquiciado = be a shambles, be (in) a mess.
    * estar destinado a = be intended for/to.
    * estar destrozado = be + wreck, be a shambles.
    * estar de suerte = be in luck.
    * estar detenido = be under arrest.
    * estar de vacaciones = be on vacation, be off on vacation.
    * estar de vuelta = be back.
    * estar de vuelta dentro de = be back in + Expresión Temporal.
    * estar directamente relacionado con = be directly correlated to.
    * estar disgustado por = feel deeply about.
    * estar disperso = lie + scattered.
    * estar disponible = be available, be forthcoming, be at hand.
    * estar dispuestísimo a = be more than willing to.
    * estar dispuesto = be game.
    * estar dispuesto a = be keen to, be prepared to, be willing to, be of a mind to, be willing and able to, be ready, willing and able.
    * estar dispuesto a todo = be ready, willing and able.
    * estar dispuesto y deseoso a = be willing and able to.
    * estar dominado por Alguien = be under + Posesivo + thumb.
    * estar ducho en = be adept at.
    * estar dudoso = be doubtful.
    * estar embarazada = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar emocionado = be thrilled.
    * estar empachado = have + indigestion.
    * estar empeorando = be in decline.
    * estar en = be in the course of.
    * estar en alza = be up.
    * estar enamorado de = carry + a torch for + Nombre, have + a crush on.
    * estar en apuros = be in trouble, be in a fix.
    * estar en ascuas = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold, sit on + the edge of + Posesivo + seat.
    * estar en auge = go + strong.
    * estar en Babia = be in cloud cuckoo land, live in + cloud cuckoo land.
    * estar en barbecho = lie + fallow.
    * estar en buenas manos = be in safe hands.
    * estar encaminado a = be on the road to.
    * estar en camino de = be on the way to.
    * estar encantadísimo = thrill + Nombre + to bits, be chuffed to bits, be tickled pink.
    * estar encantado = be thrilled.
    * estar encantado de Hacer Algo = be more than happy to + Infinitivo.
    * estar en casa = be in.
    * estar en celo = be on heat, be in heat.
    * estar encendido = be on.
    * estar enchufado = be on.
    * estar encinta = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar en consonancia con = be consonant with, attune to, align + Reflexivo + with.
    * estar en contacto (con) = stay in + touch (with), be in touch (with).
    * estar en contra de = be against.
    * estar en debate = be under discussion.
    * estar en decadencia = be in decline, be in retreat.
    * estar en declive = be in decline.
    * estar en desacuerdo = be at variance, disagree, quarrel with, beg to differ, be at sixes and sevens with each other.
    * estar en desacuerdo con = be at odds with, be at loggerheads with.
    * estar en desacuerdo sobre = be at odds over.
    * estar en desigualdad = be under par.
    * estar en desventaja = be disadvantaged, be at a disadvantage.
    * estar en deuda = be in debt.
    * estar en deuda con = be beholden to.
    * estar endeudado = be in debt.
    * estar en dificultades = be in trouble.
    * estar en duda = be in question.
    * estar en el lugar adecuado en el momento adecuado = be in the right place at the right time.
    * estar en el lugar indicado en el momento indicado = be in the right place at the right time.
    * estar en el lugar oportuno en el momento oportuno = be in the right place at the right time.
    * estar en el séptimo cielo = be on cloud nine, float on + air.
    * estar en el sitio justo en el momento preciso = be on the spot.
    * estar enemistados = be at loggerheads.
    * estar en estado = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar en estado de buena esperanza = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar en estado de cambio = be in flux.
    * estar enfermo de amor = be lovesick.
    * estar en flor = be in bloom, be in flower.
    * estar en floración = be in bloom, be in flower.
    * estar en forma = be in shape, be in good shape.
    * estar enfrascado en Algo = have + Nombre + on the go.
    * estar enfrentados = be at loggerheads.
    * estar en funcionamiento = be up.
    * estar en función de = be a function of.
    * estar en guardia = be on guard (against), be on + Posesivo + guard.
    * estar en guerra con = be at war with.
    * estar en igualdad de condiciones con = be on (an) equal footing with.
    * estar en inferioridad de condiciones = punch above + Posesivo + weight.
    * estar en juego = be at stake.
    * estar en la gloria = be on cloud nine, float on + air.
    * estar en la inopia = live in + cloud cuckoo land.
    * estar en la mejor posición para = be best positioned to.
    * estar en la misma categoria que = rank with.
    * estar en la onda = attune to + wavelength.
    * estar en las mismas = be back to square one.
    * estar en las últimas = be on + Posesivo + last legs.
    * estar en lo cierto = hit + the truth.
    * estar en manos privadas = hold in + private hands.
    * estar en marcha = tick over.
    * estar en mayoría = be in the majority.
    * estar en medio de = caught in the middle.
    * estar en minoría = be in the minority.
    * estar en misa y repicando = have + a finger in every pie.
    * estar enojado = get + Posesivo + knickers in a twist, get + Posesivo + knickers in a bundle, get + Posesivo + panties in a bundle.
    * estar en paz = pay + Posesivo + dues.
    * estar en peligro = be in jeopardy, be in question, be endangered, be at risk, be at stake.
    * estar en peligro (de) = be in danger (of).
    * estar en posición de = be in a position to.
    * estar en proceso de = be on the way to, be in the process of, be in the course of.
    * estar en proceso de cambio = be in flux.
    * estar en proceso de + Infinitivo = be on to + Infinitivo.
    * estar en retirada = be in retreat.
    * estar en ruinas = be a shambles, be (in) a mess.
    * estar en sintonía con = attune to.
    * estar en situación de = be in a position to.
    * estar en suspense = sit on + the edge of + Posesivo + seat.
    * estar en tensión = sit on + the edge of + Posesivo + seat.
    * estar en todo = have + a finger in every pie.
    * estar en trance de = be in the process of.
    * estar entre = fall between.
    * estar entre la espada y la pared = be on the horns of a dilemma.
    * estar entre los primeros = stay on top.
    * estar entre rejas = be behind bars.
    * estar entusiasmado = be thrilled.
    * estar en un aprieto = be in a fix.
    * estar en una situación diferente = be on a different track.
    * estar en un berenjenal = be (in) a mess.
    * estar en un mar de dudas = feel at + sea, be all at sea.
    * estar en un momento clave = be at a watershed.
    * estar en un momento decisivo = be at a watershed.
    * estar en un sinvivir = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold.
    * estar en venta = be up for sale.
    * estar en vías de = be on the road to, be in the process of.
    * estar en vías de conseguir = be on the road to.
    * estar en vilo = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold, sit on + the edge of + Posesivo + seat.
    * estar equivoado = miss + the point.
    * estar equivocado = be mistaken, be wide of the mark, be wrong, be in error, miss + the mark, be in the wrong.
    * estar equivocado en + Número + cosas = be wrong on + Número + count(s).
    * estar erróneo = be in error.
    * estar esparcido = lie + scattered.
    * estar estrechamente ligado a = be closely tied to.
    * estar estropeado = be kaput.
    * estar estropeándose = be on the way out.
    * estar exento de pagar impuestos = write off.
    * estar falto de = be short of.
    * estar falto de práctica = get + rusty.
    * estar familiarizado con = have + familiarity with.
    * estar firmemente convencido = strongly held opinion.
    * estar frenético = be furious.
    * estar frito de sed = be parched, spit + feathers, be parched with thirst.
    * estar fuera = be out.
    * estar fuera con los amigos = be out with the guys.
    * estar fuera de contienda = be out of contention.
    * estar fuera del alcance = lie outside + the scope of.
    * estar fuera de las posibilidades de Alguien = be out of + Posesivo + league.
    * estar fuera del interés = lie outside + the scope of.
    * estar fuera del interés de uno = lie beyond + concern.
    * estar fuera de lugar = be out of place, be out of order.
    * estar fuera de quicio = be beside + Reflexivo.
    * estar fuera de rumbo = be off course.
    * estar fuera de secuencia = be out of order.
    * estar fuera de sí = be beside + Reflexivo.
    * estar funcionando = be in place.
    * estar furioso = fume.
    * estar + Gerundio = be on the way to.
    * estar hablando del tema = be on the topic.
    * estar haciendo = be up to.
    * estar haciendo Algo = have + Nombre + on the go.
    * estar haciendo algo que no se debe = be up to no good, get up to + no good.
    * estar hambriento = starve.
    * estar harto = have had enough.
    * estar harto de = be all too familiar with, be sick and tired of.
    * estar hasta la coronilla de = be sick and tired of.
    * estar hecho a escala = be to scale.
    * estar hecho con la intención de = be intended for/to.
    * estar hecho con la mismas dimensiones que el original = be to scale.
    * estar hecho el uno para el otro = be well suited to each other, be two of a kind, be a right pair.
    * estar hecho para = be geared to, be intended for/to, mean, be cut out for.
    * estar hecho polvo = be + wreck.
    * estar hecho un desastre = look like + a wreck, be a shambles, look like + the wreck of the Hesperus, look like + drag + through a hedge backwards, be (in) a mess.
    * estar hecho un esqueleto = be a bag of bones.
    * estar hecho un flan = shake like + a leaf, tremble like + a leaf.
    * estar hecho un lío = be at sixes and sevens with.
    * estar hecho un perla = be a bit of a lad.
    * estar hecho un pinta = be a bit of a lad.
    * estar hecho un prenda = be a bit of a lad.
    * estar helado = be frozen stiff.
    * estar implícito en = run through.
    * estar inactivo = lie + fallow, lie + dormant.
    * estar incluido = be embedded.
    * estar indeciso = be hesitant (to).
    * estar indeciso entre... o... = be torn between... and....
    * estar inerte = lie + fallow.
    * estar informado puntualmente sobre = monitor + information on.
    * estar inmune a = be immune against.
    * estar inquieto = be disturbed.
    * estar interesado en = be interested in, be keen to.
    * estar inundado de = be snowed under with.
    * estar junto a = stand by + Lugar.
    * estar juntos = be together, stand + together.
    * estar justo en medio de = stand + squarely in.
    * estar la mar de contento = be over the moon.
    * estar lejos de (ser) + Infinitivo = be far from + Gerundio.
    * estar levantado = be up.
    * estar libre de = be free from.
    * estar ligado a = be bound up with.
    * estar listo = stand + ready, be ready.
    * estar listo para = be poised to, stand + poised, be all set to.
    * estar lleno de problemas = bristle with + problems.
    * estar localizable = be locatable.
    * estar loco = be off + Posesivo + rocker.
    * estar loco de alegría = be chuffed to bits, thrill + Nombre + to bits, be tickled pink.
    * estar loco de contento = be beside + Reflexivo + with joy, be over the moon, be over the moon.
    * estar loco de remate = be a real nutter.
    * estar loco por = have + a crush on.
    * estar majareta = be off + Posesivo + rocker.
    * estar mal = be wrong, feel under + the weather, be under the weather.
    * estar mal comunicado con = have + poor connections with.
    * estar mal encaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * estar mal visto = frown on/upon.
    * estar manga por hombro = be a shambles, be (in) a mess.
    * estar marcado por = be pockmarked with.
    * estar mareado de tanto trabajo = be reeling.
    * estar mejor = be better off, be better served by.
    * estar metido en todo = have + a finger in every pie.
    * estar molesto = be displeased, get + Posesivo + knickers in a twist, get + Posesivo + knickers in a bundle, get + Posesivo + panties in a bundle, put off.
    * estar motivado = be motivated, have + motivation.
    * estar moviéndose en terreno seguro = be on secure ground.
    * estar muerto de asco = be bored to death, be bored stiff, be bored to tears, be bored out of + Posesivo + mind.
    * estar muerto de frío = be frozen stiff.
    * estar muerto de hambre = be starving to death.
    * estar muerto de miedo = be scared stiff, be frightened to death, be petrified of, be terrified.
    * estar muerto de sed = spit + feathers, be parched, be parched with thirst.
    * estar muy acostumbrado a = be all too familiar with.
    * estar muy agradecido a = be indebted to.
    * estar muy alejado de = be a long way from.
    * estar muy arraigado en = be well embedded in.
    * estar muy bajo = be way down.
    * estar muy cerca de = be one step away from, be steps away from, come + very close to.
    * estar muy convencido de = have + strong feelings about.
    * estar muy emocionado con/por = be excited about.
    * estar muy esparcido = spread + Nombre + thinly.
    * estar muy lejano = be far off.
    * estar muy lejos = be far off, be a long way off.
    * estar muy por delante de = be way out ahead of.
    * estar muy por delante de su tiempo = be years ahead of + Posesivo + time.
    * estar muy puesto = stay on top of + the game, stay on top.
    * estar muy separado = set + far apart.
    * estar muy usado = be well thumbed.
    * estar nervioso = be in a tizz(y), have + butterflies in + Posesivo + stomach.
    * estar oculto = lie + hidden.
    * estar ocupado = busyness, be engaged, be tied up.
    * estar ordenado en forma circular = be on a wheel.
    * estar orgulloso de = be proud (of/to).
    * estar orientado a/para = be geared to.
    * estar orientado hacia = target.
    * estar orientado hacia + Nombre = be + Nombre + driven.
    * estar patas arriba = be a shambles, be (in) a mess.
    * estar pendiente de = be on the lookout for, pay + attention to, keep + an eye on, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar pendiente de todo = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar perdido = be out of + Posesivo + league, be out of + Posesivo + depth, be in over + Posesivo + head, be all at sea.
    * estar permitido = be permissible.
    * estar plagado de = be rife with.
    * estar plenamente convencido de Algo = feel (it) in + Posesivo + bones.
    * estar pluriempleado = moonlight, work + a second job.
    * estar pluriempleado, tener un segundo trabajo, tener un segundo empleo = work + a second job.
    * estar poco dispuesto = be reluctant.
    * estar poco representado = underrepresent [under-represent].
    * estar por delante de = be ahead of.
    * estar por demostrar = be unproven.
    * estar por detrás = be behind.
    * estar por encima de = overlay, overlie.
    * estar por las nubes = be through the roof.
    * estar por ver = be an open question.
    * estar poseído por los espíritus = haunt.
    * estar precavido = be on + Posesivo + guard, be on guard (against).
    * estar predestinado a = be predestined to.
    * estar predispuesto = feel + partial.
    * estar predispuesto a = be predisposed to/toward(s).
    * estar preñada = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar preocupadísimo = be worried stiff (about), be worried sick.
    * estar preocupado por = be anxious to.
    * estar preparado = be readied, stand + ready, be ready.
    * estar preparado para = be geared up for/to, stand + poised.
    * estar preparado y dispuesto a = be willing and able to.
    * estar preparado y dispuesto a todo = be ready, willing and able.
    * estar presente = be manifest, be present, be in evidence.
    * estar presionado = be under the gun.
    * estar propuesto a = be intent on.
    * estar próximo = be at hand.
    * estar quedándose sin = run + low (on).
    * estar que + subirse + por las paredes = tear + Posesivo + hair out.
    * estar realizándose = underway [under way], be in progress, be in hand.
    * estar rebosante de = spill over with.
    * estar rebosante de salud = fit as a fiddle.
    * estar relacionado con = be associated with, regard.
    * estar relacionado con el trabajo = be work related.
    * estar resentido = carry + a chip on + Posesivo + shoulder.
    * estar resfriado = have + a cold.
    * estar respaldado por Alguien = have + Nombre + behind + Pronombre.
    * estar restringido = be constrained.
    * estar resuelto a = be intent on, be all set to.
    * estar saliendo con alguien = be in a dating relationship.
    * estar salpicado de = be dotted with.
    * estar sano y salvo = be alive and well.
    * estar satisfecho (de) = be satisfied (with).
    * estar saturado de trabajo = work to + capacity.
    * estar sediento = be thirsty, spit + feathers, be parched, be parched with thirst.
    * estar seguro = be sure, make + sure, set + your watch by.
    * estar seguro de = be certain (of), be confident about, feel + confident.
    * estar seguro de que = be confident that.
    * estar sentado sin hacer o decir nada = sit by.
    * estar separado = set + apart.
    * estar separado de = be remote from.
    * estar sesgado = bias, slant.
    * estar siempre + Adjetivo = be ever + Adjetivo.
    * estar siempre buscando = be on the lookout for.
    * estar siempre dispuesto a ayudar = be always willing to assist.
    * estar siendo + Participio = be in process of + Nombre.
    * estar sin blanca = not have a bean.
    * estar sin hacer nada = sit + idle, stand + idle.
    * estar sin trabajo = stay out of + work.
    * estar sin una pela = not have a bean.
    * estar sin un centavo = not have a bean.
    * estar sin un céntimo = not have a bean.
    * * *
    I 1.
    1) ( seguido de adjetivos) [ Estar denotes a changed condition or state as opposed to identity or nature, which is normally expressed by ser. Estar is also used when the emphasis is on the speaker's perception of things, of their appearance, taste, etc. The examples given below should be contrasted with those to be found in ser 1 cópula 1] to be

    qué gordo está! — isn't he fat!, hasn't he got(ten) fat!

    la sopa está deliciosa/muy caliente — the soup is delicious/very hot

    está muy simpático conmigohe's being o he's been so nice to me (recently)

    todo está tan caro!things are o have become so expensive!

    está cansada/furiosa/embarazada — she is tired/furious/pregnant

    2) (con bien, mal, mejor, peor)

    están todos bien, gracias — they're all fine, thanks

    está mal que no se lo perdones — it's wrong of you not to forgive him; ver tb bien, mal, mejor, peor

    estar sentado/echado/arrodillado — to be sitting/lying/kneeling (down)

    estaban abrazados — they had their arms around each other; ver tb verbo auxiliar 2

    ¿a cómo está la uva? — how much are the grapes?

    están de limpieza/viaje — they're spring-cleaning/on a trip

    estar con alguien — ( estar de acuerdo) to agree with somebody; ( apoyar) to support somebody, be on somebody's side

    estar en algo: no lo hemos solucionado pero estamos en ello or eso — we haven't solved it but we're working on it

    2.
    estar vi
    edificio/pueblo ( estar ubicado) to be

    ¿dónde está Chiapas? — where's Chiapas?

    2)
    a) persona/objeto ( hallarse en cierto momento) to be

    ¿sabes dónde está Pedro? — do you know where Pedro is?

    ¿a qué hora tienes que estar allí? — what time do you have to be there?

    ¿dónde estábamos la clase pasada? — where did we get to in the last class?

    b) ( figurar) to be

    yo no estaba en la lista — I wasn't on the list, my name didn't appear on the list

    ¿está Rodrigo? — is Rodrigo in?

    ¿estamos todos? — are we all here?

    4)
    a) (quedarse, permanecer)

    ¿cuánto tiempo estarás en Londres? — how long are you going to be in London (for)?

    b) ( vivir)

    ahora estamos en Socawe're in o we live in Soca now

    ¿a qué (día) estamos? — what day is it today?

    ¿a cuánto estamos hoy? — what's the date today?

    estamos a 28 de mayoit's May 28th (AmE) o (BrE) the 28th of May

    ¿en qué mes estamos? — what month are we in o is it?

    6) (existir, haber)

    y después está el problema de... — and then there's the problem of...

    luego están los niños, hay que pensar en ellos — then there are the children to think about

    7) (tener como función, cometido)

    estar para algo: para eso están los amigos that's what friends are for; estamos para ayudarlos — we're here to help them

    8) ( radicar)

    estar en algo: en eso está el problema that's where the problem lies; todo está en que él quiera — it all depends on whether he wants to or not

    9) (estar listo, terminado)

    que no vuelva a suceder ¿estamos? — don't let it happen again, understand? o (colloq) got it?

    11)

    ya que estamos/estás — while we're/you're at it

    12) (Esp) ( quedar) (+ me/te/le etc) (+ compl)

    te está grande/pequeña — it's too big/too small for you

    3.
    estar v aux

    ya está hecho un hombrecito — he's a proper young man now; ver tb estar cópula 4)

    4.
    estarse v pron
    1) (enf) ( permanecer) to stay

    ¿no te puedes estar quieto? — can't you stay o keep still?

    2) (enf) ( llegar) to be
    II
    masculino (esp AmL) living room
    * * *
    = be, become, live with.

    Ex: Systems such as Dialog, IRS, ORBIT and BLAISE may be accessed by libraries and information units.

    Ex: Some degree of ignorance of this kind is not unusual since the usual objective in consulting an information source is to become better informed.
    Ex: Medical advances are improving the lives of people living with HIV/AIDS, while prevention remains the key to stopping the spread of this disease.
    * ¡cómo se nota que no está el jefe! = while the cat's away, the mice will play.
    * ahí está el problema = herein lies the rub, there's the rub.
    * ahí está la dificultad = herein lies the rub, there's the rub.
    * creer que estar bien = feel + right.
    * creer que estar mal = feel + wrong.
    * dar la señal de estar listo = prompt.
    * dejar como + estar = leave + untouched.
    * dejar las cosas como están = let + sleeping dogs lie.
    * de tal forma que + ser/estar = in such form as to + be.
    * el diablo está en los detalles = the devil (is/lives) in the details.
    * el futuro + estar + justo a la vuelta de la esquina = the future + be + just around the corner.
    * esperanza + estar = hope + lie.
    * estando de acuerdo = approvingly.
    * estando de servicio = while on the job.
    * estando sentado = from a seated position.
    * estar a años de distancia = be years away.
    * estar abierto a = be open to.
    * estar abocado a ser = be doomed.
    * estar absorto en = be wrapped up in.
    * estar aburridísimo = be bored stiff, be bored to death, be bored to tears, be bored out of + Posesivo + mind.
    * estar aburrido como una ostra = be bored stiff.
    * estar a caballo entre = stand + midway between, straddle (between).
    * estar a caballo entre... y... = lie + midway between... and..., tread + a fine line between... and, tread + the thin line between... and, tread + a delicate line between... and.
    * estar acabando con = eat away at.
    * estar acabándose = be on the way out, be on + Posesivo + last legs.
    * estar a + Cantidad + de distancia = Cantidad + distant from.
    * estar a cargo de = man, be the responsibility of.
    * estar accesible = be up.
    * estar accesible en línea = go + online.
    * estar accesible en red = go + online.
    * estar acertado = be right on track.
    * estar acostumbrado a = be familiar with, be no stranger to, be used to.
    * estar acostumbrado a + Infinitivo = be accustomed to + Gerundio.
    * estar a dos velas = not have a bean.
    * estar a + Expresión Numérica + de distancia = be + Número + away.
    * estar a favor de = be for, be in favour (of), come down in + favour of.
    * estar a favor de una idea = favour + idea.
    * estar a favor o en contra = be for or against.
    * estar agobiado de = be snowed under with.
    * estar agradecido = be thankful.
    * estar a la alerta de = be wary of.
    * estar a la altura de = live up to, be equal to.
    * estar a la altura de la circunstancias = make + the cut.
    * estar a la altura de las circunstancias = come up with + the goods.
    * estar a la altura de las circunstancias = rise (up) to + challenge.
    * estar a la altura de las circunstancias = be up to the mark, be up to scratch, be equal to the occasion, rise (up) to + the occasion, deliver + the goods, measure up (to), be up to snuff.
    * estar a la altura de las expectativas = live up to + Posesivo + expectations.
    * estar a la altura de las posibilidades = live up to + Posesivo + potential.
    * estar a la altura de lo que se espera = live up to + Posesivo + expectations.
    * estar a la baja = be down.
    * estar al acecho = lie in + wait.
    * estar a la entera disposición de Alguien = be at + Posesivo + feet.
    * estar al alcance de la mano = be at hand.
    * estar a la misma altura que = rank with.
    * estar a la orden del día = be the order of the day.
    * estar a la par de = rank with.
    * estar a la vuelta de la esquina = be just around the corner.
    * estar al borde de = teeter + on the edge of.
    * estar al completo = overbook.
    * estar al corriente = monitor + developments.
    * estar al día = monitor + developments, stay on top of + the game, stay on top of, stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar alejado + Expresión Numérica = be + Número + away.
    * estar al lado de = stand by + Lugar.
    * estar al loro de = be on the lookout for, keep + Posesivo + eyes (wide) open, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar al máximo = overstretch.
    * estar al mismo nivel = be on a par.
    * estar al tanto = monitor + developments.
    * estar al tanto de = be on the lookout for, keep + track of, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar al tanto de las cosas = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar a mano = be on hand, be around.
    * estar a medio camino entre... y... = lie + midway between... and....
    * estar a merced de = be at the mercy of.
    * estar ansioso por = be eager to.
    * estar ante = be faced with.
    * estar apagado = be off.
    * estar a punto de = be poised to, be about to, be on the point of, stand + poised, come + very close to.
    * estar a punto de cascarlas = be on + Posesivo + last legs.
    * estar a punto de decir = be on the tip of + Posesivo + tongue to say.
    * estar a punto de + Infinitivo = be about + Infinitivo.
    * estar aquí ya = be upon us.
    * estar a resultas de = keep + track of.
    * estar arraigado en = be rooted in.
    * estar arrestado = be under arrest.
    * estar arriba = sit on + top.
    * estar a salvo = be in safe hands.
    * estar asociado a = be associated with, be bound up with.
    * estar atado a = hold + hostage to.
    * estar atareado = be tied up.
    * estar atento a = be on the lookout for, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar aterrorizado = be petrified of, be frightened to death, be scared stiff, be terrified.
    * estar a tope = overstretch.
    * estar atrancado = be stuck.
    * estar atrasado en el pago = be in arrears.
    * estar aumentando = be on the increase.
    * estár aún más alejados = be one step further removed.
    * estar aún por llegar = be yet to come.
    * estar ausente = lack.
    * estar ausente de = be absent (from).
    * estar avanzado = be well under way.
    * estar avergonzado = be ashamed.
    * estar averiado = be out of order.
    * estar aviado = be (in) a mess.
    * estar bajo arresto = be under arrest.
    * estar bajo la tutela de = fall under + the auspices of.
    * estar bastante acostumbrado a = be all too familiar with.
    * estar bastante alejado = be a distance apart.
    * estar bien = be okay, be in good shape, be in good health.
    * estar bien de salud = be in good health.
    * estar bien encaminado = be on the right track.
    * estar bien pensado = be carefully thought out.
    * estar borracho = be drunk, see + double.
    * estar callado = keep + quiet.
    * estar cansado de = be sick and tired of.
    * estar capacitado para = be qualified to.
    * estar casi finalizado = near + completion.
    * estar casi terminado = be nearing completion, reach + near completion.
    * estar castigado = be in the doghouse.
    * estar cerca = be at hand, be on hand, be around.
    * estar cerca de = be close to.
    * estar chalado = be off + Posesivo + rocker.
    * estar chiflado = be off + Posesivo + rocker.
    * estar chiflado por = have + a crush on.
    * estar chupado = be a cinch, be a doddle, be a breeze, be a snap, be a picnic, be duck soup.
    * estar clarísimo = be patently clear.
    * estar claro = be plain, be out in the open.
    * estar colado por = have + a crush on.
    * estar como una cabra = be a real nutter.
    * estar completamente borracho = be drunk and incapable.
    * estar completamente de acuerdo con = agree + wholeheartedly with.
    * estar completamente equivocado = be way off.
    * estar comprometido a = hold + hostage to.
    * estar comprometido a + Infinitivo = be committed to + Gerundio.
    * estar con amigos en la calle pasando el rato sin hacer nada = hang out + on the street.
    * estar condenado a ser = be doomed.
    * estar conectado = be on.
    * estar con el alma en vilo = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold.
    * estar con el tema = be on the topic.
    * estar confinado = be confined.
    * estar confuso = blur, be at sixes and sevens with, be at a nonplus, be all at sea.
    * estar congelado = be frozen stiff.
    * estar con la espalda contra la pared = Posesivo + back + be + against the wall.
    * estar contentísimo = thrill + Nombre + to bits, be chuffed to bits, be tickled pink.
    * estar contraindicado = be contraindicated.
    * estar contra las cuertas = be against the ropes.
    * estar convencido = there + be + strong feeling.
    * estar convencido de la idea de que = be committed to the idea that.
    * estar convirtiéndose rápidamente = be fast becoming.
    * estar correcto = be correct.
    * estar correlacionado con = be correlated with.
    * estar de acorde con = be commensurate with.
    * estar de acuerdo = approve, be in agreement, concur (with), be agreed.
    * estar de acuerdo con = accord with, conform to, fit, go along with, fit with, be in conformity with, mesh with, see + eye to eye (with/on), jive with.
    * estar de acuerdo (con/en) = see + eye to eye (with/on).
    * estar de acuerdo con una idea = subscribe to + idea.
    * estar de acuerdo en que no + estar + de acuerdo = agree to + disagree.
    * estar de acuerdo sobre = agree (on/upon).
    * estar de acuerdo unánimemente = agree on + all hands.
    * estar de baja = be off work.
    * estar de baja por enfermedad = be off work sick.
    * estar debatiéndose = be under discussion.
    * estar de brazos cruzados = stand + idle, sit + idle.
    * estar de buen humor = be high.
    * estar de camino a = be on the road to.
    * estar de capa caída = be in the doldrums.
    * estar de cháchara = chinwag.
    * estar decidido a = be determined to, be of a mind to, be intent on, be all set to.
    * estar decidido a continuar = be set to continue.
    * estar decidido a + Infinitivo = be set to + Infinitivo.
    * estar demasiado representado = overrepresent.
    * estar de moda = be in.
    * estar densamente poblado de = be dense with.
    * estar dentro de = fall within/into.
    * estar dentro de la competencia = be the province of.
    * estar dentro de las posibilidades de uno = lie within + Posesivo + power.
    * estar de palique = chinwag.
    * estar de parloteo = chinwag.
    * estar de pie = stand.
    * estar de pie por encima de = stand over.
    * estar desacertado = miss + the mark, miss + the point.
    * estar desacreditado = hold in + disrepute.
    * estar desapareciendo = be on the way out.
    * estar desasosegado = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold.
    * estar desbordado de = be snowed under with.
    * estar desbordante de = spill over with.
    * estar descaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * estar descontento con = express + dissatisfaction with.
    * estar deseoso de = be anxious to, be more than ready for.
    * estar desesperado = Posesivo + back + be + against the wall.
    * estar desocupado = stand + idle.
    * estar desordenado = be out of order.
    * estar desquiciado = be a shambles, be (in) a mess.
    * estar destinado a = be intended for/to.
    * estar destrozado = be + wreck, be a shambles.
    * estar de suerte = be in luck.
    * estar detenido = be under arrest.
    * estar de vacaciones = be on vacation, be off on vacation.
    * estar de vuelta = be back.
    * estar de vuelta dentro de = be back in + Expresión Temporal.
    * estar directamente relacionado con = be directly correlated to.
    * estar disgustado por = feel deeply about.
    * estar disperso = lie + scattered.
    * estar disponible = be available, be forthcoming, be at hand.
    * estar dispuestísimo a = be more than willing to.
    * estar dispuesto = be game.
    * estar dispuesto a = be keen to, be prepared to, be willing to, be of a mind to, be willing and able to, be ready, willing and able.
    * estar dispuesto a todo = be ready, willing and able.
    * estar dispuesto y deseoso a = be willing and able to.
    * estar dominado por Alguien = be under + Posesivo + thumb.
    * estar ducho en = be adept at.
    * estar dudoso = be doubtful.
    * estar embarazada = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar emocionado = be thrilled.
    * estar empachado = have + indigestion.
    * estar empeorando = be in decline.
    * estar en = be in the course of.
    * estar en alza = be up.
    * estar enamorado de = carry + a torch for + Nombre, have + a crush on.
    * estar en apuros = be in trouble, be in a fix.
    * estar en ascuas = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold, sit on + the edge of + Posesivo + seat.
    * estar en auge = go + strong.
    * estar en Babia = be in cloud cuckoo land, live in + cloud cuckoo land.
    * estar en barbecho = lie + fallow.
    * estar en buenas manos = be in safe hands.
    * estar encaminado a = be on the road to.
    * estar en camino de = be on the way to.
    * estar encantadísimo = thrill + Nombre + to bits, be chuffed to bits, be tickled pink.
    * estar encantado = be thrilled.
    * estar encantado de Hacer Algo = be more than happy to + Infinitivo.
    * estar en casa = be in.
    * estar en celo = be on heat, be in heat.
    * estar encendido = be on.
    * estar enchufado = be on.
    * estar encinta = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar en consonancia con = be consonant with, attune to, align + Reflexivo + with.
    * estar en contacto (con) = stay in + touch (with), be in touch (with).
    * estar en contra de = be against.
    * estar en debate = be under discussion.
    * estar en decadencia = be in decline, be in retreat.
    * estar en declive = be in decline.
    * estar en desacuerdo = be at variance, disagree, quarrel with, beg to differ, be at sixes and sevens with each other.
    * estar en desacuerdo con = be at odds with, be at loggerheads with.
    * estar en desacuerdo sobre = be at odds over.
    * estar en desigualdad = be under par.
    * estar en desventaja = be disadvantaged, be at a disadvantage.
    * estar en deuda = be in debt.
    * estar en deuda con = be beholden to.
    * estar endeudado = be in debt.
    * estar en dificultades = be in trouble.
    * estar en duda = be in question.
    * estar en el lugar adecuado en el momento adecuado = be in the right place at the right time.
    * estar en el lugar indicado en el momento indicado = be in the right place at the right time.
    * estar en el lugar oportuno en el momento oportuno = be in the right place at the right time.
    * estar en el séptimo cielo = be on cloud nine, float on + air.
    * estar en el sitio justo en el momento preciso = be on the spot.
    * estar enemistados = be at loggerheads.
    * estar en estado = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar en estado de buena esperanza = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar en estado de cambio = be in flux.
    * estar enfermo de amor = be lovesick.
    * estar en flor = be in bloom, be in flower.
    * estar en floración = be in bloom, be in flower.
    * estar en forma = be in shape, be in good shape.
    * estar enfrascado en Algo = have + Nombre + on the go.
    * estar enfrentados = be at loggerheads.
    * estar en funcionamiento = be up.
    * estar en función de = be a function of.
    * estar en guardia = be on guard (against), be on + Posesivo + guard.
    * estar en guerra con = be at war with.
    * estar en igualdad de condiciones con = be on (an) equal footing with.
    * estar en inferioridad de condiciones = punch above + Posesivo + weight.
    * estar en juego = be at stake.
    * estar en la gloria = be on cloud nine, float on + air.
    * estar en la inopia = live in + cloud cuckoo land.
    * estar en la mejor posición para = be best positioned to.
    * estar en la misma categoria que = rank with.
    * estar en la onda = attune to + wavelength.
    * estar en las mismas = be back to square one.
    * estar en las últimas = be on + Posesivo + last legs.
    * estar en lo cierto = hit + the truth.
    * estar en manos privadas = hold in + private hands.
    * estar en marcha = tick over.
    * estar en mayoría = be in the majority.
    * estar en medio de = caught in the middle.
    * estar en minoría = be in the minority.
    * estar en misa y repicando = have + a finger in every pie.
    * estar enojado = get + Posesivo + knickers in a twist, get + Posesivo + knickers in a bundle, get + Posesivo + panties in a bundle.
    * estar en paz = pay + Posesivo + dues.
    * estar en peligro = be in jeopardy, be in question, be endangered, be at risk, be at stake.
    * estar en peligro (de) = be in danger (of).
    * estar en posición de = be in a position to.
    * estar en proceso de = be on the way to, be in the process of, be in the course of.
    * estar en proceso de cambio = be in flux.
    * estar en proceso de + Infinitivo = be on to + Infinitivo.
    * estar en retirada = be in retreat.
    * estar en ruinas = be a shambles, be (in) a mess.
    * estar en sintonía con = attune to.
    * estar en situación de = be in a position to.
    * estar en suspense = sit on + the edge of + Posesivo + seat.
    * estar en tensión = sit on + the edge of + Posesivo + seat.
    * estar en todo = have + a finger in every pie.
    * estar en trance de = be in the process of.
    * estar entre = fall between.
    * estar entre la espada y la pared = be on the horns of a dilemma.
    * estar entre los primeros = stay on top.
    * estar entre rejas = be behind bars.
    * estar entusiasmado = be thrilled.
    * estar en un aprieto = be in a fix.
    * estar en una situación diferente = be on a different track.
    * estar en un berenjenal = be (in) a mess.
    * estar en un mar de dudas = feel at + sea, be all at sea.
    * estar en un momento clave = be at a watershed.
    * estar en un momento decisivo = be at a watershed.
    * estar en un sinvivir = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold.
    * estar en venta = be up for sale.
    * estar en vías de = be on the road to, be in the process of.
    * estar en vías de conseguir = be on the road to.
    * estar en vilo = put + Posesivo + life on hold, Posesivo + life + be + on hold, sit on + the edge of + Posesivo + seat.
    * estar equivoado = miss + the point.
    * estar equivocado = be mistaken, be wide of the mark, be wrong, be in error, miss + the mark, be in the wrong.
    * estar equivocado en + Número + cosas = be wrong on + Número + count(s).
    * estar erróneo = be in error.
    * estar esparcido = lie + scattered.
    * estar estrechamente ligado a = be closely tied to.
    * estar estropeado = be kaput.
    * estar estropeándose = be on the way out.
    * estar exento de pagar impuestos = write off.
    * estar falto de = be short of.
    * estar falto de práctica = get + rusty.
    * estar familiarizado con = have + familiarity with.
    * estar firmemente convencido = strongly held opinion.
    * estar frenético = be furious.
    * estar frito de sed = be parched, spit + feathers, be parched with thirst.
    * estar fuera = be out.
    * estar fuera con los amigos = be out with the guys.
    * estar fuera de contienda = be out of contention.
    * estar fuera del alcance = lie outside + the scope of.
    * estar fuera de las posibilidades de Alguien = be out of + Posesivo + league.
    * estar fuera del interés = lie outside + the scope of.
    * estar fuera del interés de uno = lie beyond + concern.
    * estar fuera de lugar = be out of place, be out of order.
    * estar fuera de quicio = be beside + Reflexivo.
    * estar fuera de rumbo = be off course.
    * estar fuera de secuencia = be out of order.
    * estar fuera de sí = be beside + Reflexivo.
    * estar funcionando = be in place.
    * estar furioso = fume.
    * estar + Gerundio = be on the way to.
    * estar hablando del tema = be on the topic.
    * estar haciendo = be up to.
    * estar haciendo Algo = have + Nombre + on the go.
    * estar haciendo algo que no se debe = be up to no good, get up to + no good.
    * estar hambriento = starve.
    * estar harto = have had enough.
    * estar harto de = be all too familiar with, be sick and tired of.
    * estar hasta la coronilla de = be sick and tired of.
    * estar hecho a escala = be to scale.
    * estar hecho con la intención de = be intended for/to.
    * estar hecho con la mismas dimensiones que el original = be to scale.
    * estar hecho el uno para el otro = be well suited to each other, be two of a kind, be a right pair.
    * estar hecho para = be geared to, be intended for/to, mean, be cut out for.
    * estar hecho polvo = be + wreck.
    * estar hecho un desastre = look like + a wreck, be a shambles, look like + the wreck of the Hesperus, look like + drag + through a hedge backwards, be (in) a mess.
    * estar hecho un esqueleto = be a bag of bones.
    * estar hecho un flan = shake like + a leaf, tremble like + a leaf.
    * estar hecho un lío = be at sixes and sevens with.
    * estar hecho un perla = be a bit of a lad.
    * estar hecho un pinta = be a bit of a lad.
    * estar hecho un prenda = be a bit of a lad.
    * estar helado = be frozen stiff.
    * estar implícito en = run through.
    * estar inactivo = lie + fallow, lie + dormant.
    * estar incluido = be embedded.
    * estar indeciso = be hesitant (to).
    * estar indeciso entre... o... = be torn between... and....
    * estar inerte = lie + fallow.
    * estar informado puntualmente sobre = monitor + information on.
    * estar inmune a = be immune against.
    * estar inquieto = be disturbed.
    * estar interesado en = be interested in, be keen to.
    * estar inundado de = be snowed under with.
    * estar junto a = stand by + Lugar.
    * estar juntos = be together, stand + together.
    * estar justo en medio de = stand + squarely in.
    * estar la mar de contento = be over the moon.
    * estar lejos de (ser) + Infinitivo = be far from + Gerundio.
    * estar levantado = be up.
    * estar libre de = be free from.
    * estar ligado a = be bound up with.
    * estar listo = stand + ready, be ready.
    * estar listo para = be poised to, stand + poised, be all set to.
    * estar lleno de problemas = bristle with + problems.
    * estar localizable = be locatable.
    * estar loco = be off + Posesivo + rocker.
    * estar loco de alegría = be chuffed to bits, thrill + Nombre + to bits, be tickled pink.
    * estar loco de contento = be beside + Reflexivo + with joy, be over the moon, be over the moon.
    * estar loco de remate = be a real nutter.
    * estar loco por = have + a crush on.
    * estar majareta = be off + Posesivo + rocker.
    * estar mal = be wrong, feel under + the weather, be under the weather.
    * estar mal comunicado con = have + poor connections with.
    * estar mal encaminado = be on the wrong track, be headed down the wrong track.
    * estar mal visto = frown on/upon.
    * estar manga por hombro = be a shambles, be (in) a mess.
    * estar marcado por = be pockmarked with.
    * estar mareado de tanto trabajo = be reeling.
    * estar mejor = be better off, be better served by.
    * estar metido en todo = have + a finger in every pie.
    * estar molesto = be displeased, get + Posesivo + knickers in a twist, get + Posesivo + knickers in a bundle, get + Posesivo + panties in a bundle, put off.
    * estar motivado = be motivated, have + motivation.
    * estar moviéndose en terreno seguro = be on secure ground.
    * estar muerto de asco = be bored to death, be bored stiff, be bored to tears, be bored out of + Posesivo + mind.
    * estar muerto de frío = be frozen stiff.
    * estar muerto de hambre = be starving to death.
    * estar muerto de miedo = be scared stiff, be frightened to death, be petrified of, be terrified.
    * estar muerto de sed = spit + feathers, be parched, be parched with thirst.
    * estar muy acostumbrado a = be all too familiar with.
    * estar muy agradecido a = be indebted to.
    * estar muy alejado de = be a long way from.
    * estar muy arraigado en = be well embedded in.
    * estar muy bajo = be way down.
    * estar muy cerca de = be one step away from, be steps away from, come + very close to.
    * estar muy convencido de = have + strong feelings about.
    * estar muy emocionado con/por = be excited about.
    * estar muy esparcido = spread + Nombre + thinly.
    * estar muy lejano = be far off.
    * estar muy lejos = be far off, be a long way off.
    * estar muy por delante de = be way out ahead of.
    * estar muy por delante de su tiempo = be years ahead of + Posesivo + time.
    * estar muy puesto = stay on top of + the game, stay on top.
    * estar muy separado = set + far apart.
    * estar muy usado = be well thumbed.
    * estar nervioso = be in a tizz(y), have + butterflies in + Posesivo + stomach.
    * estar oculto = lie + hidden.
    * estar ocupado = busyness, be engaged, be tied up.
    * estar ordenado en forma circular = be on a wheel.
    * estar orgulloso de = be proud (of/to).
    * estar orientado a/para = be geared to.
    * estar orientado hacia = target.
    * estar orientado hacia + Nombre = be + Nombre + driven.
    * estar patas arriba = be a shambles, be (in) a mess.
    * estar pendiente de = be on the lookout for, pay + attention to, keep + an eye on, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar pendiente de todo = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar perdido = be out of + Posesivo + league, be out of + Posesivo + depth, be in over + Posesivo + head, be all at sea.
    * estar permitido = be permissible.
    * estar plagado de = be rife with.
    * estar plenamente convencido de Algo = feel (it) in + Posesivo + bones.
    * estar pluriempleado = moonlight, work + a second job.
    * estar pluriempleado, tener un segundo trabajo, tener un segundo empleo = work + a second job.
    * estar poco dispuesto = be reluctant.
    * estar poco representado = underrepresent [under-represent].
    * estar por delante de = be ahead of.
    * estar por demostrar = be unproven.
    * estar por detrás = be behind.
    * estar por encima de = overlay, overlie.
    * estar por las nubes = be through the roof.
    * estar por ver = be an open question.
    * estar poseído por los espíritus = haunt.
    * estar precavido = be on + Posesivo + guard, be on guard (against).
    * estar predestinado a = be predestined to.
    * estar predispuesto = feel + partial.
    * estar predispuesto a = be predisposed to/toward(s).
    * estar preñada = be up the spout, have + a bun in the oven.
    * estar preocupadísimo = be worried stiff (about), be worried sick.
    * estar preocupado por = be anxious to.
    * estar preparado = be readied, stand + ready, be ready.
    * estar preparado para = be geared up for/to, stand + poised.
    * estar preparado y dispuesto a = be willing and able to.
    * estar preparado y dispuesto a todo = be ready, willing and able.
    * estar presente = be manifest, be present, be in evidence.
    * estar presionado = be under the gun.
    * estar propuesto a = be intent on.
    * estar próximo = be at hand.
    * estar quedándose sin = run + low (on).
    * estar que + subirse + por las paredes = tear + Posesivo + hair out.
    * estar realizándose = underway [under way], be in progress, be in hand.
    * estar rebosante de = spill over with.
    * estar rebosante de salud = fit as a fiddle.
    * estar relacionado con = be associated with, regard.
    * estar relacionado con el trabajo = be work related.
    * estar resentido = carry + a chip on + Posesivo + shoulder.
    * estar resfriado = have + a cold.
    * estar respaldado por Alguien = have + Nombre + behind + Pronombre.
    * estar restringido = be constrained.
    * estar resuelto a = be intent on, be all set to.
    * estar saliendo con alguien = be in a dating relationship.
    * estar salpicado de = be dotted with.
    * estar sano y salvo = be alive and well.
    * estar satisfecho (de) = be satisfied (with).
    * estar saturado de trabajo = work to + capacity.
    * estar sediento = be thirsty, spit + feathers, be parched, be parched with thirst.
    * estar seguro = be sure, make + sure, set + your watch by.
    * estar seguro de = be certain (of), be confident about, feel + confident.
    * estar seguro de que = be confident that.
    * estar sentado sin hacer o decir nada = sit by.
    * estar separado = set + apart.
    * estar separado de = be remote from.
    * estar sesgado = bias, slant.
    * estar siempre + Adjetivo = be ever + Adjetivo.
    * estar siempre buscando = be on the lookout for.
    * estar siempre dispuesto a ayudar = be always willing to assist.
    * estar siendo + Participio = be in process of + Nombre.
    * estar sin blanca = not have a bean.
    * estar sin hacer nada = sit + idle, stand + idle.
    * estar sin trabajo = stay out of + work.
    * estar sin una pela = not have a bean.
    * estar sin un centavo = not have a bean.
    * estar sin un céntimo = not have a bean

    * * *
    estar1 [ A27 ]
    ■ estar (cópula)
    A seguido de adjetivos
    B estar bien, mal, mejor, peor
    C hablando de estado civil
    D seguido de participios
    E con preposición + predicado
    F con que + predicado
    ■ estar (verbo intransitivo)
    A quedar ubicado
    B
    1 hallarse en cierto momento
    2 figurar
    C
    1 hallarse en determinado lugar
    2 acudir
    D
    1 quedarse, permanecer
    2 vivir
    Sentido II en el tiempo
    A existir, haber
    B tener como función etc
    C radicar
    D estar listo, terminado
    E quedar entendido
    F quedar grande, pequeño etc
    G Derecho
    ■ estar (verbo auxiliar)
    A con gerundio
    B con participio
    ■ estarse (verbo pronominal)
    A permanecer
    B acudir
    A (seguido de adjetivos) [ Estar denotes a changed condition or state as opposed to identity or nature, which is normally expressed by ser1 (↑ ser (1)) . Estar is also used when the emphasis is on the speaker's perception of things, of their appearance, taste, etc. The examples given below should be contrasted with those to be found in ser1 (↑ ser (1)) ] to be
    ¡qué gordo está! isn't he fat!, hasn't he got(ten) fat! o put on a lot of weight!
    ¡qué alto está Ignacio! isn't Ignacio tall now!, hasn't Ignacio got(ten) tall o grown!
    ¡pobre abuelo! está viejo poor grandpa! he's really aged
    el rape está delicioso ¿qué le has puesto? the monkfish is delicious, how did you cook it?
    está muy simpático con nosotros ¿qué querrá? he's being o he's been so nice to us (recently), what do you think he's after?
    no estuvo grosero contigo — sí, lo estuvo he wasn't rude to you — yes, he was
    estás muy callado ¿qué te pasa? you're very quiet, what's the matter?
    ¡pero tú estás casi calvo! but you're almost bald, but you've gone almost bald o you've lost almost all your hair!
    ¿no me oyes? ¿estás sorda? can't you hear me? are you deaf?
    ¿está muerto/vivo? is he dead/alive?
    está cansada/furiosa/embarazada she is tired/furious/pregnant
    ¿cómo están por tu casa? — están todos bien, gracias how's everybody at home? — they're all fine, thanks
    ¡qué bien estás en esta foto! you look great in this photo!
    está mal que no se lo perdones it's wrong of you not to forgive him
    está casada con un primo mío she's married to a cousin of mine
    sus padres están divorciados her parents are divorced
    D
    (seguido de participios): estaba sentado/echado en la cama he was sitting/lying on the bed
    está colgado de una rama it's hanging from a branch
    estaban abrazados they had their arms around each other
    estaba arrodillada she was kneeling (down)
    ver tb estar1 v aux B.
    estoy a régimen I'm on a diet
    ¿a cómo está la uva? how much are the grapes?
    estamos como al principio we're back to where we started
    está con el sarampión she has (the) measles
    estoy con muchas ganas de empezar I'm really looking forward to starting
    siempre está con lo mismo/con que es un incomprendido he's always going on about the same thing/about how nobody understands him
    estaba de luto/de uniforme he was in mourning/uniform
    hoy está de mejor humor she's in a better mood today
    están de limpieza/viaje they're spring-cleaning/on a trip
    estoy de cocinera hasta que vuelva mi madre I'm doing the cooking until my mother comes back
    estuvo de secretaria en una empresa internacional she worked as a secretary in an international company
    estás en un error you're mistaken
    no estoy para fiestas/bromas I'm not in the mood for parties/joking
    estamos sin electricidad we don't have any electricity at the moment, the electricity is off at the moment
    éste está sin pintar this one hasn't been painted yet
    estar con algn (estar de acuerdo) to agree with sb; (apoyar) to support sb, be on sb's side
    yo estoy contigo, creo que ella está equivocada I agree with you o ( colloq) I'm with you, I think she's mistaken
    nuestro partido está con el pueblo our party supports o is on the side of the people
    el pueblo está con nosotros the people are with us
    estar en algo: todavía no hemos solucionado el problema, pero estamos en ello or eso we still haven't solved the problem, but we're working on it
    estar por algn ( Esp fam); to be sweet o keen on sb ( colloq)
    está que no hay quien lo aguante he's (being) unbearable
    el agua está que pela the water's scalding hot
    vi
    A «edificio/pueblo» (quedar, estar ubicado) ; to be
    la agencia está en el centro the agency is in the center
    ¿dónde está Camagüey? where's Camagüey?
    el pueblo está a 20 kilómetros de aquí the town's 20 kilometers from here
    B
    1 «persona/objeto» (hallarse en cierto momento) to be
    ¿a qué hora tienes que estar allí? what time do you have to be there?
    estando allí conoció a Micaela he met Micaela while he was there
    ¿dónde estábamos la clase pasada? where did we get to o had we got(ten) to in the last class?
    2 (figurar) to be
    esa palabra no está en el diccionario that word isn't in the dictionary
    yo no estaba en la lista I wasn't on the list, my name didn't appear on the list
    C
    1
    (hallarse en determinado lugar): fui a verla pero no estaba I went to see her but she wasn't there
    ¿está Rodrigo? is Rodrigo in?
    ¿estamos todos? are we all here?, is everyone here?
    2
    (Col, RPl) (acudir): el médico había estado a verla the doctor had been to see her
    D
    1
    (quedarse, permanecer): sólo estaré unos días I'll only be staying a few days, I'll only be here/there a few days
    ¿cuánto tiempo estuviste en Londres? how long were you in London?
    2
    (vivir): ya no vivimos allí, ahora estamos en Soca we don't live there anymore, we're in o we live in Soca now
    de momento estoy con mi hermana at the moment I'm staying with my sister
    (en el tiempo): ¿a qué (día) estamos? what day is it today?
    ¿a cuánto estamos hoy? what's the date today o today's date?, what date is it today?
    estamos a 28 de mayo it's May 28th ( AmE) o ( BrE) the 28th of May
    estamos a mediados de mes we're halfway through the month
    estamos en primavera it's spring, spring has come
    ¿en qué mes estamos? what month are we in o is it?
    ellos están en primavera ahora it's spring for them now, it's their spring now
    A
    (existir, haber): y después está el problema de la financiación and then there's the problem of finance
    B (tener como función, cometido) estar PARA algo:
    para eso estamos that's what we're here for
    para eso están los amigos that's what friends are for
    ya que estamos/estás while we're/you're at it o ( BrE) about it
    C
    (radicar): ahí está el quid del asunto that's the crux of the matter
    estar EN algo:
    la dificultad está en hacerlo sin mirar the difficult thing is to do it o the difficulty lies in doing it without looking
    todo está en que él quiera ayudarnos it all depends on whether he wants to help us or not
    D
    (estar listo, terminado): la carne todavía no está the meat's not ready yet
    lo atas con un nudo aquí y ya está you tie a knot in it here and that's it o there you are
    enseguida estoy I'll be with you in a minute o in a second, I'll be right with you
    ¡ya está! ¡ya sé lo que podemos hacer! I've got it! I know what we can do!
    ¡ahí está! that's it!
    E
    (quedar entendido): quiero que estés de vuelta a las diez ¿estamos? or (Ur) ¿está? I want you to be back by ten, all right?
    que no vuelva a suceder ¿estamos? don't let it happen again, understand? o is that understood? o ( colloq) got it?
    F
    ( Esp) (quedar) (+ me/te/le etc), (+ compl): esa falda te está grande/pequeña that skirt's too big/too small for you
    la 46 te está mejor the 46 fits you better
    G ( frml) ( Derecho) estar A algo:
    se estará a lo estipulado en la cláusula 20 the stipulations of clause 20 will apply
    A
    (con gerundio): está lloviendo it's raining
    no hagas ruido, están durmiendo don't make any noise, they're asleep
    se está afeitando/duchando or está afeitándose/duchándose he's shaving/taking a shower
    estuve un rato hablando con él I was talking o I talked to him for a while
    ¿qué estará pensando? I wonder what she's thinking
    ya estoy viendo que va a ser imposible I'm beginning to see that it's going to be impossible
    ya te estás quitando de ahí, que ése es mi lugar ( fam); OK, out of there/off there, that's my place ( colloq)
    B
    (con participio): ¿esta ropa está planchada? have these clothes been ironed?, are these clothes ironed?
    la foto estaba tomada desde muy lejos the photo had been taken from a long way away o from a great distance
    ese asiento está ocupado that seat is taken
    ya está hecho un hombrecito he's a proper young man now
    está hecha una vaga she's got(ten) o become lazy
    A ( enf) (permanecer) to stay
    se estuvo horas ahí sentado sin moverse he remained sitting there for hours without moving, he sat there for hours without moving
    ¿no te puedes estar quieto un momento? can't you stay o keep still for a minute?
    estése tranquilo don't worry
    B ( enf) ( RPl) (acudir) to be
    estáte allí media hora antes be there o arrive half an hour before
    living room
    * * *

     

    estar 1 ( conjugate estar) cópula
    1

    Estar denotes a changed condition or state as opposed to identity or nature, which is normally expressed by ser. Estar is also used when the emphasis is on the speaker's perception of things, of their appearance, taste, etc. The examples given below should be contrasted with those to be found in ser 1 cópula 1 to be;

    estás más gordo you've put on weight;
    estoy cansada I'm tired;
    está muy simpático conmigo he's being o he's been so nice to me (recently);
    ¡todo está tan caro! things are o have become so expensive!
    b) ( con

    bien, mal, mejor, peor): están todos bien, gracias they're all fine, thanks;

    ¡qué bien estás en esta foto! you look great in this photo!;
    está mal que no se lo perdones it's wrong of you not to forgive him;
    ver tb bien, mal, mejor, peor
    2 ( hablando de estado civil) to be;

    3 ( seguido de participios)

    estaban abrazados they had their arms around each other;
    ver tb v aux 2
    4 ( seguido de preposición) to be;
    (para más ejemplos ver tb la preposición o el nombre correspondiente);

    ¿a cómo está la uva? how much are the grapes?;
    está con el sarampión she has (the) measles;
    estoy de cocinera I'm doing the cooking;
    estamos sin electricidad the electricity is off at the moment;
    está sin pintar it hasn't been painted yet
    verbo intransitivo
    1 ( en un lugar) to be;
    ¿dónde está Chiapas? where's Chiapas?;

    está a 20 kilómetros de aquí it's 20 kilometers from here;
    ¿sabes dónde está Pedro? do you know where Pedro is?;
    ¿está Rodrigo? is Rodrigo in?;
    solo estaré unos días I'll only be staying a few days;
    ¿cuánto tiempo estarás en Londres? how long are you going to be in London (for)?
    2 ( en el tiempo):
    ¿a qué (día) estamos? what day is it today?;

    ¿a cuánto estamos hoy? what's the date today?;
    estamos a 28 de mayo it's May 28th (AmE) o (BrE) the 28th of May;
    estamos en primavera it's spring
    3
    a) (tener como función, cometido):


    estamos para ayudarlos we're here to help them


    4 (estar listo, terminado):

    lo atas con un nudo y ya está you tie a knot in it and that's it o there you are;
    enseguida estoy I'll be right with you
    5 (Esp) ( quedar) (+ me/te/le etc) (+ compl):

    la 46 te está mejor the 46 fits you better
    estar v aux
    1 ( con gerundio):

    estoy viendo que va a ser imposible I'm beginning to see that it's going to be impossible
    2 ( con participio):

    ya está hecho un hombrecito he's a proper young man now;
    ver tb estar cópula 3
    estarse verbo pronominal ( enf) ( permanecer) to stay;
    ¿no te puedes estar quieto? can't you stay o keep still?;

    estese tranquilo don't worry
    estar 2 sustantivo masculino (esp AmL) living room
    estar verbo intransitivo
    1 (existir, hallarse) to be: está al norte, it is to the north
    ¿estarás en casa?, will you be at home?
    no está en ningún lado, it isn't anywhere
    estamos aquí para servirle, we are at your service
    su pedido aún no está, your order isn't ready yet
    2 (permanecer) to stay: estos días estoy en casa de mis padres, these days I'm staying at my parents' place
    estoy en la oficina de ocho a dos, I'm at the office from eight to two
    quiero que estés aquí un minuto, ahora vuelvo, stay here, I'll be right back
    3 (tener una situación actual determinada: con adjetivo o participio) estaba blanco como la cera, he had turned as white as a sheet
    está dormido, he's asleep
    está teñida de rubio, her hair's dyed blonde
    (con gerundio) está estudiando, he is studying
    estaba preparando la comida, I was cooking
    (con adverbio) estoy tan lejos, I'm so far away
    está muy mal, (enfermo) he is very ill
    4 (quedar, sentar) el jersey me está pequeño, the sweater is too small for me
    5 (para indicar precio, grados, fecha) (+ a: fecha) to be: ¿a qué día estamos?, what's the date?
    estamos a 1 de Julio, it is the first of July
    (: precio) to be at: ¿a cómo/cuánto están las manzanas?, how much are the apples?
    están a setenta pesetas el kilo, they're seventy pesetas a kilo
    (: grados) en Madrid estamos a cuarenta grados, it's forty degrees in Madrid
    ♦ Locuciones: ¿estamos?, agreed?
    estar a disposición de, to be at the disposal of
    estar a la que salta, to be ready to take advantage of an opportunity
    estar a las duras y a las maduras, to take the bad with the good
    estar al caer, to be just round the corner
    estar en baja, to be waning
    estar en todo, to be on top of everything
    estaría bueno, whatever next
    ESTAR CON: (de acuerdo con) estoy con María, I agree with Mary
    ESTAR DE: estoy de broma, I'm joking
    está de camarero, he's working as a waiter
    estaba de Dios que las cosas sucedieran así, it was God's will that things turned out this way, está de vacaciones, he's on holiday
    me voy a marchar porque está claro que aquí estoy de más, I'm going to go because it's obvious that I'm in the way
    ESTAR ENCIMA: su madre siempre está encima de él, his mother is always on top of him
    ESTAR PARA: no estamos para bromas, we are in no mood for jokes
    esa ropa está para planchar, these clothes are ready to be ironed
    cuando estaba para salir, me llamaron, when I was just about to leave, they called me
    ESTAR POR: la casa está por construir, the house has still to be built
    estuve por decirle lo que pensaba, I was tempted to tell him what I thought
    estoy por la igualdad de derechos, I'm for equal rights
    ESTAR QUE: está que no puede con su alma, he is exhausted
    familiar está que trina, he's hopping mad
    ESTAR TRAS: está tras el ascenso, he is after promotion
    estoy tras una blusa blanca, I'm looking for a white blouse
    El uso del verbo to stay como traducción de estar en un lugar es incorrecto, a menos que quieras expresar lo contrario de irse o marcharse (no me voy a la playa, estaré en casa todo el verano, I'm not going to the beach, I'm staying at home all summer) o te refieras a alojarse: Estoy en el Palace. I'm staying at the Palace.

    ' estar' also found in these entries:
    Spanish:
    abismo
    - acatarrada
    - acatarrado
    - acecho
    - acomplejada
    - acomplejado
    - acostada
    - acostado
    - acostumbrada
    - acostumbrado
    - activa
    - activo
    - afónica
    - afónico
    - agradecer
    - agua
    - aire
    - ajo
    - ala
    - alero
    - alerta
    - amiga
    - amigo
    - andar
    - antena
    - apañada
    - apañado
    - apogeo
    - ascua
    - atar
    - aviar
    - azotea
    - Babia
    - baja
    - bandera
    - banquillo
    - barco
    - blanca
    - bordear
    - borracha
    - borracho
    - bote
    - braga
    - brecha
    - brete
    - buena
    - bueno
    - cabal
    - cabeza
    - cabo
    English:
    about
    - accustom
    - action
    - agree
    - agreement
    - ahead
    - air
    - alert
    - alive
    - alone
    - aloof
    - amenable
    - amiss
    - antsy
    - anxious
    - approve
    - associate
    - attend
    - away
    - back
    - ball
    - barbecue
    - be
    - bean
    - beck
    - beg
    - behind
    - believe in
    - beside
    - best
    - board
    - boil
    - book
    - boom
    - bored
    - brain
    - breath
    - bristle with
    - broke
    - brown
    - bulge
    - burn
    - by
    - cake
    - call
    - change
    - charge
    - cheese off
    - clash
    - close
    * * *
    vi
    1. [hallarse] to be;
    ¿dónde está la llave? where is the key?;
    ¿está María? – no, no está is Maria there? – no, she's not here
    2. [con fechas]
    ¿a qué estamos hoy? what's the date today?;
    hoy estamos a martes/a 15 de julio today is Tuesday/15 July;
    estábamos en octubre it was October;
    estamos en invierno it's winter
    3. [quedarse] to stay, to be;
    estaré un par de horas y me iré I'll stay a couple of hours and then I'll go;
    ¿cuánto tiempo piensas estar? how long do you plan on staying?;
    estuvimos una semana en su casa we stayed with her for a week, we spent a week at her place
    4. (antes de “a”) [expresa valores, grados]
    estamos a 20 grados it's 20 degrees here;
    el dólar está a 10 pesos the dollar is at 10 pesos;
    están a dos euros el kilo they're two euros a kilo
    5. [hallarse listo] to be ready;
    ¿aún no está ese trabajo? is that piece of work still not ready?;
    ¿ya estás? pues, vámonos are you ready? let's go then
    6. [servir]
    estar para to be (there) for;
    para eso están los amigos that's what friends are for;
    para eso estoy that's what I'm here for;
    la vida está para vivirla life is for living;
    no tires eso al suelo, que las papeleras están para algo don't throw that on the floor, the wastepaper bins are there for a reason
    7. (antes de gerundio) [expresa duración] to be;
    están golpeando la puerta they're banging on the door
    8. (antes de “sin” + infinitivo) [expresa negación]
    estoy sin dormir desde ayer I haven't slept since yesterday;
    está sin acabar it's not finished;
    estuve sin voz dos días I had no voice o I lost my voice for two days
    9. [faltar]
    eso está aún por escribir that has yet to be written;
    eso está por ver that remains to be seen;
    todavía está por hacer it hasn't been done yet
    10. [consistir]
    estar en to be, to lie in;
    el problema está en la fecha the problem is the date;
    el truco está en no mirar nunca al suelo the trick o secret is not to look at the ground
    11. [hallarse a punto de]
    estar al llegar o [m5] caer [persona] to be about to arrive;
    [acontecimiento] to be about to happen;
    estar por hacer algo to be on the verge of doing sth;
    estuve por pegarle I was on the verge of hitting him;
    estoy por no ir I'm not so sure I want to go;
    estuve por llamarte I was about to phone you, I was just going to phone you
    12. [expresa disposición]
    estar para algo to be in the mood for sth;
    no estoy para bromas I'm not in the mood for jokes;
    el enfermo no está para ver a nadie the patient is in no condition to see anyone
    13. [ser favorable]
    estar por to be in favour of;
    estoy por la libertad de expresión I'm in favour of o for freedom of speech
    14. [hallarse embarazada]
    está de cinco meses she's five months pregnant
    15. RP [ir]
    estuve a verlo en el hospital I went to see him in hospital;
    estuvieron a visitarlo they went to visit him
    v copulativo
    1. (antes de adj) [expresa cualidad, estado] to be;
    los pasteles están ricos the cakes are delicious;
    esta calle está sucia this street is dirty;
    ¡qué alta estás! you've really grown!;
    estoy cansado/enfadado I'm tired/angry;
    ¿qué tal estás? how are you?;
    está muy irritable últimamente she's been very irritable lately;
    está divorciado he's divorced;
    estoy enfermo/mareado I am ill/I feel sick;
    Andes
    cuando estaba chiquito when I was little
    2. (antes de “con” o “sin” + sustantivo) [expresa estado] to be;
    estamos sin agua we have no water, we're without water;
    Fam
    estoy sin blanca I'm broke, Br I'm skint
    3. [expresa situación, acción]
    estar de vacaciones to be on holiday;
    estar de viaje to be on a trip;
    estar de mudanza to be (in the process of) moving;
    estamos de suerte we're in luck;
    estar de mal humor to be in a (bad) mood;
    ¿has cambiado la rueda? – estoy en ello have you changed the tyre? – I'm working on it o I'm doing it right now;
    ¡ya está bien! that's enough (of that)!
    4. [expresa permanencia]
    estar en uso to be in use;
    estar en guardia to be on guard
    5. [expresa apoyo, predilección]
    estoy contigo I'm on your side
    6. [expresa ocupación]
    estar como o [m5]de to be;
    está como o [m5] de cajera she's a checkout girl;
    yo he estado de portero toda la primera parte I've been in goal all of the first half
    7. Esp [ropa]
    este traje te está bien this suit looks good on you;
    esa falda te está corta that skirt's too short for you;
    ¿cómo me está? how does this look?
    8. (antes de “que” + verbo) [expresa actitud]
    está que muerde porque ha suspendido he's furious because he failed
    v aux
    1. (antes de gerundio) to be;
    estuvo nevando it was snowing;
    se está peinando she's brushing her hair;
    estuvieron discutiendo durante toda la reunión they spent the whole meeting arguing, they were arguing throughout the whole meeting;
    mañana a estas horas estaré bañándome en la playa this time tomorrow I'll be swimming at the beach
    2. (antes de participio)
    está terminado it's finished;
    está organizado por el ayuntamiento it's organized by the town council
    * * *
    v/i
    ¿cómo está Vd.? how are you?;
    estoy mejor I’m (feeling) better;
    estoy bien/mal I’m fine/I’m not feeling too great;
    estar de tres meses be three months pregnant;
    estar sin dinero have no money;
    ¡ya estoy! I’m ready!
    :
    ¿está Javier? is Javier in?;
    mi padre no está my father isn’t here;
    ¡ahí está! there it is!;
    ahora estoy con Vd. I’ll be with you in just a moment;
    ¿dónde estábamos? where were we?
    3
    :
    estar haciendo algo be doing sth;
    estoy leyendo I’m reading
    4 ( sentar)
    :
    te está grande it's too big for you;
    el vestido te está bien the dress suits you
    5
    :
    estar de ocupación work as, be;
    está de camarero he’s working as a waiter
    6 ( padecer de)
    :
    estar del corazón/estómago have heart/stomach problems
    :
    estamos a 3 de enero it’s January 3rd;
    el kilo está a un peso they’re one peso a kilo
    8
    :
    estar con alguien agree with s.o.; ( apoyar) support s.o.;
    estar a bien/mal con alguien be on good/bad terms with s.o.;
    estar en algo be working on sth;
    estar para hacer algo be about to do sth;
    no estar para algo not be in a mood for sth;
    estar por algo be in favor of sth;
    está por hacer it hasn’t been done yet;
    ¡ya está! that’s it!
    * * *
    estar {34} v aux
    : to be
    estoy aprendiendo inglés: I'm learning English
    está terminado: it's finished
    estar vi
    está muy alto: he's so tall, he's gotten very tall
    ¿ya estás mejor?: are you feeling better now?
    estoy casado: I'm married
    están en la mesa: they're on the table
    estamos en la página 2: we're on page 2
    3) : to be at home
    ¿está María?: is Maria in?
    4) : to remain
    estaré aquí 5 días: I'll be here for 5 days
    5) : to be ready, to be done
    estará para las diez: it will be ready by ten o'clock
    6) : to agree
    ¿estamos?: are we in agreement?
    estoy contigo: I'm with you
    7)
    ¿cómo estás? : how are you?
    8)
    ¡está bien! : all right!, that's fine!
    9)
    estar a : to cost
    estar a : to be
    ¿a qué dia estamos?: what's today's date?
    estar con : to have
    está con fiebre: she has a fever
    estar de : to be
    estoy de vacaciones: I'm on vacation
    está de director hoy: he's acting as director today
    estar bien (mal) : to be well (sick)
    estar para : to be in the mood for
    estar por : to be in favor of
    estar por : to be about to
    está por cerrar: it's on the verge of closing
    estar de más : to be unnecessary
    estar que : to be (in a state or condition)
    está que echa chispas: he's hopping mad
    * * *
    estar vb
    1. (en general) to be
    ¿estás cansada? are you tired?
    3. (en casa, en el trabajo) to be in / to be there / to be here
    ¿está Pepe? is Pepe in? / is Pepe there?
    ¿está tu madre en casa? is your mother in?
    4. (listo, preparado) to be ready
    5. (aspecto) to look
    ¡qué guapo estás! you look very smart!
    estar a... to be...
    ¿a cuánto están los tomates? how much are the tomatoes?
    estar de... to be...

    Spanish-English dictionary > estar

  • 15 decir

    v.
    1 to say.
    decir que sí/no to say yes/no
    dice que no viene she says (that) she is not coming
    ¿cómo se dice “estación” en inglés? how do you say “estación” in English?
    dicen que va a ser un verano muy seco they say it's going to be a very dry summer
    Ella dijo la razón She said the reason.
    Ella dijo incongruencias She said=uttered inconsistencies.
    Esa historia dice algo cierto That story says something that is true.
    2 to tell.
    ¿quién te lo ha dicho? who told you that?
    ¿qué quieres que te diga? what do you want me to say?, what can I say?
    decir a alguien que haga algo to tell somebody to do something
    decir la verdad to tell the truth
    Decirle la verdad a Ricardo To tell the truth to Richard= To tell Richard the truth.
    Le dije I told him.
    3 to recite, to read.
    4 to tell, to show.
    eso lo dice todo that says it all
    decir mucho (en favor) de to say a lot for
    5 to call.
    le dicen la carretera de la muerte they call it the road of death
    6 to say to.
    Ella había dicho hacer eso She had said to do that.
    7 to say about.
    Ese estudio dice mil años That study says about one thousand years.
    * * *
    Present Indicative
    digo, dices, dice, decimos, decís, dicen.
    Past Indicative
    Future Indicative
    Conditional
    Present Subjunctive
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    Imperative
    di (tú), diga (él/Vd.), digamos (nos.), decid (vos.), digan (ellos/Vds.).
    Past Participle
    dicho,-a.
    * * *
    verb
    2) tell
    * * *
    DECIR ¿"Say" o "tell"? Decir se puede traducir por say o por tell. Por regla general, say simplemente {dice} y tell {informa} u {ordena hacer algo}. Decir generalmente se traduce por say en estilo directo. Normalmente no lleva un complemento de persona pero si se menciona a quién se está dirigiendo el hablante, el complemento de persona tiene que ir precedido por la preposición to: "Ya son las tres", dije "It's already three o'clock," I said "¡Qué tiempo más malo!" Eso fue lo único que me dijo "What awful weather!" That's all he said to me ► En estilo indirecto, decir se puede traducir por say cuando simplemente se cuenta lo que alguien ha dicho. Si say lleva complemento de persona, este se coloca después del complemento directo: Dijo que se tenía que marchar He said he had to leave Me dijo algo que no entendí He said something to me that I didn't understand ► Decir se traduce por tell cuando se {informa} o se {ordena hacer algo}. Suele llevar un objeto de persona sin la preposición to: Me dijo que tenía una entrevista de trabajo He told me he had a job interview ¡Te he dicho que no lo toques! I told you not to touch it! ► Hay algunos usos idiomáticos en los que decir se traduce por tell aunque no lleva complemento de persona. Por ejemplo: to tell the truth (decir la verdad) y to tell a lie (decir una mentira). Otros verbosSi decir va acompañado de un calificativo en español, a menudo se puede traducir al inglés por otros verbos que no sean say o tell: "Lo he perdido todo", dijo entre sollozos "I've lost everything," she sobbed Dijo con voz ronca algo sobre necesitar un médico He croaked something about needing a doctor Para otros usos y ejemplos ver la entrada Para otras expresiones con el participio, ver dicho.
    1. VERBO TRANSITIVO
    1) (=afirmar) to say

    ya sabe decir varias palabras — she can already say several words, she already knows several words

    - tengo prisa -dijo — "I'm in a hurry," she said

    viene y dice: -estás despedido — * he goes, "you're fired" *

    olvídalo, no he dicho nada — forget I said anything

    ¿decía usted? — you were saying?

    [como] dicen los madrileños — as they say in Madrid

    como iba diciendo... — as I was saying...

    ¿cómo ha dicho usted? — pardon?, what did you say?

    decir para {o} entre [sí] — to say to o.s.

    decir que to say (that)

    dicen que... — they say (that)..., people say (that)...

    el cartel dice claramente que... — the sign says clearly {o} clearly states that...

    decir que sí/no — to say yes/no

    -¿viene? -dice que sí — "is she coming?" - "she says she is {o} she says so"

    la miré y me dijo que sí/no con la cabeza — I looked at her and she nodded/shook her head

    adiós 2.

    ¿quién te lo dijo? — who told you?

    se lo dije bien claro, pero no me hizo caso — I told her quite clearly, but she didn't take any notice of me

    tengo algo que decirte — there's something I want to tell you, I've got something to tell you

    hoy nos dicen las notas — they're telling {o} giving us our results today

    decir a algn que ({+ indic}) to tell sb (that)

    ¿no te digo que no puedo ir? — I've already told you I can't go

    decir a algn que ({+ subjun}) (=ordenar) to tell sb to ({+ infin}); (=pedir) to ask sb to ({+ infin})
    3) (=contar) [+ mentiras, verdad, secreto] to tell
    verdad 1)
    4) (=llamar) to call

    ¿cómo le dicen a esto en Perú? — what do they call this in Peru?

    se llama Francisco, pero le dicen Paco — his name is Francisco, but he's known as Paco

    le dicen "el torero" — he's known as "el torero"

    en México se le dice "recámara" al dormitorio — in Mexico they say "recámara" instead of "dormitorio"

    me dijo de [todo] — he called me all the names under the sun

    5) (=opinar) to say

    podemos ir a Portugal, ¿tú qué dices? — we could go to Portugal, what do you say?

    ¿tu familia qué dice de la boda? — what does your family say about the wedding?

    6) [rectificando]

    había 8, digo 9 — there were 8, I mean 9

    ¡qué digo! — what am I saying?

    7) [texto] to say

    como dice el [refrán]... — as the saying goes...

    8) [+ misa] to say
    9) [locuciones en indicativo]

    digo... — Méx well, er...

    mis súbditos se presentarán ante mí ¡he dicho! — my subjects shall appear before me: I have spoken!

    y dice [bien] — and he is quite right

    [como quien] dice — (=de alguna manera) so to speak; (=aproximadamente) in a way, more or less

    aunque no es el director es, como quien dice, el que manda en la empresa — although he isn't the manager, he's the person in charge, so to speak, of the company

    está, como quien dice, aquí al lado — it's just round the corner, as they say

    como quien no dice nada — quite casually, as though it wasn't important

    [lo mismo] digo — likewise

    - gracias por todo -lo mismo digo — "thank you for everything" - "likewise!" {o} "thanks to you too!"

    pero dice [mal] — but he is wrong

    pues si esto te parece mucha gente, no te digo [nada] en verano — if you think this is a lot of people, you should see it in summer

    no lo digo [por] ti — I'm not referring to you, I'm not getting at you

    sí, [porque tú] lo digas — yes, sir, aye, aye, captain! iró

    ¿[qué me] dices? — [sorpresa] you don't say!, well I never!; [incredulidad] come off it!

    [si tú] lo dices — if you say so

    eso digo [yo] — that's (just) what I say

    deberías buscar trabajo, vamos, digo yo — you ought to look for a job, that's what I say, if you ask me, you ought to look for a job

    ¡si te lo digo yo! — of course it's true!

    ¡lo digo yo y basta! — you will do it because I say so!

    ¡[y que] lo digas! — you can say that again!

    10) [locuciones en infinitivo]

    [dar] que decir (a la gente) — to make people talk, set tongues wagging

    [es] decir — that is (to say)

    mi prima, es decir, la hija de Ana — my cousin, that is (to say) Ana's daughter

    [ir] a decir, ¡a mí me lo vas a decir! — you're telling me!

    es [mucho] decir — that's saying something

    [ni que] decir tiene que... — it goes without saying that...

    [no hay más] que decir — there's nothing more to say

    para decirlo con otras [palabras] — to put it another way, in other words

    decir [por] decir — to talk for talking's sake

    [por así] decirlo — so to speak

    [querer] decir — to mean

    ¿qué quiere decir "spatha"? — what does "spatha" mean?

    ¿qué quiere usted decir con eso? — what do you mean by that?

    ¿querrás decir un millón, no un billón? — do you mean a million rather than a billion?

    [ya es] decir — that's saying something

    les ha costado más cara que mi casa, y eso ya es decir — it cost them more than my house did, and that's saying something

    11) [locuciones en subjuntivo, imperativo]

    no es que yo lo diga, pero... — it's not because I say so, but...

    es, digamos, un comerciante — he's a dealer, for want of a better word, he's a sort of dealer

    ¡haberlo dicho!, ¡me lo hubieras dicho! — you could have told me {o} said!

    digámoslo [así] — so to speak, for want of a better word

    digan [lo que] digan — whatever they say

    y [no] digamos... — not to mention...

    y su madre, no digamos — not to mention his mother

    no es muy guapa [que] digamos — she's not what you'd call pretty, she's not exactly pretty

    no estuvo muy cortés, que digamos — he wasn't what you'd call polite, he wasn't exactly polite

    ¡[no me] digas! — [sorpresa] you don't say!, well I never!; [incredulidad] come off it!

    ¿qué [quieres] que te diga? — what can I say?

    12) [locuciones en condicional]

    ¿cómo (lo) diría yo? — how shall I put it?

    ¿cómo diríamos? — how shall I put it?

    ¡quién lo diría! — would you believe it!, who would have thought it!

    se preocupa mucho por el qué dirán — she's always worried about what people will say {o} think

    2. VERBO INTRANSITIVO
    1) [invitando a hablar]

    -¿te puedo pedir un favor? -dime — "can I ask you a favour?" - "go ahead"

    ¿diga?, ¿dígame? — [al teléfono] hello?

    usted dirá[invitando a hablar] go ahead; [sirviendo bebida] say when; [en tienda] can I help you?

    -¿te gustaría cambiar de coche? -¡hombre, ya me dirás! — "would you like a new car?" - "you bet I would!"

    2) (=indicar)

    su mirada lo dice todo — her expression says it all {o} speaks volumes

    eso dice mucho [de] su personalidad — that says a lot about her personality

    3.
    See:
    * * *
    I

    ¿cientos de personas? - bueno, es un decir — hundreds of people? - well, figuratively speaking

    II 1.
    verbo transitivo
    1) <palabra/frase/poema> to say; <mentira/verdad> to tell

    ya dice `mamá' — he says `mama' now

    no digas esas cosas, por favor — please don't say things like that

    ¿cómo pudiste decir eso? — how could you say that?

    ¿eso lo dices por mí? — are you referring to me?

    dicen or se dice que es el hombre más rico del país — he is said to be the richest man in the country

    no se dice `andé', se dice `anduve' — it isn't `andé', it's `anduve'

    ¿cómo se dice `amor' en ruso? — how do you say `love' in Russian?

    bonita, lo que se dice bonita, no es — she's not what you would call pretty

    es el sábado; ni que decir tiene que estás invitado — it's on Saturday; you're invited, but that goes without saying

    ¿tendrá tiempo de hacerlo? - dice que sí — will he have time to do it? - he says he will

    ¿no lo encontró? - dice que no — didn't he find it? - no, he says he didn't

    ¿qué tal? ¿qué decís? — (RPl fam) hi, how are things? (colloq)

    2)

    ¿sabes qué me dijo? — do you know what he told me?; (expresando sorpresa, indignación, etc) do you know what he said to me?

    fue algo espantoso, todo lo que te diga es poco — it was terrible, I can't begin to tell you how terrible

    3)
    a) (expresando o transmitiendo órdenes, deseos, advertencias)

    decirle a alguien que + subj — to tell somebody to + inf

    b)
    4) ( por escrito) to say

    ¿qué dice aquí? — what does it say here?

    5) ( llamar) to call
    6) (sugerir, comunicar)

    la forma de vestir dice mucho de una persona — the way someone dresses says a lot/tells you a lot about them

    ¿te dice algo ese nombre? — does that name mean anything to you?

    7)
    8)

    ¿qué quiere decir esta palabra? — what does this word mean?

    ¿qué quieres decir con eso? — what do you mean by that?

    ¿quieres decir que ya no te interesa? — do you mean (to say) that you're no longer interested?

    9) (opinar, pensar) to think

    ¿y los padres qué dicen? — what do her parents think of it?, how do her parents feel about it?

    habría que regalarle algo, no sé, digo yo — we ought to buy her a present, well, I think so anyway

    es muy fácil - si tú lo dices... — it's very easy - if you say so...

    a decir verdad — to tell you the truth, to be honest

    con decirte que: no me lo perdonó nunca, con decirte que ni me saluda... he's never forgiven me, he won't even say hello to me; decir por decir: lo dijo por decir he didn't really mean it; es decir that is; mi cuñada, es decir la mujer de Rafael my sister-in-law, Rafael's wife that is; es mucho decir: es la mejor película del año - eso ya es mucho decir it's the best movie of the year - I wouldn't go that far; he dicho! that's that o final!; no me digas! no!, you're kidding o joking! (colloq); por así decirlo so to speak; que digamos: no es muy inteligente que digamos he's not exactly o he's hardly what you'd call intelligent; que no se diga! shame on you!; que no se diga que no somos capaces! I don't want people saying that we can't do it; y (ya) no digamos or (AmL) y no se diga: le cuestan mucho las matemáticas y no digamos la física he finds mathematics very difficult, and as for physics...; el qué dirán (fam): siempre le ha importado el qué dirán — she's always been worried what other people (might) think; ver tb dicho I

    2.
    decir vi

    papá - dime, hijo — dad - yes, son?

    quería pedirle un favor - usted dirá — I wanted to ask you a favor - certainly, go ahead

    tome asiento, usted dirá — (frml) take a seat, and now, what can I do for you?

    ¿diga? or ¿dígame? — hello?

    3.
    decirse v pron
    a) (refl) to say... to oneself
    b) (recípr) to say.... to each other
    c) (enf)
    * * *
    = declare, put, read, say, state, tell, volunteer, make + the point that, let + Nombre + know, let + it be known, observe, bid, reflect, utter, tender, hip, call + the tune.
    Ex. 24.17 declares Enter a body created or controlled by a government under its own name unless it belongs to one or more of the types listed in 24.18.
    Ex. As one respondent from this end of the information spectrum put it, 'Context is all in the information world'.
    Ex. This error message is displayed in the upper right-hand corner of the screen and reads: DAWT008, 107, DFCR....
    Ex. In conclusion, it should not be necessary to say that instructions and guiding must be as brief as possible.
    Ex. Short abstracts are generally preferred, but there are instances where the most effective approach is to cite the original unamended, and to state that this is what has been done.
    Ex. Program function key 1 (FP1) tells DOBIS/LIBIS to stop whatever it is doing and go back to the function selection screen.
    Ex. 'Anything wrong?' 'Oh, I'm okay, I guess,' volunteered Datto cautiously.
    Ex. However, they do make the very important point that the notation is not an essential part of the scheme.
    Ex. Then the secretary, having rallied herself, said forlornly 'I'll let him know you're here in a minute'.
    Ex. It can certainly be status-conferring to let it be known in social conversation that one has read the latest Fay Weldon book, but if the group one is in never reads Fay Weldon anyway and could not care less what she has written then the victory is a somewhat hollow one.
    Ex. 'All this is not very likely,' she observed at last, 'not only because of the strength of the selection process -- its imperviousness to proof before an arbitrator'.
    Ex. 'Sit down please,' he bade her.
    Ex. 'Now, you know, I could merely turn this over to the two division or all the department heads and let them decide,' reflected Bough.
    Ex. The ideal was forever etched in his consciousness from the day Crane uttered it: a good librarian working anywhere is a credit and benefit to libraries everywhere.
    Ex. 'Well,' Stanton tendered, 'one candidate clearly has the superior experience -- Kass'.
    Ex. He was aghast after having been hipped to the fact there are hookers on the Internet.
    Ex. As long as we allow other people to pay the piper, they will continue calling the tune in Africa.
    ----
    * ¡eso se dice pronto! = easier said than done.
    * ¿lo dices en broma? = you must be kidding!.
    * a decir de todos = by all accounts.
    * a decir verdad = to tell the truth, if the truth be known, if the truth be told, in all truth, in truth, fact is, the fact is (that), to be fair.
    * a decir verdad... = the fact of the matter is that....
    * arriesgarse a decir = hazard.
    * atreverse a decir = go + (as/so) far as to say.
    * aunque a decir verdad = Mind you.
    * aventurarse a decir = venture.
    * baste decir que = suffice (it) to say.
    * como dice el dicho = as the saying goes, so the saying goes.
    * como dice el refrán = as the saying goes, so the saying goes.
    * continuar diciendo = go on.
    * cumplir lo que se dice = live up to + Posesivo + claim.
    * decían las malas lenguas que = rumour had it that.
    * decir adiós = bid + Nombre + goodbye, bid + adieu, kiss + Nombre + goodbye, bid + farewell, wave + a bye.
    * decir adiós (a) = say + goodbye (to).
    * decir adiós al pasado = bid + farewell + to the past.
    * decir adiós con la mano = wave + goodbye.
    * decir adiós con un gesto = signal + goodbye.
    * decir a favor de = say in + favour of.
    * decir Algo = break + the news.
    * decir Algo a Alguien = let + Nombre + in on.
    * decir Algo de un modo colérico = flame out.
    * decir Algo que es obvio por sí mismo = state + the obvious.
    * decir balbuceando = splutter, sputter.
    * decir bolas = fib.
    * decir bromeando = quip.
    * decir chorradas = bullshit.
    * decir con desdén = sneer.
    * decir con desprecio = sneer.
    * decir con la boca llena = say in + full confidence.
    * decir con mal humor = spit out.
    * decir con toda confianza = say in + full confidence.
    * decir con voz + Adjetivo = say in + a + Adjetivo + voice.
    * decir de un modo enfadado = spit out.
    * decir disparates = shoot off + at the mouth, talk + rubbish, talk + nonsense, talk through + Posesivo + hat.
    * decir en confianza = confide.
    * decir en defensa de = say in + defence of.
    * decir entrecordamente = splurt out.
    * decir en voz alta = say + out loud, say in + a loud voice.
    * decir en voz baja = say under + Posesivo + breath, say in + a low voice, say in + a quiet voice.
    * decir + esperar = express + hope.
    * decir estupideces = talk + rubbish, talk + nonsense, talk through + Posesivo + hat.
    * decir gilipolleces = talk + nonsense, talk + rubbish, bullshit, talk through + Posesivo + hat.
    * decir humorísticamente = quip.
    * decir inesperadamente = blurt out, pipe.
    * decir la última palabra = hear + the final word, outface.
    * decir la verdad = tell + the truth, speak + the truth, come + clean.
    * decir la verdad sobre = give + Nombre + the lowdown on.
    * decir la verdad, toda la verdad y nada más que la verdad = to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth.
    * decirlo = come out with + it.
    * decir lo que Uno piensa = speak up, speak out.
    * decir mentirijillas = fib.
    * decir mentirillas = fib.
    * decir mucho de Algo = speak + volumes.
    * decir pamplinas = bullshit.
    * decir + poseer = claim.
    * decir que Uno se siente cómodo con Algo = express + comfort with.
    * decir que Uno se siente confortable con Algo = express + comfort with.
    * decir que Uno siente lo que le ha pasado a Otra Persona = express + sympathy for.
    * decir rápidamente sin parar = rattle off.
    * decir resoplando = snort.
    * decir sandeces = talk + rubbish, talk + nonsense, bullshit, talk through + Posesivo + hat.
    * decirse = grapevine + carry + the story, make out to be, word + go (a)round.
    * decirse que = be reputed to.
    * decir suspirando = sigh.
    * decir tonterías = talk + rubbish, talk + nonsense, talk through + Posesivo + hat.
    * decir una grosería = make + rude remark.
    * demostrar lo que Uno dice = make + good + Posesivo + claim.
    * dicen las malas lenguas que = rumour has it that.
    * digamos por ejemplo = let us say, say.
    * dime con quién andas y te diré quién eres = you are known by the company you keep.
    * dime con quién andas y te diré quién eres = you are known by the company you keep.
    * el tiempo dirá = time will tell.
    * el tiempo lo dirá = only time will tell.
    * enterarse de lo que Uno quiere decir = catch + Posesivo + drift, get + Posesivo + drift.
    * es decir = i.e. (latín - id est), in other words, that is, that is to say, which is to say.
    * es más fácil decirlo que hacerlo = easier said than done.
    * estar a punto de decir = be on the tip of + Posesivo + tongue to say.
    * esto no quiere decir que = this is not to say that.
    * expresar lo que Uno quiere decir = make + Posesivo + point.
    * hablar sin decir nada = waffle.
    * hacer lo que uno dice que es capaz de hacer = live up to + Posesivo + claim.
    * huelga decir = needless to say.
    * la gente dice que = rumour has it that.
    * ¿lo dices en broma? = you must be joking!.
    * me atrevo a decir = may I say.
    * ni que decir tiene que = it goes without saying that, needless to say.
    * no decir a Alguien lo que está ocurriendo = leave + Nombre + in the dark.
    * no decir nada = keep + quiet.
    * no decir nada a nadie = lips + seal.
    * no decir palabrotas = watch + Posesivo + mouth.
    * ¡no digas palabrotas! = watch your language!.
    * no hace falta decir que = it goes without saying that, needless to say.
    * no preguntes porque no te puedo decir la verdad = ask no questions and hear no lies.
    * no saber qué decir = be at a loss for words, be lost for words.
    * no ser tan bueno como se dice = not + it's cracked up to be.
    * para comenzar diremos que = to begin with.
    * para decir la verdad = to be honest.
    * por decirlo así = so to speak, in a manner of speaking.
    * por decirlo de alguna manera = so to speak.
    * por decirlo de algún modo = in a manner of speaking, so to speak.
    * por lo que dicen todos = by all accounts.
    * por no decir algo peor = to put it mildly.
    * por no decir nada de = to say nothing of.
    * por no decir nunca = if ever.
    * por no decir otra cosa peor = to say the least.
    * predecible en cuanto a lo que dice = platitudinous.
    * probar lo que Uno dice = make + good + Posesivo + claim.
    * qué me dices de... = what about....
    * querer decir = mean.
    * quién iba a decir entonces que... = little did + Verbo + then that....
    * quién + Pronombre + iba a decir que... = little did + Pronombre + know that....
    * recalcar lo que Uno quiere decir = drive + home + Posesivo + point.
    * resaltar lo que Uno quiere decir = drive + home + Posesivo + point.
    * se decía que = rumour had it that.
    * se dice = so the story goes.
    * se dice pronto, pero no es tan fácil = easier said than done.
    * se dice que = rumour has it that, the saying + be + that.
    * según se dice = reportedly, so the argument goes, reputedly.
    * sin decir nada = dumbly.
    * sin decir ni mú = as quiet as a mouse.
    * sin decir ni pío = as quiet as a mouse.
    * sin decir una palabra = without saying a word.
    * sin saber qué decir = nonplussed [nonplused].
    * tener cuidado con lo que se dice = say + the right thing.
    * tener cuidado con lo que Uno dice = watch + Posesivo + mouth, watch what + say.
    * yo me atrevería a decir = dare I say.
    * * *
    I

    ¿cientos de personas? - bueno, es un decir — hundreds of people? - well, figuratively speaking

    II 1.
    verbo transitivo
    1) <palabra/frase/poema> to say; <mentira/verdad> to tell

    ya dice `mamá' — he says `mama' now

    no digas esas cosas, por favor — please don't say things like that

    ¿cómo pudiste decir eso? — how could you say that?

    ¿eso lo dices por mí? — are you referring to me?

    dicen or se dice que es el hombre más rico del país — he is said to be the richest man in the country

    no se dice `andé', se dice `anduve' — it isn't `andé', it's `anduve'

    ¿cómo se dice `amor' en ruso? — how do you say `love' in Russian?

    bonita, lo que se dice bonita, no es — she's not what you would call pretty

    es el sábado; ni que decir tiene que estás invitado — it's on Saturday; you're invited, but that goes without saying

    ¿tendrá tiempo de hacerlo? - dice que sí — will he have time to do it? - he says he will

    ¿no lo encontró? - dice que no — didn't he find it? - no, he says he didn't

    ¿qué tal? ¿qué decís? — (RPl fam) hi, how are things? (colloq)

    2)

    ¿sabes qué me dijo? — do you know what he told me?; (expresando sorpresa, indignación, etc) do you know what he said to me?

    fue algo espantoso, todo lo que te diga es poco — it was terrible, I can't begin to tell you how terrible

    3)
    a) (expresando o transmitiendo órdenes, deseos, advertencias)

    decirle a alguien que + subj — to tell somebody to + inf

    b)
    4) ( por escrito) to say

    ¿qué dice aquí? — what does it say here?

    5) ( llamar) to call
    6) (sugerir, comunicar)

    la forma de vestir dice mucho de una persona — the way someone dresses says a lot/tells you a lot about them

    ¿te dice algo ese nombre? — does that name mean anything to you?

    7)
    8)

    ¿qué quiere decir esta palabra? — what does this word mean?

    ¿qué quieres decir con eso? — what do you mean by that?

    ¿quieres decir que ya no te interesa? — do you mean (to say) that you're no longer interested?

    9) (opinar, pensar) to think

    ¿y los padres qué dicen? — what do her parents think of it?, how do her parents feel about it?

    habría que regalarle algo, no sé, digo yo — we ought to buy her a present, well, I think so anyway

    es muy fácil - si tú lo dices... — it's very easy - if you say so...

    a decir verdad — to tell you the truth, to be honest

    con decirte que: no me lo perdonó nunca, con decirte que ni me saluda... he's never forgiven me, he won't even say hello to me; decir por decir: lo dijo por decir he didn't really mean it; es decir that is; mi cuñada, es decir la mujer de Rafael my sister-in-law, Rafael's wife that is; es mucho decir: es la mejor película del año - eso ya es mucho decir it's the best movie of the year - I wouldn't go that far; he dicho! that's that o final!; no me digas! no!, you're kidding o joking! (colloq); por así decirlo so to speak; que digamos: no es muy inteligente que digamos he's not exactly o he's hardly what you'd call intelligent; que no se diga! shame on you!; que no se diga que no somos capaces! I don't want people saying that we can't do it; y (ya) no digamos or (AmL) y no se diga: le cuestan mucho las matemáticas y no digamos la física he finds mathematics very difficult, and as for physics...; el qué dirán (fam): siempre le ha importado el qué dirán — she's always been worried what other people (might) think; ver tb dicho I

    2.
    decir vi

    papá - dime, hijo — dad - yes, son?

    quería pedirle un favor - usted dirá — I wanted to ask you a favor - certainly, go ahead

    tome asiento, usted dirá — (frml) take a seat, and now, what can I do for you?

    ¿diga? or ¿dígame? — hello?

    3.
    decirse v pron
    a) (refl) to say... to oneself
    b) (recípr) to say.... to each other
    c) (enf)
    * * *
    = declare, put, read, say, state, tell, volunteer, make + the point that, let + Nombre + know, let + it be known, observe, bid, reflect, utter, tender, hip, call + the tune.

    Ex: 24.17 declares Enter a body created or controlled by a government under its own name unless it belongs to one or more of the types listed in 24.18.

    Ex: As one respondent from this end of the information spectrum put it, 'Context is all in the information world'.
    Ex: This error message is displayed in the upper right-hand corner of the screen and reads: DAWT008, 107, DFCR....
    Ex: In conclusion, it should not be necessary to say that instructions and guiding must be as brief as possible.
    Ex: Short abstracts are generally preferred, but there are instances where the most effective approach is to cite the original unamended, and to state that this is what has been done.
    Ex: Program function key 1 (FP1) tells DOBIS/LIBIS to stop whatever it is doing and go back to the function selection screen.
    Ex: 'Anything wrong?' 'Oh, I'm okay, I guess,' volunteered Datto cautiously.
    Ex: However, they do make the very important point that the notation is not an essential part of the scheme.
    Ex: Then the secretary, having rallied herself, said forlornly 'I'll let him know you're here in a minute'.
    Ex: It can certainly be status-conferring to let it be known in social conversation that one has read the latest Fay Weldon book, but if the group one is in never reads Fay Weldon anyway and could not care less what she has written then the victory is a somewhat hollow one.
    Ex: 'All this is not very likely,' she observed at last, 'not only because of the strength of the selection process -- its imperviousness to proof before an arbitrator'.
    Ex: 'Sit down please,' he bade her.
    Ex: 'Now, you know, I could merely turn this over to the two division or all the department heads and let them decide,' reflected Bough.
    Ex: The ideal was forever etched in his consciousness from the day Crane uttered it: a good librarian working anywhere is a credit and benefit to libraries everywhere.
    Ex: 'Well,' Stanton tendered, 'one candidate clearly has the superior experience -- Kass'.
    Ex: He was aghast after having been hipped to the fact there are hookers on the Internet.
    Ex: As long as we allow other people to pay the piper, they will continue calling the tune in Africa.
    * ¡eso se dice pronto! = easier said than done.
    * ¿lo dices en broma? = you must be kidding!.
    * a decir de todos = by all accounts.
    * a decir verdad = to tell the truth, if the truth be known, if the truth be told, in all truth, in truth, fact is, the fact is (that), to be fair.
    * a decir verdad... = the fact of the matter is that....
    * arriesgarse a decir = hazard.
    * atreverse a decir = go + (as/so) far as to say.
    * aunque a decir verdad = Mind you.
    * aventurarse a decir = venture.
    * baste decir que = suffice (it) to say.
    * como dice el dicho = as the saying goes, so the saying goes.
    * como dice el refrán = as the saying goes, so the saying goes.
    * continuar diciendo = go on.
    * cumplir lo que se dice = live up to + Posesivo + claim.
    * decían las malas lenguas que = rumour had it that.
    * decir adiós = bid + Nombre + goodbye, bid + adieu, kiss + Nombre + goodbye, bid + farewell, wave + a bye.
    * decir adiós (a) = say + goodbye (to).
    * decir adiós al pasado = bid + farewell + to the past.
    * decir adiós con la mano = wave + goodbye.
    * decir adiós con un gesto = signal + goodbye.
    * decir a favor de = say in + favour of.
    * decir Algo = break + the news.
    * decir Algo a Alguien = let + Nombre + in on.
    * decir Algo de un modo colérico = flame out.
    * decir Algo que es obvio por sí mismo = state + the obvious.
    * decir balbuceando = splutter, sputter.
    * decir bolas = fib.
    * decir bromeando = quip.
    * decir chorradas = bullshit.
    * decir con desdén = sneer.
    * decir con desprecio = sneer.
    * decir con la boca llena = say in + full confidence.
    * decir con mal humor = spit out.
    * decir con toda confianza = say in + full confidence.
    * decir con voz + Adjetivo = say in + a + Adjetivo + voice.
    * decir de un modo enfadado = spit out.
    * decir disparates = shoot off + at the mouth, talk + rubbish, talk + nonsense, talk through + Posesivo + hat.
    * decir en confianza = confide.
    * decir en defensa de = say in + defence of.
    * decir entrecordamente = splurt out.
    * decir en voz alta = say + out loud, say in + a loud voice.
    * decir en voz baja = say under + Posesivo + breath, say in + a low voice, say in + a quiet voice.
    * decir + esperar = express + hope.
    * decir estupideces = talk + rubbish, talk + nonsense, talk through + Posesivo + hat.
    * decir gilipolleces = talk + nonsense, talk + rubbish, bullshit, talk through + Posesivo + hat.
    * decir humorísticamente = quip.
    * decir inesperadamente = blurt out, pipe.
    * decir la última palabra = hear + the final word, outface.
    * decir la verdad = tell + the truth, speak + the truth, come + clean.
    * decir la verdad sobre = give + Nombre + the lowdown on.
    * decir la verdad, toda la verdad y nada más que la verdad = to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth.
    * decirlo = come out with + it.
    * decir lo que Uno piensa = speak up, speak out.
    * decir mentirijillas = fib.
    * decir mentirillas = fib.
    * decir mucho de Algo = speak + volumes.
    * decir pamplinas = bullshit.
    * decir + poseer = claim.
    * decir que Uno se siente cómodo con Algo = express + comfort with.
    * decir que Uno se siente confortable con Algo = express + comfort with.
    * decir que Uno siente lo que le ha pasado a Otra Persona = express + sympathy for.
    * decir rápidamente sin parar = rattle off.
    * decir resoplando = snort.
    * decir sandeces = talk + rubbish, talk + nonsense, bullshit, talk through + Posesivo + hat.
    * decirse = grapevine + carry + the story, make out to be, word + go (a)round.
    * decirse que = be reputed to.
    * decir suspirando = sigh.
    * decir tonterías = talk + rubbish, talk + nonsense, talk through + Posesivo + hat.
    * decir una grosería = make + rude remark.
    * demostrar lo que Uno dice = make + good + Posesivo + claim.
    * dicen las malas lenguas que = rumour has it that.
    * digamos por ejemplo = let us say, say.
    * dime con quién andas y te diré quién eres = you are known by the company you keep.
    * dime con quién andas y te diré quién eres = you are known by the company you keep.
    * el tiempo dirá = time will tell.
    * el tiempo lo dirá = only time will tell.
    * enterarse de lo que Uno quiere decir = catch + Posesivo + drift, get + Posesivo + drift.
    * es decir = i.e. (latín - id est), in other words, that is, that is to say, which is to say.
    * es más fácil decirlo que hacerlo = easier said than done.
    * estar a punto de decir = be on the tip of + Posesivo + tongue to say.
    * esto no quiere decir que = this is not to say that.
    * expresar lo que Uno quiere decir = make + Posesivo + point.
    * hablar sin decir nada = waffle.
    * hacer lo que uno dice que es capaz de hacer = live up to + Posesivo + claim.
    * huelga decir = needless to say.
    * la gente dice que = rumour has it that.
    * ¿lo dices en broma? = you must be joking!.
    * me atrevo a decir = may I say.
    * ni que decir tiene que = it goes without saying that, needless to say.
    * no decir a Alguien lo que está ocurriendo = leave + Nombre + in the dark.
    * no decir nada = keep + quiet.
    * no decir nada a nadie = lips + seal.
    * no decir palabrotas = watch + Posesivo + mouth.
    * ¡no digas palabrotas! = watch your language!.
    * no hace falta decir que = it goes without saying that, needless to say.
    * no preguntes porque no te puedo decir la verdad = ask no questions and hear no lies.
    * no saber qué decir = be at a loss for words, be lost for words.
    * no ser tan bueno como se dice = not + it's cracked up to be.
    * para comenzar diremos que = to begin with.
    * para decir la verdad = to be honest.
    * por decirlo así = so to speak, in a manner of speaking.
    * por decirlo de alguna manera = so to speak.
    * por decirlo de algún modo = in a manner of speaking, so to speak.
    * por lo que dicen todos = by all accounts.
    * por no decir algo peor = to put it mildly.
    * por no decir nada de = to say nothing of.
    * por no decir nunca = if ever.
    * por no decir otra cosa peor = to say the least.
    * predecible en cuanto a lo que dice = platitudinous.
    * probar lo que Uno dice = make + good + Posesivo + claim.
    * qué me dices de... = what about....
    * querer decir = mean.
    * quién iba a decir entonces que... = little did + Verbo + then that....
    * quién + Pronombre + iba a decir que... = little did + Pronombre + know that....
    * recalcar lo que Uno quiere decir = drive + home + Posesivo + point.
    * resaltar lo que Uno quiere decir = drive + home + Posesivo + point.
    * se decía que = rumour had it that.
    * se dice = so the story goes.
    * se dice pronto, pero no es tan fácil = easier said than done.
    * se dice que = rumour has it that, the saying + be + that.
    * según se dice = reportedly, so the argument goes, reputedly.
    * sin decir nada = dumbly.
    * sin decir ni mú = as quiet as a mouse.
    * sin decir ni pío = as quiet as a mouse.
    * sin decir una palabra = without saying a word.
    * sin saber qué decir = nonplussed [nonplused].
    * tener cuidado con lo que se dice = say + the right thing.
    * tener cuidado con lo que Uno dice = watch + Posesivo + mouth, watch what + say.
    * yo me atrevería a decir = dare I say.

    * * *
    1
    (manera de expresarse): en el decir popular in popular speech
    ¿cientos de personas? — bueno, es un decir hundreds of people? — well, it's just a manner of speaking o a figure of speech
    supongamos, es un decir, que … let's assume, just for the sake of argument, that …
    al decir de la gente, el clima está cambiando people say the climate is changing
    2 decires mpl (dichos) sayings (pl); (rumores) talk
    no son más que decires it's just talk
    decir2 [ I24 ]
    ■ decir (verbo transitivo)
    A decir: palabra, mentira etc
    B decirle algo a alguien
    C
    1 transmitiendo órdenes, deseos etc
    2 decir adiós
    D por escrito
    E llamar
    F sugerir, comunicar
    G decir misa
    H
    1 querer decir
    2 digo (al rectificar)
    I opinar, pensar
    J en locuciones
    ■ decir (verbo intransitivo)
    A
    1 invitando a hablar
    2 al contestar el teléfono
    B decir bien/mal de
    ■ decirse (verbo pronominal)
    1 reflexivo
    2 recíproco
    3 para enfatizar
    vt
    A ‹palabra/frase› to say; ‹mentira/verdad› to tell; ‹poema› to say, recite; ‹oración› to say
    [ para ejemplos con complemento indirecto ver división 2] ya dice `mamá' he says ‘mama’ now
    no digas esas cosas, por favor please don't say things like that
    no digas estupideces/barbaridades don't talk nonsense o ( AmE) garbage o ( BrE) rubbish
    ¿cómo pudiste decir semejante disparate? how could you say such a stupid thing o make such a stupid comment?
    no me dejó decir ni una palabra he didn't let me get a word in edgeways
    ¿eso lo dices por mí? are you referring to me?
    no sé qué decir … un millón de gracias I don't know what to say … thank you very much indeed
    ¡qué callado estás! ¡no dices nada! you're very quiet, you've hardly said a word!
    ¡no lo dirás en serio! you can't be serious!
    ¡no irás a decir que no lo sabías! don't try and tell me you didn't know!
    —no puedo hacer nada —dijo Juan there is nothing I can do, said Juan o Juan said
    como dice el refrán/mi abuela as the saying goes/as my grandmother says
    lo dijeron por la radio they said it o it was announced on the radio
    no eran ricos, digamos que vivían bien I don't mean they were rich, let's just say they lived well
    dicen que de joven fue muy guapa they say she was very beautiful when she was young
    dicen que es el hombre más rico del país he is said to be the richest man in the country
    ¿qué se dice? — gracias/por favor what do you say? — thank you/please
    no se dice `andé', se dice `anduve' it isn't `andé', it's `anduve'
    ¡eso no se dice! you mustn't say that!
    ¿cómo se dice `te quiero' en ruso? how do you say `I love you' in Russian?, what's the Russian for `I love you'?
    bonita, lo que se dice bonita, no es she's not what you would call pretty
    estoy harta, lo que se dice harta ¿me oyes? I'm fed up, absolutely fed up, do you hear?
    eso se dice pronto, pero no es tan fácil that's easier said than done
    palatal: dícese del sonido cuya articulación … palatal: of, relating to or denoting a sound articulated …
    es el sábado; ni que decir tiene que estás invitado it's on Saturday; you're invited, of course, but that goes without saying o but I don't need to tell you that
    haberlo dicho antes why didn't you say so before?, you might have said so before!
    ¿tendrá tiempo de hacerlo? — dice que sí will he have time to do it? — he says he will
    ¿no lo encontró? — dice que no didn't he find it? — no, he says he didn't
    digan lo que digan no matter what people say, whatever people say
    ¿qué tal? ¿qué decís? ( RPl fam); hi, how are things? ( colloq), hi, what's up? ( AmE colloq)
    B
    decirle algo a algn to tell sb sth
    eso no es lo que me dijo a mí that's not what he told me, that's not what he said to me
    ¿sabes qué me dijo? do you know what he told me?; (expresando sorpresa, indignación, etc) do you know what he said to me?
    se lo voy a decir a papá I'm going to tell Dad
    hoy nos dicen el resultado they're going to give us the result today
    me dijo una mentira he told me a lie, he lied to me
    Andrés me dijo lo de tu hermano Andrés told me about your brother
    ¡a mí me lo vas a decir! you're telling me!, you don't have to tell me!
    ¿sabes lo que te digo? por mí que se muera look, as far as I'm concerned he can drop dead! ( colloq)
    ¿no te digo? éste se cree que yo soy la sirvienta see what I mean? he thinks I'm his servant
    ¿no te digo or no te estoy diciendo que hasta le pega? I'm telling you, he even hits her!
    ¿tú qué me aconsejas? — ¿qué quieres que te diga? tienes que tomar tú la decisión what do you think I should do? — well, to be quite frank o honest, I think you have to decide for yourself
    ya te decía yo que no era verdad I told you it wasn't true, didn't I?
    fue algo espantoso, todo lo que te diga es poco it was terrible, I just can't describe it o I can't begin to tell you
    hace mal tiempo en verano, y no te digo nada en invierno … in summer the weather's bad, and as for the winter …
    ¡no me digas que no es precioso! isn't it beautiful?
    a lo mejor te ofrecen el puesto ¿quién te dice? (CS); you never know, they might offer you the job
    me resultó ¿cómo te diría? … violento I found it … how shall I put it? o I don't know … rather embarrassing
    ¡ya me dirás qué le cuesta escribirnos una carta! I mean, surely it's not too much trouble for him to write us a letter
    no te creas todo lo que te dicen don't believe everything people tell you o everything you hear
    dime con quién andas y te diré quién eres you can judge a man by the company he keeps
    C
    1
    (transmitiendo órdenes, deseos, advertencias): ¡porque lo digo yo! because I say so!
    a mí nadie me dice lo que tengo que hacer nobody tells me what to do
    harás lo que yo diga you'll do as I say
    manda decir mi mamá que si le puede prestar el martillo ( AmL); mom says can she borrow your hammer?
    Fernando pregunta si puede venir con nosotrosdile que sí Fernando wants to know if he can come with us — yes, tell him he can o say yes
    decir QUE + SUBJ:
    dice papá que vayas Dad wants you
    dice que llames cuando llegues she says (you are) to phone when you get there
    dijo que tuviéramos cuidado she said to be careful, she said we should be careful
    decirle a algn QUE + SUBJ to tell sb to + INF
    diles que empiecen tell them to start
    le dije que no lo hiciera I told him not to do it
    nos dijeron que esperáramos they told us o we were told to wait
    te digo que vengas aquí enseguida I said, come here at once
    2
    decir adiós to say goodbye
    vino a decirme adiós she came to say goodbye (to me)
    di adiós a tu vida de estudiante that's the end of your student days, you'd better say goodbye to your student days
    ¿se lo prestaste? ¡ya le puedes decir adiós! you mean you lent it to him? well, you can kiss that goodbye! ( colloq)
    D (por escrito) to say
    ¿qué dice aquí? what does it say here?
    el diario no dice nada sobre el asunto there's nothing in the paper about it
    E (llamar) to call
    le dicen `Dumbo' por las orejas they call him `Dumbo' because of his ears
    se llama Rosario pero le dicen Charo her name is Rosario but people call her Charo
    no me digas de usted there's no need to call me `usted'
    F
    (sugerir, comunicar): la forma de vestir dice mucho de una persona the way someone dresses says a lot o tells you a lot about them
    el tiempo lo dirá time will tell
    por afuera la casa no dice nada the house doesn't look much from the outside
    el poema no me dice nada the poem doesn't do anything for me
    algo me decía que no iba a ser fácil something told me it wasn't going to be easy
    ¿te dice algo ese nombre? does that name mean anything to you?
    la tarta estaba diciendo cómeme the cake was just asking to be eaten
    G
    decir misa to say mass
    H
    1
    querer decir to mean
    ¿qué quiere decir esta palabra? what does this word mean?
    ¿qué quieres decir con eso? what do you mean by that?
    no entendiste lo que quise decir you didn't understand what I meant
    ¿quieres decir que ya no te interesa? do you mean (to say) that you're no longer interested?
    sólo quería decirte que … I just wanted to say that …
    2
    el presupuesto asciende a diez mil, digo cien mil de euros we have a budget of ten thousand, (sorry,) I mean a hundred thousand euros
    I (opinar, pensar) to think
    ¿y los padres qué dicen? what do her parents think of it?, how do her parents feel about it?
    podríamos ir mañana ¿tú qué dices? we could go tomorrow, what do you think?
    ¡quién lo hubiera dicho! who would have thought o believed it?
    podría haber mencionado al resto del equipo, vamos, digo yo … he could have mentioned the rest of the team … well I'd have thought so, anyway
    habría que regalarle algo, no sé, digo yo we ought to buy her a present, well, I think so anyway
    es muy fácil — si tú lo dices … it's very easy — if you say so …
    a decir verdad to tell you the truth, to be honest
    como quien dice so to speak
    el nuevo tren está, como quien dice, a la vuelta de la esquina the new train is, so to speak o to coin a phrase, just around the corner
    la granja es, como quien dice, la razón de su vida I suppose you could say the farm is his whole reason for living
    con decirte que: no me lo perdonó nunca, con decirte que ni me saluda … he's never forgiven me, he won't even say hello to me
    decir por decir: lo dijo por decir he didn't really mean it
    ¡digo! ( Esp fam): ¡qué calor hace! — ¡digo! it's so hot! — you can say that again o I'll say! ( colloq)
    ¿y te gusta? — ¡digo! do you like it? — you bet I do o ( AmE) I sure do! ( colloq)
    es decir that is
    mi cuñada, es decir la mujer de Rafael my sister-in-law, Rafael's wife that is
    no sé si voy a poder ires decir que no vas a ir I don't know if I'll be able to go — you mean you're not going
    es mucho decir: es la mejor película del añoeso ya es mucho decir it's the best movie of the year — I wouldn't go that far
    ¡he dicho! that's that!, that's final!
    lo mismo digo: mucho gusto en conocerlelo mismo digo pleased to meet you — pleased to meet you o likewise
    ¡qué alegría verte! — lo mismo digo it's great to see you! — and you o you too
    ¡no me digas! no!, you're kidding o joking! ( colloq)
    ¿sabes que se casa Lola? — ¡no me digas! do you know Lola's getting married? — no! o you're joking! o really? o never!
    por así decirlo so to speak
    es, por así decirlo, el alma-máter de la empresa he is, so to speak o as it were, the driving force behind the company
    que digamos: no es muy inteligente que digamos he's not exactly o he's hardly what you'd call intelligent
    ¿qué me dices?: saqué el primer puesto ¿qué me dices? I came first, how about that then?
    ¿y qué me dices de lo de Carlos? and what about Carlos then?
    ¿sabes que lo van a derribar? — ¿qué me dices? do you know they're going to demolish it? — what? o you're kidding!
    ¡que no se diga! shame on you!
    ¿te ganó un niño de seis años? ¡que no se diga! you were beaten by a six-year-old child? shame on you!
    ¡que no se diga que no somos capaces! I don't want people saying that we can't do it
    costó $20.000 ¡se dice pronto! it cost $20,000, which is no mean sum
    lleva dos meses enferma, que se dice pronto she has been ill for two months, and that's a long time
    ¡y que lo digas! ( Esp); you can say that again!, you're telling me!, don't I know it!
    y (ya) no digamos or ( AmL) y no se diga: le cuestan mucho las matemáticas y no digamos la física he finds mathematics very difficult, and as for physics …
    el/la que te dije ( fam hum); you-know-who
    el qué dirán ( fam): siempre le ha importado el qué dirán she's always been worried what other people (might) think
    ¿por qué te preocupa tanto el qué dirán? why do you worry about what people will o might say?
    ver tb dicho1 (↑ dicho (1))
    ■ decir
    vi
    A
    1
    (invitando a hablar): papá — dime, hijo dad — yes, son?
    quería pedirle un favorusted dirá ( frml); I wanted to ask you a favor — certainly, go ahead
    tome asiento — gracias — usted dirá ( frml); take a seat — thank you — now, what can I do for you?
    2
    ( Esp) [ Vocabulary notes (Spanish) ] (al contestar el teléfono): ¿diga? or ¿dígame? hello?
    B
    decir bien/mal de algn/algo: sus trabajos dicen bien de él his work has created a good impression
    la manera en que se comportó no dice muy bien de él the way he behaved doesn't show him in a very good light o doesn't say very much for him
    1 ( reflexivo) to say to oneself
    se dijo que no lo volvería a hacer he said to himself o he told himself that he wouldn't do it again
    me dije para mis adentros que allí había gato encerrado I said o thought to myself, there's something fishy going on here
    2 ( recíproco) to say to each other
    se decían secretos al oído they were whispering secrets to each other
    se dijeron de todo they called each other every name under the sun
    3 ( enf):
    tú hazme caso que yo sé lo que me digo you listen to me, I know what I'm talking about
    no sé para qué me preguntas, si tú te lo dices todo I don't know why you're asking me, you seem to have all the answers
    * * *

     

    decir 1 sustantivo masculino:
    ¿cientos de personas? — bueno, es un decir hundreds of people? — well, figuratively speaking

    decir 2 ( conjugate decir) verbo transitivo
    1
    a)palabra/frase/poema to say;

    mentira/verdad to tell;
    para ejemplos con complemento indirecto ver división 2

    ¿eso lo dices por mí? are you referring to me?;
    ¡no lo dirás en serio! you can't be serious!;
    dijo que sí con la cabeza he nodded;
    no se dice `andé', se dice `anduve' it isn't `andé', it's `anduve';
    ¡eso no se dice! you mustn't say that!;
    ¿cómo se dice `amor' en ruso? how do you say `love' in Russian?;
    ¿lo encontró? — dice que sí/no did he find it? — he says he did/he didn't
    b)


    2 decirle algo a algn to tell sb sth;
    voy a decirle a papá que … I'm going to tell Dad …;

    ¡ya te lo decía yo! I told you so!
    3
    a) (expresando órdenes, deseos, advertencias):

    ¡porque lo digo yo! because I say so!;

    harás lo que yo diga you'll do as I say;
    dice que llames cuando llegues she says (you are) to phone when you get there;
    dijo que tuviéramos cuidado she said to be careful;
    diles que empiecen tell them to start;
    le dije que no lo hiciera I told him not to do it
    b)


    4
    a) (opinar, pensar) to think;


    ¡quién lo hubiera dicho! who would have thought o believed it?;
    es muy fácil — si tú lo dices … it's very easy — if you say so …
    b) (sugerir, comunicar):


    ¿te dice algo ese nombre? does that name mean anything to you?
    5
    querer decir [palabra/persona] to mean;

    ¿qué quieres decir con eso? what do you mean by that?
    6 ( en locs)

    como quien dice so to speak;
    es decir that is;
    ¡he dicho! that's that o final!;
    ni que decir tiene que … it goes without saying that …;
    ¡no me digas! no!, you're kidding o joking! (colloq);
    por así decirlo so to speak;
    el qué dirán (fam) what other people (might) think;
    ver tb dicho 1
    verbo intransitivo

    papá — dime, hijo dad — yes, son?;

    quería pedirle un favorusted dirá I wanted to ask you a favor — certainly, go ahead
    b) (Esp) ( al contestar el teléfono): ¿diga? or ¿dígame? hello?

    decirse verbo pronominal
    a) ( refl) to say … to oneself

    b) ( recípr) to say …. to each other;


    decir
    I m (dicho, sentencia) saying: es sólo un decir, it's just a manner of speaking
    II verbo transitivo
    1 to say: está diciendo una mentira/la verdad, she's telling a lie/the truth
    no dijo nada, he said nothing
    2 (con complemento indirecto) to tell: no le dije mi opinión, I didn't tell him my opinion
    les dijo que esperaran un rato, she told them to wait for a while
    3 (opinar, afirmar, proponer) ¿qué me dices de mi nuevo corte de pelo?, what do you think of my new haircut?, te digo que es una extravagancia, I think it's quite weird
    yo digo que vayamos a Cuenca, I suggest going to Cuenca
    4 (suscitar interés, una idea) to mean, appeal: ese libro no me dice nada, that book doesn't appeal to me
    ¿le dice algo esta cara?, does this face mean anything to you?
    5 (mostrar, indicar) to say, show: lo que hizo dice mucho en su favor, what he did says a lot for him
    su cara de decepción lo dice todo, his long face says it all
    ♦ Locuciones: Tel Esp diga o dígame, hello?
    digamos, let's say
    digo yo, in my opinion
    el qué dirán, what people will say
    es decir, that is (to say)
    ni que decir tiene, needless to say
    no decir esta boca es mía, not to say a word
    ¡no me digas!, really!
    por así decirlo, as it were o so to speak
    querer decir, to mean
    ¡y que lo digas!, you bet! ➣ Ver nota en mean
    ¿To tell
    o to say?
    Observa que to tell menciona a la persona a la cual va dirigida una frase: Dime tu nombre. Tell me your name. Les dijo que se fueran. He told them to go away.
    Por el contrario, to say se centra en el contenido del mensaje, sin importarnos a quién va dirigido: ¿Qué has dicho? What did you say? Dijo que sí. He said yes. ➣ Ver nota en tell.
    ' decir' also found in these entries:
    Spanish:
    A
    - amén
    - amohinarse
    - año
    - apéndice
    - atinar
    - bala
    - barbaridad
    - bastante
    - burrada
    - callar
    - chorrada
    - colmo
    - comenzar
    - confiar
    - cosa
    - declarar
    - delirar
    - descargo
    - despedirse
    - dilucidar
    - disparate
    - entender
    - excusada
    - excusado
    - flexible
    - fluir
    - ir
    - haber
    - hablar
    - holgar
    - honestamente
    - hoy
    - lengua
    - maravilla
    - mu
    - nada
    - obviedad
    - pelagatos
    - pío
    - precisamente
    - puño
    - querer
    - rezar
    - restar
    - rey
    - saciedad
    - señor
    - significar
    - soltar
    English:
    ablaze
    - abuse
    - afraid
    - anything
    - bid
    - bite back
    - blurt out
    - buzz off
    - caller
    - clear off
    - dash off
    - devil
    - dinner
    - distinctly
    - drone
    - enjoy
    - eventual
    - ever
    - few
    - flatter
    - flounder
    - fortune
    - gasp out
    - get
    - get at
    - go
    - go on
    - hand
    - heart
    - hotly
    - i.e.
    - keep in
    - know
    - lip
    - loss
    - mean
    - mention
    - mildly
    - mind
    - miserably
    - mouth
    - move
    - need
    - needless
    - neither
    - no
    - nonsense
    - O
    - occasion
    - oops!
    * * *
    vt
    1. [en general] to say;
    siempre digo lo que pienso I always say what I think;
    es muy callado, nunca dice nada he's very quiet, he never says anything o a word;
    ¿qué dice la etiqueta? what does the label say?;
    no digas tonterías don't talk nonsense;
    no digas tacos delante de los niños don't swear in front of the children;
    lo dijo en broma she meant it as a joke;
    ¿quién te lo ha dicho? who told you that?;
    me da igual lo que diga la gente I don't care what people say;
    al decir esto, se marchó with these words o with that, he left;
    no sabía qué decir I didn't know what to say, I was lost for words;
    decir que sí/no to say yes/no;
    dice que no viene she says (that) she's not coming;
    como dice el refrán,… as the saying goes,…;
    dicen que va a ser un verano muy seco they say it's going to be a very dry summer;
    ¡díjolo Blas, punto redondo! sure, whatever!, yes, sure!;
    donde dije digo, digo Diego: ayer dijiste que me lo dejarías – sí, pero no puedo – ya, donde dije digo, digo Diego yesterday you told me you'd lend it to me – yes, but I can't now – you're always saying one thing one minute and another the next
    2. [contar] to tell;
    se lo voy a decir a la profesora I'm going to tell the teacher;
    no se lo digas a nadie don't breathe a word of it to anyone;
    ¿qué quieres que te diga? what do you want me to say?, what can I say?;
    ya te lo había dicho yo, es demasiado caro I told you it's too expensive;
    decir la verdad to tell the truth;
    decir mentiras to tell lies;
    pregunta si le dejas salir – dile que sí/no she wants to know if she can go out – tell her she can/can't;
    quiere saber si hemos terminado – dile que sí/no he wants to know if we've finished – tell him we have/haven't;
    dile que estoy ocupado tell him I'm busy;
    dígame lo que pasó tell me what happened;
    eso no es lo que me dijo a mí that's not what she told me;
    tengo que hacerte una pregunta – dime I need to ask you a question – go ahead;
    dígame en qué puedo ayudarle what can I do for you?
    3. [ordenar] to tell;
    la ley dice que es obligatorio el uso del casco according to the law, it is compulsory to wear a crash helmet, the law says that it is compulsory to wear a crash helmet;
    decir a alguien que haga algo to tell sb to do sth;
    haz lo que te digan y no protestes do as you're told and don't complain;
    dile que venga tell her to come;
    nos dijeron que nos fuéramos they told us to go away;
    lo vas a hacer porque lo digo yo you'll do it because I say so
    4. [recitar] [de memoria] to recite;
    [leyendo] to read
    5. [revelar] to tell, to show;
    eso lo dice todo that says it all;
    decir mucho (en favor) de to say a lot for;
    sus ropas dicen bastante sobre su situación económica her clothes say a lot about her financial situation;
    su violenta reacción dice mucho sobre su personalidad his violent reaction tells us o reveals a lot about his personality
    6. [llamar] to call;
    me dicen Paco they call me Paco;
    le dicen la carretera de la muerte they call it the road of death
    7. [asegurar] to tell, to assure;
    te digo que ella no está mintiendo I tell you o assure you (that) she isn't lying;
    dice que llegará mañana sin falta she says (that) she'll definitely arrive tomorrow
    8. [en frases]
    a decir verdad, no me apetece nada ir a la boda to tell (you) the truth o to be honest, I don't really feel like going to the wedding;
    como quien no dice nada as if it were nothing;
    olvídalo, como si no hubiera dicho nada forget I ever mentioned it;
    con decirte que me marché a los diez minutos, te puedes imaginar como fue la fiesta if I tell you that I left after ten minutes, you can imagine what the party was like;
    cualquiera diría que no le dan de comer en casa anyone would o you'd think she never gets fed at home;
    decir para sí to say to oneself;
    decir por decir to talk for the sake of talking;
    no te lo tomes en serio, lo dijo por decir don't take it seriously, she didn't really mean it;
    decirle a alguien cuatro verdades to tell sb a few home truths;
    es decir that is, that's to say;
    aracnofobia, es decir miedo a las arañas arachnophobia, that is o that's to say, fear of spiders;
    tengo otra cita – es decir, que no vendrás a la inauguración I've got another engagement – you mean o in other words you're not coming to the opening ceremony;
    encantado de conocerte – lo mismo digo pleased to meet you – likewise;
    tu primer examen estaba muy mal, y lo mismo digo del segundo you did very poorly in your first exam, and the same goes for the second one;
    ni que decir tiene needless to say;
    yo no digo o [m5]no quiero decir nada, pero… it's not for me to say, but…;
    ¿sabías que Santiago se ha casado? – ¡no me digas! did you know that Santiago got married? – no! o never!;
    ¡no me digas que no te gusta! don't tell me you don't like it!;
    el tenis/este cuadro no me dice nada tennis/this picture doesn't do anything for me;
    no hay más que decir that's all there is to it, that's that;
    (o) mejor dicho or rather;
    por más que digas, no le veo nada especial a esta ciudad whatever you say, I don't see what's so special about this city;
    por decirlo así, por así decirlo in other words, so to speak;
    RP Fam
    ¿qué decís? how are you doing?, how are things?;
    preocuparse por el qué dirán to worry about what people will say;
    no está lloviendo mucho que digamos it's not exactly raining hard;
    él no es muy inteligente que digamos he isn't what you'd call intelligent;
    ha sufrido un infarto – ¡qué me dices! she's had a heart attack – no! o surely not!;
    ¡quién lo diría! tan rico y sin embargo tan humilde who would have thought it, such a rich person and yet so humble!;
    tardarán en construirlo cinco años, ¡se dice pronto! they're going to take five years, no less, to build it!;
    yo lo hago en cinco minutos – eso se dice pronto, no sabes lo difícil que es I'll have it done in five minutes – that's easily said, you've no idea how difficult it is;
    si tú lo dices if you say so;
    ¡tú lo has dicho! you said it!;
    Esp
    ¡y que lo digas! you can say that again!;
    y no digamos, Am [m5]ya no se diga, Am [m5] ni se diga to say nothing of;
    no le gusta el pescado y no digamos el pollo she doesn't like fish, to say nothing of chicken
    vi
    como quien dice, como si dijéramos so to speak;
    es, como si dijéramos, una mezcla de danza y teatro it's a sort of mixture of dance and theatre;
    es, como quien dice, el alma de la empresa he is, so to speak, the soul of the company;
    Esp
    ¿diga?, ¿dígame? [al teléfono] hello?;
    Fam
    ¡digo! [¡ya lo creo!] of course!;
    [¡madre mía!] I say!;
    tenemos muchas ganas de ir de vacaciones, y nuestros hijos, no digamos we can't wait to go on holiday, and as for our children…
    * * *
    <part dicho>
    I v/t
    1 say; ( contar) tell;
    decir misa say mass;
    decir que sí say yes;
    decir que no say no;
    se dice que … they say that …, it’s said that …;
    diga lo que diga whatever he says;
    ¿qué quieres que te diga? what do you expect me to say?;
    para sí say to o.s.
    :
    es decir in other words;
    dar que decir set people talking;
    ni que decir tiene (que) it goes without saying (that);
    por así decirlo so to speak;
    ya es decir that’s saying something;
    que ya es decir which is really something;
    es mucho decir that’s saying a lot
    :
    ¡quién hubiera dicho que María se iba casar! who would have thought that Maria would get married!;
    dicho y hecho no sooner said than done;
    mejor dicho or rather;
    dicho sea de paso incidentally;
    está dicho, lo dicho as I have already said
    4
    :
    no es rico, que digamos let’s say he’s not rich;
    ¡no me digas! you’re kidding!;
    ¡dímelo a mí! tell me about it!, you’re telling me!;
    como quien dice so to speak;
    y que lo digas you bet;
    ¿y qué me dices de …? so what do you think of …?;
    usted dirá how can I help you?;
    ya decía yo que iba a acabar mal I knew it would end badly;
    ¡quién lo diría! who would believe it!;
    ¡cualquiera diría que tiene setenta años! who would have thought he was seventy!, you wouldn’t think o believe he was seventy!
    II v/i
    :
    ¡diga!, ¡dígame! Esp
    TELEC hello
    III m saying;
    es un decir it’s just a figure of speech
    * * *
    decir {23} vt
    1) : to say
    dice que no quiere ir: she says she doesn't want to go
    2) : to tell
    dime lo que estás pensando: tell me what you're thinking
    3) : to speak, to talk
    no digas tonterías: don't talk nonsense
    4) : to call
    me dicen Rosy: they call me Rosy
    5)
    es decir : that is to say
    6)
    querer decir : to mean
    * * *
    decir1 n saying
    decir2 vb
    1. (en general) to say [pt. & pp. said]
    ¿qué ha dicho? what did he say?
    ¿cómo se dice "biblioteca" en inglés? how do you say "biblioteca" in English?
    2. (a alguien) to tell [pt. & pp. told]
    4. (llamar) to call
    le dicen "Chapi" people call him "Chapi"
    dime / dígame (en tienda etc) yes?
    es decir that is / that is to say
    ¿diga? / ¿dígame? (por teléfono) hello?

    Spanish-English dictionary > decir

  • 16 pasar

    v.
    1 to pass.
    ¿me pasas la sal? would you pass me the salt?
    Pasaron dos horas Two hours went by.
    Yo paso a María I pass Mary (I overtake Mary)
    Un carro pasa A car goes by
    Me pasó una cuchara He=she passed me a spoon (She passed a spoon to me)
    Por fin pasé! I passed at last!
    2 to cross.
    pasar la calle to cross the road
    pasé el río a nado I swam across the river
    3 to go through.
    pasar un semáforo en rojo to go through a red light
    4 to pass, to go.
    pasó por mi lado he passed by my side
    el autobús pasa por mi casa the bus goes past o passes in front of my house
    el Manzanares pasa por Madrid the Manzanares goes o passes through Madrid
    he pasado por tu calle I went down your street
    pasar de… a… to go o pass from… to…
    pasar de largo to go by
    5 to go/come in.
    pasen por aquí, por favor come this way, please
    ¡pase! come in!
    6 to go.
    por ahí no pasa it won't go through there
    7 to go by.
    pasaron tres meses three months went by
    8 to go through, to experience.
    pasar frío/miedo to be cold/scared
    pasarlo bien to enjoy oneself, to have a good time
    pasarlo mal to have a hard time of it
    Pasé un gran susto I experienced a great scare.
    9 to show in (llevar adentro).
    el criado nos pasó al salón the butler showed us into the living room
    10 to show (Cine).
    11 to spend (time).
    pasó dos años en Roma he spent two years in Rome
    ¿dónde vas a pasar las vacaciones? where are you going on holiday?, where are you going to spend your holidays?
    Yo paso las horas cantando I pass the hours away singing (spend the time...)
    12 to pop in (ir un momento).
    pasaré por mi oficina/por tu casa I'll pop into my office/round to your place
    13 to happen.
    ¿qué pasa aquí? what's going on here?
    ¿qué pasa? what's the matter?
    ¿qué le pasa? what's wrong with him?, what's the matter with him?
    pase lo que pase whatever happens, come what may
    Algo pasó Something happened=came to pass.
    14 to be over.
    ya ha pasado lo peor the worst is over now
    pasó la Navidad Christmas is over
    Pasé muy feliz en la fiesta I was very happy at the party.
    15 to be all right, to be usable.
    puede pasar it'll do
    16 to go away.
    Pasó el mal tiempo the bad weather went away.
    17 to come in, to step in.
    El policía pasó The policeman came in.
    18 to happen to, to occur to.
    Me pasó algo cómico Something funny happened to me..
    19 to keep on, to keep, to carry on.
    Ella pasa bailando todo el tiempo She keeps on dancing all the time.
    20 to skip, to pass.
    Pase ese capítulo Skip that chapter,.
    21 to blow over, to blow itself out, to calm down.
    La tormenta pasó The storm blew over.
    * * *
    1 (ir) to pass, pass by, go
    2 (tiempo) to pass, go by
    ¡cómo pasa el tiempo! doesn't time fly!
    3 (entrar) to come in, go in
    pasa, está abierto come in, it's not locked
    4 (cesar) to pass, cease
    si no se te pasa el dolor, llámame if the pain doesn't go away, call me
    tranquila, que ya ha pasado todo don't worry, it's all over now
    5 (límite) to exceed (de, -)
    6 (ocurrir) to happen
    7 (sufrir) to suffer
    1 (trasladar) to move, transfer
    2 (comunicar, dar) to give
    3 (cruzar) to cross
    4 (alcanzar) to pass, reach
    pásame la sal, por favor pass me the salt, please
    5 (aventajar) to surpass, be better than
    6 (adelantar) to overtake
    7 (deslizar) to run
    8 (tolerar) to overlook
    esta vez te la paso, pero que no se repita I'll overlook it this time, but don't let it happen again
    9 (aprobar) to pass
    10 (proyectar) to show
    11 (tiempo - estar) to spend; (- disfrutar, padecer) to have
    1 (desertar) to pass over (a, to)
    2 (pudrirse) to go off
    3 (olvidarse) to forget
    4 (ir) to go by ( por, -), call in ( por, at)
    5 familiar (excederse) to overdo it; (ir demasiado lejos) to go too far (de, -)
    \
    pasar de algo familiar not to be bothered about something
    pasa de todo he couldn't care less about anything, he doesn't give a damn about anything
    pasar de largo to go past
    pasar la página to turn the page
    pasar por to pass for
    pasar por alto to ignore
    pasar por encima de alguien to go over somebody's head
    pasarlo bien to have a good time
    ¿qué pasa? what's the matter?, what's wrong?
    pasar sin to do without
    pasarse de la raya to go too far, overstep the mark
    * * *
    verb
    2) pass
    3) come in, enter
    6) give
    7) undergo, suffer
    8) omit
    - pasar por alto
    - pasarlo bien
    - pasarlo mal
    - pasarse
    * * *
    Para las expresiones pasar lista, pasar de moda, pasar desapercibido, pasarse de rosca etc, ver la otra entrada
    1. VERBO INTRANSITIVO
    1) (=ocurrir)
    a) [suceso] to happen

    ¿qué pasó? — what happened?

    ¿pasa algo? — is anything up?, is anything wrong?, is anything the matter?

    siempre pasa igual {o} lo mismo — it's always the same

    ¿qué pasa? — what's happening?, what's going on?, what's up?; [como saludo] how's things? *

    ¿qué pasa que no entra? — why doesn't she come in?

    ¿qué pasa contigo? — what's up with you?; [como saludo] * how's it going? *

    ¿qué ha pasado con ella? — what's become of her?

    [lo que] pasa es que... — well, you see..., the thing is that...

    pase lo que pase — whatever happens, come what may

    b)

    pasarle a algn: nunca me pasa nada — nothing ever happens to me

    siempre me pasa lo mismo, lo pierdo todo — it's always the same, I keep losing things

    tuvo un accidente, pero por suerte no le pasó nada — he had an accident, but fortunately he wasn't hurt

    esto te pasa por no hacerme caso — this is what comes of not listening to me, this wouldn't have happened (to you) if you'd listened to me

    ¿qué te pasa? — what's the matter?

    ¿qué le pasa a ese? — what's the matter with him?

    2) (=cambiar de lugar)
    a) [objeto]

    la foto fue pasando de mano en [mano] — the photo was passed around

    b) [persona] to go
    3) (=entrar)

    ¡pase! — come in!; [cediendo el paso] after you!

    no se puede pasar — you can't go through, you can't go in

    [hacer] pasar a algn — to show sb in

    4) (=transitar)

    ¿a qué hora pasa el cartero? — what time does the postman come?

    ya ha pasado el tren de las cinco(=sin hacer parada) the five o'clock train has already gone by; (=haciendo parada) the five o'clock train has already been and gone

    ¿ha pasado ya el camión de la basura? — have the dustmen been?

    pasar [de largo] — to go {o} pass by

    pasar [por], el autobús pasa por delante de nuestra casa — the bus goes past our house

    5) (=acercarse a)

    tengo que pasar [por] el banco — I've got to go to the bank

    pasaré por la tienda mañana — I'll go {o} pop into the shop tomorrow

    pasar a ({+ infin})
    6) (=cambiar de situación) to go

    pasar a [ser] — to become

    7) (=transcurrir) [tiempo] to pass, go by

    han pasado cuatro años — four years have passed {o} gone by

    el tiempo pasa deprisa — time passes {o} goes so quickly

    ¡cómo pasa el tiempo! — how time flies!

    8) (=acabar) [problema, situación] to be over; [efectos] to wear off
    9) (=aceptarse)

    puede pasar — it's passable, it's OK

    que me llames carroza, pase, pero fascista, no — you can call me an old fuddy-duddy if you like, but not a fascist

    a) (=atravesar, caber) to go through

    el río pasa por la ciudad — the river flows {o} goes through the city

    b) (=depender de) to depend on

    el futuro de la empresa pasa por este acuerdo — the company's future depends on {o} hangs on this agreement

    c) (=ser considerado) to pass as

    [hacerse] pasar por — to pass o.s. off as

    11) [otras formas preposicionales]
    pasar a ({+ infin}) (=empezar) pasar de (=exceder)

    no pasan de 60 los que lo tienen — those who have it do not number more than 60, fewer than 60 people have it

    yo de [ahí] no paso — that's as far as I'm prepared to go

    de [ésta] no pasa — this is the very last time

    de [hoy] no pasa que le escriba — I'll write to him this very day

    pasar sin

    tendrá que pasar sin coche — he'll have to get by {o} manage without a car

    12) (Naipes) to pass
    13) esp Esp
    * (=mostrarse indiferente)

    pasar [de] algo/algn, yo paso de política — I'm not into politics

    paso de ti, chaval — I couldn't care less about you, pal

    2. VERBO TRANSITIVO
    1) (=dar, entregar) [gen] to pass; [en una serie] to pass on

    ¿me pasas la sal, por favor? — could you pass (me) the salt, please?

    le pasó el sobre — he handed {o} passed her the envelope

    2) (=traspasar) [+ río, frontera] to cross; [+ límite] to go beyond
    3) (=llevar)
    4) (=hacer atravesar)
    5) (=colar) to strain
    6) (=introducir) [+ moneda falsa] to pass (off); [+ contrabando] to smuggle
    7) (=hacer deslizar)

    pasar la aspiradora por la alfombra — to vacuum the carpet, run the vacuum cleaner over the carpet

    8) (=deslizar) to slip

    le pasó el brazo por los hombros/la cintura — she slipped {o} put her arm around his shoulders/waist

    9) (=contagiar) to give
    10) (=volver) [+ página] to turn
    11) (=escribir)

    pasar algo a [limpio] — to make a neat {o} fair {o} clean copy of sth

    pasar algo a [máquina] — to type sth up

    12) (=tragar) (lit) to swallow; (fig) to bear, stand

    no puedo pasar esta pastilla — I can't swallow this pill, I can't get this pill down

    no puedo pasar a ese hombre — I can't bear {o} stand that man

    13) (=tolerar)
    14) (=aprobar) [+ examen] to pass
    15) (=proyectar) [+ película, programa] to show, screen
    16) (=poner en contacto)

    te paso con Pedro[al mismo teléfono] I'll put you on to Pedro; [a distinto teléfono] I'll put you through to Pedro

    17) (=realizar)

    pasa [consulta] {o} [visita] a unas 700 personas diarias — he sees 700 patients a day

    revista 3)
    18) (=superar)
    19) (Aut) to pass, overtake
    20) (=omitir)

    pasar algo por [alto] — to overlook sth

    21) [+ tiempo] to spend
    pasarlo ({+ adv})

    ¡que lo pases bien! — have a good time!, enjoy yourself!

    22) (=dejar atrás)

    hemos pasado el aniversario — the anniversary has passed, the anniversary is behind us

    ya hemos pasado lo peor — we're over the worst now, the worst is behind us now

    23) (=sufrir)
    24) Cono Sur * (=engañar) to cheat, swindle
    3.
    See:
    PASAR En expresiones temporales Se traduce por spend cuando pasar tiene un uso transitivo y queremos indicar un período de tiempo concreto, seguido de la actividad que en ese tiempo se desarrolla, o del lugar: Me pasé la tarde escribiendo cartas I spent the evening writing letters Ha pasado toda su vida en el campo He has spent his whole life in the country ► En cambio, cuando se describe la forma en que se pasa el tiempo mediante un adjetivo, se debe emplear en inglés la construcción have + (a) + ((adjetivo)) + ((sustantivo)): Pasamos una tarde entretenida We had a lovely afternoon Pasamos un rato estupendo jugando al squash We had a fantastic time playing squash la expresión pasar el rato se traduce por pass the time: No sé qué hacer para pasar el rato I don't know what to do to pass the time ► Cuando el uso es intransitivo, pasar se traduce por pass {o} go by. A medida que pasaba el tiempo se deprimía cada vez más As time passed o went by, he became more and more depressed Para otros usos y ejemplos ver la entrada
    * * *
    1.
    verbo intransitivo
    1)
    a) ( ir por un lugar) to come/go past

    no ha pasado ni un taxi — not one taxi has come/gone past

    ¿a qué hora pasa el lechero? — what time does the milkman come?

    pasar de largoto go right o straight past

    es un vuelo directo, no pasa por Miami — it's a direct flight, it doesn't go via Miami

    ¿este autobús pasa por el museo? — does this bus go past the museum?

    ¿el 45 pasa por aquí? — does the number 45 come this way?

    pasaba por aquí y... — I was just passing by o I was in the area and...

    ni me pasó por la imaginación — it didn't even occur to me, it didn't even cross my mind

    pasar POR algo: ¿podríamos pasar por el banco? can we stop off at the bank?; pase usted por caja please go over to the cashier; pasa un día por casa why don't you drop o come by the house sometime?; pasar A + INF: puede pasar a recogerlo mañana you can come and pick it up tomorrow; pasaremos a verlos — we'll call in o drop in and see them

    c) ( atravesar) to cross

    pasar de un lado a otroto go o cross from one side to the other

    d) (caber, entrar)
    2)
    a) (transmitirse, transferirse) corona/título to pass

    una tradición que pasa de padres a hijosa tradition that is handed o passed down from generation to generation

    b) ( comunicar)

    te paso con Javier — ( en el mismo teléfono) I'll hand o pass you over to Javier; ( en otro teléfono) I'll put you through to Javier

    pase, por favor — please, do come in

    que pase el siguiente! — next, please!

    no pasarán! — (fr hecha) they shall not pass!

    ¿puedo pasar al baño? — may I use the bathroom please?

    ¿quién quiere pasar al pizarrón? — (AmL) who's going to come up to the blackboard?

    4)
    a) (cambiar de estado, actividad, tema)

    pasó del quinto al séptimo lugarshe went o dropped from fifth to seventh place

    ahora pasa a tercera — (Auto) now change into third

    pasando a otra cosa... — anyway, to change the subject...

    pasamos a informar de otras noticias — now, the rest of the news

    b) (Educ) to pass

    ¿pasaste? — did you pass?

    pasar de cursoto get through o pass one's end-of-year exams

    no está perfecto, pero puede pasar — it's not perfect, but it'll do

    pasar DE algo: no pases de 100 don't go over 100; no pasó de un desacuerdo it was nothing more than a disagreement; está muy grave, no creo que pase de hoy he's very ill, I don't think he'll last another day; no pasa de los 30 he's not more than 30; no pasamos de nueve empleados — they're only nine of us working there/here

    pasa por tonto, pero no lo es — he might look stupid, but he isn't

    b) (Esp) ( implicar)
    7) ( transcurrir) tiempo to pass

    pasaban las horas y no llegabathe hours went by o passed and still he didn't come

    8) ( cesar) crisis/mal momento to be over; efecto to wear off; dolor to go away
    9) ( arreglárselas) to manage, get by

    sin electricidad podemos pasarwe can manage o get by without electricity

    10) ( suceder) to happen

    lo que pasa es que... — the thing o the problem is...

    pase lo que pase — whatever happens, come what may

    ¿qué pasó con lo del reloj? — what happened about the watch?

    ...y aquí no ha pasado nada —...and let's just forget the whole thing

    siempre pasa igual or lo mismo — it's always the same

    ¿pasa algo? — is something the matter?

    ¿qué pasa? — what's the matter?, what's up? (colloq)

    hola, Carlos! ¿qué pasa? — (fam) hi, Carlos! how's things o how's it going? (colloq)

    son cosas que pasan — these things happen; (+ me/te/le etc)

    ¿qué te pasa? — what's the matter with you?

    ¿qué te pasó en el ojo? — what happened to your eye?

    ¿qué le pasa a la tele? — what's wrong with the TV?

    por suerte a él no le pasó nada — fortunately, nothing happened to him

    pasar POR algopor crisis/mala racha to go through something

    12)
    a) (en naipes, juegos) to pass
    b) (fam) ( rechazando algo)

    ¿vas a tomar postre? - no, yo paso — are you going to have a dessert? - no, I think I'll give it a miss

    paso de salir, estoy muy cansada — I don't feel like going out, I'm very tired (colloq)

    que se las arreglen, yo paso — they can sort it out themselves, it's not my problem

    paso de él — (esp Esp) I don't give a damn o I couldn't care less what he does (colloq)

    2.
    pasar vt
    1)
    b) ( por la aduana -legalmente) to take through; (- ilegalmente) to smuggle
    2) (exhibir, mostrar) <película/anuncio> to show
    3)
    a) (cruzar, atravesar) < frontera> to cross; <pueblo/ciudad> to go through
    b) ( dejar atrás) <edificio/calle> to go past
    c) (adelantar, sobrepasar) to overtake

    pasar A algo — to overtake something, to get past something

    está altísimo, ya pasa a su padre — he's really tall, he's already overtaken his father

    4) <examen/prueba> to pass
    5) <página/hoja> to turn
    6) (fam) ( tolerar)

    a ese tipo no lo pasoI can't stand o take that guy (colloq)

    pasar por alto<falta/error> to overlook, forget about; tema/punto to leave out, omit

    tendré que pasar la cartaI'll have to write o copy the letter out again

    ¿me pasas esto a máquina? — could you type this for me?

    8) (entregar, hacer llegar)

    ¿me pasas el martillo? — can you pass me the hammer?

    9) <gripe/resfriado> to give

    me lo pasó a mí — he gave it to me, he passed it on to me

    10)
    a) < tiempo> to spend
    11)
    a) (sufrir, padecer) penalidades/desgracias to go through, to suffer

    pasé mucho miedo/frío — I was very frightened/cold

    b)

    pasarlo or pasarla bien — to have a good time

    ¿qué tal lo pasaste en la fiesta? — did you have a good time at the party?, did you enjoy the party?

    3.
    1) pasarse v pron
    2) ( cambiarse)
    3)

    nos pasamos, el banco está más arriba — we've gone too far, the bank isn't as far down as this

    b) (fam) ( excederse) to go too far
    c) (CS fam) ( lucirse)
    4)
    a) peras/tomates to go bad, get overripe; carne/pescado to go off, go bad; leche to go off, go sour
    b) (recocerse): arroz/pasta to get overcooked
    5)
    a) ( desaparecer) efecto to wear off; dolor to go away; (+ me/te/le etc)

    el año se ha pasado muy rápido — this year has gone very quickly; (+ me/te/le etc)

    6) (+ me/te/le etc)
    a) ( olvidarse)
    7) (enf) ( estar)

    se pasó el domingo durmiendo — he spent the whole of Sunday evening sleeping; ver tb pasar verbo transitivo III 1b y 2b

    8) (enf) (fam) (ir)

    ¿podrías pasarte por el mercado? — could you go down to the market?

    9) (refl)
    * * *
    = hand (over), pass, pass by, pass on, transfer, transmit, turn over + page, hand on, spend, transpire, pass out, turn over, slide over, pass along, get through, can't/couldn't be bothered, go + past, pass down, roll on, pass out, blow over, make + the cut, wear off, hand down.
    Ex. Eventually, teachers should be able to ' hand the chalk over to the students' and take a back seat.
    Ex. Examination reveals positions on the cards where the light passes through all the cards in a stack.
    Ex. The days of needing to change into carpet slippers before going to such an area have thankfully passed by.
    Ex. If ignored, the problems are only passed on to all the users of the catalog: the public, the reference department, the acquisitions department, and naturally the cataloging department.
    Ex. Scope notes, on the order hand, may be present in a thesaurus but are unlikely to be transferred to an index.
    Ex. The system permits the requester to specify up to five potential lending libraries, and the system transmits the requests to these libraries one at a time.
    Ex. Turn over the page and you will find suggested analyses against which you can check your solution.
    Ex. Some experts have expressed grave doubts about the durability of contemporary literary and artistic works on paper and hence the possibility of handing on works of culture to future generations.
    Ex. Any funeral scene in a story inevitably conjures in myself memories of my childhood spent as the son of an undertaker.
    Ex. The 2nd is the fact that most information seeking transpires with little help from librarians, who have consistently failed to establish themselves as primary information professionals.
    Ex. At the Closing Session Danish flags were suddenly produced and passed out among the crowd who began waving them enthusiastically.
    Ex. Then he picked up about 2 cm. of type from the right-hand end of the uppermost line (i.e. the last word or two of the last line) with the thumb and forefinger of his right hand, read it, and dropped the pieces of type one by one into their proper boxes, turning over the old house.
    Ex. He had greeted her courteously, as was his wont, and had inquired if she minded his smoking; she told him to go ahead and slid over an ashtray.
    Ex. If the head of reference services does not pass along the information to the staff the reference librarians, by being uninformed, will undoubtedly not make as good an impression on the important city managers.
    Ex. I think that the so-called average person often exhibits a great deal of heroism in getting through an ordinary day.
    Ex. Consider for example, a teacher who doesn't change his password (ever!) or can't be bothered to log out, all the firewalls and antivirus programs in the world will not protect a school's network.
    Ex. Unfortunately, its conclusions are completely pedestrian, rarely going past the fact that there were old people in England in the late Middle Ages.
    Ex. The knowledge that has been passed down from generation to generation by sentient beings on this planet for aeons and aeons is quite impossible to fully comprehend.
    Ex. But to make matters worse, and as the drought rolls on, it is very likely that it won't rain again until October or November.
    Ex. Put a set of premises into such a device and turn the crank, and it will readily pass out conclusion after conclusion.
    Ex. During the bulk of that time, your liberal leaders grandly sat, waiting for various things to blow over.
    Ex. Naturally, the recruiters whose people were not chosen for the job wanted feedback as to why their candidates did not make the cut.
    Ex. We're all familiar with the idea of novelty value and how it wears off with time.
    Ex. A hunting guide while still in his teens, he learned his woodcraft first hand, absorbing lore handed down to him from his father.
    ----
    * a medida que pasaba el tiempo = as time passed (by), as time went by.
    * a medida que pasa el tiempo = as time goes by, as time passes (by).
    * a medida que pasa + Expresión Temporal = as + Expresión Temporal + go by.
    * a medida que + pasar + el año = as the year + wear on.
    * a medida que + pasar + el día = as the day + wear on.
    * ayudar a pasar por = get + Nombre + through.
    * cada día que pasa = each passing day.
    * conforme + pasar + el año = as the year + wear on.
    * conforme + pasar + el día = as the day + wear on.
    * dejar pasar = pass up, forego [forgo], let through.
    * dejar pasar a Alguien = let + Alguien + by.
    * dejar pasar Algo = put + Nombre + behind.
    * dejar pasar una oportunidad = forego + opportunity, miss + opportunity, pass up + opportunity, miss + chance.
    * desde..., pasando por..., hasta... = from..., through..., to....
    * día que pasa = passing day.
    * esa época ya pasó hace tiempo = that time is long past.
    * haber pasado por aquí antes = have been down this road before.
    * hacer a Alguien pasar vergüenza = embarrass.
    * hacer que Alguien las pase canutas = give + Nombre + a run for + Posesivo + money.
    * hacérselas pasar canutas a Alguien = have + Nombre + jump through the hoops.
    * hacérselas pasarlas canutas a Alguien = push + Nombre + to the edge.
    * hacérselas pasar negras a Alguien = have + Nombre + jump through the hoops.
    * hacerse pasar por = masquerade as, impersonate.
    * las cosas no pasan así como así = everything happens for a reason (and a purpose).
    * las cosas no pasan así porque sí = everything happens for a reason (and a purpose).
    * las cosas sólo pasan una vez = lightning never strikes twice.
    * lo que tenga que pasar, que pase = que sera sera, what's meant to be, will be, whatever will be, will be.
    * lugar donde pasar el rato = hang out.
    * no dejar pasar = keep out.
    * no dejar pasar la oportunidad = ride + the wave.
    * no pasar mucho tiempo antes de que + Subjuntivo = be not long before + Indicativo.
    * pasando a = moving on to.
    * pasar a = go on to, move on to, proceed to, shunt into, switch over, switch to, step onto, spill over into.
    * pasar a Alguien lo mismo que a = suffer + the fate of.
    * pasar a Alguien lo que a = suffer + the fate of.
    * pasar a cosas más agradables = on a happier note.
    * pasar a la clandestinidad = go into + hiding.
    * pasar a la era de = move into + the age of.
    * pasar a la historia = history in the making, go down in + history.
    * pasar a la historia como = go down as, go down in + history as, go down in + the history books as, go down in + the annals of history as.
    * pasar a la página + Número = turn to + page + Número.
    * pasar a la posteridad = go down to + posterity.
    * pasar a la posteridad como = go down to + posterity as.
    * pasar Algo a Alguien = turn + Algo + over to + Alguien.
    * pasar algo inesperado = things + take a turn for the unexpected.
    * pasar algún tiempo en = have + a turn at.
    * pasar al olvido = blow over.
    * pasar a los anales de la historia = go down in + history.
    * pasar a los anales de la historia como = go down in + history as, go down in + the history books as, go down in + the annals of history as.
    * pasar al primer plano = take + centre stage.
    * pasar al siguiente año fiscal = roll over.
    * pasar al siguiente nivel = move it up + a gear, take it up + a gear, notch it up + a gear, take it up + a notch, crank it up + a notch, crank it up + a gear, move it up + a notch.
    * pasar a mejor vida = bite + the dust, give up + the ghost.
    * pasar año(s) antes de que = be year(s) before.
    * pasar a ocupar el puesto de Alguien = step into + the shoes of, stand in + Posesivo + shoes.
    * pasar aprietos = feel + the pinch.
    * pasar apuros = struggle, pass through + adversity, have + a thin time, be under strain, bear + hardship, be hard pressed, feel + the pinch, have + a hard time, the wolves + be + at the door, have + a tough time.
    * pasar apuros económicos = lead + a precarious existence.
    * pasar a ser = become, develop into.
    * pasar a ser el centro de atención = come into + focus, take + centre stage.
    * pasar a ser inconcebible = render + inconceivable.
    * pasar a toda velocidad = whiz.
    * pasar a una situación económica más confortable = improve + Posesivo + lot.
    * pasar a vida mejor = lay + Nombre + low.
    * pasar casi rozando = skim.
    * pasar como una bala = whiz.
    * pasar de = get beyond.
    * pasar de... a... = proceed from... to..., move from... to....
    * pasar de... a = switch from... to..., go from... to..., swing between... and..., grow from... into/to.
    * pasar de contrabando = smuggle.
    * pasar de generación en generación = pass down from + generation to generation.
    * pasar de largo = bypass [by-pass].
    * pasar de largo rápidamente = race + past.
    * pasar de moda = drop out of + vogue, go out of + fashion, go out of + favour, go out of + date, go out of + vogue, fall out of + vogue, go out of + style, pass away, obsolesce, drop out of + circulation.
    * pasar desapercibido = be unnoticeable, go + unnoticed, lie + unnoticed, remain + unnoticed, slip by + unnoticed, become + unnoticeable, go + unrecognised, be an invisible fly on the wall, go + unnoted, lie + forgotten, sneak under + the radar.
    * pasar de una persona a otra = pass around.
    * pasar de uno a otro = change back and forth.
    * pasar de un sitio a otro = travel.
    * pasar dificultades = struggle, be under strain, bear + hardship, have + a difficult time, experience + difficult times, pass through + difficult times, face + difficult times.
    * pasar el invierno = winter, overwinter.
    * pasar el mochuelo = pass + the bucket.
    * pasar el muerto = pass + the bucket.
    * pasar el platillo = pass + the bucket (around).
    * pasar el rato = hang out.
    * pasar el rato con = kick + it with.
    * pasar el rato con los amigos = hang out with + Posesivo + friends.
    * pasar el relevo a = hand + the reins over to.
    * pasar el testigo = pass (on) + the torch, pass (on) + the baton.
    * pasar el tiempo = pass + the time, hang around, spend + Posesivo + days, hang about, hang out.
    * pasar el tiempo libre = spend + Posesivo + leisure, spend + Posesivo + leisure time.
    * pasar + Expresión Temporal = elapse + Expresión Temporal, go by + Expresión Temporal.
    * pasar hambre = suffer from + hunger, go + hungry, starve.
    * pasar hojas = page (through), turn + pages, flip + pages.
    * pasar hojas hacia atrás = page + backward.
    * pasar hojas hacia delante = page + forward.
    * pasar inadvertidamente = slip, creep + past, sneak + past.
    * pasar inadvertido = be unnoticeable, escape + notice, go + unnoticed, lie + unnoticed, remain + unnoticed, slip by + unnoticed, become + unnoticeable, go + unrecognised, go + unnoted, sneak under + the radar.
    * pasar la antorcha = hand over + the torch.
    * pasar la luna de miel = honeymoon.
    * pasar la noche = spend + the night, stay overnight.
    * pasar la página = turn over + page.
    * pasar la pantalla = scroll.
    * pasar la pelota = pass + the buck.
    * pasar la prueba = pass + muster.
    * pasarlas canutas = jump through + hoops, have + a devil of a time, be to hell and back.
    * pasarlas negras = jump through + hoops, have + a devil of a time.
    * pasarlas putas = jump through + hoops, be to hell and back.
    * pasar las riendas del poder a = hand + the reins over to.
    * pasar las vacaciones = vacation.
    * pasar llevando = take through.
    * pasarlo a lo grande = have + a ball, have + a whale of a time.
    * pasarlo bien = have + fun, be a great time.
    * pasarlo bomba = be a great time, have + a whale of a time.
    * pasarlo canutas intentando Hacer Algo = have + a heck of a time + trying.
    * pasarlo en grande = have + a ball, have + a whale of a time.
    * pasarlo genial = have + a whale of a time.
    * pasarlo mal = have + a thin time, have + a difficult time, experience + difficult times, pass through + difficult times, face + difficult times.
    * pasarlo muy mal = have + a tough time, have + a hard time.
    * pasarlo pipa = have + a whale of a time.
    * pasar los días = spend + Posesivo + days.
    * pasar miseria = the wolves + be + at the door.
    * pasar mucho tiempo antes de que = be a long time before.
    * pasar + Nombre + a = turn + Nombre + over to.
    * pasar penurias = suffer from + deprivation.
    * pasar poco a poco = slide into.
    * pasar por = cross, pass through, reach down, step through, go by, go through, pass for, pass across, run + Nombre + through + Nombre, make + Posesivo + way through, run through.
    * pasar por alto = bypass [by-pass], gloss over, miss, obviate, overlook, short-circuit [shortcircuit], skip over, leapfrog, pass + Nombre/Pronombre + by, flout, close + the door on, skip.
    * pasar por alto la autoridad de Alguien = go over + Posesivo + head.
    * pasar por alto rápidamente = race + past.
    * pasar por aquí = come by.
    * pasar por delante de = make + Posesivo + way past.
    * pasar por el acoso de = run + the gauntlet of.
    * pasar por el infierno = be to hell and back.
    * pasar por el lado de = make + Posesivo + way past.
    * pasar por encima = pass over.
    * pasar por encima de la cabeza = go over + Posesivo + head.
    * pasar por la mitad de = cut through.
    * pasar por muchas dificultades = be to hell and back.
    * pasar por un período de = go through + a period of.
    * pasar por un proceso de = go through + a process of.
    * pasar privaciones = suffer from + deprivation.
    * pasar rápidamente = run through, sweep by, sweep, flash across.
    * pasar rápidamente a = snap to.
    * pasar rápidamente por encima de = sweep across, swing over.
    * pasar registros a disco = transfer + records + to disc.
    * pasar revista = review.
    * pasarse = come by, drop in, overshoot, step over + the edge, go + overboard, go + too far.
    * pasarse Algo por el culo = not give a shit.
    * pasarse Algo por el forro = flout.
    * pasarse Algo por la entrepierna = not give a shit.
    * pasarse con = act + fresh with.
    * pasar sed = go + thirsty.
    * pasarse de = overstep.
    * pasarse de + Adjetivo = be too + Adjetivo + by half.
    * pasarse de la raya = cross + the line.
    * pasarse del límite = overrun [over-run].
    * pasárselo bien = have + a good time, have + a great time.
    * pasárselo en grande = enjoy + every minute of, love + every minute of it.
    * pasárselo fabuloso = have + a good time, have + a great time, have + a whale of a time.
    * pasárselo la mar de bien = have + a whale of a time, have + a great time.
    * pasárselo pipa = have + a great time.
    * pasarse por = drop by, stop by, mosey.
    * pasar sin = get along without, forego [forgo], do without, live without.
    * pasar sin Alguien = spare + Nombre Personal.
    * pasar sin comodidades = rough it.
    * pasar sin ser visto = sneak + past, sneak through, sneak under + the radar, go + unnoticed.
    * pasar + Tiempo = spend + time, spend + Tiempo.
    * pasar tiempo haciendo Algo = do + stint at.
    * pasar una crisis = face + crisis.
    * pasar una prueba = endure + ordeal, pass + a test, stand up.
    * pasar una prueba de sobra = pass with + flying colours.
    * pasar una tarjeta por un lector electrónico = swipe.
    * pasar un buen rato = disport + Reflexivo.
    * pasar un cuestionario = administer + questionnaire, carry out + questionnaire.
    * pasar un rato = say + hi.
    * pasar zumbando = whiz.
    * pase lo que pase = come what may, come rain or shine, rain or shine, come hell or high water.
    * por pasar el rato = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * ¿Qué pasa? = What's up?.
    * que pasaba = passing.
    * que pasa desapercibido = inconspicuous.
    * ¿qué pasa si... ? = what if... ?.
    * que pase lo que tenga que pasar = que sera sera, whatever will be, will be, what's meant to be, will be.
    * quien no malgasta no pasa necesidades = waste not, want not.
    * sin haber pasado por la calandria = uncalendered.
    * ¡tener + que pasar por encima de + Posesivo + cadáver! = over + Posesivo + dead body.
    * tiempo + pasar = time + march on.
    * todavía no ha pasado lo mejor = the best is yet to come.
    * tratar de pasar desapercibido = keep + a low profile, lie + low.
    * tratar de pasar inadvertido = keep + a low profile, lie + low.
    * ver lo que pasa = take it from there/here.
    * * *
    1.
    verbo intransitivo
    1)
    a) ( ir por un lugar) to come/go past

    no ha pasado ni un taxi — not one taxi has come/gone past

    ¿a qué hora pasa el lechero? — what time does the milkman come?

    pasar de largoto go right o straight past

    es un vuelo directo, no pasa por Miami — it's a direct flight, it doesn't go via Miami

    ¿este autobús pasa por el museo? — does this bus go past the museum?

    ¿el 45 pasa por aquí? — does the number 45 come this way?

    pasaba por aquí y... — I was just passing by o I was in the area and...

    ni me pasó por la imaginación — it didn't even occur to me, it didn't even cross my mind

    pasar POR algo: ¿podríamos pasar por el banco? can we stop off at the bank?; pase usted por caja please go over to the cashier; pasa un día por casa why don't you drop o come by the house sometime?; pasar A + INF: puede pasar a recogerlo mañana you can come and pick it up tomorrow; pasaremos a verlos — we'll call in o drop in and see them

    c) ( atravesar) to cross

    pasar de un lado a otroto go o cross from one side to the other

    d) (caber, entrar)
    2)
    a) (transmitirse, transferirse) corona/título to pass

    una tradición que pasa de padres a hijosa tradition that is handed o passed down from generation to generation

    b) ( comunicar)

    te paso con Javier — ( en el mismo teléfono) I'll hand o pass you over to Javier; ( en otro teléfono) I'll put you through to Javier

    pase, por favor — please, do come in

    que pase el siguiente! — next, please!

    no pasarán! — (fr hecha) they shall not pass!

    ¿puedo pasar al baño? — may I use the bathroom please?

    ¿quién quiere pasar al pizarrón? — (AmL) who's going to come up to the blackboard?

    4)
    a) (cambiar de estado, actividad, tema)

    pasó del quinto al séptimo lugarshe went o dropped from fifth to seventh place

    ahora pasa a tercera — (Auto) now change into third

    pasando a otra cosa... — anyway, to change the subject...

    pasamos a informar de otras noticias — now, the rest of the news

    b) (Educ) to pass

    ¿pasaste? — did you pass?

    pasar de cursoto get through o pass one's end-of-year exams

    no está perfecto, pero puede pasar — it's not perfect, but it'll do

    pasar DE algo: no pases de 100 don't go over 100; no pasó de un desacuerdo it was nothing more than a disagreement; está muy grave, no creo que pase de hoy he's very ill, I don't think he'll last another day; no pasa de los 30 he's not more than 30; no pasamos de nueve empleados — they're only nine of us working there/here

    pasa por tonto, pero no lo es — he might look stupid, but he isn't

    b) (Esp) ( implicar)
    7) ( transcurrir) tiempo to pass

    pasaban las horas y no llegabathe hours went by o passed and still he didn't come

    8) ( cesar) crisis/mal momento to be over; efecto to wear off; dolor to go away
    9) ( arreglárselas) to manage, get by

    sin electricidad podemos pasarwe can manage o get by without electricity

    10) ( suceder) to happen

    lo que pasa es que... — the thing o the problem is...

    pase lo que pase — whatever happens, come what may

    ¿qué pasó con lo del reloj? — what happened about the watch?

    ...y aquí no ha pasado nada —...and let's just forget the whole thing

    siempre pasa igual or lo mismo — it's always the same

    ¿pasa algo? — is something the matter?

    ¿qué pasa? — what's the matter?, what's up? (colloq)

    hola, Carlos! ¿qué pasa? — (fam) hi, Carlos! how's things o how's it going? (colloq)

    son cosas que pasan — these things happen; (+ me/te/le etc)

    ¿qué te pasa? — what's the matter with you?

    ¿qué te pasó en el ojo? — what happened to your eye?

    ¿qué le pasa a la tele? — what's wrong with the TV?

    por suerte a él no le pasó nada — fortunately, nothing happened to him

    pasar POR algopor crisis/mala racha to go through something

    12)
    a) (en naipes, juegos) to pass
    b) (fam) ( rechazando algo)

    ¿vas a tomar postre? - no, yo paso — are you going to have a dessert? - no, I think I'll give it a miss

    paso de salir, estoy muy cansada — I don't feel like going out, I'm very tired (colloq)

    que se las arreglen, yo paso — they can sort it out themselves, it's not my problem

    paso de él — (esp Esp) I don't give a damn o I couldn't care less what he does (colloq)

    2.
    pasar vt
    1)
    b) ( por la aduana -legalmente) to take through; (- ilegalmente) to smuggle
    2) (exhibir, mostrar) <película/anuncio> to show
    3)
    a) (cruzar, atravesar) < frontera> to cross; <pueblo/ciudad> to go through
    b) ( dejar atrás) <edificio/calle> to go past
    c) (adelantar, sobrepasar) to overtake

    pasar A algo — to overtake something, to get past something

    está altísimo, ya pasa a su padre — he's really tall, he's already overtaken his father

    4) <examen/prueba> to pass
    5) <página/hoja> to turn
    6) (fam) ( tolerar)

    a ese tipo no lo pasoI can't stand o take that guy (colloq)

    pasar por alto<falta/error> to overlook, forget about; tema/punto to leave out, omit

    tendré que pasar la cartaI'll have to write o copy the letter out again

    ¿me pasas esto a máquina? — could you type this for me?

    8) (entregar, hacer llegar)

    ¿me pasas el martillo? — can you pass me the hammer?

    9) <gripe/resfriado> to give

    me lo pasó a mí — he gave it to me, he passed it on to me

    10)
    a) < tiempo> to spend
    11)
    a) (sufrir, padecer) penalidades/desgracias to go through, to suffer

    pasé mucho miedo/frío — I was very frightened/cold

    b)

    pasarlo or pasarla bien — to have a good time

    ¿qué tal lo pasaste en la fiesta? — did you have a good time at the party?, did you enjoy the party?

    3.
    1) pasarse v pron
    2) ( cambiarse)
    3)

    nos pasamos, el banco está más arriba — we've gone too far, the bank isn't as far down as this

    b) (fam) ( excederse) to go too far
    c) (CS fam) ( lucirse)
    4)
    a) peras/tomates to go bad, get overripe; carne/pescado to go off, go bad; leche to go off, go sour
    b) (recocerse): arroz/pasta to get overcooked
    5)
    a) ( desaparecer) efecto to wear off; dolor to go away; (+ me/te/le etc)

    el año se ha pasado muy rápido — this year has gone very quickly; (+ me/te/le etc)

    6) (+ me/te/le etc)
    a) ( olvidarse)
    7) (enf) ( estar)

    se pasó el domingo durmiendo — he spent the whole of Sunday evening sleeping; ver tb pasar verbo transitivo III 1b y 2b

    8) (enf) (fam) (ir)

    ¿podrías pasarte por el mercado? — could you go down to the market?

    9) (refl)
    * * *
    = hand (over), pass, pass by, pass on, transfer, transmit, turn over + page, hand on, spend, transpire, pass out, turn over, slide over, pass along, get through, can't/couldn't be bothered, go + past, pass down, roll on, pass out, blow over, make + the cut, wear off, hand down.

    Ex: Eventually, teachers should be able to ' hand the chalk over to the students' and take a back seat.

    Ex: Examination reveals positions on the cards where the light passes through all the cards in a stack.
    Ex: The days of needing to change into carpet slippers before going to such an area have thankfully passed by.
    Ex: If ignored, the problems are only passed on to all the users of the catalog: the public, the reference department, the acquisitions department, and naturally the cataloging department.
    Ex: Scope notes, on the order hand, may be present in a thesaurus but are unlikely to be transferred to an index.
    Ex: The system permits the requester to specify up to five potential lending libraries, and the system transmits the requests to these libraries one at a time.
    Ex: Turn over the page and you will find suggested analyses against which you can check your solution.
    Ex: Some experts have expressed grave doubts about the durability of contemporary literary and artistic works on paper and hence the possibility of handing on works of culture to future generations.
    Ex: Any funeral scene in a story inevitably conjures in myself memories of my childhood spent as the son of an undertaker.
    Ex: The 2nd is the fact that most information seeking transpires with little help from librarians, who have consistently failed to establish themselves as primary information professionals.
    Ex: At the Closing Session Danish flags were suddenly produced and passed out among the crowd who began waving them enthusiastically.
    Ex: Then he picked up about 2 cm. of type from the right-hand end of the uppermost line (i.e. the last word or two of the last line) with the thumb and forefinger of his right hand, read it, and dropped the pieces of type one by one into their proper boxes, turning over the old house.
    Ex: He had greeted her courteously, as was his wont, and had inquired if she minded his smoking; she told him to go ahead and slid over an ashtray.
    Ex: If the head of reference services does not pass along the information to the staff the reference librarians, by being uninformed, will undoubtedly not make as good an impression on the important city managers.
    Ex: I think that the so-called average person often exhibits a great deal of heroism in getting through an ordinary day.
    Ex: Consider for example, a teacher who doesn't change his password (ever!) or can't be bothered to log out, all the firewalls and antivirus programs in the world will not protect a school's network.
    Ex: Unfortunately, its conclusions are completely pedestrian, rarely going past the fact that there were old people in England in the late Middle Ages.
    Ex: The knowledge that has been passed down from generation to generation by sentient beings on this planet for aeons and aeons is quite impossible to fully comprehend.
    Ex: But to make matters worse, and as the drought rolls on, it is very likely that it won't rain again until October or November.
    Ex: Put a set of premises into such a device and turn the crank, and it will readily pass out conclusion after conclusion.
    Ex: During the bulk of that time, your liberal leaders grandly sat, waiting for various things to blow over.
    Ex: Naturally, the recruiters whose people were not chosen for the job wanted feedback as to why their candidates did not make the cut.
    Ex: We're all familiar with the idea of novelty value and how it wears off with time.
    Ex: A hunting guide while still in his teens, he learned his woodcraft first hand, absorbing lore handed down to him from his father.
    * a medida que pasaba el tiempo = as time passed (by), as time went by.
    * a medida que pasa el tiempo = as time goes by, as time passes (by).
    * a medida que pasa + Expresión Temporal = as + Expresión Temporal + go by.
    * a medida que + pasar + el año = as the year + wear on.
    * a medida que + pasar + el día = as the day + wear on.
    * ayudar a pasar por = get + Nombre + through.
    * cada día que pasa = each passing day.
    * conforme + pasar + el año = as the year + wear on.
    * conforme + pasar + el día = as the day + wear on.
    * dejar pasar = pass up, forego [forgo], let through.
    * dejar pasar a Alguien = let + Alguien + by.
    * dejar pasar Algo = put + Nombre + behind.
    * dejar pasar una oportunidad = forego + opportunity, miss + opportunity, pass up + opportunity, miss + chance.
    * desde..., pasando por..., hasta... = from..., through..., to....
    * día que pasa = passing day.
    * esa época ya pasó hace tiempo = that time is long past.
    * haber pasado por aquí antes = have been down this road before.
    * hacer a Alguien pasar vergüenza = embarrass.
    * hacer que Alguien las pase canutas = give + Nombre + a run for + Posesivo + money.
    * hacérselas pasar canutas a Alguien = have + Nombre + jump through the hoops.
    * hacérselas pasarlas canutas a Alguien = push + Nombre + to the edge.
    * hacérselas pasar negras a Alguien = have + Nombre + jump through the hoops.
    * hacerse pasar por = masquerade as, impersonate.
    * las cosas no pasan así como así = everything happens for a reason (and a purpose).
    * las cosas no pasan así porque sí = everything happens for a reason (and a purpose).
    * las cosas sólo pasan una vez = lightning never strikes twice.
    * lo que tenga que pasar, que pase = que sera sera, what's meant to be, will be, whatever will be, will be.
    * lugar donde pasar el rato = hang out.
    * no dejar pasar = keep out.
    * no dejar pasar la oportunidad = ride + the wave.
    * no pasar mucho tiempo antes de que + Subjuntivo = be not long before + Indicativo.
    * pasando a = moving on to.
    * pasar a = go on to, move on to, proceed to, shunt into, switch over, switch to, step onto, spill over into.
    * pasar a Alguien lo mismo que a = suffer + the fate of.
    * pasar a Alguien lo que a = suffer + the fate of.
    * pasar a cosas más agradables = on a happier note.
    * pasar a la clandestinidad = go into + hiding.
    * pasar a la era de = move into + the age of.
    * pasar a la historia = history in the making, go down in + history.
    * pasar a la historia como = go down as, go down in + history as, go down in + the history books as, go down in + the annals of history as.
    * pasar a la página + Número = turn to + page + Número.
    * pasar a la posteridad = go down to + posterity.
    * pasar a la posteridad como = go down to + posterity as.
    * pasar Algo a Alguien = turn + Algo + over to + Alguien.
    * pasar algo inesperado = things + take a turn for the unexpected.
    * pasar algún tiempo en = have + a turn at.
    * pasar al olvido = blow over.
    * pasar a los anales de la historia = go down in + history.
    * pasar a los anales de la historia como = go down in + history as, go down in + the history books as, go down in + the annals of history as.
    * pasar al primer plano = take + centre stage.
    * pasar al siguiente año fiscal = roll over.
    * pasar al siguiente nivel = move it up + a gear, take it up + a gear, notch it up + a gear, take it up + a notch, crank it up + a notch, crank it up + a gear, move it up + a notch.
    * pasar a mejor vida = bite + the dust, give up + the ghost.
    * pasar año(s) antes de que = be year(s) before.
    * pasar a ocupar el puesto de Alguien = step into + the shoes of, stand in + Posesivo + shoes.
    * pasar aprietos = feel + the pinch.
    * pasar apuros = struggle, pass through + adversity, have + a thin time, be under strain, bear + hardship, be hard pressed, feel + the pinch, have + a hard time, the wolves + be + at the door, have + a tough time.
    * pasar apuros económicos = lead + a precarious existence.
    * pasar a ser = become, develop into.
    * pasar a ser el centro de atención = come into + focus, take + centre stage.
    * pasar a ser inconcebible = render + inconceivable.
    * pasar a toda velocidad = whiz.
    * pasar a una situación económica más confortable = improve + Posesivo + lot.
    * pasar a vida mejor = lay + Nombre + low.
    * pasar casi rozando = skim.
    * pasar como una bala = whiz.
    * pasar de = get beyond.
    * pasar de... a... = proceed from... to..., move from... to....
    * pasar de... a = switch from... to..., go from... to..., swing between... and..., grow from... into/to.
    * pasar de contrabando = smuggle.
    * pasar de generación en generación = pass down from + generation to generation.
    * pasar de largo = bypass [by-pass].
    * pasar de largo rápidamente = race + past.
    * pasar de moda = drop out of + vogue, go out of + fashion, go out of + favour, go out of + date, go out of + vogue, fall out of + vogue, go out of + style, pass away, obsolesce, drop out of + circulation.
    * pasar desapercibido = be unnoticeable, go + unnoticed, lie + unnoticed, remain + unnoticed, slip by + unnoticed, become + unnoticeable, go + unrecognised, be an invisible fly on the wall, go + unnoted, lie + forgotten, sneak under + the radar.
    * pasar de una persona a otra = pass around.
    * pasar de uno a otro = change back and forth.
    * pasar de un sitio a otro = travel.
    * pasar dificultades = struggle, be under strain, bear + hardship, have + a difficult time, experience + difficult times, pass through + difficult times, face + difficult times.
    * pasar el invierno = winter, overwinter.
    * pasar el mochuelo = pass + the bucket.
    * pasar el muerto = pass + the bucket.
    * pasar el platillo = pass + the bucket (around).
    * pasar el rato = hang out.
    * pasar el rato con = kick + it with.
    * pasar el rato con los amigos = hang out with + Posesivo + friends.
    * pasar el relevo a = hand + the reins over to.
    * pasar el testigo = pass (on) + the torch, pass (on) + the baton.
    * pasar el tiempo = pass + the time, hang around, spend + Posesivo + days, hang about, hang out.
    * pasar el tiempo libre = spend + Posesivo + leisure, spend + Posesivo + leisure time.
    * pasar + Expresión Temporal = elapse + Expresión Temporal, go by + Expresión Temporal.
    * pasar hambre = suffer from + hunger, go + hungry, starve.
    * pasar hojas = page (through), turn + pages, flip + pages.
    * pasar hojas hacia atrás = page + backward.
    * pasar hojas hacia delante = page + forward.
    * pasar inadvertidamente = slip, creep + past, sneak + past.
    * pasar inadvertido = be unnoticeable, escape + notice, go + unnoticed, lie + unnoticed, remain + unnoticed, slip by + unnoticed, become + unnoticeable, go + unrecognised, go + unnoted, sneak under + the radar.
    * pasar la antorcha = hand over + the torch.
    * pasar la luna de miel = honeymoon.
    * pasar la noche = spend + the night, stay overnight.
    * pasar la página = turn over + page.
    * pasar la pantalla = scroll.
    * pasar la pelota = pass + the buck.
    * pasar la prueba = pass + muster.
    * pasarlas canutas = jump through + hoops, have + a devil of a time, be to hell and back.
    * pasarlas negras = jump through + hoops, have + a devil of a time.
    * pasarlas putas = jump through + hoops, be to hell and back.
    * pasar las riendas del poder a = hand + the reins over to.
    * pasar las vacaciones = vacation.
    * pasar llevando = take through.
    * pasarlo a lo grande = have + a ball, have + a whale of a time.
    * pasarlo bien = have + fun, be a great time.
    * pasarlo bomba = be a great time, have + a whale of a time.
    * pasarlo canutas intentando Hacer Algo = have + a heck of a time + trying.
    * pasarlo en grande = have + a ball, have + a whale of a time.
    * pasarlo genial = have + a whale of a time.
    * pasarlo mal = have + a thin time, have + a difficult time, experience + difficult times, pass through + difficult times, face + difficult times.
    * pasarlo muy mal = have + a tough time, have + a hard time.
    * pasarlo pipa = have + a whale of a time.
    * pasar los días = spend + Posesivo + days.
    * pasar miseria = the wolves + be + at the door.
    * pasar mucho tiempo antes de que = be a long time before.
    * pasar + Nombre + a = turn + Nombre + over to.
    * pasar penurias = suffer from + deprivation.
    * pasar poco a poco = slide into.
    * pasar por = cross, pass through, reach down, step through, go by, go through, pass for, pass across, run + Nombre + through + Nombre, make + Posesivo + way through, run through.
    * pasar por alto = bypass [by-pass], gloss over, miss, obviate, overlook, short-circuit [shortcircuit], skip over, leapfrog, pass + Nombre/Pronombre + by, flout, close + the door on, skip.
    * pasar por alto la autoridad de Alguien = go over + Posesivo + head.
    * pasar por alto rápidamente = race + past.
    * pasar por aquí = come by.
    * pasar por delante de = make + Posesivo + way past.
    * pasar por el acoso de = run + the gauntlet of.
    * pasar por el infierno = be to hell and back.
    * pasar por el lado de = make + Posesivo + way past.
    * pasar por encima = pass over.
    * pasar por encima de la cabeza = go over + Posesivo + head.
    * pasar por la mitad de = cut through.
    * pasar por muchas dificultades = be to hell and back.
    * pasar por un período de = go through + a period of.
    * pasar por un proceso de = go through + a process of.
    * pasar privaciones = suffer from + deprivation.
    * pasar rápidamente = run through, sweep by, sweep, flash across.
    * pasar rápidamente a = snap to.
    * pasar rápidamente por encima de = sweep across, swing over.
    * pasar registros a disco = transfer + records + to disc.
    * pasar revista = review.
    * pasarse = come by, drop in, overshoot, step over + the edge, go + overboard, go + too far.
    * pasarse Algo por el culo = not give a shit.
    * pasarse Algo por el forro = flout.
    * pasarse Algo por la entrepierna = not give a shit.
    * pasarse con = act + fresh with.
    * pasar sed = go + thirsty.
    * pasarse de = overstep.
    * pasarse de + Adjetivo = be too + Adjetivo + by half.
    * pasarse de la raya = cross + the line.
    * pasarse del límite = overrun [over-run].
    * pasárselo bien = have + a good time, have + a great time.
    * pasárselo en grande = enjoy + every minute of, love + every minute of it.
    * pasárselo fabuloso = have + a good time, have + a great time, have + a whale of a time.
    * pasárselo la mar de bien = have + a whale of a time, have + a great time.
    * pasárselo pipa = have + a great time.
    * pasarse por = drop by, stop by, mosey.
    * pasar sin = get along without, forego [forgo], do without, live without.
    * pasar sin Alguien = spare + Nombre Personal.
    * pasar sin comodidades = rough it.
    * pasar sin ser visto = sneak + past, sneak through, sneak under + the radar, go + unnoticed.
    * pasar + Tiempo = spend + time, spend + Tiempo.
    * pasar tiempo haciendo Algo = do + stint at.
    * pasar una crisis = face + crisis.
    * pasar una prueba = endure + ordeal, pass + a test, stand up.
    * pasar una prueba de sobra = pass with + flying colours.
    * pasar una tarjeta por un lector electrónico = swipe.
    * pasar un buen rato = disport + Reflexivo.
    * pasar un cuestionario = administer + questionnaire, carry out + questionnaire.
    * pasar un rato = say + hi.
    * pasar zumbando = whiz.
    * pase lo que pase = come what may, come rain or shine, rain or shine, come hell or high water.
    * por pasar el rato = (just) for the fun of (doing) it, (just) for the hell of (doing) it.
    * ¿Qué pasa? = What's up?.
    * que pasaba = passing.
    * que pasa desapercibido = inconspicuous.
    * ¿qué pasa si... ? = what if... ?.
    * que pase lo que tenga que pasar = que sera sera, whatever will be, will be, what's meant to be, will be.
    * quien no malgasta no pasa necesidades = waste not, want not.
    * sin haber pasado por la calandria = uncalendered.
    * ¡tener + que pasar por encima de + Posesivo + cadáver! = over + Posesivo + dead body.
    * tiempo + pasar = time + march on.
    * todavía no ha pasado lo mejor = the best is yet to come.
    * tratar de pasar desapercibido = keep + a low profile, lie + low.
    * tratar de pasar inadvertido = keep + a low profile, lie + low.
    * ver lo que pasa = take it from there/here.

    * * *
    pasar [A1 ]
    ■ pasar (verbo intransitivo)
    A
    1 por un lugar
    2 deteniéndose en un lugar
    3 caber, entrar
    B
    1 transmitirse, transferirse
    2 comunicar
    C entrar
    D
    1 cambiar de estado, actividad, tema
    2 Educación
    3 indicando aceptabilidad
    E exceder un límite
    F
    1 pasar por: ser tenido por
    2 pasar por: implicar
    A
    1 transcurrir
    2 terminar
    B arreglárselas
    Sentido III ocurrir, suceder
    A
    1 en naipes, juegos
    2 rechazando una invitación
    B expresando indiferencia
    ■ pasar (verbo transitivo)
    A
    1 hacer atravesar
    2 pasar por la aduana
    3 hacer recorrer
    B exhibir, mostrar
    C
    1 cruzar, atravesar
    2 adelantar, sobrepasar
    D aprobar: examen
    E dar la vuelta a
    F tolerar, admitir
    G transcribir
    H engañar
    A entregar, hacer llegar
    B contagiar
    A pasar: tiempo, día etc
    B
    1 sufrir, padecer
    2 pasarlo bien/mal
    ■ pasarse (verbo pronominal)
    A cambiarse
    B
    1 ir demasiado lejos
    2 excederse
    3 lucirse
    C
    1 pasarse: comestibles
    2 Cocina
    A desaparecer
    B «tiempo»
    C olvidarse
    A enfático: con idea de continuidad
    B enfático: ir
    C reflexivo
    vi
    A
    1 (por un lugar) to come/go past
    no ha pasado ni un taxi not one taxi has come/gone by o come/gone past
    pasó un coche a toda velocidad a car passed at top speed, a car came/went past at top speed, a car shot o sped past
    ¿a qué hora pasa el lechero? what time does the milkman come?
    no aparques aquí, que no pueden pasar otros coches don't park here, other cars won't be able to get past
    no dejan pasar a nadie they're not letting anyone through
    no dejes pasar esta oportunidad don't miss this chance
    pasar de largo to go right o straight past
    el autobús venía completo y pasó de largo the bus was full and didn't stop o went right o straight past without stopping
    pasó de largo sin siquiera saludar she went right o straight past o ( colloq) she sailed past without even saying hello
    pasar POR algo to go THROUGH sth
    al pasar por la aduana when you go through customs
    prefiero no pasar por el centro I'd rather not go through the city center
    el Tajo pasa por Aranjuez the Tagus flows through Aranjuez
    hay un vuelo directo, no hace falta pasar por Miami there's a direct flight so you don't have to go via Miami
    ¿este autobús pasa por el museo? does this bus go past the museum?
    ¿el 45 pasa por aquí? does the number 45 come this way/stop here?
    pasamos justo por delante de su casa we went right past her house
    pasaba por aquí y se me ocurrió hacerte una visita I was just passing by o I was in the area and I thought I'd drop in and see you
    ni me pasó por la imaginación que fuese a hacerlo it didn't even occur to me o it didn't even cross my mind that she would do it
    el país está pasando por momentos difíciles these are difficult times for the country
    ¿podríamos pasar por el supermercado? can we stop off at the supermarket?
    de camino tengo que pasar por la oficina I have to drop in at o stop by the office on the way
    pase usted por caja please go over to the cashier
    pasa un día por casa why don't you drop o come by the house sometime?
    pasar A + INF:
    puede pasar a recogerlo mañana you can come and pick it up tomorrow
    pasaremos a verlos de camino a casa we'll drop by o stop by and see them on the way home, we'll call in o drop in and see them on the way home
    3
    (caber, entrar): no creo que pase por la puerta, es demasiado ancho I don't think it'll go through o I don't think we'll get it through the door, it's too wide
    esta camiseta no me pasa por la cabeza I can't get this T-shirt over my head
    B
    1
    (transmitirse, transferirse): la humedad ha pasado a la habitación de al lado the damp has gone through to the room next door
    el título pasa al hijo mayor the title passes o goes to the eldest son
    la carta ha ido pasando de mano en mano the letter has been passed around (to everyone)
    2
    (comunicar): te paso con Javier (en el mismo teléfono) I'll let you speak to Javier, I'll hand o pass you over to Javier; (en otro teléfono) I'll put you through to Javier
    C (entraracercándose al hablante) to come in; (— alejándose del hablante) to go in
    pasa, no te quedes en la puerta come (on) in, don't stand there in the doorway
    ¿se puede? — pase may I come in? — yes, please do
    ¡que pase el siguiente! next, please!
    ha llegado el señor Díazhágalo pasar Mr Díaz is here — show him in please
    ¡no pasarán! ( fr hecha); they shall not pass!
    pueden pasar al comedor you may go through into the dining room
    ¿puedo pasar al baño? may I use the bathroom please?
    ¿quién quiere pasar al pizarrón? ( AmL); who's going to come up to the blackboard?
    D
    1 (cambiar de estado, actividad, tema) pasar ( DE algo) A algo:
    en poco tiempo ha pasado del anonimato a la fama in a very short space of time she's gone o shot from obscurity to fame
    pasó del quinto al séptimo lugar she went o dropped from fifth to seventh place
    ahora pasa a tercera ( Auto) now change into third
    pasa a la página 98 continued on page 98
    pasando a otra cosa … anyway, to change the subject …
    pasar A + INF:
    el equipo pasa a ocupar el primer puesto the team moves into first place
    pasó a formar parte del equipo en julio she joined the team in July
    más tarde pasó a tratar la cuestión de los impuestos later he went on to deal with the question of taxes
    Daniel ya pasa a tercero Daniel will be starting third grade next semester ( AmE), Daniel will be going into the third year next term ( BrE)
    si pasas de curso te compro una bicicleta if you get through o pass your end-of-year exams, I'll buy you a bicycle
    3
    (indicando aceptabilidad): no está perfecto, pero puede pasar it's not perfect, but it'll do
    por esta vez (que) pase, pero que no se repita I'll let it pass o go this time, but don't let it happen again
    E (exceder un límite) pasar DE algo:
    no pases de 100 don't go over 100
    fue un pequeño desacuerdo pero no pasó de eso it was nothing more than a slight disagreement, we/they had a slight disagreement, but it was nothing more than that
    estuvo muy cortés conmigo pero no pasó de eso he was very polite, but no more
    tengo que escribirle, de hoy no pasa I must write to him today without fail
    está muy grave, no creo que pase de hoy he's very ill, I don't think he'll last another day
    yo diría que no pasa de los 30 I wouldn't say he was more than 30
    al principio no pasábamos de nueve empleados there were only nine of us working there/here at the beginning
    no pasan de ser palabras vacías they are still nothing but empty words o still only empty words
    1
    (ser tenido por): pasa por tonto, pero no lo es he might look stupid, but he isn't
    podrían pasar por hermanas they could pass for sisters
    se hacía pasar por médico he passed himself off as a doctor
    se hizo pasar por mi padre he pretended to be my father
    2 (implicar) to lie in
    la solución pasa por la racionalización de la industria the solution lies in the rationalization of the industry
    A «tiempo»
    1
    (transcurrir): ya han pasado dos horas y aún no ha vuelto it's been two hours now and she still hasn't come back
    ¡cómo pasa el tiempo! doesn't time fly!
    por ti no pasan los años you look as young as ever
    pasaban las horas y no llegaba the hours went by o passed and still he didn't come
    2
    (terminar): menos mal que el invierno ya ha pasado thank goodness winter's over
    ya ha pasado lo peor the worst is over now
    no llores, ya pasó don't cry, it's all right now o it's all over now
    B
    (arreglárselas): ¿compro más o podemos pasar con esto? shall I buy some more or can we get by on o make do with this?
    sin electricidad podemos pasar, pero sin agua no we can manage o do without electricity but not without water
    Sentido III (ocurrir, suceder) to happen
    déjame que te cuente lo que pasó let me tell you what happened
    claro que me gustaría ir, lo que pasa es que estoy cansada of course I'd like to go, only I'm really tired o it's just that I'm really tired
    lo que pasa es que el jueves no voy a estar the thing is o the problem is I won't be here on Thursday
    iré pase lo que pase I'm going whatever happens o come what may
    ¿qué pasó con lo del reloj? what happened about the watch?
    ahora se dan la mano y aquí no ha pasado nada now just shake hands and let's forget the whole thing
    en este pueblo nunca pasa nada nothing ever happens in this town
    siempre pasa igual or lo mismo it's always the same
    ¿qué pasa? ¿por qué estás tan serio? what's up o what's the matter? why are you looking so serious?
    se lo dije yo ¿pasa algo? I told him, what of it o what's it to you? ( colloq), I told him, do you have a problem with that? ( colloq)
    ¡hola, Carlos! ¿qué pasa? ( fam); hi, Carlos! how's things o how's it going? ( colloq)
    no te hagas mala sangre, son cosas que pasan don't get upset about it, these things happen
    (+ me/te/le etc): ¿qué te ha pasado en el ojo? what have you done to your eye?, what's happened to your eye?
    ¿qué le pasará a Ricardo que tiene tan mala cara? I wonder what's up with o what's the matter with Ricardo? he looks terrible ( colloq)
    ¿qué te pasa que estás tan callado? why are you so quiet?
    ¿qué le pasa a la lavadora que no centrifuga? why isn't the washing machine spinning?
    no sé qué me pasa I don't know what's wrong o what's the matter with me
    eso le pasa a cualquiera that can happen to anybody
    el coche quedó destrozado pero a él no le pasó nada the car was wrecked but he escaped unhurt
    A
    1 (en naipes, juegos) to pass
    paso, no tengo tréboles pass o I can't go, I don't have any clubs
    2 ( fam)
    (rechazando una invitación, una oportunidad): tómate otra — no, gracias, esta vez paso have another one — no thanks, I'll skip this one o I'll pass on this round ( colloq)
    ¿vas a tomar postre? — no, yo paso are you going to have a dessert? — no, I think I'll give it a miss o no, I couldn't
    pasar DE algo:
    esta noche paso de salir, estoy muy cansada I don't feel like going out tonight, I'm very tired ( colloq)
    B ( fam)
    (expresando indiferencia): que se las arreglen, yo paso they can sort it out themselves, it's not my problem o I don't want anything to do with it
    pasar DE algo:
    pasa ampliamente de lo que diga la gente she couldn't give a damn about o she couldn't care less what people say ( colloq)
    paso mucho de política I couldn't give a damn about politics ( colloq)
    ( esp Esp): paso de él I don't give a damn what he does/what happens to him ( colloq)
    mis padres pasan de mí my parents couldn't care less what I do/what happens to me
    ■ pasar
    vt
    A
    1 (hacer atravesar) pasar algo POR algo:
    pasar la salsa por un tamiz put the sauce through a sieve, sieve the sauce
    pasé la piña por la licuadora I put the pineapple through the blender, I liquidized o blended the pineapple
    pasa el cordón por este agujero thread the shoelace through this hole
    2
    (por la aduana): ¿cuántas botellas de vino se puede pasar? how many bottles of wine are you allowed to take through?
    los pillaron intentando pasar armas they were caught trying to smuggle o bring in arms
    3
    (hacer recorrer): pasé la aspiradora por el cuarto I vacuumed o ( BrE) tb hoovered the room
    ven aquí, que te voy a pasar un peine come here and let me give your hair a quick comb o let me put a comb through your hair
    pásale un trapo al piso give the floor a quick wipe, wipe the floor down
    pasarlo primero por harina first dip it in flour
    a esto hay que pasarle una plancha this needs a quick iron o ( colloq) a quick once-over o run over with the iron
    B (exhibir, mostrar) ‹película/anuncio› to show
    las chicas que pasaron los modelos the girls who modeled the dresses
    C
    1 (cruzar, atravesar) ‹frontera› to cross
    pasaron el río a nado they swam across the river
    esa calle la pasamos hace rato we went past o we passed that street a while back
    ¿ya hemos pasado Flores? have we been through Flores yet?
    2 (adelantar, sobrepasar) to overtake
    a ver si podemos pasar a este camión why don't we overtake o get past o pass this truck?
    está altísimo, ya pasa a su padre he's really tall, he's already overtaken his father
    D (aprobar) ‹examen/prueba› to pass
    E (dar la vuelta a) ‹página/hoja› to turn
    F ( fam)
    (tolerar, admitir): esto no te lo paso I'm not letting you get away with this
    el profesor no te deja pasar ni una the teacher doesn't let you get away with anything
    a ese tipo no lo paso or no lo puedo pasar I can't stand o take that guy ( colloq)
    yo el Roquefort no lo paso I can't stand Roquefort, I hate Roquefort
    no podía pasar aquella sopa grasienta I couldn't stomach o eat that greasy soup
    pasar por alto ‹falta/error› to overlook, forget about; (olvidar, omitir) to forget, leave out, omit, overlook
    G
    (transcribir): tendré que pasar la carta I'll have to write o copy the letter out again
    ¿me pasas esto a máquina? could you type this for me?
    limpio1 adj A 3. (↑ limpio (1))
    H ( AmL) (engañar) to put one over on ( colloq)
    se cree que me va a pasar a mí he thinks he can put one over on me
    A
    (entregar, hacer llegar): cuando termines el libro, pásaselo a Miguel when you finish the book, pass it on to Miguel
    ¿me pasas el martillo? can you pass me the hammer?
    ¿han pasado ya la factura? have they sent the bill yet?, have they billed you/us yet?
    le pasó el balón a Gómez he passed the ball to Gómez
    el padre le pasa una mensualidad she gets a monthly allowance from her father, her father gives her a monthly allowance
    B (contagiar) ‹gripe/resfriado› to give
    se lo pasé a toda la familia I gave it to o passed it on to the whole family
    A ‹tiempo› to spend
    vamos a pasar las Navidades en casa we are going to spend Christmas at home
    fuimos a Toledo a pasar el día we went to Toledo for the day
    B
    1
    (sufrir, padecer): pasaron muchas penalidades they went through o suffered a lot of hardship
    pasé mucho miedo I was very frightened
    ¿pasaste frío anoche? were you cold last night?
    pasamos hambre en la posguerra we went hungry after the war
    está pasando una mala racha he's going through bad times o ( BrE) a bad patch ( colloq)
    no sabes las que pasé yo con ese hombre you've no idea what I went through with that man
    2
    pasarlo or pasarla bien/mal: lo pasa muy mal con los exámenes he gets very nervous o ( colloq) gets in a real state about exams
    ¿qué tal lo pasaste en la fiesta? did you have a good time at the party?, did you enjoy the party?
    Caín, negro1 (↑ negro (1)), pipa, etc
    A
    (cambiarse): pasarse al enemigo/al bando contrario to go over to the enemy/to the other side
    queremos pasarnos a la otra oficina we want to move to the other office
    B
    1
    (ir demasiado lejos): nos hemos pasado, el banco está más arriba we've gone too far, the bank isn't as far down as this
    nos pasamos de estación/parada we missed o went past our station/stop
    2 ( fam) (excederse) to go too far
    esta vez te has pasado you've gone too far this time
    no te pases que no estoy para bromas that's enough o don't push your luck ( colloq), I'm not in the mood for jokes
    se pasaron con los precios they charged exorbitant prices, the prices they charged were way over the top o way out of line ( colloq)
    se pasó con la sal he put too much salt in it, he overdid the salt ( colloq)
    pasarse DE algo:
    se pasó de listo he tried to be too clever ( colloq)
    te pasas de bueno you're too kind for your own good
    3
    (CS fam) (lucirse): ¡te pasaste! esto está riquísimo you've excelled yourself! this is really delicious ( colloq)
    se pasó con ese gol that was a fantastic goal he scored ( colloq)
    C
    1 «peras/tomates» to go bad, get overripe; «carne/pescado» to go off, go bad; «leche» to go off, go sour
    estos plátanos se están pasando these bananas are starting to go bad o to get overripe
    2 ( Cocina):
    se va a pasar el arroz the rice is going to spoil o get overcooked
    no lo dejes pasar de punto don't let it overcook
    Sentido II (+ me/te/le etc)
    A
    (desaparecer): ya se me pasó el dolor the pain's gone o eased now
    espera a que se le pase el enojo wait until he's calmed o cooled down
    hasta que se le pase la fiebre until her temperature goes down
    B
    «tiempo»: sus clases se me pasan volando her classes seem to go so quickly
    se me pasaron las tres horas casi sin enterarme the three hours flew by almost without my realizing
    C
    (olvidarse): lo siento, se me pasó totalmente I'm sorry, I completely forgot o it completely slipped my mind
    se me pasó su cumpleaños I forgot his birthday
    (con idea de continuidad): se pasa meses sin ver a su mujer he goes for months at a time o he goes months without seeing his wife, he doesn't see his wife for months on end
    se pasa hablando por teléfono ( AmL); he's always on the telephone
    me pasé toda la noche estudiando I was up all night studying
    es capaz de pasarse el día entero sin probar bocado he can quite easily go the whole day without having a thing to eat
    pasárselo bien/mal, etc pasar vt Sense III B 2.
    B ( enfático) ( fam)
    (ir): pásate por casa y te la presento come round and I'll introduce you to her ( colloq)
    ¿podrías pasarte por el mercado? could you go down to the market?, could you pop o nip down to the market? ( BrE colloq)
    C ( reflexivo):
    se pasó la mano por el pelo he ran his fingers through his hair
    ni siquiera tuve tiempo de pasarme un peine I didn't even have time to run a comb through my hair o ( BrE) to give my hair a comb
    * * *

     

    pasar ( conjugate pasar) verbo intransitivo
    1
    a) ( ir por un lugar) to come/go past;

    no ha pasado ni un taxi not one taxi has come/gone past;

    los otros coches no podían pasar the other cars weren't able to get past;
    no dejan pasar a nadie they're not letting anyone through;
    pasar de largo to go right o straight past;
    pasar por la aduana to go through customs;
    es un vuelo directo, no pasa por Miami it's a direct flight, it doesn't go via Miami;
    ¿este autobús pasa por el museo? does this bus go past the museum?;
    pasamos por delante de su casa we went past her house;
    pasaba por aquí y … I was just passing by o I was in the area and …

    ¿podríamos pasar por el banco? can we stop off at the bank?;

    pasa un día por casa why don't you drop o come by the house sometime?;
    puede pasar a recogerlo mañana you can come and pick it up tomorrow

    pasar de un lado a otro [persona/barco] to go o cross from one side to the other;


    [ humedad] to go through from one side to the other
    d) ( caber):


    2 ( entraracercándose al hablante) to come in;
    (— alejándose del hablante) to go in;
    pase, por favor please, do come in;

    ¡que pase el siguiente! next, please!;
    haga pasar al Sr Díaz show Mr Díaz in please
    3
    a) (transmitirse, transferirse) [corona/título] to pass;


    b) ( comunicar):

    te paso con Javier ( en el mismo teléfono) I'll hand o pass you over to Javier;


    ( en otro teléfono) I'll put you through to Javier
    4
    a) (Educ) to pass;

    pasar de curso to get through o pass one's end-of-year exams


    no está perfecto, pero puede pasar it's not perfect, but it'll do;

    por esta vez, (que) pase I'll let it pass o go this time
    5



    ver tb hacerse II 3


    ( suceder) to happen;

    lo que pasa es que… the thing o the problem is …;
    pase lo que pase whatever happens, come what may;
    siempre pasa igual or lo mismo it's always the same;
    ¿qué pasa? what's the matter?, what's up? (colloq);
    ¿qué te pasa? what's the matter with you?;
    ¿qué te pasó en el ojo? what happened to your eye?;
    ¿qué le pasa a la tele? what's wrong with the TV?;
    eso le pasa a cualquiera that can happen to anybody;
    no le pasó nada nothing happened to him
    1 ( transcurrir) [tiempo/años] to pass, go by;
    pasaron muchos años many years went by o passed;

    ya han pasado dos horas it's been two hours now;
    un año pasa muy rápido a year goes very quickly;
    ¡cómo pasa el tiempo! doesn't time fly!
    2 ( cesar) [crisis/mal momento] to be over;
    [ efecto] to wear off;
    [ dolor] to go away
    3 ( arreglárselas) pasar sin algo to manage without sth
    verbo transitivo
    1
    a) (cruzar, atravesar) ‹ frontera to cross;

    pueblo/ciudad to go through
    b) ( dejar atrás) ‹edificio/calle to go past

    c) (adelantar, sobrepasar) to overtake

    2
    a) ( hacer atravesar) pasar algo POR algo to put sth through sth;


    b) (por la aduana —legalmente) to take through;

    (— ilegalmente) to smuggle
    3 ( hacer recorrer):

    pásale un trapo al piso give the floor a quick wipe;
    hay que pasarle una plancha it needs a quick iron
    4 (exhibir, mostrar) ‹película/anuncio to show
    5examen/prueba to pass
    6página/hoja to turn;
    pasar por altofalta/error to overlook;


    tema/punto to leave out, omit
    1 (entregar, hacer llegar):

    ¿me pasas el martillo? can you pass me the hammer?
    2 ( contagiar) to give, to pass on
    1
    a) tiempo to spend;


    fuimos a Toledo a pasar el día we went to Toledo for the day


    pasa todo el día al teléfono she spends all day on the phone
    c) pasarlo or pasarla bien to have a good time;

    ¿qué tal lo pasaste en la fiesta? did you have a good time at the party?, did you enjoy the party?;

    lo pasé mal I didn't enjoy myself
    2 (sufrir, padecer) ‹penalidades/desgracias to go through, to suffer;
    pasé mucho miedo/frío I was very frightened/cold

    pasarse verbo pronominal
    1 ( cambiarse):

    2


    esta vez te has pasado (fam) you've gone too far this time
    b) ( enf) (fam) (ir):


    ¿podrías pasarte por el mercado? could you go down to the market?
    3
    a) [peras/tomates] to go bad, get overripe;

    [carne/pescado] to go off, go bad;
    [ leche] to go off, go sour
    b) (recocerse) [arroz/pasta] to get overcooked

    1

    [ dolor] to go away;
    (+ me/te/le etc)
    ya se me pasó el dolor the pain's gone o eased now;

    espera a que se le pase el enojo wait until he's calmed o cooled down


    ver tb pasar verbo transitivo III 1
    2 (+ me/te/le etc)
    a) ( olvidarse):




    pasar
    I verbo transitivo
    1 to pass
    2 (trasladar) to move
    3 (dar) to pass, give: no me pasó el recado, he didn't give me the message
    4 (hojas de libro) to turn
    5 (el tiempo, la vida) to spend, pass
    6 (soportar, sufrir) to suffer, endure: está pasando una crisis personal, she's going through a personal crisis
    pasamos sed y calor, we suffered thirst and heat
    7 (río, calle, frontera) to cross
    8 (tragar) to swallow
    9 (tolerar, aguantar) to bear
    10 (introducir) to insert, put through
    11 (un examen, una eliminatoria) to pass
    12 Cine to run, show: este sábado pasan Ben Hur, they're putting Ben Hur on this Saturday
    II verbo intransitivo
    1 to pass: ¿a qué hora pasa el tren?, what time does the train pass?
    Cervantes pasó por aquí, Cervantes passed this way
    ya pasó, it has already passed
    pasar de largo, to go by (without stopping)
    2 (entrar) to come in
    3 (ser tolerable) to be acceptable: no está mal, puede pasar, it isn't bad, it will do
    4 (exceder) to surpass: no pases de los 70 km/h, don't exceed 70 km/h
    5 (a otro asunto) to go on to
    pasar a ser, to become
    6 (tiempo) to pass, go by
    7 (arreglarse, apañarse) pasar sin, to do without: puedo pasar sin coche, I can manage without a car
    8 fam (no tener interés, prescindir) pasa de lo que digan, don't mind what they say
    paso de ir al cine, I'll give the cinema a miss
    9 (suceder) to happen: ¿qué pasa?, what's going on?
    ¿qué le pasa?, what's the matter with him?
    pase lo que pase, whatever happens o come what may
    ♦ Locuciones: pasar algo a limpio, to make a fair copy of sthg
    pasarlo bien/mal, to have a good/difficult time
    pasar por, to put up with: paso por que me digas que estoy gorda, pero no pienso tolerar que me amargues cada comida, I can handle you calling me fat, but I'm not having you ruin every single meal for me
    pasar por alto, to overlook: pasaré por alto esa observación, I'll just ignore that remark
    ' pasar' also found in these entries:
    Spanish:
    achicharrarse
    - ahorrar
    - amarga
    - amargo
    - aro
    - blanca
    - blanco
    - bondad
    - cabalgata
    - cadáver
    - calor
    - cocerse
    - colar
    - desapercibida
    - desapercibido
    - desfilar
    - deslizar
    - entretenerse
    - historia
    - inadvertida
    - inadvertido
    - inri
    - mayor
    - meneo
    - noche
    - penalidad
    - posibilidad
    - privación
    - rato
    - relámpago
    - revista
    - rozar
    - salvar
    - suceder
    - superar
    - suplantar
    - suprimir
    - tamiz
    - tener
    - tesorería
    - tirarse
    - torniquete
    - trago
    - verter
    - vestidura
    - vicaría
    - vida
    - vivir
    - adiós
    - alcanzar
    English:
    ask in
    - bootleg
    - bring in
    - brush
    - buck
    - by
    - call
    - clamber
    - clear
    - come
    - come by
    - come on to
    - decide on
    - discount
    - do without
    - drag
    - dread
    - drive-through
    - elapse
    - embarrassment
    - envisage
    - envision
    - fashion
    - fill in
    - fly
    - fore
    - gallop past
    - get by
    - get on to
    - get onto
    - get past
    - get through
    - gloss over
    - go
    - go along
    - go by
    - go on
    - go out
    - go through
    - go under
    - graze
    - hand on
    - hang out
    - happen
    - have
    - hibernate
    - hideous
    - holiday
    - Hoover
    - hungry
    * * *
    vt
    1. [dar, transmitir] to pass;
    [noticia, aviso] to pass on;
    ¿me pasas la sal? would you pass me the salt?;
    pásame toda la información que tengas give me o let me have all the information you've got;
    no se preocupe, yo le paso el recado don't worry, I'll pass on the message to him;
    páseme con el encargado [al teléfono] could you put me through to o could I speak to the person in charge?;
    le paso (con él) [al teléfono] I'll put you through (to him);
    Valdez pasó el balón al portero Valdez passed the ball (back) to the keeper;
    pasan sus conocimientos de generación en generación they pass down their knowledge from one generation to the next;
    el Estado le pasa una pensión she gets a pension from the State;
    pasa la cuerda por ese agujero pass the rope through this hole;
    hay que pasar las maletas por la máquina de rayos X your luggage has to go through the X-ray machine;
    pase las croquetas por huevo coat the croquettes with egg;
    pasar el cepillo por el suelo to scrub the floor;
    pasa un paño por la mesa give the table a wipe with a cloth;
    unas vacaciones pasadas por agua a Br holiday o US vacation when it rained the whole time;
    se dedican a pasar tabaco de contrabando/inmigrantes ilegales por la frontera they smuggle tobacco/illegal immigrants across the border
    2. [contagiar]
    pasar algo a alguien to give sb sth, to give sth to sb;
    me has pasado el resfriado you've given me your cold
    3. [cruzar] to cross;
    pasar la calle/la frontera to cross the road/border;
    pasé el río a nado I swam across the river
    4. [rebasar, sobrepasar] [en el espacio, tiempo] to go through;
    ¿hemos pasado ya la frontera? have we gone past o crossed the border yet?;
    pasar un semáforo en rojo to go through a red light;
    al pasar el parque gire a su izquierda once you're past the park, turn left, turn left after the park;
    ya ha pasado los veinticinco he's over twenty-five now;
    mi hijo me pasa ya dos centímetros my son is already two centimetres taller than me
    5. [adelantar] [corredores, vehículos] to overtake;
    pasa a esa furgoneta en cuanto puedas overtake that van as soon as you can
    6. [trasladar]
    pasar algo a to move sth to;
    hay que pasar todos estos libros al estudio we have to take all these books through to the study, we have to move all these books to the study
    7. [conducir adentro] to show in;
    el criado nos pasó al salón the butler showed us into the living-room
    8. [hacer avanzar] [páginas de libro] to turn;
    [hojas sueltas] to turn over;
    pasar página to make a fresh start
    9. [mostrar] [película, diapositivas, reportaje] to show
    10. [emplear] [tiempo] to spend;
    pasó dos años en Roma he spent two years in Rome;
    ¿dónde vas a pasar las vacaciones? where are you going on holiday o US vacation?, where are you going to spend your holidays o US vacation?;
    pasé la noche trabajando I worked all night, I spent the whole night working;
    he pasado muy buenos ratos con él I've had some very good times with him
    11. [experimentar] to go through, to experience;
    hemos pasado una racha muy mala we've gone o been through a very bad spell o Br patch;
    pasar frío/miedo to be cold/scared;
    ¿has pasado la varicela? have you had chickenpox?;
    ¿qué tal lo has pasado? did you have a nice time?, did you enjoy yourselves?;
    pasarlo bien to enjoy oneself, to have a good time;
    ¡que lo pases bien! have a nice time!, enjoy yourself!;
    lo hemos pasado muy mal últimamente we've had a hard time of it recently;
    Fam
    pasarlas canutas to have a rough time
    12. [superar] to pass;
    muy pocos pasaron el examen/la prueba very few people passed the exam/test;
    hay que pasar un reconocimiento médico you have to pass a medical;
    no pasamos la eliminatoria we didn't get through the tie
    13. [consentir]
    pasar algo a alguien to let sb get away with sth;
    que me engañes no te lo paso I'm not going to let you get away with cheating me;
    este profesor no te deja pasar (ni) una you can't get away with anything with this teacher;
    pasar algo por alto [adrede] to pass over sth;
    [sin querer] to miss sth out
    14. [transcribir]
    pasar algo a limpio to make a fair copy of sth, to write sth out neatly;
    yo te lo paso a máquina I'll type it up for you;
    pasar un documento Esp [m5] al ordenador o Am [m5] a la computadora to type o key a document (up) on the computer
    15. RP Fam [engañar] to diddle;
    están siempre tratando de pasarte con el vuelto they always try to short-change you o diddle you over the change
    vi
    1. [ir, moverse] to pass, to go;
    vimos pasar a un hombre corriendo we saw a man run past;
    ¿cuándo pasa el camión de la basura? when do the Br dustmen o US garbage collectors come?;
    deja pasar a la ambulancia let the ambulance past;
    ¿me deja pasar, por favor? may I come past, please?;
    pasó por mi lado he passed by my side;
    he pasado por tu calle I went down your street;
    el autobús pasa por mi casa the bus passes in front of o goes past my house;
    ¿qué autobuses pasan por aquí? which buses go past here?, which buses can you catch from here?;
    el Támesis pasa por Londres the Thames flows through London;
    yo sólo pasaba por aquí I was just passing by;
    pasaba por allí y entré a saludar I was in the area, so I stopped by to say hello;
    pasar de largo to go straight by
    2. [entrar] to go/come in;
    pasen por aquí, por favor come this way, please;
    lo siento, no se puede pasar sorry, you can't go in there/come in here;
    pasamos a un salón muy grande we entered a very large living-room;
    ¿puedo pasar? may I come in?;
    ¿puedo pasar al cuarto de baño? can I use the bathroom?;
    ¡pase!, Méx [m5]¡pásale/pásele! come in!;
    hazlos pasar show them in;
    RP
    pasar al pizarrón to go/come to the blackboard
    3. [caber] to go ( por through);
    por ahí no pasa este armario this wardrobe won't go through there
    4. [acercarse, ir un momento] to pop in;
    pasaré por mi oficina/por tu casa I'll pop into my office/round to your place;
    pasa por la farmacia y compra aspirinas pop into the Br chemist's o US pharmacy and buy some aspirin;
    pasé a verla al hospital I dropped in at the hospital to see her;
    pase a por el vestido o [m5] a recoger el vestido el lunes you can come and pick the dress up on Monday
    5. [suceder] to happen;
    ¿qué pasa aquí? what's going on here?;
    ¿qué pasa? [¿qué ocurre?] what's the matter?;
    Fam [al saludar a alguien] how's it going?; Méx Fam
    ¿qué pasó? [¿qué tal?] how's it going?;
    ¿qué pasa con esas cervezas? where have those beers got to?, what's happened to those beers?;
    no te preocupes, no pasa nada don't worry, it's OK;
    aquí nunca pasa nada nothing ever happens here;
    ¿qué le pasa? what's wrong with him?, what's the matter with him?;
    ¿le pasó algo al niño? did something happen to the child?;
    ¿qué te pasa en la pierna? what's wrong with your leg?;
    eso te pasa por mentir that's what you get for lying;
    lo que pasa es que… the thing is…;
    pase lo que pase whatever happens, come what may;
    siempre pasa lo mismo, pasa lo de siempre it's always the same;
    dense la mano y aquí no ha pasado nada shake hands and just forget the whole thing (as if it had never happened)
    6. [terminar] to be over;
    pasó la Navidad Christmas is over;
    ya ha pasado lo peor the worst is over now;
    cuando pase el dolor when the pain passes o stops;
    la tormenta ya ha pasado the storm is over now;
    el efecto de estos fármacos pasa enseguida these drugs wear off quickly
    7. [transcurrir] to go by;
    pasaron tres meses three months went by;
    cuando pase un rato te tomas esta pastilla take this tablet after a little while;
    ¡cómo pasa el tiempo! time flies!
    8. [cambiar]
    pasar de… a… [de lugar, estado, propietario] to go o pass from… to…;
    pasamos del último puesto al décimo we went (up) from last place to tenth;
    pasa de la depresión a la euforia she goes from depression to euphoria;
    pasó a formar parte del nuevo equipo he joined the new team;
    pasar a [nueva actividad, nuevo tema] to move on to;
    pasemos a otra cosa let's move on to something else;
    ahora pasaré a explicarles cómo funciona esta máquina now I'm going to explain to you how this machine works;
    Alicia pasa a (ser) jefa de personal Alicia will become personnel manager;
    pasar de curso o [m5] al siguiente curso = to pass one's end-of-year exams and move up a year
    9. [ir más allá, sobrepasar]
    si pasas de 160, vibra el volante if you go faster than 160, the steering wheel starts to vibrate;
    yo creo que no pasa de los cuarenta años I doubt she's older than forty;
    no pasó de ser un aparatoso accidente sin consecuencias the accident was spectacular but no-one was hurt
    10. [conformarse, apañarse]
    pasar (con/sin algo) to make do (with/without sth);
    tendrá que pasar sin coche she'll have to make do without a car;
    ¿cómo puedes pasar toda la mañana sólo con un café? how can you last all morning on just a cup of coffee?;
    no sabe pasar sin su familia he can't cope without his family
    11. [experimentar]
    hemos pasado por situaciones de alto riesgo we have been in some highly dangerous situations
    12. [tolerar]
    pasar por algo to put up with sth;
    ¡yo por ahí no paso! I draw the line at that!
    13. [ser considerado]
    pasa por ser uno de los mejores tenistas del momento he is considered to be one of the best tennis players around at the moment;
    hacerse pasar por alguien/algo to pretend to be sb/sth, to pass oneself off as sb/sth
    14. Fam [prescindir]
    pasar de algo/alguien to want nothing to do with sth/sb;
    paso de política I'm not into politics;
    ¡ése pasa de todo! he couldn't care less about anything!;
    paso de ir al cine hoy I can't be bothered going to o Br I don't fancy the cinema today;
    paso olímpicamente o [m5] ampliamente de hacerlo I'm damned if I'm going to do it
    15. [en naipes] to pass
    16. [servir, valer]
    puede pasar it'll do;
    por esta vez pase, pero que no vuelva a ocurrir I'll overlook it this time, but I don't want it to happen again
    17. Méx Fam [gustar]
    me pasa ese cantante I think that singer's great
    * * *
    I v/t
    1 pass;
    pasar la mano por run one’s hand through
    2 el tiempo spend;
    para pasar el tiempo (in order) to pass the time;
    pasarlo bien have a good time;
    ¡que lo pases bien!, ¡a pasarlo bien! enjoy yourself!, have fun o a good time!
    3 un lugar pass, go past; frontera cross
    4 problemas, dificultades experience
    5 AUTO ( adelantar) pass, Br
    overtake
    6 una película show
    :
    le paso al Sr. Galvez I’ll put you through to Mr. Galvez
    8
    :
    II v/i
    1 ( suceder) happen;
    ¿qué ha pasado? what’s happened?;
    ¿qué pasa? what’s happening?, what’s going on?;
    ¿qué te pasa? what’s the matter?;
    pase lo que pase whatever happens, come what may;
    ya ha pasado lo peor the worst is over;
    en el viaje nos pasó de todo fam just about everything happened on that trip, it was a very eventful trip
    2 en juegos pass
    3
    :
    ¡pasa!, ¡pase usted! come in!;
    pasé a visitarla I dropped by to see her;
    pasar por go by;
    pasa por aquí come this way;
    pasé por la tienda I stopped off at the shop;
    pasaré por tu casa I’ll drop by your house
    4
    :
    5 fam
    :
    pasar de alguien not want anything to do with s.o.;
    paso de ir al gimnasio I can’t be bothered to go to the gym
    6
    :
    pasar de los 60 años be over 60 (years old);
    pasar de moda go out of fashion;
    hacerse pasar por pass o.s. off as;
    poder pasar sin algo be able to get by o to manage without sth;
    puede pasar it’s OK, it’ll do
    * * *
    pasar vi
    1) : to pass, to go by, to come by
    2) : to come in, to enter
    ¿se puede pasar?: may we come in?
    3) : to happen
    ¿qué pasa?: what's happening?, what's going on?
    4) : to manage, to get by
    5) : to be over, to end
    6)
    pasar de : to exceed, to go beyond
    7)
    pasar por : to pretend to be
    pasar vt
    1) : to pass, to give
    ¿me pasas la sal?: would you pass me the salt?
    2) : to pass (a test)
    3) : to go over, to cross
    4) : to spend (time)
    5) : to tolerate
    6) : to go through, to suffer
    7) : to show (a movie, etc.)
    8) : to overtake, to pass, to surpass
    9) : to pass over, to wipe up
    pasarla bien : to have a good time
    pasarla mal : to have a bad time, to have a hard time
    pasar por alto : to overlook, to omit
    * * *
    pasar vb
    1. (entrar) to go in / to come in [pt. came; pp. come]
    ¡pase! come in!
    2. (transcurrir) to pass / to go by
    3. (ocupar un tiempo) to spend [pt. & pp. spent]
    4. (andar, moverse) to pass / to go past
    ¿por dónde pasa el autobús? which way does the bus go?
    ¿a qué hora pasa el tren? what time's the train?
    5. (ir, visitar) to go / to stop by [pt. & pp. stopped] / to go
    6. (cruzar) to cross
    7. (dar, hacer llegar) to pass / to give [pt. gave; pp. given]
    ¿me pasas la sal? can you pass the salt?
    8. (llevar, mover) to move
    9. (sufrir) to be / to have
    10. (aprobar) to pass
    12. (terminar) to be over
    13. (arreglárselas) to manage / to get by
    14. (ocurrir) to happen
    ¿qué te ha pasado? what happened to you?
    ¿qué pasa? what's going on? / what's the matter?
    15. (cambiar) to change / to go
    16. (exceder) to be over
    pasar / pasar de algo not to care / not to be bothered

    Spanish-English dictionary > pasar

  • 17 cosa

    f.
    1 thing (objeto, idea).
    tengo que decirte una cosa I've got something to tell you
    ¿quieres alguna cosa? is there anything you want?
    cualquier cosa anything
    no es gran cosa it's not important, it's no big deal
    poca cosa nothing much
    Una cosa propia de una joven, A girlish kind of thing
    2 funny remark (ocurrencia).
    ¡qué cosas tienes! you do say some funny things!
    son cosas de mamá that's just the way Mum is, that's just one of Mum's little idiosyncrasies
    pres.subj.
    3rd person singular (él/ella/ello) Present Subjunctive of Spanish verb: coser.
    * * *
    1 (gen) thing
    coge tus cosas take your things, take your stuff
    ¿alguna cosa más? anything else?
    2 (asunto) matter, business
    3 (nada) nothing, not anything
    1 familiar (manías) hang-ups
    \
    así están las cosas that's the way things are, that's how things stand
    como cosa tuya as if it were your idea
    como están las cosas as things stand
    como si tal cosa just like that
    cosa de about
    cosa nunca vista something surprising
    cosas de la vida that's life
    decir cuatro cosas to tell a few home truths
    es cosa de... (tiempo) it's time to... 2 (cuestión) it's a matter of...
    lo que son las cosas much to my surprise
    no sea cosa que... in case...
    no ser gran cosa not to be important
    no valer gran cosa not to be worth much
    ser cosa hecha familiar to be no sooner said than done
    ser poquita cosa familiar not to be much, not to amount too much
    cosas de negocios business matters
    * * *
    noun f.
    1) thing, object, stuff
    2) matter, affair
    * * *
    SF
    1) (=objeto) thing

    ¿qué es esa cosa redonda? — what's that round thing?

    no es otra cosa que una bolsa de plástico — it's nothing more than a plastic bag, it's just a plastic bag

    - es cosa fina
    2) [uso indefinido]

    ¿alguna cosa más? — anything else?

    o cosa así, 20 kilos o cosa así — 20 kilos or thereabouts

    cualquier cosa — anything

    gran cosa, el coche no vale gran cosa — the car isn't worth much

    como futbolista no es gran cosa — he's not a great footballer, he's not much of a footballer

    poca cosa, lo qué recibieron a cambio fue poca cosa — they didn't get much in return, they got very little in return

    jugamos a las cartas, leemos y poca cosa más — we play cards, read and do little else o and that's about it

    una cosa — something

    ¿me puedes decir una cosa? — can you tell me something?

    una cosa, se me olvidaba preguntarte por el precio — by the way, I forgot to ask you about the price

    en general está muy bien, solo una cosa... — on the whole, it's very good, there's just one thing...

    3) (=asunto)

    ¿has visto cosa igual? — did you ever see the like?

    ¡qué cosa más extraña! — how strange!

    esa es cosa vieja — so what's new?, that's ancient history

    ¡vaya una cosa! — well!, there's a thing!

    la cosa es que... — the thing is (that)...

    la cosa está en considerar el problema desde otro ángulothe thing to do o the trick is to consider the problem from another angle

    no es cosa de broma o risa — it's no laughing matter

    no sea cosa que — in case

    trae el paraguas, no sea cosa que llueva — bring your umbrella in case it rains

    otra cosa, no se hablaba de otra cosa — people talked about nothing else

    ¿hay otra cosa que pueda hacer? — is there anything else I can do?

    eso es otra cosathat's another matter o thing (entirely)

    otra cosa es que la ley imponga 40 horas semanales para todos — it's another matter entirely for the law to oblige everyone to work 40 hours a week

    otra cosa sería si... — it would be quite another matter if...

    cosa rara, y, cosa rara, nadie lo vio — and, oddly o funnily enough, nobody saw it

    como quien no quiere la cosa —

    como si tal cosa —

    le dije que había sido seleccionado para el trabajo y se quedó como si tal cosa — I told him he had got the job and he barely reacted

    4) (=nada)

    jamás he visto cosa semejante — I've never seen anything like it, I've never seen the like of it

    ¡no hay tal cosa! — nothing of the sort!

    5) pl cosas
    a) (=acciones, asuntos)

    ¡son cosas de Juan! — that's Juan all over!, that's just like Juan!

    ¡cosas de niños! — boys will be boys!

    ¡qué cosas dices! — you do say some silly things!

    ¡tienes unas cosas! — the things you say!

    meterse en cosas de otros — to stick one's nose in other people's business

    b)

    las cosas — (=situación) things

    así las cosas, se marchó de la reunión — at this point, she left the meeting

    ¡lo que son las cosas! — just imagine!, fancy that!

    6)

    cosa de[indicando tiempo] about

    7) ** [droga] hash *
    8) LAm [como conj]

    cosa que, camina lento, cosa que no te canses — walk slowly so (that) you don't get tired

    no le digas nada, cosa que no se ofenda — don't say anything to him, that way he won't get offended, don't say anything to him in case he gets offended

    * * *
    1)
    a) ( objeto) thing

    ¿alguna otra cosa? or ¿alguna cosa más? — anything else?

    b) (acto, acción) thing

    no puedo hacer otra cosathere's nothing else I can do o it's the only thing I can do

    entre una(s) cosa(s) y otra(s)... — what with one thing and another...

    c) ( al hablar)

    qué cosas dices! — really, what a thing to say!

    dime una cosa... — tell me something...

    oye, una cosa... — ( por cierto) by the way...

    d) (detalle, punto)
    e) (asunto, tema) thing

    si por cualquier cosa no puedes venir, avísame — if you can't come for any reason, let me know

    esto no es cosa de broma/risa — this is no joke/no laughing matter

    la cosa es que... — the thing is that...

    2) cosas femenino plural ( pertenencias) things (pl)
    3) (situación, suceso)

    la cosa se pone negra/fea — things are starting to get unpleasant

    ¿cómo te van las cosas? — how are things?

    ¿cómo está la cosa? — ( cómo está la situación) how are things?; ( cómo estás) (Ven) how are you doing?

    lo que son las cosas! — well, well! o fancy that! (colloq)

    en mi vida he visto/oído cosa igual — I've never seen/heard anything like it

    cosa rara en él, se equivocó — he made a mistake, which is unusual for him

    esto es cosa de magia or de brujería — this is witchcraft!

    una cosa es ser bueno y otra ser el mejor — being good is one thing, but being the best is quite another

    4)
    a) (fam) ( ocurrencia)

    tienes cada cosa!the things you come up (AmE) o (BrE) out with!

    no te preocupes, eso es cosa mía — don't worry, I'll handle it

    6) ( en locs)

    cosa de — (AmS fam) so as to

    cosa que — (AmS fam) so that

    no sea or no vaya a ser cosa que: llévate el paraguas, no sea cosa que llueva take your umbrella just in case; átalo, no sea cosa que se escape tie it up so that it doesn't get away; o cosa así or so; cada cosa a su tiempo one thing at a time; como quien no quiere la cosa casually; como si tal cosa: no puedes irte como si tal cosa you can't go just like that o as if nothing had happened; le dije que era peligroso y siguió como si tal cosa I told him it was dangerous but he just carried on o he carried on regardless; cosa de... (fam): es cosa de unos minutos it'll (only) take a couple of minutes; es cosa de intentarlo you just have to give it a go; está a cosa de dos kilómetros it's about two kilometers; darle cosa a alguien (fam): me da cosa comer caracoles/ver sangre eating snails/the sight of blood makes me feel funny; me da cosa pedirle tanto dinero I feel awkward asking him for so much money; decirle a alguien un par de or cuatro cosas (fam) to tell somebody a thing or two; no ser gran cosa (fam) to be nothing special (colloq); poca cosa: es muy poca cosa ( en apariencia) he's not much to look at; ( en personalidad) he's not up to much (colloq); queda algo pero poca cosa there's some left but not much; un trabajo así es muy poca cosa para ella a job like that isn't good enough for her; poner las cosas en su lugar or sitio to put o set the record straight; ser cosa hecha (CS) to be a foregone conclusion; ser/parecer otra cosa: esto es otra cosa!, ahora sí se oye this is more like it! you can hear it now; con ese peinado parece otra cosa she looks a new woman with that hairstyle; ¿invitas tú? eso es otra cosa! are you paying? oh well, that's different, then!; las cosas claras — I like to know where I stand

    * * *
    = thing, item, business [businesses, -pl.].
    Ex. A collection of medical books for the general public in a public library may deal with the same range of topics, but the indexing can probably be more broad than in a specialist index, and the terms used for the same thing may be different.
    Ex. Since only twenty or so items can be displayed on the screen at a time, the ↑ (Up), ↓ (Down), Page Up and Page Down keys are used to scroll through the listing.
    Ex. I think this whole business about whether punctuation is obtrusive or not is quite honestly not worth discussing.
    ----
    * aclarar las cosas = set + the record straight.
    * acostumbrarse a las cosas = get (back) into + the swings of things, things + grow on + Pronombre.
    * apostarse cualquier cosa = bet + Posesivo + life.
    * arreglar las cosas = put + things right.
    * así son las cosas = that's they way things are.
    * a veces las cosas salen mal = shit happens.
    * cambiar las cosas desde dentro = change + things from the inside.
    * capaz de hacer cualquier cosa = capable of anything.
    * casi cualquier cosa = just about anything.
    * como si tal cosa = be right as rain, unfazed, just like that.
    * complicar las cosas = make + things complex, add + salt to the wound, add + salt to injury, add + insult to injury, rub + salt in the wound.
    * conjunto de cosas afines, el = whole schmier, the.
    * correr un velo sobre las cosas = sweep + things under the rug.
    * cosa esencial = essential.
    * cosa hecha = plain sailing, walkover.
    * cosa indeseable = beast.
    * cosa inútil = dead horse.
    * cosa que se inserta = insert.
    * cosas = stuff, matters, bits and pieces.
    * cosas buenas = goodies [goody, -sing.].
    * cosas + cambiar inesperadamente = things + take a turn for the unexpected.
    * cosas como = the likes of.
    * cosas de la casa = household chores.
    * cosa secundaria = accidentals.
    * cosas + empeorar = things + get worse, things + get rough.
    * cosas esenciales, las = basic essentials, the.
    * cosas este tipo de cosas = this sort of thing.
    * cosas inútiles = deadwood [dead wood].
    * cosas + ir bien = things + go well.
    * cosas + mejorar = things + get better.
    * cosas + ponerse feas = things + get rough.
    * cosas que dan miedo = things that go bump in the night.
    * cosas ricas = goodies [goody, -sing.].
    * cosas + salir bien = things + work out.
    * cosas transitorias, las = transient, the.
    * cosa superficial = accidentals.
    * cosa viva = living thing.
    * cualquier cosa = anything.
    * cualquier cosa que no sea = anything but.
    * cualquier otra cosa = anything else, whatever else.
    * dar cualquier cosa por Algo = give + an eye-tooth for/to.
    * dar las cosas masticadas = spoon-feed [spoon feed/spoonfeed].
    * dar sentido a las cosas = meaning making.
    * dejar las cosas como están = let + the matter + rest, let + sleeping dogs lie.
    * dejar las cosas tranquilas = let + sleeping dogs lie.
    * dejar que Alguien haga las cosas a su manera = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * economizar en cosas importantes y derrochar en nimiedades = penny wise, pound foolish.
    * el estado de las cosas = the lay of the land [the lie of the land, -UK].
    * empeorar las cosas = make + matters + worse, add + salt to the wound, make + things worse, add + salt to injury, add + insult to injury, rub + salt in the wound.
    * encontrar cosas comunes = find + common ground.
    * en el curso normal de las cosas = in the normal run of things, in the normal run of events.
    * enmarañar las cosas = muddy + the waters.
    * en otro orden de cosas = on another topic, as for, as regards, meanwhile, on another matter, on another note, on other matters.
    * enredar las cosas = muddy + the waters.
    * entre otras cosas = amongst other things, for one thing, inter alia, among other things.
    * ese tipo de cosas = that sort of thing.
    * estar al tanto de las cosas = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar equivocado en + Número + cosas = be wrong on + Número + count(s).
    * facilitar las cosas = make + things easier.
    * forma de ver las cosas = way of putting things together, bent of mind.
    * gran cosa = big deal.
    * grupo de personas o cosas de la misma edad o categoría = peer group.
    * hacer cambiar las cosas = turn + the tide on.
    * hacer cosas = get + things done.
    * hacer cualquier cosa = do + anything, give + Posesivo + right arm.
    * haciendo cosas = up and about.
    * jugarse cualquier cosa = bet + Posesivo + life.
    * la cosa es que = the thing is.
    * la cosa principal = the number one thing.
    * la forma correcta de hacer las cosas = the way to go.
    * la forma de ver las cosas = the way + to see things.
    * las cosas + cambiar = pendulum + swing.
    * las cosas + estar + claras = the (hand)writing + be + on the wall, see it + coming.
    * las cosas no pasan así como así = everything happens for a reason (and a purpose).
    * las cosas no pasan (así) porque sí = everything happens for a reason (and a purpose).
    * las cosas no son tan simples como parecen = there's more to it than meets the eye.
    * las cosas siguen igual = business as usual.
    * las cosas sólo pasan una vez = lightning never strikes twice.
    * las cosas son más complicadas de lo que parecen = there's more to it than meets the eye.
    * las cosas tal y como son = the birds and the bees.
    * llamar las cosas por su nombre = call + a spade a spade.
    * lo que se pierda en una cosa se gana en la otra = what you lose on the swings you gain on the roundabouts.
    * manera de ver las cosas = line of thought.
    * mantener las cosas en marcha = keep + the ball rolling, keep + it rolling.
    * mantener las cosas en movimiento = keep + the ball rolling, keep + it rolling.
    * mantener las cosas funcionando = keep + the ball rolling, keep + it rolling.
    * mantenerse al tanto de las cosas = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * más que ninguna otra cosa = beyond all else.
    * mismísima cosa, la = very thing, the.
    * muchas otras cosas = much else.
    * muchas otras cosas más = much else besides.
    * ni una cosa ni la otra = in-between, betwixt and between.
    * no conseguir ni una cosa ni otra = fall (between/through) + the cracks.
    * no pensar en otra cosa que = be wrapped up in.
    * no ser gran cosa = not add up to much, add up to + nothing.
    * no ser ni una cosa ni otra = fall between + two stools.
    * no significar gran cosa = not add up to much.
    * no suponer gran cosa = not add up to much.
    * no valer gran cosa = be no great shakes.
    * no + Verbo + otra cosa que = Verbo + nothing else but.
    * ocultar las cosas = sweep + things under the rug.
    * otra cosa = something else.
    * otra cosa que no sea = anything other than.
    * para complicar aun más las cosas = to add to the confusion.
    * para confundir aun más las cosas = to add to the confusion.
    * para empeorar las cosas = to add insult to injury, to add salt to injury.
    * pasar a cosas más agradables = on a happier note.
    * poca cosa = small fry, the.
    * poner las cosas en marcha = get + the ball rolling, set + the ball rolling, start + the ball rolling, get + things rolling, get + things going, set + the wheels in motion.
    * poner las cosas en movimiento = get + the ball rolling, set + the ball rolling, start + the ball rolling, get + things rolling, get + things going, set + the wheels in motion.
    * poner las cosas en su lugar = set + the record straight.
    * por no decir otra cosa peor = to say the least.
    * por + Número + cosas = on + Número + counts.
    * qué es cada cosa = what is what.
    * qué otra cosa = what else.
    * que se toma las cosas con calma = laid-back.
    * quitarle importancia a las cosas = make + light of things.
    * recoger las cosas = clear away + the things.
    * recoger las cosas de Uno antes de irse = pack + Posesivo + things.
    * restarle importancia a las cosas = make + light of things.
    * sacar las cosas de quicio = blow + things (up) out of (all) proportion.
    * sensación de no ser ni una cosa ni la otra = in-betweenness.
    * ser capaz de hacer cualquier cosa por = go to + any lengths to, go to + great lengths to.
    * sobre todas las cosas = above all things.
    * tener cosas en común = share + common ground.
    * tomarse las cosas a la ligera = make + light of things.
    * tomarse las cosas con calma = keep + a cool head, play it + cool.
    * una buena cosa = a good thing.
    * una cosa no + tener + nada que ver con la otra = one thing + have + nothing to do with the other.
    * una misma cosa = one and the same.
    * u otra cosa = or what not [whatnot].
    * ver las cosas de diferente manera = see + things differently.
    * ver las cosas de diferente modo = see + things differently.
    * ver las cosas desde una perspectiva = see + things from + perspective.
    * ver las cosas de una manera diferente = see + things differently.
    * ver las cosas de un modo diferente = see + things differently.
    * ver las cosas en su conjunto = see + things as a whole.
    * ver las cosas en su totalidad = see + things as a whole.
    * ver las cosas positivas = look on + the bright side.
    * ver las cosas positivas de la vida = look on + the bright side of life.
    * y otras cosas = and things.
    * y todo este tipo de cosas = and all this sort of thing.
    * * *
    1)
    a) ( objeto) thing

    ¿alguna otra cosa? or ¿alguna cosa más? — anything else?

    b) (acto, acción) thing

    no puedo hacer otra cosathere's nothing else I can do o it's the only thing I can do

    entre una(s) cosa(s) y otra(s)... — what with one thing and another...

    c) ( al hablar)

    qué cosas dices! — really, what a thing to say!

    dime una cosa... — tell me something...

    oye, una cosa... — ( por cierto) by the way...

    d) (detalle, punto)
    e) (asunto, tema) thing

    si por cualquier cosa no puedes venir, avísame — if you can't come for any reason, let me know

    esto no es cosa de broma/risa — this is no joke/no laughing matter

    la cosa es que... — the thing is that...

    2) cosas femenino plural ( pertenencias) things (pl)
    3) (situación, suceso)

    la cosa se pone negra/fea — things are starting to get unpleasant

    ¿cómo te van las cosas? — how are things?

    ¿cómo está la cosa? — ( cómo está la situación) how are things?; ( cómo estás) (Ven) how are you doing?

    lo que son las cosas! — well, well! o fancy that! (colloq)

    en mi vida he visto/oído cosa igual — I've never seen/heard anything like it

    cosa rara en él, se equivocó — he made a mistake, which is unusual for him

    esto es cosa de magia or de brujería — this is witchcraft!

    una cosa es ser bueno y otra ser el mejor — being good is one thing, but being the best is quite another

    4)
    a) (fam) ( ocurrencia)

    tienes cada cosa!the things you come up (AmE) o (BrE) out with!

    no te preocupes, eso es cosa mía — don't worry, I'll handle it

    6) ( en locs)

    cosa de — (AmS fam) so as to

    cosa que — (AmS fam) so that

    no sea or no vaya a ser cosa que: llévate el paraguas, no sea cosa que llueva take your umbrella just in case; átalo, no sea cosa que se escape tie it up so that it doesn't get away; o cosa así or so; cada cosa a su tiempo one thing at a time; como quien no quiere la cosa casually; como si tal cosa: no puedes irte como si tal cosa you can't go just like that o as if nothing had happened; le dije que era peligroso y siguió como si tal cosa I told him it was dangerous but he just carried on o he carried on regardless; cosa de... (fam): es cosa de unos minutos it'll (only) take a couple of minutes; es cosa de intentarlo you just have to give it a go; está a cosa de dos kilómetros it's about two kilometers; darle cosa a alguien (fam): me da cosa comer caracoles/ver sangre eating snails/the sight of blood makes me feel funny; me da cosa pedirle tanto dinero I feel awkward asking him for so much money; decirle a alguien un par de or cuatro cosas (fam) to tell somebody a thing or two; no ser gran cosa (fam) to be nothing special (colloq); poca cosa: es muy poca cosa ( en apariencia) he's not much to look at; ( en personalidad) he's not up to much (colloq); queda algo pero poca cosa there's some left but not much; un trabajo así es muy poca cosa para ella a job like that isn't good enough for her; poner las cosas en su lugar or sitio to put o set the record straight; ser cosa hecha (CS) to be a foregone conclusion; ser/parecer otra cosa: esto es otra cosa!, ahora sí se oye this is more like it! you can hear it now; con ese peinado parece otra cosa she looks a new woman with that hairstyle; ¿invitas tú? eso es otra cosa! are you paying? oh well, that's different, then!; las cosas claras — I like to know where I stand

    * * *
    = thing, item, business [businesses, -pl.].

    Ex: A collection of medical books for the general public in a public library may deal with the same range of topics, but the indexing can probably be more broad than in a specialist index, and the terms used for the same thing may be different.

    Ex: Since only twenty or so items can be displayed on the screen at a time, the &\#8593; (Up), &\#8595; (Down), Page Up and Page Down keys are used to scroll through the listing.
    Ex: I think this whole business about whether punctuation is obtrusive or not is quite honestly not worth discussing.
    * aclarar las cosas = set + the record straight.
    * acostumbrarse a las cosas = get (back) into + the swings of things, things + grow on + Pronombre.
    * apostarse cualquier cosa = bet + Posesivo + life.
    * arreglar las cosas = put + things right.
    * así son las cosas = that's they way things are.
    * a veces las cosas salen mal = shit happens.
    * cambiar las cosas desde dentro = change + things from the inside.
    * capaz de hacer cualquier cosa = capable of anything.
    * casi cualquier cosa = just about anything.
    * como si tal cosa = be right as rain, unfazed, just like that.
    * complicar las cosas = make + things complex, add + salt to the wound, add + salt to injury, add + insult to injury, rub + salt in the wound.
    * conjunto de cosas afines, el = whole schmier, the.
    * correr un velo sobre las cosas = sweep + things under the rug.
    * cosa esencial = essential.
    * cosa hecha = plain sailing, walkover.
    * cosa indeseable = beast.
    * cosa inútil = dead horse.
    * cosa que se inserta = insert.
    * cosas = stuff, matters, bits and pieces.
    * cosas buenas = goodies [goody, -sing.].
    * cosas + cambiar inesperadamente = things + take a turn for the unexpected.
    * cosas como = the likes of.
    * cosas de la casa = household chores.
    * cosa secundaria = accidentals.
    * cosas + empeorar = things + get worse, things + get rough.
    * cosas esenciales, las = basic essentials, the.
    * cosas este tipo de cosas = this sort of thing.
    * cosas inútiles = deadwood [dead wood].
    * cosas + ir bien = things + go well.
    * cosas + mejorar = things + get better.
    * cosas + ponerse feas = things + get rough.
    * cosas que dan miedo = things that go bump in the night.
    * cosas ricas = goodies [goody, -sing.].
    * cosas + salir bien = things + work out.
    * cosas transitorias, las = transient, the.
    * cosa superficial = accidentals.
    * cosa viva = living thing.
    * cualquier cosa = anything.
    * cualquier cosa que no sea = anything but.
    * cualquier otra cosa = anything else, whatever else.
    * dar cualquier cosa por Algo = give + an eye-tooth for/to.
    * dar las cosas masticadas = spoon-feed [spoon feed/spoonfeed].
    * dar sentido a las cosas = meaning making.
    * dejar las cosas como están = let + the matter + rest, let + sleeping dogs lie.
    * dejar las cosas tranquilas = let + sleeping dogs lie.
    * dejar que Alguien haga las cosas a su manera = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * economizar en cosas importantes y derrochar en nimiedades = penny wise, pound foolish.
    * el estado de las cosas = the lay of the land [the lie of the land, -UK].
    * empeorar las cosas = make + matters + worse, add + salt to the wound, make + things worse, add + salt to injury, add + insult to injury, rub + salt in the wound.
    * encontrar cosas comunes = find + common ground.
    * en el curso normal de las cosas = in the normal run of things, in the normal run of events.
    * enmarañar las cosas = muddy + the waters.
    * en otro orden de cosas = on another topic, as for, as regards, meanwhile, on another matter, on another note, on other matters.
    * enredar las cosas = muddy + the waters.
    * entre otras cosas = amongst other things, for one thing, inter alia, among other things.
    * ese tipo de cosas = that sort of thing.
    * estar al tanto de las cosas = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar equivocado en + Número + cosas = be wrong on + Número + count(s).
    * facilitar las cosas = make + things easier.
    * forma de ver las cosas = way of putting things together, bent of mind.
    * gran cosa = big deal.
    * grupo de personas o cosas de la misma edad o categoría = peer group.
    * hacer cambiar las cosas = turn + the tide on.
    * hacer cosas = get + things done.
    * hacer cualquier cosa = do + anything, give + Posesivo + right arm.
    * haciendo cosas = up and about.
    * jugarse cualquier cosa = bet + Posesivo + life.
    * la cosa es que = the thing is.
    * la cosa principal = the number one thing.
    * la forma correcta de hacer las cosas = the way to go.
    * la forma de ver las cosas = the way + to see things.
    * las cosas + cambiar = pendulum + swing.
    * las cosas + estar + claras = the (hand)writing + be + on the wall, see it + coming.
    * las cosas no pasan así como así = everything happens for a reason (and a purpose).
    * las cosas no pasan (así) porque sí = everything happens for a reason (and a purpose).
    * las cosas no son tan simples como parecen = there's more to it than meets the eye.
    * las cosas siguen igual = business as usual.
    * las cosas sólo pasan una vez = lightning never strikes twice.
    * las cosas son más complicadas de lo que parecen = there's more to it than meets the eye.
    * las cosas tal y como son = the birds and the bees.
    * llamar las cosas por su nombre = call + a spade a spade.
    * lo que se pierda en una cosa se gana en la otra = what you lose on the swings you gain on the roundabouts.
    * manera de ver las cosas = line of thought.
    * mantener las cosas en marcha = keep + the ball rolling, keep + it rolling.
    * mantener las cosas en movimiento = keep + the ball rolling, keep + it rolling.
    * mantener las cosas funcionando = keep + the ball rolling, keep + it rolling.
    * mantenerse al tanto de las cosas = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * más que ninguna otra cosa = beyond all else.
    * mismísima cosa, la = very thing, the.
    * muchas otras cosas = much else.
    * muchas otras cosas más = much else besides.
    * ni una cosa ni la otra = in-between, betwixt and between.
    * no conseguir ni una cosa ni otra = fall (between/through) + the cracks.
    * no pensar en otra cosa que = be wrapped up in.
    * no ser gran cosa = not add up to much, add up to + nothing.
    * no ser ni una cosa ni otra = fall between + two stools.
    * no significar gran cosa = not add up to much.
    * no suponer gran cosa = not add up to much.
    * no valer gran cosa = be no great shakes.
    * no + Verbo + otra cosa que = Verbo + nothing else but.
    * ocultar las cosas = sweep + things under the rug.
    * otra cosa = something else.
    * otra cosa que no sea = anything other than.
    * para complicar aun más las cosas = to add to the confusion.
    * para confundir aun más las cosas = to add to the confusion.
    * para empeorar las cosas = to add insult to injury, to add salt to injury.
    * pasar a cosas más agradables = on a happier note.
    * poca cosa = small fry, the.
    * poner las cosas en marcha = get + the ball rolling, set + the ball rolling, start + the ball rolling, get + things rolling, get + things going, set + the wheels in motion.
    * poner las cosas en movimiento = get + the ball rolling, set + the ball rolling, start + the ball rolling, get + things rolling, get + things going, set + the wheels in motion.
    * poner las cosas en su lugar = set + the record straight.
    * por no decir otra cosa peor = to say the least.
    * por + Número + cosas = on + Número + counts.
    * qué es cada cosa = what is what.
    * qué otra cosa = what else.
    * que se toma las cosas con calma = laid-back.
    * quitarle importancia a las cosas = make + light of things.
    * recoger las cosas = clear away + the things.
    * recoger las cosas de Uno antes de irse = pack + Posesivo + things.
    * restarle importancia a las cosas = make + light of things.
    * sacar las cosas de quicio = blow + things (up) out of (all) proportion.
    * sensación de no ser ni una cosa ni la otra = in-betweenness.
    * ser capaz de hacer cualquier cosa por = go to + any lengths to, go to + great lengths to.
    * sobre todas las cosas = above all things.
    * tener cosas en común = share + common ground.
    * tomarse las cosas a la ligera = make + light of things.
    * tomarse las cosas con calma = keep + a cool head, play it + cool.
    * una buena cosa = a good thing.
    * una cosa no + tener + nada que ver con la otra = one thing + have + nothing to do with the other.
    * una misma cosa = one and the same.
    * u otra cosa = or what not [whatnot].
    * ver las cosas de diferente manera = see + things differently.
    * ver las cosas de diferente modo = see + things differently.
    * ver las cosas desde una perspectiva = see + things from + perspective.
    * ver las cosas de una manera diferente = see + things differently.
    * ver las cosas de un modo diferente = see + things differently.
    * ver las cosas en su conjunto = see + things as a whole.
    * ver las cosas en su totalidad = see + things as a whole.
    * ver las cosas positivas = look on + the bright side.
    * ver las cosas positivas de la vida = look on + the bright side of life.
    * y otras cosas = and things.
    * y todo este tipo de cosas = and all this sort of thing.

    * * *
    A
    1 objeto
    2 acto, acción
    3 al hablar
    4 detalle, punto
    5 asunto, tema
    Compuestos:
    B
    1 pertenencias
    2 utensilios, equipo
    C situación, suceso
    D
    1 ocurrencia
    2 comportamiento típico
    E incumbencia
    F pene
    G marihuana
    H en locuciones
    A
    1 (objeto) thing
    cualquier cosa anything
    ¿alguna otra cosa? or ¿alguna cosa más? anything else?
    pon cada cosa en su sitio put everything in its place
    te he traído una cosita I've brought you a little something
    ¡pero qué cosa más bonita! ( fam); what a pretty thing!
    queda poca cosa there's hardly anything left
    lo tienen que operar de no sé qué cosa he has to have an operation for something or other, he has to have some sort of operation
    hay muchas cosas que ver there are lots of things to see, there's plenty to see
    2
    (acto, acción): no sé hacer otra cosa it's the only thing I know how to do
    lo siento pero no puedo hacer otra cosa I'm sorry but there's nothing else I can do o it's the only thing I can do
    me gusta hacer las cosas bien I like to do things properly
    no me gusta dejar las cosas a medias I don't like doing things by halves
    entre una(s) cosa(s) y otra(s) se me pasó el tiempo volando with one thing and another the time just flew by
    me parece la cosa más natural del mundo I think that's absolutely normal o right
    3
    (al hablar): ¡qué cosas dices, hombre! really, what a thing to say! o you do say some strange ( o silly etc) things!
    dime una cosa ¿tú que piensas de todo esto? tell me, what do you make of all this?
    oye, una cosa … ¿qué vas a hacer esta noche? by the way … what are you doing tonight?
    tengo que contarte una cosa there's something I have to tell you
    4
    (detalle, punto): aquí habría que aclarar una cosa importante there's an important point here that I ought to clear up
    aquí hay una cosa que no entiendo there's something here I don't understand
    5 (asunto, tema) thing
    tenía cosas más importantes en que pensar I had more important things to think about
    hay un par de cosas que me gustaría discutir contigo there are a couple of things o matters I'd like to discuss with you
    no creo que la cosa funcione I don't think it's o this is going to work
    está muy preocupada, y la cosa no es para menos she's very worried, and so she should be
    ¡pues sí que tiene gracia la cosa! ( iró fam); well, that's great, isn't it! ( iro colloq)
    no va a ser cosa fácil it's not going to be easy
    en mis tiempos casarse era cosa seria in my day getting married was a serious thing o matter
    se enfada por cualquier cosa he gets angry over the slightest thing
    si por cualquier cosa no puedes venir, avísame if you can't come for any reason, let me know
    por una cosa o por otra, siempre llega tarde for one reason or other he always arrives late
    esto no es cosa de broma/risa this is no joke, this is no laughing matter
    la cosa es que no voy a tener tiempo the thing is that o it's just that I'm not going to have time
    la cosa es que si no llega en cinco minutos me voy look o well, if he's not here in five minutes, I'm going
    Compuestos:
    ( Der) res judicata
    res publica
    1 (pertenencias) things (pl)
    se ha llevado todas sus cosas she's taken all her things o belongings
    2 ( fam) (utensilios, equipo) things (pl) ( colloq)
    las cosas de limpiar the cleaning things
    mis cosas de deporte my sports things o gear ( colloq)
    C
    (situación, suceso): así están las cosas that's how things are o stand
    la cosa se pone negra/fea things are getting o the situation is getting unpleasant
    ¿cómo te van las cosas? how are things?
    ¿cómo está la cosa? ( Ven); how are things?
    las cosas no andan muy bien entre ellos things aren't too good between them
    esas cosas no pasaban antes things like that never used to happen before
    son cosas de la vida that's life!
    ¡lo que son las cosas! well, well! o fancy that! ( colloq)
    son cosas que pasan that's the way things go, these things happen
    además, las cosas como son, conmigo siempre se ha portado bien besides, I have to admit he's always treated me well
    en mi vida he visto/oído cosa igual I've never seen/heard anything like it
    cosa rara en él, se equivocó he made a mistake, which is unusual for him
    ¡qué cosa más extraña! how strange o funny!
    no hay tal cosa it's not true at all
    esto parece cosa de magia or de brujería or ( RPl) de Mandinga this is witchcraft!
    una cosa es que te lo preste y otra muy distinta que te lo regale lending it to you is one thing, but giving it to you is another matter altogether
    D
    1 ( fam)
    (ocurrencia): ¡tienes cada cosa! the things you think of!, the ideas you come up with!
    díselo como si fuera cosa tuya tell him as if it were your idea
    esto es cosa de tu padre this is your father's doing o idea
    ¡qué va a ser peligroso! eso son cosas de ella of course it isn't dangerous! that's just one of her funny notions o ideas
    2
    (comportamiento típico): no te preocupes, son cosas de niños don't worry, children are like that o do things like that
    E
    (incumbencia): no te metas, no es cosa tuya stay out of it, it's none of your business
    no te preocupes, eso es cosa mía don't worry, I'll handle it
    eso es cosa de mujeres that's women's work
    déjalo que se vista como quiera, eso es cosa suya let him wear what he wants, it's up to him o that's his business
    F ( euf) (pene) thing ( euph)
    G ( Col arg) (marihuana) grass
    H
    (en locuciones): cosa de ( AmS fam); to, so as to
    me fui a dormir cosa de olvidarme I went to bed (so as) to forget about it
    cosa que ( AmS fam); so that
    lo anotaré aquí, cosa que no se me olvide I'll jot it down here so (that) I don't forget
    no sea or no vaya a ser cosa que: llévate el paraguas, no sea cosa que llueva take your umbrella just in case it rains
    átalo, no sea cosa que se escape tie it up so that it doesn't get away
    mejor vamos ahora, no sea cosa que nos quedemos sin entradas we'd better go now, we don't want to get there and find there are no tickets left
    igual cosa ( Chi): tuvo un hijo varón, igual cosa su hermana she had a baby boy, and so did her sister o just like her sister
    dos horas/diez toneladas o cosa así two hours/ten tons or so
    cada cosa a su tiempo one thing at a time
    como quien no quiere la cosa: menciónaselo como quien no quiere la cosa mention it to him casually o in passing, just slip it into the conversation
    como si tal cosa: no puedes irte como si tal cosa you can't go just like that o as if nothing had happened
    le dije que era peligroso y siguió como si tal cosa I told him it was dangerous but he just carried on o he carried on regardless
    cosa de … ( fam): es cosa de unos minutos it'll (only) take a couple of minutes
    es cosa de esperar, nada más it's just a question o a matter of time, that's all
    hace cosa de cuatro años que murió it's about o it's some four years since he died
    no está muy lejos, cosa de dos kilómetros it's not very far, about two kilometers
    cosa fina ( Esp fam): los trenes en este país son cosa fina the trains in this country are really something o are something else ( colloq)
    nos divertimos cosa fina we had a whale of a time ( colloq)
    darle cosa a algn ( fam): me da cosa comer caracoles/ver sangre eating snails/the sight of blood makes me feel funny
    me da cosa pedirle tanto dinero I feel awkward asking him for so much money
    decirle a algn un par de or cuatro cosas ( fam); to tell sb a thing or two
    decir una cosa por otra to say one thing but mean another
    gran cosa ( fam): la comida no fue gran cosa the food was nothing to write home about o nothing special ( colloq)
    su novio/la película no es or vale gran cosa her boyfriend/the movie is no great shakes ( colloq)
    poca cosa: es un niño delgado y poquita cosa he's a thin child, not much to look at
    ella tan brillante y él tan poca cosa she's so brilliant and he's so mediocre, she's so brilliant but he's not up to much o he's pretty run-of-the-mill ( colloq)
    le dejó algo de dinero, pero poca cosa she left him some money, but not a vast amount o not much
    un trabajo así es muy poca cosa para ella a job like that isn't good enough for her
    poner las cosas en su sitio or lugar to put o set the record straight
    ser cosa hecha (CS); to be a foregone conclusion
    ser/parecer otra cosa: ¡esto es otra cosa!, ahora si que se oye bien this is much better! o this is more like it! you can hear it really well now
    con ese nuevo peinado ya parece otra cosa with her new hairstyle she looks a new woman
    ¡eso es otra cosa! si tú invitas sí que voy ah, that's different! o ( colloq) that's another kettle of fish! if you're paying, I will go
    las cosas claras y el chocolate espeso I like to know where I stand
    * * *

     

    Del verbo coser: ( conjugate coser)

    cosa es:

    1ª persona singular (yo) presente subjuntivo

    3ª persona singular (él/ella/usted) presente subjuntivo

    3ª persona singular (él/ella/usted) imperativo

    Multiple Entries:
    cosa    
    coser
    cosa sustantivo femenino
    1 ( en general) thing;

    ¿alguna otra cosa? anything else?;
    pon cada cosa en su lugar put everything in its place;
    entre una(s) cosa(s) y otra(s) … what with one thing and another …;
    ¡qué cosas dices! really, what a thing to say!;
    dime una cosa … tell me something …;
    tengo que contarte una cosa there's something I have to tell you;
    fue cosa fácil it was easy;
    se enfada por cualquier cosa he gets angry over the slightest thing;
    si por cualquier cosa no puedes venir if you can't come for any reason;
    por una cosa o por otra for one reason or another;
    esto no es cosa de risa/broma this is no laughing matter/no joke
    2
    cosas sustantivo femenino plural ( pertenencias) things (pl);

    mis cosas de deporte my sports things
    3 (situación, suceso):
    así están las cosas that's how things are o stand;

    la cosa se pone fea things are starting to get unpleasant;
    ¿cómo (te) van las cosas? how are things?;
    son cosas de la vida that's life!;
    ¡qué cosa más extraña! how strange o funny!
    4
    a) (fam) ( ocurrencia):

    ¡tienes cada cosa! the things you come up (AmE) o (BrE) out with!;

    esto es cosa de tu padre this is your father's doing o idea


    son cosas de Ana that's one of Ana's little ways
    5 ( asunto):

    no te preocupes, eso es cosa mía don't worry, I'll handle it
    6 ( en locs)
    cosa de (AmS fam) so as to;

    cosa de terminarlo so as to finish it;
    cosa que (AmS fam) so that;
    cosa que no me olvide so that I don't forget;
    no sea cosa que: llévate el paraguas, no sea cosa que llueva take your umbrella just in case;
    átalo, no sea cosa que se escape tie it up so that it doesn't get away;
    ser cosa de … (fam): es cosa de unos minutos it'll (only) take a couple of minutes;
    es cosa de intentarlo you just have to give it a go
    coser ( conjugate coser) verbo transitivo
    a) dobladillo to sew;

    botón to sew on;
    agujero to sew (up);

    b) herida to stitch

    verbo intransitivo
    to sew
    cosa sustantivo femenino
    1 thing: no hay otra cosa que comer, there's nothing else to eat
    2 (asunto) matter, business: es cosa mía, that's my business
    eso es otra cosa, that's different
    no hay cosa más importante que tu felicidad, there is nothing more important than your happiness
    2 cosas, (asuntos) affairs
    cosas de chiquillos, kids' stuff
    cosas de mayores, grown-up stuff
    ¡cosas de la vida!, that's life!
    3 (ocurrencias) ¡qué cosas tienes!, what a weird idea!
    ♦ Locuciones: el apartamento no es gran cosa, the apartment is not up to much
    lo que son las cosas, would you believe it
    no he visto cosa igual, I've never seen anything like it
    decir cuatro cosas, to tell a few home truths
    ser cosa de, to be a matter of: es cosa de tener paciencia, it's a matter of patience
    (como) cosa de, about: hace (como) cosa de una hora, about an hour ago
    coser verbo transitivo
    1 to sew
    2 Med to stitch up
    ♦ Locuciones: familiar es coser y cantar, it's a piece of cake
    ' cosa' also found in these entries:
    Spanish:
    absurda
    - absurdo
    - arder
    - bicoca
    - carroña
    - chisme
    - chollo
    - como
    - conformarse
    - consigo
    - cual
    - cualquier
    - cualquiera
    - cuidada
    - cuidado
    - cuya
    - cuyo
    - debilidad
    - dejar
    - él
    - ella
    - esmerada
    - esmerado
    - exquisitez
    - frivolidad
    - indemne
    - la
    - le
    - limitarse
    - mamarrachada
    - más
    - menuda
    - menudo
    - mía
    - mío
    - muchachada
    - nada
    - niñería
    - novedad
    - pedir
    - pegajosa
    - pegajoso
    - pegote
    - pillar
    - plantar
    - preciosidad
    - preguntar
    - presidir
    - prodigio
    - propia
    English:
    absence
    - annoyance
    - anything
    - arrival
    - article
    - attraction
    - available
    - awkward
    - blissful
    - bore
    - brittle
    - bulk
    - certainty
    - clip
    - clumsy
    - come across
    - commonplace
    - compromise
    - confuse
    - connection
    - convenient
    - dead wood
    - deficiency
    - defunct
    - demise
    - discreet
    - disposable
    - ditch
    - drag
    - dream
    - else
    - escape
    - fall off
    - film
    - get back
    - gullible
    - helpful
    - hulk
    - invention
    - joke
    - laugh
    - lemon
    - liable
    - lodge
    - love
    - lust
    - misplaced
    - more
    - necessity
    - need
    * * *
    nf
    1. [objeto, idea] thing;
    comprar unas cosas en el mercado to buy a few things at the market;
    alguna cosa anything;
    ¿quieres alguna cosa? is there anything you want?;
    ¿quiere usted alguna otra cosa o [m5] alguna cosa más? do you want anything else?;
    cualquier cosa anything;
    venden recuerdos, postales y cosas así they sell souvenirs, postcards and so on o and the like;
    una cosa, ¿podrías venir mañana? by the way, could you come tomorrow?;
    escucha, una cosa, ¿por qué no te quedas esta noche? listen, I've an idea, why don't you stay here tonight?;
    tengo que decirte una cosa I've got something to tell you;
    dime una cosa, ¿qué opinas de ella? tell me (something), what do you think of her?;
    es la cosa más natural del mundo it's the most natural thing in the world, it's completely normal;
    ¡esas cosas no se dicen! you mustn't say things like that!;
    ¡esas cosas no se hacen! it just isn't done!;
    este vino es cosa fina this wine is good stuff;
    ¡habráse visto cosa igual! have you ever seen the like of it!;
    fue una cosa nunca vista it was really out of the ordinary;
    no hay tal cosa on the contrary;
    ¡qué cosa! how strange!;
    ¡qué cosa más o [m5] tan extraña! how strange!;
    no te preocupes, no es gran cosa don't worry, it's not important o it's no big deal;
    este cuadro no vale gran cosa this painting isn't up to much;
    te han dejado poca cosa they haven't left you much, they've hardly left you anything;
    un bocadillo es poca cosa para un chico tan voraz como él a sandwich is very little for a hungry boy like him;
    nos hemos comprado un apartamento, muy poquita cosa we've bought Br a flat o US an apartment, but it's nothing fancy;
    es guapo, pero muy poquita cosa he's good-looking, but he hasn't got much of a body;
    decir cuatro cosas a alguien: cuando lo vea le voy a decir cuatro cosas when I next see him I'm going to give him a piece of my mind;
    llamar a las cosas por su nombre [hablar sin rodeos] to call a spade a spade;
    llamemos a las cosas por su nombre,… let's be honest about it,…
    2. [asunto]
    tengo muchas cosas que hacer I've got a lot (of things) to do;
    entre unas cosas y otras what with one thing and another;
    por unas cosas o por otras, no nos quedó tiempo de escribirte for one reason or another we didn't have time to write to you;
    la cosa es que ahora no quiere firmar el contrato the thing is she doesn't want to sign the contract any more;
    está muy enfadada, y la cosa no es para menos, le han robado el coche she's very angry and with good reason, she's had her car stolen;
    cada cosa a su tiempo one thing at a time;
    no me preguntes por qué no queda comida, es cosa de los niños don't ask me why there's no food left, ask the children;
    esto es cosa de magia, estoy seguro de que ayer lo dejé aquí this is most strange, I could swear I left it here yesterday;
    no es cosa de risa it's no laughing matter;
    eso de cambiar de trabajo es cosa de pensárselo changing jobs is something you need to think about carefully;
    es cosa de tener paciencia it's a question of being patient;
    no era cosa de presentarse sin avisar you couldn't just turn up without warning;
    con el ambiente de seriedad que había, no era cosa de contar un chiste given the seriousness of the atmosphere, it was neither the time nor the place to tell a joke;
    eso es cosa mía that's my affair o business;
    no te metas en la discusión, que no es cosa tuya you keep out of the argument, it's none of your business;
    eso es cosa fácil that's easy;
    convencerle no será cosa fácil it won't be easy o it'll be no easy task to convince him;
    esto es cosa seria this is a serious matter;
    eso es otra cosa that's another matter;
    ¡eso es otra cosa!, esa camisa te sienta mucho mejor that's more like it, that shirt suits you much better!
    3. [situación]
    las cosas no van muy bien últimamente things haven't been going very well recently;
    …y así es como están las cosas …and that's how things are at the moment;
    ¿cómo van las cosas? how are o how's things?;
    estas cosas no pasarían si fuéramos más cuidadosos these things wouldn't happen if we were more careful;
    Fam
    la cosa se pone fea things are getting ugly, there's trouble brewing;
    Fam
    la cosa está que arde things are reaching boiling point
    Fam
    las cosas de palacio van despacio these things usually take some time;
    4. [ocurrencia] funny remark;
    se le ocurren cosas graciosísimas she comes out with some really funny stuff o remarks;
    ¡qué cosas tienes! you do say some funny things!
    5. [comportamiento]
    son cosas de mamá that's just the way Mum is, that's just one of Mum's little idiosyncrasies;
    no les riñas, son cosas de niños don't tell them off, children are like that;
    tenemos que aceptar su muerte, son cosas de la vida we have to accept her death, it's one of those things (that happen)
    6. [en frases negativas] [nada]
    no hay cosa peor que la hipocresía there's nothing worse than hypocrisy;
    no hay cosa que me reviente más que su falta de interés there's nothing (that) annoys me more than her lack of interest, what annoys me most is her lack of interest
    7. Fam [reparo]
    me da cosa decírselo I'm a bit uneasy about telling him;
    el olor a hospital me da cosa the smell of hospitals makes me feel uneasy
    8. Méx [genitales] packet, Br lunchbox
    9. Comp
    o cosa así: [m5] tendrá treinta años o cosa así he must be thirty or thereabouts;
    (como) cosa de [aproximadamente] about;
    tardará (como) cosa de tres semanas it'll take about three weeks;
    a cosa hecha: se presentó al examen a cosa hecha he took o Br sat the exam convinced he would pass;
    hacer algo como quien no quiere la cosa [disimuladamente] to do sth innocently;
    [sin querer] to do sth almost without realizing it;
    como si tal cosa as if nothing had happened;
    ser cosa de oír/ver: las declaraciones del ganador son cosa de oír the winner's remarks are worth hearing;
    esta exposición es cosa de ver this exhibition is really worth seeing;
    Esp Fam
    cosa mala: me apetece ver esa película cosa mala I'm dying to see that movie o Br film, Br I want to see that film something chronic;
    está lloviendo cosa mala it's pouring down, Br it's chucking it down;
    me gusta cosa mala I fancy the pants off her, Br I fancy her something chronic;
    Fam
    a otra cosa, mariposa that's enough about that, let's change the subject;
    es cosa rara que se equivoque it's very rare for her to make a mistake;
    no ha llegado todavía, cosa rara porque siempre es muy puntual he hasn't arrived yet, which is strange, as he's usually very punctual;
    ni cosa que se le parezca nor anything of the kind;
    no sea cosa que: ten cuidado, no sea cosa que te vayas a caer be careful or you'll fall;
    se lo diré yo, no sea cosa que se vaya a enterar por otra persona I'll tell him because I wouldn't want him to find out from somebody else;
    no ser cosa del otro mundo o [m5] del otro jueves to be nothing special;
    Fam
    las cosas claras y el chocolate espeso stop beating around the bush, tell me things as they are;
    las cosas como son, nunca vas a aprobar ese examen let's face it, you're never going to pass that exam;
    ¡lo que son las cosas! it's a funny old world!;
    cosas nfpl
    [pertenencias, utensilios] things;
    tras su muerte, metieron sus cosas en un baúl after his death, they put his things o belongings in a trunk;
    ¿dónde guardas las cosas de pescar? where do you keep your fishing things o tackle?
    * * *
    f thing;
    ¿sabes una cosa? do you know something?;
    alguna cosa something;
    ser cosa fina be really something fam, be something else fam ;
    son cosas que pasan these things happen;
    son cosas de la vida that’s life;
    entre otras cosas among other things;
    como si tal cosa as if nothing had happened;
    decir a alguien cuatro cosas give s.o. a piece of one’s mind;
    eso es otra cosa that’s another matter;
    ¿qué pasa? – poca cosa what’s new? – nothing much;
    cosa de about;
    hace cosa de un año about a year ago;
    le dijo que había ganado la lotería como quien no quiere la cosa he told her that he had won the lottery as though it happened to him every day;
    este pintor no es gran cosa he’s not much of a painter;
    no hay tal cosa there’s no such thing;
    ¡qué cosa! that’s odd o strange!;
    lo que son las cosas well, well!, imagine that!;
    cosa rara oddly enough, strangely enough;
    son cosas de Juan that’s typical of Juan, that’s Juan all over
    * * *
    cosa nf
    1) : thing, object
    2) : matter, affair
    3)
    otra cosa : anything else, something else
    * * *
    cosa n
    1. (en general) thing
    2. (algo) something
    ¿quieres comer alguna cosa? do you want something to eat?
    3. (nada) nothing
    4. (asunto) affair / matter
    ¡no te metas en mis cosas! don't interfere in my affairs!
    no ser gran cosa to be nothing much / not to be important

    Spanish-English dictionary > cosa

  • 18 todo

    adj.
    1 all, the whole of, all of.
    Toda la mañana All morning. Perdió todo su dinero=He lost all his money.
    2 every, each.
    Todo carro que.. All car that....
    3 entire.
    adv.
    all.
    pron.
    everything, absolutely everything, all, all the lot.
    m.
    whole, unity, entirety.
    * * *
    3 (cada) every
    4 (igual) like, exactly like, the image of
    1 (sin excluir nada) all, everything
    2 (cualquiera) anybody
    1 (totalidad) whole
    2 (en charadas) all, whole
    1 completely, totally, all
    \
    así y todo in spite of everything
    a todo esto (por cierto) by the way 2 (mientras) in the meantime
    con todo in spite of everything
    de todas formas / después de todo anyway, after all
    del todo completely, entirely
    eso es todo that's all, that's it
    estar en todo to be really with it, know what's going on
    fue todo uno familiar it all happened at once
    hay de todo there are all sorts
    por todo,-a all over
    ser todo uno familiar to be all the same thing
    todo el mundo everybody
    todo lo contrario quite the opposite, quite the contrary
    todo lo más at the most
    todo quisque / todo Dios familiar every Tom, Dick and Harry
    todos y cada uno each and everyone
    ————————
    1 (totalidad) whole
    2 (en charadas) all, whole
    1 completely, totally, all
    * * *
    1. noun m. 2. (f. - toda)
    pron.
    all, everything
    - todas 3. adv.
    wholly, entirely
    4. (f. - toda)
    adj.
    1) every, each
    2) all, whole, entire
    * * *
    1. ADJ
    1) [en singular] (=en su totalidad) all

    todo lo que usted necesiteeverything o whatever you need

    con todo lo listo que es, no es capaz de resolver esto — clever as he is o for all his intelligence, he can't solve this problem

    todo lo demásall the rest

    a o con toda prisa — in all haste, with all speed

    a toda velocidadat full speed

    a todo esto, la orquesta siguió tocando — meanwhile, the band kept on playing

    a todo esto, ¿os apetece ir al cine? — by the way, would you like to go to the cinema?

    a todo esto, no nos olvidemos de llamarla — while we're on the subject, we mustn't forget to phone her

    cuanto, mundo
    2) [en plural]
    a) [en un conjunto] all
    b) (=cada) every
    forma 2)
    3) [con valor enfático]

    es todo un hombre — he's every inch a man, he's a real man

    más 1., 2), d)
    4) (=del todo)
    2. PRON
    1) [en singular]

    lo han vendido todo — they've sold the lot, they've sold it all

    todo el que quiera... — everyone o anyone who wants to...

    todo a cien pound store, dollar store (EEUU), shop selling everyday items at low prices

    2) [en plural] (=cosas) all (of them); (=personas) everybody, everyone

    todos estaban de acuerdoeverybody o everyone agreed

    todos los que quieran venir — all those who want to come, anyone who wants to come

    3) [locuciones con preposición]

    ir a todo — to be prepared to do or die

    ante todo — first of all, in the first place

    con todo, con todo y — in spite of

    el coche, con todo y ser nuevo... — the car, in spite of being new..., despite the fact that the car was new...

    con todo (y con eso) — still, nevertheless

    con todo y con eso llegamos una hora tarde — we still arrived an hour late, nevertheless we arrived an hour late

    de todo, lo llamaron de todo — they called him every name under the sun

    nos pasó de todo — everything possible happened to us, you name it, it happened to us

    del todo — wholly, entirely

    después de todo — after all

    de todas todas —

    ¡te digo que sí de todas todas! — I tell you it jolly well is!

    botica 1), pesar 4., 3), sobre II, 9)
    3.
    SM

    como o en un todo — as a whole

    jugar 3. TODO ► Para traducir el adjetivo todo con el sentido de en su totalidad se usa all, seguido del sustantivo en singular y sin determinante: Se pasó toda la tarde viendo la tele He spent all afternoon watching TV ► Con el mismo sentido anterior, también se puede traducir por whole o entire, este último es más enfático. En este caso, el indefinido tiene que ir acompañado de un sustantivo contable en singular y precedido por un determinante: Se pasó toda la tarde viendo la tele He spent the whole o the entire afternoon watching TV ► Todos se traduce por every cuando se hace hincapié en todos y cada uno de los individuos de un grupo de personas o cosas y también cuando se habla de acciones repetidas: Todos los niños deben llevar el uniforme del colegio Every child must wear school uniform Salimos a cenar todos los viernes We go out for dinner every Friday El sustantivo que sigue a every va en singular y nunca lleva determinante. El verbo va también en singular. ► Cuando todos se emplea para generalizar, se traduce por all. En este caso el sustantivo que sigue a all no lleva determinante: Todos los alemanes saben hablar inglés All Germans can speak English ► Todos también se traduce por all para referirse al conjunto de individuos de un grupo pero, a diferencia de every, sin dar importancia a los elementos. En este caso el sustantivo lleva determinante y va en plural, como el verbo: Todos los libros de la biblioteca eran antiguos All the books in the library were old
    * * *
    I
    - da adjetivo
    1) ( la totalidad de) all

    nos comimos todo el pan/todos los bombones — we ate all the bread/chocolates

    toda la mañana — all morning, the whole morning

    2) (cualquier, cada)

    todo artículo importado — all imported items, any imported item

    todos los días/los años — every day/year

    a todo esto — ( mientras tanto) meanwhile, in the meantime; ( a propósito) incidentally, by the way

    II

    el/un todo — the/a whole

    jugarse el todo por el todoto risk o gamble everything on one throw

    III
    - da pronombre
    1)
    a) ( sin excluir nada) everything

    ¿eso es todo? — is that all?

    b)

    todos/todas — ( referido a - cosas) all; (- a personas) all, everybody

    vinieron todos — they all came, everybody came

    ¿están todos? — is everyone o everybody here?

    ¿estamos todos? — are we all here?

    con todo (y eso) — (fam) ( aun así) all the same, even so

    con todo, sigo pensando que... — all the same o even so I still think that...

    de todo: come de todo she'll eat anything; venden de todo they sell everything o all sorts of things; hace de todo un poco he does a bit of everything; del todo totally; no es del todo cierto it's not entirely o totally true; y todo: enfermo y todo, vino a trabajar sick as he was, he still came to work; tuvo que venir la policía y todo (fam) the police had to come and everything (colloq); de todas, todas (fam): ¿es verdad? - de todas, todas is it true? - you bet it is! (colloq); ganó de todas, todas he won by a mile (colloq); me las pagará todas juntas one of these days I'll get even with him for all of this; no tenerlas todas consigo — to be a little worried o uneasy

    3) (como adv)
    a) ( completamente) all

    está toda entusiasmada con el viajeshe's all o terribly excited about the trip

    * * *
    = all, complete, every, everything, whole affair, the, wholeness, the full monty, the whole lot, at large, the works!, the whole thing, the entire length of.
    Ex. All returned documents must be checked for the presence of a hold on the title.
    Ex. The main entry is the complete catalogue record of the document.
    Ex. The directory is a finding list which lists for every field its tag, the number of characters in the field, and the starting character position of the field within the record.
    Ex. The CLEAR key erases everything on the screen.
    Ex. The whole affair, assembled and compressed, could be lugged off in a moving van.
    Ex. The part chosen should have a unity of its own, a wholeness that offers a complete experience without at the same time giving away everything.
    Ex. The article ' The digital full monty?' forecasts that the world of information is likely to be dominated by global giants on the one hand and selective niche providers on the other.
    Ex. Alternatively the printer might not have ordered enough paper for the whole book, either because he miscalculated or because he could not afford to buy the whole lot at once = Por otro lado, el impresor podría no haber encargado suficiente papel para imprimir el libro entero, bien porque lo calculó mal o porque no podía permitirse el lujo de comprarlo todo de una vez.
    Ex. The committee will be expected to produce an annual report to the members at large.
    Ex. Whole cities laid to waste, heroes falling in battle, death of gods, the works!.
    Ex. The truth is that I'm pretty upset about the whole thing and don't have very warm feelings towards the makers of these products.
    Ex. It tells the story of one man's absurd quest to become the first person to walk the entire length of the Amazon River.
    ----
    * ¡a por todas! = go for it!.
    * abandonar toda esperanza = give up + hope.
    * abarcarlo todo = be all inclusive.
    * absolutamente todo = anything and everything, the whole works, the whole shebang, everything and the kitchen sink, the whole enchilada, the whole (kit and) caboodle, the whole nine yards, the whole shooting match, the whole banana, lock, stock and barrel.
    * absolver a Alguien de todos los cargos = acquit + Nombre + on all counts.
    * acaparar toda la atención = steal + the limelight.
    * accesible por todos = widely accessible.
    * acceso para todos = access for all.
    * aceptado por todos = widely accepted.
    * a decir de todos = by all accounts.
    * afectar a todo el país = sweep + the country.
    * ahorros de toda la vida = life-time savings, life savings.
    * ahorros de toda una vida = life savings.
    * al alcance de todos = within everybody's reach, within everyone's reach, accessible to everyone, accessible to everybody.
    * al igual que con todo en la vida = as with everything in life.
    * a lo largo de todo = the entire length of.
    * antes de todo = before anything else, first off.
    * ante todo = first and foremost, before anything else, more than anything else, first of all, above all, above all things.
    * a pesar de todo = all the same, in spite of everything, despite everything, despite it all, in spite of it all, all this said.
    * a pesar de todo + Posesivo + Nombre = for all + Posesivo + Nombre.
    * aprendizaje durante toda la vida = lifelong education.
    * a toda costa = absolutely, come what may, at all costs, at any cost, at any price.
    * a toda máquina = in the fast lane, fast lane, full steam ahead, at full tilt, full-tilt, full-throttle, at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed.
    * a toda marcha = at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed, at full stretch.
    * a toda mecha = at a rate of knots, full steam ahead, at full blast, at full throttle, at top speed, at full speed, at full stretch.
    * a toda pasta = at a rate of knots.
    * a toda pastilla = in the fast lane, on the fast track, fast lane, full steam ahead, full-tilt, at full tilt, full-throttle, at full throttle, at a rate of knots, at top speed, at full blast, at full speed.
    * a toda prueba = unswerving.
    * a todas horas = at all hours, around the clock.
    * a todas luces = patently.
    * a todas partes = far and wide.
    * a toda velocidad = full-tilt, at full tilt, full-throttle, at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed.
    * a todo alrededor = all round.
    * a todo color = full-colour, in full colour.
    * a todo gas = full steam ahead, full-tilt, at full tilt, full-throttle, at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed, at full stretch.
    * a todo lo largo de = the length of.
    * a todo meter = full steam ahead, at full stretch, at full speed, at full blast, at top speed.
    * a todo ritmo = in full swing, in full force, in full gear.
    * a todos lados = far and wide.
    * a todos los efectos = to all intents and purposes, to all intents, for all practical purposes, for all intents and purposes.
    * a todos los niveles = at all levels.
    * a todos nosotros = us all.
    * a todos por igual = one size fits all.
    * a todo vapor = full steam ahead, full-tilt, at full tilt, full-throttle, at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed, at full stretch.
    * a todo volumen = at full blast.
    * autoaprendizaje durante toda la vida = lifelong learning.
    * avanzar a toda máquina = go + full steam ahead.
    * avanzar a toda mecha = go + full steam ahead.
    * avanzar a toda pastilla = go + full steam ahead.
    * avanzar a todo gas = go + full steam ahead.
    * avanzar a todo meter = go + full steam ahead.
    * avanzar a todo vapor = go + full steam ahead.
    * bastante para todos = enough to go round.
    * bien de todos, el = common good, the.
    * buscar por todas partes = scour + Nombre + for.
    * buscar por todo el mundo = search + the world (over).
    * capaz de todo = capable of anything.
    * casi de todo = just about everything.
    * casi todo = everything but the kitchen sink, just about everything.
    * casi todos = almost any.
    * castigar con todo el peso de la ley = punish + to the full extent of the law.
    * celebrar por todo lo alto = make + a song and dance about.
    * comérselo todo = eat + Posesivo + way through.
    * como con todo en la vida = as with everything in life.
    * como un todo = as a whole.
    * comportarse como toda una señora = take + the high road, take + the high ground.
    * comportarse como todo un caballero = take + the high road, take + the high ground.
    * conjuntarlo todo = tie + the pieces together.
    * conocido de todos = well-known.
    * conocido por todos = widely recognised, well-known.
    * conseguir ser el blanco de todas las miradas = capture + spotlight, grab + the spotlight.
    * contar todo sobre = give + Nombre + the lowdown on.
    * con toda claridad = as clear as a bell.
    * con toda confianza = feel + free to.
    * con toda desfachatez = shamelessly.
    * con toda franqueza = to put it frankly, in all sincerity, in all honesty.
    * con toda honestidad = in all honesty.
    * con toda insolencia = shamelessly.
    * con toda la razón = quite rightly.
    * con toda la vestimenta = in full gear.
    * con toda nitidez = as clear as a bell.
    * con toda probabilidad = in all probability, probability.
    * con toda seguridad = safely.
    * con toda sinceridad = quite honestly, to put it frankly, in all sincerity, in all honesty.
    * con todas las de la ley = full-bodied, full-fledged, full-scale.
    * con todas las prestaciones = full-featured.
    * con todas sus prestaciones = fully featured.
    * con toda su fuerza = in full force.
    * con toda tranquilidad = casually.
    * con todo descaro = shamelessly.
    * con todo el peso de la ley = to the full extent of the law.
    * con todo incluido = with the works!.
    * con todo mi debido respeto hacia = with (all) due respect to.
    * con todo mi respeto hacia = with (all) due respect to.
    * con todos los extras = with the works!.
    * con todos los lujos = with all mods and cons.
    * con todos mis respetos hacia (la opinión de) = pace.
    * con todos sus defectos = warts and all.
    * con todo tipo de comodidades = with all mods and cons.
    * con todo tipo de lujos = with all mods and cons.
    * contra toda persona = all comers.
    * contra (todo) pronóstico = against (all/the) odds.
    * contra todo (tipo) de riesgo = against all risks.
    * controlarlo todo = have + a finger in every pie.
    * coordinarlo todo = tie + the pieces together.
    * correr a toda velocidad = sprint.
    * cubrir toda la gama = run + the gamut.
    * cubrir todo el espectro = run + the gamut.
    * dar al traste con todo = upset + the applecart.
    * dar el todo por el todo = give + Posesivo + all.
    * dar todo de Uno mismo = give of + Posesivo + best.
    * dar todo el oro del mundo = give + Posesivo + right arm.
    * decir con toda confianza = say in + full confidence.
    * decir la verdad, toda la verdad y nada más que la verdad = to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth.
    * dedicar toda una vida = spend + lifetime.
    * dedicar todo el esfuerzo del mundo a = put + Posesivo + heart into.
    * del todo = all the way.
    * demostrarlo todo = be proof enough.
    * dentro de todo = all in all.
    * desde todos los puntos de vista = in every sense.
    * desear a Algo o Alguien toda la suerte del mundo = wish + Nombre + every success.
    * despedirse de Alguien deseándole que todo vaya bien = wish + well.
    * después de todo = after all.
    * de toda la empresa = systemwide.
    * de toda la institución = institution-wide, systemwide.
    * de toda la provincia = province-wide.
    * de toda la universidad = university-wide.
    * de toda la vida = lifelong [life-long].
    * de todas formas = anyway(s), at any rate, anyhow.
    * de todas las formas posibles = in any and all ways.
    * de todas las partes del mundo = from all over the world, from all over the globe, from every part of the world.
    * de todas maneras = at any rate.
    * de todas partes = from far and wide.
    * de todo = throughout.
    * de todo corazón = heart-to-heart, with all + Posesivo + heart.
    * de todo el continente = continent-wide.
    * de todo el distrito = district-wide [districtwide].
    * de todo el mundo = world over, the, from (all) around the world, throughout the world, around the world, across the globe, around the globe, from (all) around the globe, all over the globe, from across the world, across the world, around the planet, the world over.
    * de todo el país = across the land, all around the country, all over the country, from all over the country.
    * de todo el planeta = across the planet.
    * de todo el sistema = systemwide.
    * de todo + Nombre = all through + Nombre.
    * de todos conocido = well-known.
    * de todos lados = from far and wide.
    * de todos los colores = of all stripes, a rainbow of.
    * de todos los tiempos = all-time, of all time(s).
    * de todos los tipos = of all stripes.
    * de todos modos = at any rate.
    * de todo tipo = of all sorts, of every sort, of all stripes, of all shapes and sizes.
    * de todo un poco = about this and that and everything else, about this and that.
    * de una vez por todas = once and for all, once for all.
    * Día de Todos los Santos = All Saints' Day.
    * dirigirse a toda prisa hacia = make + haste towards.
    * disfrutar de todas las ventajas = have + the best of both worlds.
    * durante casi todo el año = for the best part of the year.
    * durante toda la noche = all-night, all night long.
    * durante toda la vida = lifelong [life-long].
    * durante toda una vida = over a lifetime.
    * durante todo = all the way through, throughout.
    * durante todo el día = all day long.
    * durante todo el trimestre = semester-long.
    * durante todo el verano = all summer long.
    * durante todo + Tiempo = all through + Tiempo.
    * durar toda una vida = go on + for a lifetime, last + (for) a lifetime.
    * echarlo todo a perder = upset + the applecart.
    * echarlo todo a rodar = upset + the applecart.
    * echarlo todo por tierra = upset + the applecart.
    * echar toda la carne en el asador = put + all (of) + Posesivo + eggs in one basket, shoot (for) + the moon, go for + broke.
    * el dinero es el origen de todos los males = money is the root of all evil.
    * el dinero es la fuente de todos los males = money is the root of all evil.
    * el fin de todos los fines = the end of all ends.
    * el mejor de todos = the cream of the crop, crème de la crème.
    * el mejor momento de todos = the time of all times.
    * el peor de todos = the worst of the lot.
    * el sueño de toda persona = the stuff dreams are made of.
    * el sueño de todos = the stuff dreams are made of.
    * el todo es más grande que la suma de sus partes = the whole is greater than the sum of its parts.
    * en casi todos los + Nombre = in just about every + Nombre.
    * encontrarle defectos a todo = nitpick.
    * encontrarle faltas a todo = nitpick.
    * en igualdad de condiciones para todos los sexos = gender-equitable.
    * en toda la empresa = company-wide, systemwide.
    * en toda la institución = systemwide.
    * en toda la nación = nationwide [nation-wide].
    * en toda ocasión = at every turn.
    * en todas partes = all around, far and wide.
    * en todo = throughout.
    * en todo caso = if anything.
    * en todo el edificio = site-wide.
    * en todo el estado = statewide [state-wide].
    * en todo el mundo = worldwide [world-wide], world over, the, throughout the world, around the world, all around the world, across the globe, around the globe, across the world, around the planet, the world over, in the whole world.
    * en todo el país = all around the country, all over the country, from all over the country, across the country.
    * en todo el planeta = across the planet, planet-wide.
    * en todo el proceso = throughout.
    * en todo el sistema = systemwide.
    * en todo momento = at all times, at every instant, every step of the way, throughout, at every turn, day in and day out, at all hours, time after time.
    * en todos estos sentidos = in all these regards.
    * en todos lados = far and wide.
    * en todos los aspectos = all-round.
    * en todos los sentidos = in all respects, in every sense.
    * en todos menos en = in all but.
    * en todos y cada uno de = in all.
    * escolarización para todos = universal schooling.
    * eso es casi todo = that's about it.
    * estar dispuesto a todo = be ready, willing and able.
    * estar en todo = have + a finger in every pie.
    * estar metido en todo = have + a finger in every pie.
    * estar pendiente de todo = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar todos en el mismo barco = be all in the same boat.
    * exento de toda sospecha = above suspicion.
    * extenderse por todas partes = reach + far and wide, extend + far and wide, stretch + far and wide.
    * extenderse por todos lados = extend + far and wide, reach + far and wide, stretch + far and wide.
    * facilitarle la vida a todos = simplify + life for everyone.
    * famoso en todo el mundo = world-famous [world famous], world-renowned, world-renown.
    * fuente de todos los males, la = root of all evil, the.
    * fuera de toda duda = incontrovertible, without a shadow of a doubt, beyond a shadow of a doubt.
    * fuera de toda sospecha = above suspicion.
    * ganar cuando todo parece estar perdido = victory from the jaws of defeat.
    * gente de todo tipo = people from all walks of life.
    * hacerle la vida más simple a todos = simplify + life for everyone.
    * hacerlo todo excepto = stop at + nothing short of.
    * hacerlo todo menos = stop at + nothing short of.
    * hacer (todo) el trabajo pesado = do (all) + the donkey work.
    * hacer todo lo posible = do + Posesivo + best, pull out + all the stops, do + the best + Nombre + may, do + the best + Nombre + can, try + hard, try + Posesivo + best, try + Posesivo + heart out, work + hard.
    * hacer todo lo posible (dado) = do + the best possible (with).
    * hacer todo lo posible para = every effort + be + made to.
    * hacer todo lo posible por = go to + any lengths to, go to + great lengths to, endeavour [endeavor, -USA], take + (great) pains to.
    * hacer todo lo que está en nuestras manos = pull out + all the stops.
    * hacer todo lo que Uno pueda = do + Posesivo + best, do + the best + Nombre + may, do + the best + Nombre + can.
    * hacer todo lo que Uno pueda (dado) = do + the best possible (with).
    * hacer un todo de = lump + Nombre + into.
    * hasta ahora, todo bien = so far, so good.
    * igualdad de condiciones para todos = levelling of the playing field.
    * igual para todos = one size fits all.
    * incluir a todo el mundo = inclusivity.
    * incluirlo todo = be all inclusive.
    * insuficiente para todos = insufficient to go round.
    * integrar formando un todo = articulate.
    * ir a por todas = go for + broke, shoot (for) + the moon.
    * ir a toda velocidad = hurtle.
    * ir todo bien = be fine.
    * ir todo de maravilla = come up + roses.
    * jalárselo todo = scoff + the lot, eat + Posesivo + way through.
    * jugarse el todo por el todo = take + the plunge, risk + life and limb.
    * jugárselo todo = go for + broke, shoot (for) + the moon.
    * jugárselo todo a una sola carta = put + all (of) + Posesivo + eggs in one basket.
    * justamente todo lo contrario = quite the opposite, quite the contrary, quite the reverse.
    * justamente todo lo contrario de = quite the opposite of.
    * libre de toda sospecha = above suspicion.
    * llegar a todas partes = reach + far and wide, extend + far and wide, stretch + far and wide.
    * llegar a todos lados = extend + far and wide, reach + far and wide, stretch + far and wide.
    * llevar al hospital con toda urgencia = rush + Nombre + to hospital.
    * llevar todas las de perder = odds + be stacked against, not have a leg to stand on.
    * lo mejor de todo = best of all.
    * lo primero de todo = first of all, first off.
    * mantener todo controlado = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * más allá de toda duda = beyond doubt, without a shadow of a doubt, beyond a shadow of a doubt.
    * más allá de toda razón = beyond reason.
    * más bien todo lo contrario = quite the contrary, quite the reverse.
    * más que todo lo demás = beyond all else.
    * más que todos nosotros juntos = more than all of us put together.
    * meter las manos en todo = have + a finger in every pie.
    * meterse en todos los fregados = have + a finger in every pie.
    * motocicleta todo terreno = dirt bike.
    * no aburrir a Alguien con todos los detalles = spare + Nombe + all the details.
    * no creerse Algo del todo = take + Nombre + with a pinch of salt.
    * no del todo maduro, verde = underripe.
    * no ser oro todo lo que reluce = not + it's cracked up to be.
    * no somos todos iguales = one size doesn't fit all.
    * No todo lo que reluce es oro = All that glitters is not gold, Not all that is gold glitters.
    * ocurrir todo a la vez = happen + all at once.
    * origen de todos males, el = root of all evil, the.
    * para sorpresa de todos = to everyone's surprise.
    * para toda la empresa = company-wide, enterprise-wide.
    * para toda la industria = industry-wide.
    * para toda la universidad = university-wide.
    * para toda la vida = lifelong [life-long], for life.
    * para todo el mercado = industry-wide.
    * para todos los efectos prácticos = for all practical purposes.
    * para todos por igual = across the board [across-the-board].
    * para todo tipo de tiempo = all-weather.
    * para todo uso = all-purpose.
    * pasar a toda velocidad = whiz.
    * póliza de seguro a todo riesgo = all risks cover.
    * poner toda la carne en el asador = shoot (for) + the moon, put + all (of) + Posesivo + eggs in one basket.
    * poner toda la carne en el asador = go for + broke.
    * poner todo de + Posesivo + parte = do + Posesivo + best, give + Posesivo + best, give + Posesivo + utmost.
    * poner todo patas arriba = turn + everything upside down.
    * poner todos los huevos en una canasta = put + all (of) + Posesivo + eggs in one basket.
    * por ahora todo va bien = so far, so good.
    * por encima de toda crítica = beyond reproach, above reproach.
    * por encima de toda duda = beyond reproach, above reproach.
    * por encima de toda razón = beyond reason.
    * por encima de toda sospecha = above suspicion.
    * por encima de todo = at all costs, at any cost, at any price.
    * por lo que dicen todos = by all accounts.
    * por toda la ciudad = citywide [city-wide].
    * por toda la Internet = Internet-wide.
    * por toda la nación = nationwide [nation-wide].
    * por toda la provincia = province-wide.
    * por toda la vida = lifetime [life-time].
    * por todas las instituciones oficiales = government-wide.
    * por todas partes = all over the place, everywhere, widely, all around, far and wide.
    * por toda una vida = lifetime [life-time].
    * por todo = all over, throughout, all the way through.
    * por todo el campus universitario = campus-wide [campuswide].
    * por todo el continente = continent-wide.
    * por todo el distrito = district-wide [districtwide].
    * por todo el gobierno = government-wide.
    * por todo el mundo = worldwide [world-wide], around the world, across the globe, around the globe, across the world, around the planet, the world over.
    * por todo el planeta = across the planet, planet-wide.
    * por todo el servicio = service-wide.
    * por todo lo alto = grandly, on a grand scale.
    * por todo + Nombre de Lugar = across + Nombre de Lugar.
    * por todos conocido = well-known.
    * por todos lados = far and wide.
    * por todos los medios = by all means.
    * por todos sitios = everywhere.
    * que afecta a toda la empresa = enterprise-wide.
    * que afecta a toda la sociedad = culture-wide.
    * que afecta a todas las culturas = culture-wide.
    * que bate todos los récords = record breaking.
    * que cubre todo el cuerpo = head to toe.
    * que dura todo el año = year-round.
    * que lo abarca todo = all-embracing.
    * que lo incluye todo = all-embracing.
    * reconocido por todos = widely recognised.
    * relación parte = whole/part relationship.
    * replantearse todo desde cero = get back to + basics.
    * reservados todos los derechos = all rights reserved.
    * resistir con todas las fuerzas = resist + with every cell in + Posesivo + body.
    * respetado por todos = widely-respected.
    * revolucionarlo todo = turn + everything upside down.
    * revolverlo todo = turn + everything upside down.
    * sacarle defectos a todo = nitpick.
    * sacarle faltas a todo = nitpick.
    * salir a toda prisa = make + a hasty exit.
    * seguro a todo riesgo = comprehensive insurance, all-risk insurance.
    * ser conocido por todos = be out in the open.
    * ser el centro de todas las miradas = cut + a dash.
    * ser justo con todos = give the devil his due.
    * serlo todo para todos = be all things to all men, be all things to all people.
    * ser todo corazón = have + a heart of gold.
    * ser todo oídos = be all ears.
    * ser todo un éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * ser todo ventajas = the best of both worlds.
    * ser todo vida = be all life.
    * si todo sigue igual = all (other) things being equal.
    * si todo va de acuerdo a lo planeado = all (other) things being equal.
    * sobre todas las cosas = above all things.
    * sobre todo = above all, above everything else, in particular, above all things.
    * tan amado de todos = so beloved of all.
    * tan amado por todos = so beloved of all.
    * tan querido por todos = so beloved of all.
    * tan queridos de todos = so beloved of all.
    * tenerlo todo = have + the best of both worlds.
    * tenerlo todo hecho = have + an easy ride.
    * tener todas las de perder = fight + a losing battle.
    * tener todas las posibilidades de = have + every possibility of.
    * tener todo + Nombre + a + Posesivo + disposición = have + the run of the + Nombre.
    * tener todo + Nombre + para + Pronombre = have + the run of the + Nombre.
    * tener todo un éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * tienda de todo a cien = dollar store.
    * tienda que vende de todo = general store.
    * titular a toda plana = headline banner.
    * toda alma viviente = every living soul.
    * toda clase de = all sorts of.
    * toda la comunidad = the community at large.
    * toda la fuerza = full force.
    * toda la fuerza de = the full force of.
    * toda la fuerza del impacto = full force.
    * toda la noche = all night long.
    * toda la sociedad = society at large.
    * toda la trupe = in full force.
    * toda la verdad sobre = the skinny on.
    * toda la vida = from the cradle to the grave, whole lifelong, whole life.
    * todas las florituras = all the bells and whistles.
    * todas las iniciales del nombre propio = full initials.
    * todas las partes implicadas = all concerned.
    * todas las personas implicadas = all concerned.
    * todas las razones del mundo = every reason.
    * todas las semanas = weekly.
    * toda una serie de = a whole series of.
    * toda una vida = a lifetime.
    * toda una vida de experiencia = a lifetime of experience.
    * toda una vida de trabajo = a lifetime of work.
    * todo a la vez = all at once.
    * todo al mismo tiempo = all at once.
    * todo bicho viviente = every living soul, everyone and their mother, every Tom, Dick and Harry.
    * todo confuso = in a state of disarray.
    * todo continúa como antes = life goes on as before.
    * todo cuesta algo = nothing comes without a cost.
    * todo de una vez = in one lump.
    * todo de (un) golpe = all at once.
    * todo dios = every Tom, Dick and Harry, everyone and their mother.
    * todo el año = year-round.
    * todo el cotarro = the whole works, the whole shebang, everything and the kitchen sink, the whole enchilada, the whole (kit and) caboodle, the whole nine yards, the whole shooting match, the whole banana, lock, stock and barrel.
    * todo el día = all day, all day long, around the clock.
    * todo el fin de semana = all weekend long.
    * todo el mundo = all and sundry, every Tom, Dick and Harry, everybody, each and everyone.
    * todo el mundo debe tener acceso a la información = access for all.
    * todo el peso de la ley = full force of the law, the, full force of the law, the.
    * todo el rato = all the while.
    * todo el santo día = all day long.
    * todo el tiempo = all of the time, left, right and centre, the whole time, all the while.
    * todo el tinglado = the whole works, the whole shebang, everything and the kitchen sink, the whole enchilada, the whole (kit and) caboodle, the whole nine yards, the whole shooting match, the whole banana, lock, stock and barrel.
    * todo en su conjunto = whole affair, the.
    * todo en uno = all in one.
    * todo es posible = all bets are off, the sky is the limit.
    * todo está a la vista = what you see is what you get.
    * todo esto = the whole thing.
    * todo excepto = everything except (for).
    * todo florido = in full blossom.
    * todo hijo de vecino = every Tom, Dick and Harry.
    * todo incluido = all-inclusive.
    * todo ir bien = all + be + well with the world.
    * todo liado = in a state of disarray.
    * todo lo contrario = quite the opposite, quite the contrary, quite the reverse, in marked contrast.
    * todo lo demás = all else.
    * todo lo que toca se convierte en oro = Midas touch, the.
    * todo lo relativo al personaje novelesco Holmes = Holmesiana.
    * todo lujo de detalles = chapter and verse.
    * todo marcha bien = everything is hunky-dory.
    * todo menos = everything except (for).
    * todo mindundi = every Tom, Dick and Harry.
    * todo + Nombre = the whole + Nombre.
    * todo queda en casa = all in the family.
    * todo quisque = every Tom, Dick and Harry, everyone and their mother.
    * todo quisqui = every Tom, Dick and Harry, everyone and their mother.
    * todo recto = straight ahead, straight on.
    * todos = everybody, everyone, them all, all comers, great and small, all concerned, anyone and everyone.
    * todos a cubierta = all hands on deck!.
    * todos a la faena = all hands on deck, all hands to the pump(s).
    * todos al rescate = all hands on deck, all hands to the pump(s).
    * todo seguido = continuously, straight ahead, straight on.
    * todos ellos = them all.
    * todo ser humano = every living soul.
    * todos + estar de acuerdo = agree on + all hands.
    * todos excepto = everyone except, everybody except.
    * todos excepto + Número = all but + Número.
    * todos lo demás = everyone else.
    * todos los accesorios extras = all the bells and whistles.
    * todos los adornos extras = all the bells and whistles.
    * todos los años = on a yearly basis, year in and year out, year-on-year.
    * todos los demás = everybody else.
    * todos los derechos reservados = all rights reserved.
    * todos los días = daily, on a daily basis, every day, day in and day out.
    * todos los miembros de la agencia = agency-wide.
    * todos los otros = all of the other.
    * todos manos a la obra = all hands to the pump(s), all hands on deck.
    * todos menos = everyone except, everybody except.
    * todos menos + Número = all but + Número.
    * todos nosotros = all of us.
    * todos por igual = share and share alike.
    * todos ustedes = you all.
    * todos vosotros = you all.
    * todos y cada uno = all and sundry, in full force, each and everyone.
    * todos y cada uno de = any and every, any and all.
    * todos y cada uno de + Adjetivo + Nombre = Pronombre + every + Nombre.
    * todo tiene sus ventajas y sus inconvenientes = swings and roundabouts, what you lose on the swings you gain on the roundabouts.
    * todo tipo de = all sorts of, all manner of.
    * todo tipo de gustos = all shades of opinion.
    * todo va a las mil maravillas = everything is hunky-dory.
    * todo vale = no holds barred.
    * trabajo de toda una vida = life's work, lifework.
    * tratar por todos los medios de = take + (great) pains to.
    * tratar por todos los medios de + Verbo = be at pains to + Infinitivo.
    * Verbo + sobre todo = Verbo + the most.
    * vida a toda pastilla = life in the fast lane.
    * y lo peor de todo = and worst of all.
    * y sobre todo = and worst of all.
    * y todo este tipo de cosas = and all this sort of thing.
    * zampárselo todo = scoff + the lot.
    * * *
    I
    - da adjetivo
    1) ( la totalidad de) all

    nos comimos todo el pan/todos los bombones — we ate all the bread/chocolates

    toda la mañana — all morning, the whole morning

    2) (cualquier, cada)

    todo artículo importado — all imported items, any imported item

    todos los días/los años — every day/year

    a todo esto — ( mientras tanto) meanwhile, in the meantime; ( a propósito) incidentally, by the way

    II

    el/un todo — the/a whole

    jugarse el todo por el todoto risk o gamble everything on one throw

    III
    - da pronombre
    1)
    a) ( sin excluir nada) everything

    ¿eso es todo? — is that all?

    b)

    todos/todas — ( referido a - cosas) all; (- a personas) all, everybody

    vinieron todos — they all came, everybody came

    ¿están todos? — is everyone o everybody here?

    ¿estamos todos? — are we all here?

    con todo (y eso) — (fam) ( aun así) all the same, even so

    con todo, sigo pensando que... — all the same o even so I still think that...

    de todo: come de todo she'll eat anything; venden de todo they sell everything o all sorts of things; hace de todo un poco he does a bit of everything; del todo totally; no es del todo cierto it's not entirely o totally true; y todo: enfermo y todo, vino a trabajar sick as he was, he still came to work; tuvo que venir la policía y todo (fam) the police had to come and everything (colloq); de todas, todas (fam): ¿es verdad? - de todas, todas is it true? - you bet it is! (colloq); ganó de todas, todas he won by a mile (colloq); me las pagará todas juntas one of these days I'll get even with him for all of this; no tenerlas todas consigo — to be a little worried o uneasy

    3) (como adv)
    a) ( completamente) all

    está toda entusiasmada con el viajeshe's all o terribly excited about the trip

    * * *
    = all, complete, every, everything, whole affair, the, wholeness, the full monty, the whole lot, at large, the works!, the whole thing, the entire length of.

    Ex: All returned documents must be checked for the presence of a hold on the title.

    Ex: The main entry is the complete catalogue record of the document.
    Ex: The directory is a finding list which lists for every field its tag, the number of characters in the field, and the starting character position of the field within the record.
    Ex: The CLEAR key erases everything on the screen.
    Ex: The whole affair, assembled and compressed, could be lugged off in a moving van.
    Ex: The part chosen should have a unity of its own, a wholeness that offers a complete experience without at the same time giving away everything.
    Ex: The article ' The digital full monty?' forecasts that the world of information is likely to be dominated by global giants on the one hand and selective niche providers on the other.
    Ex: Alternatively the printer might not have ordered enough paper for the whole book, either because he miscalculated or because he could not afford to buy the whole lot at once = Por otro lado, el impresor podría no haber encargado suficiente papel para imprimir el libro entero, bien porque lo calculó mal o porque no podía permitirse el lujo de comprarlo todo de una vez.
    Ex: The committee will be expected to produce an annual report to the members at large.
    Ex: Whole cities laid to waste, heroes falling in battle, death of gods, the works!.
    Ex: The truth is that I'm pretty upset about the whole thing and don't have very warm feelings towards the makers of these products.
    Ex: It tells the story of one man's absurd quest to become the first person to walk the entire length of the Amazon River.
    * ¡a por todas! = go for it!.
    * abandonar toda esperanza = give up + hope.
    * abarcarlo todo = be all inclusive.
    * absolutamente todo = anything and everything, the whole works, the whole shebang, everything and the kitchen sink, the whole enchilada, the whole (kit and) caboodle, the whole nine yards, the whole shooting match, the whole banana, lock, stock and barrel.
    * absolver a Alguien de todos los cargos = acquit + Nombre + on all counts.
    * acaparar toda la atención = steal + the limelight.
    * accesible por todos = widely accessible.
    * acceso para todos = access for all.
    * aceptado por todos = widely accepted.
    * a decir de todos = by all accounts.
    * afectar a todo el país = sweep + the country.
    * ahorros de toda la vida = life-time savings, life savings.
    * ahorros de toda una vida = life savings.
    * al alcance de todos = within everybody's reach, within everyone's reach, accessible to everyone, accessible to everybody.
    * al igual que con todo en la vida = as with everything in life.
    * a lo largo de todo = the entire length of.
    * antes de todo = before anything else, first off.
    * ante todo = first and foremost, before anything else, more than anything else, first of all, above all, above all things.
    * a pesar de todo = all the same, in spite of everything, despite everything, despite it all, in spite of it all, all this said.
    * a pesar de todo + Posesivo + Nombre = for all + Posesivo + Nombre.
    * aprendizaje durante toda la vida = lifelong education.
    * a toda costa = absolutely, come what may, at all costs, at any cost, at any price.
    * a toda máquina = in the fast lane, fast lane, full steam ahead, at full tilt, full-tilt, full-throttle, at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed.
    * a toda marcha = at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed, at full stretch.
    * a toda mecha = at a rate of knots, full steam ahead, at full blast, at full throttle, at top speed, at full speed, at full stretch.
    * a toda pasta = at a rate of knots.
    * a toda pastilla = in the fast lane, on the fast track, fast lane, full steam ahead, full-tilt, at full tilt, full-throttle, at full throttle, at a rate of knots, at top speed, at full blast, at full speed.
    * a toda prueba = unswerving.
    * a todas horas = at all hours, around the clock.
    * a todas luces = patently.
    * a todas partes = far and wide.
    * a toda velocidad = full-tilt, at full tilt, full-throttle, at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed.
    * a todo alrededor = all round.
    * a todo color = full-colour, in full colour.
    * a todo gas = full steam ahead, full-tilt, at full tilt, full-throttle, at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed, at full stretch.
    * a todo lo largo de = the length of.
    * a todo meter = full steam ahead, at full stretch, at full speed, at full blast, at top speed.
    * a todo ritmo = in full swing, in full force, in full gear.
    * a todos lados = far and wide.
    * a todos los efectos = to all intents and purposes, to all intents, for all practical purposes, for all intents and purposes.
    * a todos los niveles = at all levels.
    * a todos nosotros = us all.
    * a todos por igual = one size fits all.
    * a todo vapor = full steam ahead, full-tilt, at full tilt, full-throttle, at full throttle, at top speed, at full blast, at full speed, at full stretch.
    * a todo volumen = at full blast.
    * autoaprendizaje durante toda la vida = lifelong learning.
    * avanzar a toda máquina = go + full steam ahead.
    * avanzar a toda mecha = go + full steam ahead.
    * avanzar a toda pastilla = go + full steam ahead.
    * avanzar a todo gas = go + full steam ahead.
    * avanzar a todo meter = go + full steam ahead.
    * avanzar a todo vapor = go + full steam ahead.
    * bastante para todos = enough to go round.
    * bien de todos, el = common good, the.
    * buscar por todas partes = scour + Nombre + for.
    * buscar por todo el mundo = search + the world (over).
    * capaz de todo = capable of anything.
    * casi de todo = just about everything.
    * casi todo = everything but the kitchen sink, just about everything.
    * casi todos = almost any.
    * castigar con todo el peso de la ley = punish + to the full extent of the law.
    * celebrar por todo lo alto = make + a song and dance about.
    * comérselo todo = eat + Posesivo + way through.
    * como con todo en la vida = as with everything in life.
    * como un todo = as a whole.
    * comportarse como toda una señora = take + the high road, take + the high ground.
    * comportarse como todo un caballero = take + the high road, take + the high ground.
    * conjuntarlo todo = tie + the pieces together.
    * conocido de todos = well-known.
    * conocido por todos = widely recognised, well-known.
    * conseguir ser el blanco de todas las miradas = capture + spotlight, grab + the spotlight.
    * contar todo sobre = give + Nombre + the lowdown on.
    * con toda claridad = as clear as a bell.
    * con toda confianza = feel + free to.
    * con toda desfachatez = shamelessly.
    * con toda franqueza = to put it frankly, in all sincerity, in all honesty.
    * con toda honestidad = in all honesty.
    * con toda insolencia = shamelessly.
    * con toda la razón = quite rightly.
    * con toda la vestimenta = in full gear.
    * con toda nitidez = as clear as a bell.
    * con toda probabilidad = in all probability, probability.
    * con toda seguridad = safely.
    * con toda sinceridad = quite honestly, to put it frankly, in all sincerity, in all honesty.
    * con todas las de la ley = full-bodied, full-fledged, full-scale.
    * con todas las prestaciones = full-featured.
    * con todas sus prestaciones = fully featured.
    * con toda su fuerza = in full force.
    * con toda tranquilidad = casually.
    * con todo descaro = shamelessly.
    * con todo el peso de la ley = to the full extent of the law.
    * con todo incluido = with the works!.
    * con todo mi debido respeto hacia = with (all) due respect to.
    * con todo mi respeto hacia = with (all) due respect to.
    * con todos los extras = with the works!.
    * con todos los lujos = with all mods and cons.
    * con todos mis respetos hacia (la opinión de) = pace.
    * con todos sus defectos = warts and all.
    * con todo tipo de comodidades = with all mods and cons.
    * con todo tipo de lujos = with all mods and cons.
    * contra toda persona = all comers.
    * contra (todo) pronóstico = against (all/the) odds.
    * contra todo (tipo) de riesgo = against all risks.
    * controlarlo todo = have + a finger in every pie.
    * coordinarlo todo = tie + the pieces together.
    * correr a toda velocidad = sprint.
    * cubrir toda la gama = run + the gamut.
    * cubrir todo el espectro = run + the gamut.
    * dar al traste con todo = upset + the applecart.
    * dar el todo por el todo = give + Posesivo + all.
    * dar todo de Uno mismo = give of + Posesivo + best.
    * dar todo el oro del mundo = give + Posesivo + right arm.
    * decir con toda confianza = say in + full confidence.
    * decir la verdad, toda la verdad y nada más que la verdad = to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth.
    * dedicar toda una vida = spend + lifetime.
    * dedicar todo el esfuerzo del mundo a = put + Posesivo + heart into.
    * del todo = all the way.
    * demostrarlo todo = be proof enough.
    * dentro de todo = all in all.
    * desde todos los puntos de vista = in every sense.
    * desear a Algo o Alguien toda la suerte del mundo = wish + Nombre + every success.
    * despedirse de Alguien deseándole que todo vaya bien = wish + well.
    * después de todo = after all.
    * de toda la empresa = systemwide.
    * de toda la institución = institution-wide, systemwide.
    * de toda la provincia = province-wide.
    * de toda la universidad = university-wide.
    * de toda la vida = lifelong [life-long].
    * de todas formas = anyway(s), at any rate, anyhow.
    * de todas las formas posibles = in any and all ways.
    * de todas las partes del mundo = from all over the world, from all over the globe, from every part of the world.
    * de todas maneras = at any rate.
    * de todas partes = from far and wide.
    * de todo = throughout.
    * de todo corazón = heart-to-heart, with all + Posesivo + heart.
    * de todo el continente = continent-wide.
    * de todo el distrito = district-wide [districtwide].
    * de todo el mundo = world over, the, from (all) around the world, throughout the world, around the world, across the globe, around the globe, from (all) around the globe, all over the globe, from across the world, across the world, around the planet, the world over.
    * de todo el país = across the land, all around the country, all over the country, from all over the country.
    * de todo el planeta = across the planet.
    * de todo el sistema = systemwide.
    * de todo + Nombre = all through + Nombre.
    * de todos conocido = well-known.
    * de todos lados = from far and wide.
    * de todos los colores = of all stripes, a rainbow of.
    * de todos los tiempos = all-time, of all time(s).
    * de todos los tipos = of all stripes.
    * de todos modos = at any rate.
    * de todo tipo = of all sorts, of every sort, of all stripes, of all shapes and sizes.
    * de todo un poco = about this and that and everything else, about this and that.
    * de una vez por todas = once and for all, once for all.
    * Día de Todos los Santos = All Saints' Day.
    * dirigirse a toda prisa hacia = make + haste towards.
    * disfrutar de todas las ventajas = have + the best of both worlds.
    * durante casi todo el año = for the best part of the year.
    * durante toda la noche = all-night, all night long.
    * durante toda la vida = lifelong [life-long].
    * durante toda una vida = over a lifetime.
    * durante todo = all the way through, throughout.
    * durante todo el día = all day long.
    * durante todo el trimestre = semester-long.
    * durante todo el verano = all summer long.
    * durante todo + Tiempo = all through + Tiempo.
    * durar toda una vida = go on + for a lifetime, last + (for) a lifetime.
    * echarlo todo a perder = upset + the applecart.
    * echarlo todo a rodar = upset + the applecart.
    * echarlo todo por tierra = upset + the applecart.
    * echar toda la carne en el asador = put + all (of) + Posesivo + eggs in one basket, shoot (for) + the moon, go for + broke.
    * el dinero es el origen de todos los males = money is the root of all evil.
    * el dinero es la fuente de todos los males = money is the root of all evil.
    * el fin de todos los fines = the end of all ends.
    * el mejor de todos = the cream of the crop, crème de la crème.
    * el mejor momento de todos = the time of all times.
    * el peor de todos = the worst of the lot.
    * el sueño de toda persona = the stuff dreams are made of.
    * el sueño de todos = the stuff dreams are made of.
    * el todo es más grande que la suma de sus partes = the whole is greater than the sum of its parts.
    * en casi todos los + Nombre = in just about every + Nombre.
    * encontrarle defectos a todo = nitpick.
    * encontrarle faltas a todo = nitpick.
    * en igualdad de condiciones para todos los sexos = gender-equitable.
    * en toda la empresa = company-wide, systemwide.
    * en toda la institución = systemwide.
    * en toda la nación = nationwide [nation-wide].
    * en toda ocasión = at every turn.
    * en todas partes = all around, far and wide.
    * en todo = throughout.
    * en todo caso = if anything.
    * en todo el edificio = site-wide.
    * en todo el estado = statewide [state-wide].
    * en todo el mundo = worldwide [world-wide], world over, the, throughout the world, around the world, all around the world, across the globe, around the globe, across the world, around the planet, the world over, in the whole world.
    * en todo el país = all around the country, all over the country, from all over the country, across the country.
    * en todo el planeta = across the planet, planet-wide.
    * en todo el proceso = throughout.
    * en todo el sistema = systemwide.
    * en todo momento = at all times, at every instant, every step of the way, throughout, at every turn, day in and day out, at all hours, time after time.
    * en todos estos sentidos = in all these regards.
    * en todos lados = far and wide.
    * en todos los aspectos = all-round.
    * en todos los sentidos = in all respects, in every sense.
    * en todos menos en = in all but.
    * en todos y cada uno de = in all.
    * escolarización para todos = universal schooling.
    * eso es casi todo = that's about it.
    * estar dispuesto a todo = be ready, willing and able.
    * estar en todo = have + a finger in every pie.
    * estar metido en todo = have + a finger in every pie.
    * estar pendiente de todo = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * estar todos en el mismo barco = be all in the same boat.
    * exento de toda sospecha = above suspicion.
    * extenderse por todas partes = reach + far and wide, extend + far and wide, stretch + far and wide.
    * extenderse por todos lados = extend + far and wide, reach + far and wide, stretch + far and wide.
    * facilitarle la vida a todos = simplify + life for everyone.
    * famoso en todo el mundo = world-famous [world famous], world-renowned, world-renown.
    * fuente de todos los males, la = root of all evil, the.
    * fuera de toda duda = incontrovertible, without a shadow of a doubt, beyond a shadow of a doubt.
    * fuera de toda sospecha = above suspicion.
    * ganar cuando todo parece estar perdido = victory from the jaws of defeat.
    * gente de todo tipo = people from all walks of life.
    * hacerle la vida más simple a todos = simplify + life for everyone.
    * hacerlo todo excepto = stop at + nothing short of.
    * hacerlo todo menos = stop at + nothing short of.
    * hacer (todo) el trabajo pesado = do (all) + the donkey work.
    * hacer todo lo posible = do + Posesivo + best, pull out + all the stops, do + the best + Nombre + may, do + the best + Nombre + can, try + hard, try + Posesivo + best, try + Posesivo + heart out, work + hard.
    * hacer todo lo posible (dado) = do + the best possible (with).
    * hacer todo lo posible para = every effort + be + made to.
    * hacer todo lo posible por = go to + any lengths to, go to + great lengths to, endeavour [endeavor, -USA], take + (great) pains to.
    * hacer todo lo que está en nuestras manos = pull out + all the stops.
    * hacer todo lo que Uno pueda = do + Posesivo + best, do + the best + Nombre + may, do + the best + Nombre + can.
    * hacer todo lo que Uno pueda (dado) = do + the best possible (with).
    * hacer un todo de = lump + Nombre + into.
    * hasta ahora, todo bien = so far, so good.
    * igualdad de condiciones para todos = levelling of the playing field.
    * igual para todos = one size fits all.
    * incluir a todo el mundo = inclusivity.
    * incluirlo todo = be all inclusive.
    * insuficiente para todos = insufficient to go round.
    * integrar formando un todo = articulate.
    * ir a por todas = go for + broke, shoot (for) + the moon.
    * ir a toda velocidad = hurtle.
    * ir todo bien = be fine.
    * ir todo de maravilla = come up + roses.
    * jalárselo todo = scoff + the lot, eat + Posesivo + way through.
    * jugarse el todo por el todo = take + the plunge, risk + life and limb.
    * jugárselo todo = go for + broke, shoot (for) + the moon.
    * jugárselo todo a una sola carta = put + all (of) + Posesivo + eggs in one basket.
    * justamente todo lo contrario = quite the opposite, quite the contrary, quite the reverse.
    * justamente todo lo contrario de = quite the opposite of.
    * libre de toda sospecha = above suspicion.
    * llegar a todas partes = reach + far and wide, extend + far and wide, stretch + far and wide.
    * llegar a todos lados = extend + far and wide, reach + far and wide, stretch + far and wide.
    * llevar al hospital con toda urgencia = rush + Nombre + to hospital.
    * llevar todas las de perder = odds + be stacked against, not have a leg to stand on.
    * lo mejor de todo = best of all.
    * lo primero de todo = first of all, first off.
    * mantener todo controlado = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * más allá de toda duda = beyond doubt, without a shadow of a doubt, beyond a shadow of a doubt.
    * más allá de toda razón = beyond reason.
    * más bien todo lo contrario = quite the contrary, quite the reverse.
    * más que todo lo demás = beyond all else.
    * más que todos nosotros juntos = more than all of us put together.
    * meter las manos en todo = have + a finger in every pie.
    * meterse en todos los fregados = have + a finger in every pie.
    * motocicleta todo terreno = dirt bike.
    * no aburrir a Alguien con todos los detalles = spare + Nombe + all the details.
    * no creerse Algo del todo = take + Nombre + with a pinch of salt.
    * no del todo maduro, verde = underripe.
    * no ser oro todo lo que reluce = not + it's cracked up to be.
    * no somos todos iguales = one size doesn't fit all.
    * No todo lo que reluce es oro = All that glitters is not gold, Not all that is gold glitters.
    * ocurrir todo a la vez = happen + all at once.
    * origen de todos males, el = root of all evil, the.
    * para sorpresa de todos = to everyone's surprise.
    * para toda la empresa = company-wide, enterprise-wide.
    * para toda la industria = industry-wide.
    * para toda la universidad = university-wide.
    * para toda la vida = lifelong [life-long], for life.
    * para todo el mercado = industry-wide.
    * para todos los efectos prácticos = for all practical purposes.
    * para todos por igual = across the board [across-the-board].
    * para todo tipo de tiempo = all-weather.
    * para todo uso = all-purpose.
    * pasar a toda velocidad = whiz.
    * póliza de seguro a todo riesgo = all risks cover.
    * poner toda la carne en el asador = shoot (for) + the moon, put + all (of) + Posesivo + eggs in one basket.
    * poner toda la carne en el asador = go for + broke.
    * poner todo de + Posesivo + parte = do + Posesivo + best, give + Posesivo + best, give + Posesivo + utmost.
    * poner todo patas arriba = turn + everything upside down.
    * poner todos los huevos en una canasta = put + all (of) + Posesivo + eggs in one basket.
    * por ahora todo va bien = so far, so good.
    * por encima de toda crítica = beyond reproach, above reproach.
    * por encima de toda duda = beyond reproach, above reproach.
    * por encima de toda razón = beyond reason.
    * por encima de toda sospecha = above suspicion.
    * por encima de todo = at all costs, at any cost, at any price.
    * por lo que dicen todos = by all accounts.
    * por toda la ciudad = citywide [city-wide].
    * por toda la Internet = Internet-wide.
    * por toda la nación = nationwide [nation-wide].
    * por toda la provincia = province-wide.
    * por toda la vida = lifetime [life-time].
    * por todas las instituciones oficiales = government-wide.
    * por todas partes = all over the place, everywhere, widely, all around, far and wide.
    * por toda una vida = lifetime [life-time].
    * por todo = all over, throughout, all the way through.
    * por todo el campus universitario = campus-wide [campuswide].
    * por todo el continente = continent-wide.
    * por todo el distrito = district-wide [districtwide].
    * por todo el gobierno = government-wide.
    * por todo el mundo = worldwide [world-wide], around the world, across the globe, around the globe, across the world, around the planet, the world over.
    * por todo el planeta = across the planet, planet-wide.
    * por todo el servicio = service-wide.
    * por todo lo alto = grandly, on a grand scale.
    * por todo + Nombre de Lugar = across + Nombre de Lugar.
    * por todos conocido = well-known.
    * por todos lados = far and wide.
    * por todos los medios = by all means.
    * por todos sitios = everywhere.
    * que afecta a toda la empresa = enterprise-wide.
    * que afecta a toda la sociedad = culture-wide.
    * que afecta a todas las culturas = culture-wide.
    * que bate todos los récords = record breaking.
    * que cubre todo el cuerpo = head to toe.
    * que dura todo el año = year-round.
    * que lo abarca todo = all-embracing.
    * que lo incluye todo = all-embracing.
    * reconocido por todos = widely recognised.
    * relación parte = whole/part relationship.
    * replantearse todo desde cero = get back to + basics.
    * reservados todos los derechos = all rights reserved.
    * resistir con todas las fuerzas = resist + with every cell in + Posesivo + body.
    * respetado por todos = widely-respected.
    * revolucionarlo todo = turn + everything upside down.
    * revolverlo todo = turn + everything upside down.
    * sacarle defectos a todo = nitpick.
    * sacarle faltas a todo = nitpick.
    * salir a toda prisa = make + a hasty exit.
    * seguro a todo riesgo = comprehensive insurance, all-risk insurance.
    * ser conocido por todos = be out in the open.
    * ser el centro de todas las miradas = cut + a dash.
    * ser justo con todos = give the devil his due.
    * serlo todo para todos = be all things to all men, be all things to all people.
    * ser todo corazón = have + a heart of gold.
    * ser todo oídos = be all ears.
    * ser todo un éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * ser todo ventajas = the best of both worlds.
    * ser todo vida = be all life.
    * si todo sigue igual = all (other) things being equal.
    * si todo va de acuerdo a lo planeado = all (other) things being equal.
    * sobre todas las cosas = above all things.
    * sobre todo = above all, above everything else, in particular, above all things.
    * tan amado de todos = so beloved of all.
    * tan amado por todos = so beloved of all.
    * tan querido por todos = so beloved of all.
    * tan queridos de todos = so beloved of all.
    * tenerlo todo = have + the best of both worlds.
    * tenerlo todo hecho = have + an easy ride.
    * tener todas las de perder = fight + a losing battle.
    * tener todas las posibilidades de = have + every possibility of.
    * tener todo + Nombre + a + Posesivo + disposición = have + the run of the + Nombre.
    * tener todo + Nombre + para + Pronombre = have + the run of the + Nombre.
    * tener todo un éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * tienda de todo a cien = dollar store.
    * tienda que vende de todo = general store.
    * titular a toda plana = headline banner.
    * toda alma viviente = every living soul.
    * toda clase de = all sorts of.
    * toda la comunidad = the community at large.
    * toda la fuerza = full force.
    * toda la fuerza de = the full force of.
    * toda la fuerza del impacto = full force.
    * toda la noche = all night long.
    * toda la sociedad = society at large.
    * toda la trupe = in full force.
    * toda la verdad sobre = the skinny on.
    * toda la vida = from the cradle to the grave, whole lifelong, whole life.
    * todas las florituras = all the bells and whistles.
    * todas las iniciales del nombre propio = full initials.
    * todas las partes implicadas = all concerned.
    * todas las personas implicadas = all concerned.
    * todas las razones del mundo = every reason.
    * todas las semanas = weekly.
    * toda una serie de = a whole series of.
    * toda una vida = a lifetime.
    * toda una vida de experiencia = a lifetime of experience.
    * toda una vida de trabajo = a lifetime of work.
    * todo a la vez = all at once.
    * todo al mismo tiempo = all at once.
    * todo bicho viviente = every living soul, everyone and their mother, every Tom, Dick and Harry.
    * todo confuso = in a state of disarray.
    * todo continúa como antes = life goes on as before.
    * todo cuesta algo = nothing comes without a cost.
    * todo de una vez = in one lump.
    * todo de (un) golpe = all at once.
    * todo dios = every Tom, Dick and Harry, everyone and their mother.
    * todo el año = year-round.
    * todo el cotarro = the whole works, the whole shebang, everything and the kitchen sink, the whole enchilada, the whole (kit and) caboodle, the whole nine yards, the whole shooting match, the whole banana, lock, stock and barrel.
    * todo el día = all day, all day long, around the clock.
    * todo el fin de semana = all weekend long.
    * todo el mundo = all and sundry, every Tom, Dick and Harry, everybody, each and everyone.
    * todo el mundo debe tener acceso a la información = access for all.
    * todo el peso de la ley = full force of the law, the, full force of the law, the.
    * todo el rato = all the while.
    * todo el santo día = all day long.
    * todo el tiempo = all of the time, left, right and centre, the whole time, all the while.
    * todo el tinglado = the whole works, the whole shebang, everything and the kitchen sink, the whole enchilada, the whole (kit and) caboodle, the whole nine yards, the whole shooting match, the whole banana, lock, stock and barrel.
    * todo en su conjunto = whole affair, the.
    * todo en uno = all in one.
    * todo es posible = all bets are off, the sky is the limit.
    * todo está a la vista = what you see is what you get.
    * todo esto = the whole thing.
    * todo excepto = everything except (for).
    * todo florido = in full blossom.
    * todo hijo de vecino = every Tom, Dick and Harry.
    * todo incluido = all-inclusive.
    * todo ir bien = all + be + well with the world.
    * todo liado = in a state of disarray.
    * todo lo contrario = quite the opposite, quite the contrary, quite the reverse, in marked contrast.
    * todo lo demás = all else.
    * todo lo que toca se convierte en oro = Midas touch, the.
    * todo lo relativo al personaje novelesco Holmes = Holmesiana.
    * todo lujo de detalles = chapter and verse.
    * todo marcha bien = everything is hunky-dory.
    * todo menos = everything except (for).
    * todo mindundi = every Tom, Dick and Harry.
    * todo + Nombre = the whole + Nombre.
    * todo queda en casa = all in the family.
    * todo quisque = every Tom, Dick and Harry, everyone and their mother.
    * todo quisqui = every Tom, Dick and Harry, everyone and their mother.
    * todo recto = straight ahead, straight on.
    * todos = everybody, everyone, them all, all comers, great and small, all concerned, anyone and everyone.
    * todos a cubierta = all hands on deck!.
    * todos a la faena = all hands on deck, all hands to the pump(s).
    * todos al rescate = all hands on deck, all hands to the pump(s).
    * todo seguido = continuously, straight ahead, straight on.
    * todos ellos = them all.
    * todo ser humano = every living soul.
    * todos + estar de acuerdo = agree on + all hands.
    * todos excepto = everyone except, everybody except.
    * todos excepto + Número = all but + Número.
    * todos lo demás = everyone else.
    * todos los accesorios extras = all the bells and whistles.
    * todos los adornos extras = all the bells and whistles.
    * todos los años = on a yearly basis, year in and year out, year-on-year.
    * todos los demás = everybody else.
    * todos los derechos reservados = all rights reserved.
    * todos los días = daily, on a daily basis, every day, day in and day out.
    * todos los miembros de la agencia = agency-wide.
    * todos los otros = all of the other.
    * todos manos a la obra = all hands to the pump(s), all hands on deck.
    * todos menos = everyone except, everybody except.
    * todos menos + Número = all but + Número.
    * todos nosotros = all of us.
    * todos por igual = share and share alike.
    * todos ustedes = you all.
    * todos vosotros = you all.
    * todos y cada uno = all and sundry, in full force, each and everyone.
    * todos y cada uno de = any and every, any and all.
    * todos y cada uno de + Adjetivo + Nombre = Pronombre + every + Nombre.
    * todo tiene sus ventajas y sus inconvenientes = swings and roundabouts, what you lose on the swings you gain on the roundabouts.
    * todo tipo de = all sorts of, all manner of.
    * todo tipo de gustos = all shades of opinion.
    * todo va a las mil maravillas = everything is hunky-dory.
    * todo vale = no holds barred.
    * trabajo de toda una vida = life's work, lifework.
    * tratar por todos los medios de = take + (great) pains to.
    * tratar por todos los medios de + Verbo = be at pains to + Infinitivo.
    * Verbo + sobre todo = Verbo + the most.
    * vida a toda pastilla = life in the fast lane.
    * y lo peor de todo = and worst of all.
    * y sobre todo = and worst of all.
    * y todo este tipo de cosas = and all this sort of thing.
    * zampárselo todo = scoff + the lot.

    * * *
    A
    1
    (la totalidad de): invitó a toda la clase she invited the whole class
    ha estado llorando toda or todita la mañana ( fam); he's been crying all morning o the whole morning
    no lo he visto en todo el día/toda la semana I haven't seen him all day/all week
    todo el secreto consiste en usar un buen caldo the secret of the whole thing is to use good stock
    dedicó toda su vida a la investigación he dedicated his entire o whole life to research
    se recorrió todo México she traveled all over Mexico
    España toda lo acompaña the whole of Spain is with him
    deja las cosas tiradas por todos lados he leaves things lying about everywhere o all over the place
    empujó con todas sus fuerzas she pushed with all her might
    todas y cada una de las necesidades de su empresa each and every one of o all of your company's needs
    me gustan todos los deportes I like all sports
    todos ustedes lo sabían all of you knew, you all knew
    2
    (uso enfático): a toda velocidad at top speed
    a todo correr as fast as possible
    le dieron todo tipo or toda clase de facilidades they gave him every facility
    está fuera de toda duda it's beyond all doubt
    a todo esto (mientras tanto) meanwhile, in the meantime; (a propósito) incidentally, by the way
    a todo esto, a Juan se lo habían llevado al hospital while all this was happening o meanwhile o in the meantime they had taken Juan to (the) hospital
    3 todo lo + ADJ/ADV:
    puedes hacerlo todo lo largo que quieras you can make it as long as you like
    B
    (cualquier, cada): toda persona detenida debe ser informada de sus derechos all detainees must be informed of their rights, anyone who is detained must be informed of his or her rights
    todo artículo importado all imported items, any imported item
    todo tipo de información all kinds of information
    todo aquél que se sienta capaz anyone who feels capable
    todos los días/los jueves/los años every day/Thursday/year
    todos los primeros viernes de mes the first Friday of every month
    Compuesto:
    el/un todo the/a whole
    dos mitades forman un todo two halves make a whole
    jugarse el todo por el todo to risk o gamble everything on one throw
    1 ( en sing) everything
    lo han perdido todo they've lost everything
    a pesar de todo la sigo queriendo despite everything I still love her
    todo le parece poco he's never satisfied
    come todo lo que quieras eat as much as you like
    te puedes quedar todo lo que quieras you can stay as long as you like
    no fue todo lo interesante que pensábamos que iba a ser it wasn't as interesting as we thought it would be
    ¿eso es todo? is that all?
    se cree que lo sabe todo he thinks he knows it all
    con él siempre es o todo o nada with him it's always (a case of) all or nothing
    2 todos/todas (referidoa cosas) all; (— a personas) all, everybody
    se rompieron todos they all broke
    los compró todos she bought all of them
    vinieron todos they all came, everybody came
    son todos compañeros de clase they're all classmates
    ¿están todos? is everyone o everybody here?
    ¿estamos todos? are we all here?
    B ( en locs):
    con todo y con eso or con todo ( fam) (aun así) all the same, even so; (bien mirado) all in all
    con todo, sigo pensando que … all the same o even so I still think that …
    de todo: come de todo she'll eat anything
    venden de todo they sell everything o all sorts of things
    hace de todo un poco he does a bit of everything
    del todo totally
    está loca del todo she's completely o totally mad
    fue del todo imposible it was absolutely o totally impossible
    eso no es del todo cierto that's not entirely o totally true
    y todo: estropeado y todo, éste es mucho más valioso damaged though it is, this one is still much more valuable
    enfermo y todo, vino a trabajar sick as he was, he still came to work
    tuvo que venir la policía y todo ( fam); the police had to come and everything ( colloq)
    de todas, todas ( fam): ¿es verdad? — de todas, todas is it true? — you bet it is! ( colloq)
    ganó de todas, todas he won by a mile ( colloq)
    me las pagará/pagarás todas juntas one of these days I'll get even with him/you for all of this
    no tenerlas todas consigo to be a little worried o uneasy
    ser todo uno: verla entrar y ponerse a llorar fue todo uno he saw her come in and immediately o promptly burst into tears
    está todo mojado it's all wet
    iba toda vestida de negro she was dressed all in black
    tiene la cara toda marcada her face is badly scarred
    está toda entusiasmada con la idea del viaje she's all o terribly excited about the trip
    todo alrededor del puño all o right around the cuff
    ya es toda una señorita she's a real young lady now, she's quite a young lady now
    aquello fue todo un espectáculo that was quite a show!, that was some show!
    3
    (indicando cualidad predominante): el pescado era todo espinas the fish was full of bones
    cuéntame, soy toda oídos tell me, I'm all ears
    por toda respuesta lanzó un bufido/me guiñó el ojo his only reply was to snort/wink at me
    * * *

     

    todo 1
    ◊ -da adjetivo

    1 ( la totalidad de) all;

    toda la mañana all morning, the whole morning;
    invitó a toda la clase she invited the whole class;
    por todos lados all over the place;
    todos ustedes lo sabían you all knew;
    See Also→ mundo 1
    2 (cualquier, cada):

    todo aquel que quiera anyone who wishes to;
    todos los días every day
    3 ( uso enfático):

    con toda inocencia in all innocence;
    le dieron todo tipo de facilidades they gave him all kind of facilities;
    a todo esto ( mientras tanto) meanwhile, in the meantime;

    ( a propósito) incidentally, by the way
    ■ pronombre
    1


    todo le parece poco he's never satisfied;
    come todo lo que quieras eat as much as you like;
    todo o nada all or nothing
    b)

    todos/todas ( referido acosas) all;


    (— a personas) all, everybody;

    vinieron todos they all came, everybody came;
    buena suerte a todos good luck to everybody;
    es el más alto de todos he's the tallest of the lot o of them all;
    ¿están todos? is everyone o everybody here?;
    todos y cada uno each and every one
    2 ( en locs)

    de todo: come de todo she'll eat anything;
    venden de todo they sell everything o all sorts of things;
    hace de todo un poco he does a bit of everything;
    del todo totally
    3 ( como adv)




    todo 2 sustantivo masculino:
    el/un todo the/a whole;

    jugarse el todo por el todo to risk o gamble everything on one throw
    todo,-a
    1 adjetivo
    1 (la totalidad: singular) all, whole: recorrió toda España, she travelled all over Spain
    toda la semana, the whole week o all week
    toda tu vida, your entire life o all your life
    2 (: plural) all: todos sus hermanos, all his brothers
    todos lo sabíamos, we all knew
    se comió todas las fresas, she ate all the strawberries
    3 (todo el mundo) todos están riendo, everybody is laughing
    4 (cada, cualquier) every: viene todos los meses, he comes every month
    todo el que desee..., anyone who wishes to...
    5 fam (intensificador) through and through: es toda una atleta, she is every inch an athlete
    II pron
    1 (sin excepciones, sin exclusiones) everything: lo compró todo, he bought it all
    lo perdió todo, he lost everything
    lo sabe todo, she knows everything
    todo son problemas, there's nothing but trouble
    eso es todo, that's all
    (todo el mundo) todos piensan que eres muy lista, everybody thinks you're very clever
    nos invitó a todos, he invited all of us
    todos y cada uno, each and every one
    III adv (por completo, totalmente) estaba todo convencido, he was entirely convinced
    estás todo mojado, you are all wet
    está todo nervioso, he's terribly o all excited
    IV sustantivo masculino todo (total, suma) whole
    en todo o en parte, in whole or in part
    All y whole tienen significados parecidos, pero se usan en estructuras diferentes. All se coloca delante de un artículo, pronombre posesivo o demostrativo, mientras que whole se coloca después: all the world, pero the whole world; all your family, pero your whole family; all this time, pero this whole time. Recuerda que no puedes usar whole sin artículo o pronombre correspondiente ni con sustantivos que indican masa (incontables). Por tanto, la traducción de todo el vino es all the wine y no the whole wine.
    El plural todos o todo el mundo se traduce por everybody o everyone. Aunque el verbo acompañante aparezca en singular, cualquier pronombre que emplees debe estar en plural: Todos deben traer sus propios bolígrafos. Everybody has to bring their (own) pens.

    ' todo' also found in these entries:
    Spanish:
    abarcar
    - acabar
    - alta
    - alto
    - amén
    - anochecer
    - ante
    - arramblar
    - arriba
    - bendita
    - bendito
    - bicho
    - bocado
    - borraja
    - borrosa
    - borroso
    - bregar
    - caballero
    - cachaza
    - camino
    - carente
    - caso
    - cháchara
    - color
    - comandita
    - comerse
    - con
    - conforme
    - contrapelo
    - contraria
    - contrario
    - control
    - corazón
    - Cristo
    - cuanta
    - cuanto
    - danza
    - decir
    - delante
    - derecha
    - derecho
    - descaminada
    - descaminado
    - despojar
    - después
    - dios
    - disponer
    - empeño
    - encerrarse
    - encima
    English:
    above
    - above-board
    - abrupt
    - ache
    - aching
    - act up
    - add up
    - agreement
    - ahead
    - aid
    - all
    - all-in
    - altogether
    - always
    - amok
    - anyhow
    - anything
    - appearance
    - as
    - backdrop
    - ball
    - be-all and end-all
    - behind
    - bend
    - best
    - blare out I
    - blast
    - blast out
    - blow
    - blunder
    - boat
    - boil down
    - bottom
    - breast
    - but
    - by
    - call
    - careless
    - character
    - checklist
    - cheese off
    - chiefly
    - clause
    - clean
    - clear up
    - colour
    - come out
    - come to
    - common
    - comprehensive
    * * *
    todo, -a
    adj
    1. [el conjunto o total de] all;
    todo el día all day;
    todo el libro the whole book, all (of) the book;
    todo el vino all (of) the wine;
    todas las manzanas all the apples;
    todos los americanos all Americans;
    toda esta planta está dedicada al impresionismo all (of) o the whole of this floor is devoted to impressionism;
    todo un día está dedicado a visitar la ciudad a whole day is devoted to visiting the city;
    todos ellos se marcharon they all left;
    toda su ilusión es conocer Europa her greatest wish is to visit Europe;
    por todas partes everywhere;
    todo el mundo, Méx [m5] todo mundo everybody;
    en todo momento at all times;
    ilustraciones a todo color full-colour illustrations;
    un seguro a todo riesgo a comprehensive insurance policy;
    subimos la calle a toda velocidad we went up the street as fast as we could o at top speed;
    todo Buenos Aires habla de ello the whole of o all of Buenos Aires is talking about it
    2. [cada, cualquier] every;
    todos los días/lunes every day/Monday;
    como todo mexicano sabe… as every Mexican knows…, as all Mexicans know…;
    todo edificio de más de veinte años pasará una revisión all buildings that are more than twenty years old will be inspected;
    todo aquel que o [m5] todo el que viole las normas anybody o anyone who breaks the rules;
    todos aquellos que o [m5] todos los que están en huelga all those (who are) on strike
    3. [para enfatizar]
    es todo un hombre he's every inch a man;
    ya es toda una mujer she's a grown woman now;
    fue todo un éxito it was a great success;
    se produjo todo un cúmulo de casualidades there was a whole series of coincidences
    4. [del todo]
    el jardín estaba todo descuidado the garden was completely o all neglected;
    se puso toda enojada she got all annoyed
    pron
    1. [singular] everything;
    lo vendió todo he sold everything, he sold it all;
    todo está listo everything is ready, it's all ready;
    todo es poco tratándose de sus hijos nothing is too much when it comes to her children;
    se enoja por todo he gets angry at the slightest thing;
    eso es todo that's all
    Esp todo a cien [tienda] Br ≈ pound shop, US ≈ nickel-and-dime store
    2.
    todos [todas las personas] everybody, everyone;
    [todas las cosas] all of them;
    todos vinieron everybody o everyone came, they all came;
    quiero agradecer a todos su cooperación I would like to thank you all o everybody o everyone for your cooperation;
    ¿estamos todos? are we all here?, is everybody o everyone here?;
    todos están rotos they're all broken, all of them are broken;
    me los ha dado todos she's given me all of them, she's given me them all
    3. [otras frases]
    ante todo [sobre todo] above all;
    [en primer lugar] first of all;
    con todo (y con eso) all the same;
    de todo everything (you can think of);
    tenemos de todo we have everything;
    puede pasar de todo anything could happen;
    después de todo after all;
    del todo completely;
    no estoy del todo contento I'm not entirely happy;
    no lo hace mal del todo she doesn't do it at all badly;
    está en todo he thinks of everything;
    pese a todo, a pesar de todo in spite of o despite everything;
    todo lo más at (the) most;
    y todo: me invitó a cenar y todo she even asked me to dinner;
    se presentó en la fiesta con muletas y todo he turned up at the party, crutches and all;
    de todas todas without a shadow of a doubt;
    fue todo uno: subirse al barco y marearse fue todo uno no sooner had he got on the boat than he felt sick
    nm
    whole;
    jugarse el todo por el todo to stake everything
    adv
    [totalmente]
    el camarero era todo amabilidad the waiter was all friendliness, the waiter was extremely friendly;
    esa chica es todo huesos that girl is all skin and bones;
    soy todo oídos I'm all ears
    a todo esto loc adv
    [mientras tanto] meanwhile; [a propósito] by the way
    * * *
    I adj all;
    todos los domingos every Sunday;
    toda la clase the whole o the entire class
    II adv all;
    estaba todo sucio it was all dirty;
    con todo all the same;
    del todo entirely, absolutely
    III pron all, everything; pl everybody, everyone;
    estaban todos everybody was there;
    esto es todo cuanto sé that’s all I know
    :
    o todo o nada all or nothing;
    de todas todas fam without a shadow of a doubt;
    ir a por todas go all out;
    estar en todo be on top of things
    * * *
    todo, -da adj
    1) : all, whole, entire
    con toda sinceridad: with all sincerity
    toda la comunidad: the whole community
    2) : every, each
    a todo nivel: at every level
    3) : maximum
    a toda velocidad: at top speed
    4)
    todo el mundo : everyone, everybody
    todo nm
    : whole
    todo, -da pron
    1) : everything, all, every bit
    lo sabe todo: he knows it all
    es todo un soldado: he's every inch a soldier
    2) todos, -das pl
    : everybody, everyone, all
    * * *
    todo1 adj
    2. (cada) every
    todo el mundo everyone / everybody
    todo2 adv all
    todo3 pron
    2. (todas las cosas) everything
    3. (toda la gente) everyone / everybody

    Spanish-English dictionary > todo

  • 19 tanto

    adj.
    so much, all that much, that much, as much.
    adv.
    so much, such a lot, so, so very much.
    pron.
    as much, so much, all that much, that much.
    m.
    1 portion, certain amount.
    2 score point, point.
    * * *
    1 (incontables) so much; (contables) so many
    ¡tengo tanto calor! I'm so hot!
    ¡ha pasado tanto tiempo! it's been so long!
    1 (incontable) so much; (contable) so many
    1 (cantidad) so much
    ¡te quiero tanto! I love you so much!
    2 (tiempo) so long
    3 (frecuencia) so often
    1 (punto) point; (fútbol) goal
    2 (cantidad imprecisa) so much, a certain amount
    3 (poco) bit
    \
    a las tantas familiar very late, at an unearthly hour
    a tantos de sometime in
    apuntar un tanto / marcar un tanto (gen) to score a point 2 (fútbol) to score a goal
    con tanto / de tanto with so much
    cuanto más... tanto más... the more... the more...
    en tanto / entre tanto / mientras tanto meanwhile
    eso es tanto como... that is like...
    estar al tanto (informado) to be informed 2 (alerta) to be on the alert
    ni tanto ni tan poco / ni tanto ni tan calvo familiar neither one extreme nor the other
    no es para tanto / no hay para tanto it's not that bad
    no será tanto it can't be as bad as you make out
    otro tanto as much again, the same again
    por lo tanto therefore
    ser uno de tantos / ser una de tantos to be nothing special
    tanto cuanto as much as
    tanto más / tanto menos all the more / all the less
    tanto mejor / tanto peor so much the better / so much the worse
    tanto si... como si... whether... or...
    uno de tantos / una de tantas run-of-the-mill
    ... y tantos /... y tantas (cantidad) odd 2 (año) something
    tanto por ciento percentage
    ————————
    1 (punto) point; (fútbol) goal
    2 (cantidad imprecisa) so much, a certain amount
    3 (poco) bit
    * * *
    1. noun m.
    1) point, goal
    3) rate
    2. (f. - tanta)
    adj.
    1) so many, so much, such
    2) as many, as much
    3. adv.
    - entre tanto
    - por lo tanto
    - un tanto
    4. (f. - tanta)
    pron.
    so many, so much
    * * *
    1. ADJ
    1) [indicando gran cantidad] [en singular] so much; [en plural] so many

    ¡tuve tanta suerte! — I was so lucky!

    ¡tengo tantas cosas que hacer hoy! — I have so many things to do today!

    tanto... como[en singular] as much... as; [en plural] as many... as

    tanto gusto — how do you do?, pleased to meet you

    2) [indicando cantidad indeterminada]

    hay otros tantos candidatos — there are as many more candidates, there's the same number of candidates again

    2. PRON
    1) (=gran cantidad) [en singular] so much; [en plural] so many

    tanto como[en singular] as much as; [en plural] as many as

    es uno de tantos — he's nothing special

    2) (=cantidad indeterminada)

    las tantas (de la madrugada o de la noche) —

    -¿qué hora es? -deben de ser las tantas — "what's the time?" - "it must be pretty late"

    3) [otras locuciones]

    entre tanto — meanwhile

    mientras tanto — meanwhile

    no es para tanto — [al quejarse] it's not as bad as all that; [al enfadarse] there's no need to get like that about it

    por lo tanto — so, therefore

    ni tanto así —

    ¡y tanto! —

    -¿necesitarás unas vacaciones? -¡y tanto! — "do you need a holiday?" - "you bet I do!"

    3. ADV
    1) [con verbos] [indicando duración, cantidad] so much; [indicando frecuencia] so often

    se preocupa tanto que no puede dormir — he gets so worried that he can't sleep, he worries so much that he can't sleep

    ¡cuesta tanto comprar una casa! — buying a house is such hard work!

    ¡no corras tanto! — don't run so fast!

    ahora no la veo tantoI don't see so o as much of her now, I don't see her so often now

    tanto como, él gasta tanto como yo — he spends as much as I do o as me

    tanto como corre, va a perder la carrera — he may be a fast runner, but he's still going to lose the race

    tanto es así que — so much so that

    montar 2., 3)
    2) [con adjetivos, adverbios]

    los dos son ya mayores, aunque su mujer no tanto — the two of them are elderly, although his wife less so

    tanto como, es difícil, pero tanto como eso no creo — it's difficult, but not that difficult

    es un poco tacaño, pero tanto como estafador, no — he's a bit on the mean side, but I wouldn't go so far as to call him a swindler

    es tanto más difícil — it is all the more difficult

    es tanto más loable cuanto que... — it is all the more praiseworthy because...

    tanto peorso much the worse

    tanto peor para tiit's your loss o that's just too bad

    3) [en locuciones conjuntivas]

    en tanto — as (being)

    en tanto que(=mientras que) while; (=como) as

    no puede haber democracia en tanto que siga habiendo torturas — for as long as there is torture, there can never be democracy, there cannot be democracy while there is torture

    4. SM
    1) (=cantidad)

    ¿qué tanto será? — LAm how much (is it)?

    otro tanto, las máquinas costaron otro tanto — the machines cost as much again o the same again

    2) (=punto) (Ftbl, Hockey) goal; (Baloncesto, Tenis) point

    apuntar los tantos — to keep score

    tanto a favor — goal for, point for

    tanto en contra — goal against, point against

    apuntarse 3)
    3)

    estar al tanto — to be up to date

    mantener a algn al tanto de algo — to keep sb informed about sth

    poner a algn al tanto de algo — to put sb in the picture about sth

    4)

    un tanto — [como adv] rather

    * * *
    I
    1) [see note under tan] ( aplicado a adjetivo o adverbio) so; ( aplicado a verbo) so much

    si es así, tanto mejor — if that's the case, so much the better

    y si no te gusta, tanto peor para ti — and if you don't like it, too bad o (colloq) tough!

    tan/tanto... que — so... (that)

    tan/tanto... como — as... as

    sale tanto como túhe goes out as much o as often as you do

    2) (AmL exc RPl)

    qué tanto/qué tan: ¿qué tan alto es? how tall is he?; ¿qué tanto hay de cierto en eso? — how much of it is true?

    3) para locs ver tanto III 2)
    II
    - ta adjetivo
    1)
    a) (sing) so much; (pl) so many

    había tanto espacio/tantos niños — there was so much space/there were so many children

    tiene tanta fuerza...! — she has such strength...!

    tanto/tantos... como as much/as many...as; sufro tanto como ella I suffer as much as she does; no hubo tantos turistas como el año pasado there weren't been as many o so many tourists as last year; tengo tanta suerte como tú — I'm as lucky as you are

    tenía setenta y tantos años — he was seventy something, he was seventy-odd (colloq)

    2) (sing) (fam) ( con valor plural) so many
    III
    - ta pronombre
    1)
    a) (sing) so much; (pl) so many

    quería azúcar, pero no tanta — I wanted sugar but not that much

    ¿de verdad gana tanto? — does he really earn that much?

    ni tanto ni tan calvo or tan poco — there's no need to go that far

    no te pongas así, no es para tanto — come on, there's no need to get like that about it

    duele, pero no es para tanto — it hurts, but it's not that bad

    tanto tienes tanto valesyou are what you own

    cincuenta y tantas — fifty-odd, fifty or so

    aún faltan dos horas - ¿tanto? — there's still two hours to go - what? that long?

    en tanto + subj — as long as, so long as

    entre tanto — meanwhile, in the meantime

    hasta tanto + subj — (frml)

    cuesta $15 y las pilas, casi otro tanto — it costs $15 and then the batteries cost nearly as much again

    otro tanto cabe decir de... — the same can be said of...

    tan siquiera: no pudo ni tan siquiera gritar he couldn't even shout; cómprale tan siquiera unas flores at least buy her some flowers; si tan siquiera me hubieras prevenido! if only you'd warned me!; tan sólo only; tanto es así que... so much so that...; tanto más cuanto que... — especially since...

    IV
    1) ( cantidad)
    2) ( punto - en fútbol) goal; (- en fútbol americano) point; (- en tenis, en juegos) point

    al tanto: me puso al tanto she put me in the picture; mantenerse al tanto de to keep up to date with; te mantendré al tanto I'll keep you informed; estar al tanto (pendiente, alerta) to be on the ball (colloq); ya está al tanto de lo ocurrido he already knows what's happened; un tanto triste — somewhat o rather o a little sad

    * * *
    I
    1) [see note under tan] ( aplicado a adjetivo o adverbio) so; ( aplicado a verbo) so much

    si es así, tanto mejor — if that's the case, so much the better

    y si no te gusta, tanto peor para ti — and if you don't like it, too bad o (colloq) tough!

    tan/tanto... que — so... (that)

    tan/tanto... como — as... as

    sale tanto como túhe goes out as much o as often as you do

    2) (AmL exc RPl)

    qué tanto/qué tan: ¿qué tan alto es? how tall is he?; ¿qué tanto hay de cierto en eso? — how much of it is true?

    3) para locs ver tanto III 2)
    II
    - ta adjetivo
    1)
    a) (sing) so much; (pl) so many

    había tanto espacio/tantos niños — there was so much space/there were so many children

    tiene tanta fuerza...! — she has such strength...!

    tanto/tantos... como as much/as many...as; sufro tanto como ella I suffer as much as she does; no hubo tantos turistas como el año pasado there weren't been as many o so many tourists as last year; tengo tanta suerte como tú — I'm as lucky as you are

    tenía setenta y tantos años — he was seventy something, he was seventy-odd (colloq)

    2) (sing) (fam) ( con valor plural) so many
    III
    - ta pronombre
    1)
    a) (sing) so much; (pl) so many

    quería azúcar, pero no tanta — I wanted sugar but not that much

    ¿de verdad gana tanto? — does he really earn that much?

    ni tanto ni tan calvo or tan poco — there's no need to go that far

    no te pongas así, no es para tanto — come on, there's no need to get like that about it

    duele, pero no es para tanto — it hurts, but it's not that bad

    tanto tienes tanto valesyou are what you own

    cincuenta y tantas — fifty-odd, fifty or so

    aún faltan dos horas - ¿tanto? — there's still two hours to go - what? that long?

    en tanto + subj — as long as, so long as

    entre tanto — meanwhile, in the meantime

    hasta tanto + subj — (frml)

    cuesta $15 y las pilas, casi otro tanto — it costs $15 and then the batteries cost nearly as much again

    otro tanto cabe decir de... — the same can be said of...

    tan siquiera: no pudo ni tan siquiera gritar he couldn't even shout; cómprale tan siquiera unas flores at least buy her some flowers; si tan siquiera me hubieras prevenido! if only you'd warned me!; tan sólo only; tanto es así que... so much so that...; tanto más cuanto que... — especially since...

    IV
    1) ( cantidad)
    2) ( punto - en fútbol) goal; (- en fútbol americano) point; (- en tenis, en juegos) point

    al tanto: me puso al tanto she put me in the picture; mantenerse al tanto de to keep up to date with; te mantendré al tanto I'll keep you informed; estar al tanto (pendiente, alerta) to be on the ball (colloq); ya está al tanto de lo ocurrido he already knows what's happened; un tanto triste — somewhat o rather o a little sad

    * * *
    tanto1
    * al tanto = in the know, in step.
    * al tanto de = on the lookout for, on the alert for, in step with.
    * debe por lo tanto ser una consecuencia lógica que = it must therefore follow that.
    * en tanto por ciento = percentage-wise.
    * estar al tanto = monitor + developments.
    * estar al tanto de = be on the lookout for, keep + track of, keep + Posesivo + eyes peeled, keep + Posesivo + eyes skinned.
    * estar al tanto de las cosas = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * mantenerse al tanto = stay + tuned.
    * mantenerse al tanto de = keep in + sync, keep + a finger on the pulse of, keep + track of, stay in + step with, keep in + step with, keep + step with.
    * mantenerse al tanto de las cosas = stay on + top of things, keep on + top of things, be on top of things.
    * mantenerse al tanto de las noticias = keep up with + the news.
    * mantenerse al tanto de los avances = track + developments.
    * mientras tanto = in (the) meantime, meantime, ad interim.
    * no estar al tanto de = be out of touch with.
    * otros tantos = as many.
    * poner a Alguien al tanto de = fill + Alguien + in on.
    * poner al tanto (de) = bring into + the swim of, bring + Nombre + up to speed (on), get + Nombre + up to speed on.
    * poner al tanto sobre = give + Nombre + the lowdown on.
    * ponerse al tanto = get + up to speed, wise up.
    * ponerse al tanto de = get up to + speed on.
    * por lo tanto = consequently, ergo, so, then, thereby, therefore, thus, it follows that.
    * por tanto = consequently, ergo, so, then, thereby, therefore, thus, it follows that.
    tanto2
    = so much, so + Participio, quite so much.

    Ex: It is rather a pity that book reviewers tend to ignore this very popular genre so much.

    Ex: On the other hand, 626 is now unused, for the subject to which it was originally allocated, Canal engineering, has so decreased in importance that it no longer justifies a separate heading.
    Ex: But we are not then acting quite so much out of blindness or inarticulateness; we are selfishly or fearfully or wilfully trying to short-circuit what we know underneath to be more nearly the true state of things.
    * cada tanto = every so often, every now and then, every now and again, every once in a while.
    * cada tantos minutos = every few minutes.
    * cada tantos + Período de Tiempo = every few + Período de Tiempo.
    * cada tanto tiempo = every so often, every now and then, every now and again, every once in a while.
    * cambiar tanto que resulta irreconocible = change + beyond (all) recognition.
    * con tan buenos resultados = to such good effect.
    * con tan poca antelación = at such short notice.
    * con tan poca anticipación = at such short notice.
    * con tanta frecuencia = so often.
    * desde hace tanto tiempo = so long.
    * dinero que tanto ha costado ganar = hard-earned money.
    * durante tanto tiempo = for so long, so long.
    * durante tanto tiempo como sea posible = for as long as possible.
    * en tanto en cuanto = as long as, so long as.
    * en tanto en cuanto que = inasmuch as, insomuch as.
    * en tanto en cuanto + Subjuntivo = provided (that).
    * en tanto que = insofar as [in so far as].
    * es por lo tanto deducible = it therefore follows that.
    * es por lo tanto lógico que = it therefore follows that.
    * estar mareado de tanto trabajo = be reeling.
    * estar tan bueno que no se puede dejar de comer = moreish, moreish.
    * nada menos que + Nombre + tan + Adjetivo + como = no less + Adjetivo + Nombre + than.
    * no ser tan bueno como se dice = not + it's cracked up to be.
    * no tan bueno = not-so-good.
    * quedarse tan fresco = not bat an eyelash, not bat an eyelid.
    * ser tan buen momento como cualquier otro = be as good a time as any.
    * ser un momento tan bueno como cualquier otro = be as good a time as any.
    * tan = all too + Adjetivo.
    * tan + Adjetivo = most + Adjetivo, so + Adjetivo, as + Adjetivo + as that.
    * tan + Adjetivo/Adverbio = all that + Adjetivo/Adverbio.
    * tan + Adjetivo + como = as + Adjetivo + as, every bit as + Adjetivo + as.
    * tan + Adjetivo + como de costumbre = as + Adjetivo + as ever.
    * tan + Adjetivo + como siempre = as + Adjetivo + as ever.
    * tan + Adverbio = ever so + Adverbio.
    * tan amado de todos = so beloved of all.
    * tan amado por todos = so beloved of all.
    * tan a menudo = so often.
    * tan anunciado = much-vaunted, much-touted, long-heralded, much-heralded.
    * tan astuto como un zorro = as sly as a fox, as wily as a fox.
    * tan borracho como una cuba = as drunk as a lord, as drunk as a newt, as drunk as a skunk.
    * tan bueno como ningún otro = as good as any.
    * tan cacareado = much-vaunted, much-touted, long-heralded, much-heralded, much acclaimed.
    * tan claro como el agua = as clear as a bell.
    * tan duro como el pedernal = as hard as nails.
    * tan duro como la piedra = as hard as nails.
    * tan duro como la suela de un zapato = as tough as leather, as tough as nails, as tough as nuts, as tough as old boots, as tough as shoe leather.
    * tan duro como una piedra = as hard as nails, as tough as nuts, as tough as nails, as tough as leather, as tough as old boots, as tough as shoe leather.
    * tan fácil como coser y cantar = as simple as ABC.
    * tan famoso = much acclaimed.
    * tan fresco = as cool as a cucumber.
    * tan inocente como un bebé = as innocent as a lamb.
    * tan lejano como = as far afield as.
    * tan lejos como = as far away as.
    * tan manso como un cordero = as meek as a lamb.
    * tan pancho = as cool as a cucumber, unfazed.
    * tan pregonado = much-vaunted.
    * tan pronto = quite so soon.
    * tan pronto como = as soon as, just as soon as, no sooner... than.
    * tan pronto como + Pronombre + sea posible = at + Posesivo + earliest convenience.
    * tan pronto como sea posible = as soon as possible (asap), at an early a juncture as possible.
    * tan querido de todos = so beloved of all.
    * tan querido por todos = so beloved of all.
    * tan rápido como una liebre = as quick as a wink.
    * tan rápido como un rayo = as quick as a wink.
    * tan rápido como un relámpago = as quick as a wink.
    * tan renombrado = much acclaimed.
    * tan simple como = with as little ado as.
    * tan sordo como una tapia = as deaf as a post.
    * tan sorprendente como pueda parecer = as amazing as it seems.
    * tan suave como el terciopelo = as smooth as silk, as soft as velvet.
    * tan suave como la seda = as soft as silk, as smooth as silk.
    * tan suave como un guante = as meek as a lamb.
    * tanto como = as many... as..., as much as + Adjetivo, both... and..., no less than, equally, if not, so much as.
    * tanto como sea posible = as far as possible.
    * tanto como siempre = as much as ever.
    * tanto es así que = so much so that.
    * tanto mejor = so much the better.
    * tanto por ciento = percentage.
    * tanto que = so much so that, insomuch that.
    * tantos = so many.
    * tanto tiempo = so much time, this long, such a very long time.
    * tan tranquilo = unfazed.
    * tardar tanto tiempo en = take + so long to.
    * uno más de tantos en la organización = a cog in the machine.
    * uno más de tantos en la organización = a cog in the wheel.
    * un tanto + Adjetivo = vaguely + Adjetivo.

    tanto3
    3 = goal.

    Ex: Kristen Taylor leads Carolina with three goals and an assist.

    * encargado de anotar los tantos = scorer.
    * marcar un tanto = score, poach + a goal, score + goal.
    * tanto de la victoria = winning goal.
    * tanto del empate = equaliser [equalizer, -USA].

    * * *
    es tan difícil de describir it's so difficult to describe
    ¡es una chica tan amable! she's such a nice girl!
    ¡te he echado tanto de menos! I've missed you so much!
    si es así, tanto mejor if that's the case, so much the better
    y si no te gusta, tanto peor para ti and if you don't like it, too bad o ( colloq) tough!
    vamos, no es tan difícil come on, it's not that difficult
    ¡y tanto! and how!
    el tan esperado acontecimiento the long-awaited event
    ya no cenamos afuera tanto nowadays we don't eat out so often o so much
    de tanto que habla te marea he talks so much he makes your head spin
    es tanto más importante cuanto que es su única fuente de ingresos ( frml); it is all the more important because it is his only source of income
    no deberías trabajar/gastar tanto you shouldn't work so hard/spend so much
    tan/tanto … QUE:
    llegó tan tarde que ya no había nadie he arrived so late (that) everybody had gone
    tanto insistió que no tuve más remedio que quedarme he was so insistent that I just had to stay
    tan/tanto … COMO:
    no es tan tímida como parece she's not as shy as she looks
    sale tanto como tú/como se lo permiten los compromisos he goes out as much o as often as you do/as his commitments allow
    tan pronto como le sea posible as soon as you can, as soon as possible
    no han mejorado tanto como para poder ganar el torneo they haven't improved enough to win the tournament
    tanto Suárez como Vargas votaron en contra both Suárez and Vargas voted against
    te lo cobran tanto si lo comes como si no lo comes they charge you for it whether you eat it or not
    B
    ( AmL exc CS): qué tanto/qué tan: ¿qué tan alto es? how tall is he?
    es difícil decir qué tanto hay de autobiográfico en la novela it is difficult to say how much of the novel is autobiographical
    C para locs ver tanto3 pron B. (↑ tanto (3))
    tanto2 -ta
    A
    1 ( sing) so much; (pl) so many
    no sabía que había tanto espacio/tantas habitaciones I didn't know there was so much space/there were so many rooms
    había tantísima gente ( fam); there were so many o such a lot of people
    ¡tiene tanta fuerza …! she has such strength …!, she is so strong …!
    ¡tanto tiempo sin verte! it's been so long!, it's been such a long time!
    tanto … QUE:
    comió tanto chocolate que le hizo mal he ate so much chocolate (that) it made him ill
    tanto … COMO:
    tengo tanto derecho como el que más I've got as much right as anyone else o as the next man
    no ha habido tantos turistas como el año pasado there haven't been as many o so many tourists as last year
    2 ( fam)
    (expresando cantidades indeterminadas): tenía setenta y tantos años he was seventy something, he was seventy-odd ( colloq)
    mil quinientos y tantos pesos one thousand five hundred and something pesos, fifteen hundred something pesos ( AmE)
    B ( sing) ( fam) (con valor plural) so many
    había tanto mosquito que no pudimos dormir there were so many mosquitoes we couldn't sleep
    tanto3 -ta
    A
    1 ( sing) so much; (pl) so many
    ¿no querías azúcar? — sí, pero no tanta didn't you want sugar? — yes, but not that much
    vinieron tantos que no alcanzaron los asientos so many people came there weren't enough seats
    es uno de tantos he's one of many
    ¡tengo tanto que hacer! I've so much to do!
    ¿de verdad gana tanto? does he really earn that much?
    ni tanto ni tan calvo or tan poco there's no need to go that far
    no es para tanto ( fam): no te pongas así, hombre; tampoco es para tanto come on, there's no need to get like that about it
    duele un poco, pero no es para tanto it hurts a bit, but it's not that bad
    no pinta mal pero tampoco es para tanto she's not a bad artist but she's not that good
    tanto monta, monta tanto ( Esp); it makes no difference, it's as broad as it is long ( colloq)
    tanto tienes, tanto vales you are what you own
    2 ( fam)
    (expresando cantidades indeterminadas): hasta las tantas de la madrugada until the early hours of the morning
    te cobran tanto por folio/por minuto they charge you so much a sheet/a minute
    en el año mil ochocientos treinta y tantos in eighteen thirty-something
    cincuenta y tantas fifty-odd, fifty or so
    3
    hace tanto que no me llama she hasn't called me for such a long time o for so long, it's been so long since she called me
    todavía faltan dos horas — ¿tanto? there's still two hours to go — what? that long?
    B ( en locs):
    en tanto while
    en tanto ella atendía a los clientes, él cocinaba while she served the customers, he did the cooking
    en tanto + SUBJ as long as, so long as
    en tanto tú estés aquí as long as you're here
    en tanto que ( frml) (como) as; (dado que) inasmuch as ( frml), insofar as ( frml)
    entre tanto meanwhile, in the meantime
    hasta tanto + SUBJ
    ( frml): hasta tanto (no) se solucione este conflicto until this conflict is solved
    otro tanto: otro tanto cabe decir de su política exterior the same can be said of their foreign policy
    me queda otro tanto por hacer I have as many again still to do
    cuesta unos $15 y las pilas, casi otro tanto it costs about $15 and then the batteries cost nearly as much again
    por (lo) tanto therefore
    tan siquiera: ¡si tan siquiera me hubieras prevenido! if only you'd warned me!
    no le escribió ni tan siquiera una notita he didn't even write her a little note
    cómprale tan siquiera unas flores at least buy her some flowers o buy her some flowers, at least
    tan sólo only
    tenía tan sólo cuatro años he was only four years old
    por tan sólo dos mil pesos for only o for as little as two thousand pesos
    tanto es así or tan así es so much so
    se sentía mal, tanto es así que no quiso comer she felt ill, so much so that she didn't want anything to eat
    tanto más cuanto que specially since, all the more so because
    es importante, tanto más cuanto que es su única fuente de ingresos it's important, specially since o all the more so because it's his only source of income
    A
    (cantidad): recibe un tanto por ciento por cada venta she gets a percentage o a certain percentage on every sale
    tienes que entregar un tanto de depósito you have to put down so much o a certain amount as a deposit
    B (puntoen fútbol) goal; (— en fútbol americano) point; (— en tenis, en juegos) point
    apuntarse un tanto to score a point
    C ( en locs):
    al tanto: me puso al tanto she put me in the picture
    me mantengo al tanto de lo que pasa en el mundo I keep abreast of o I keep up to date with what is going on in the world
    te mantendré al tanto I'll keep you informed
    ya está al tanto de lo ocurrido he already knows what's happened
    estáte al tanto para cuando venga keep an eye out for him ( colloq)
    un tanto somewhat, rather, a little
    un tanto triste somewhat o rather o a little sad
    * * *

     

    tanto 1 adverbio
    1 [ see note under


    ( aplicado a verbo) so much;

    ¡es una chica tan amable! she's such a nice girl!;
    tanto mejor so much the better;
    tan solo only;
    tanto es así que … so much so that …;
    ya no salimos tanto we don't go out so often o so much now;
    llegó tan tarde que … he arrived so late (that) …;
    no es tan tímida como parece she's not as shy as she looks;
    sale tanto como tú he goes out as much as you do;
    tan pronto como puedas as soon as you can;
    tanto Suárez como Vargas votaron en contra both Suárez and Vargas voted against
    2 (AmL exc RPl)
    qué tanto/qué tan: ¿qué tanto te duele? how much does it hurt?;

    ¿qué tan alto es? how tall is he?
    ■ sustantivo masculino
    1 ( cantidad):

    hay que dejar un tanto de depósito you have to put down a certain amount as a deposit
    2 ( puntoen fútbol) goal;
    (— en fútbol americano, tenis, juegos) point
    3 ( en locs)
    al tanto: me puso al tanto she put me in the picture;

    mantenerse al tanto de algo to keep up to date with sth;
    estar al tanto (pendiente, alerta) to be on the ball (colloq);
    está al tanto de lo ocurrido he knows what's happened;
    un tanto somewhat, rather;
    un tanto triste somewhat sad
    tanto 2
    ◊ -ta adjetivo

    a) ( sing) so much;

    (pl) so many;
    había tanto espacio/tantos niños there was so much space/there were so many children;

    ¡tanto tiempo sin verte! it's been so long!;
    tanto dinero/tantos turistas como … as much money/as many tourists as …


    ■ pronombre
    1
    a) ( sing) so much;

    (pl) so many;
    ¡tengo tanto que hacer! I've so much to do!;

    vinieron tantos que … so many people came (that) …;
    ¿de verdad gana tanto? does he really earn that much?;
    no ser para tanto (fam): duele, pero no es para tanto it hurts, but it's not that bad


    treinta y tantas thirty or so


    aún faltan dos horas — ¿tanto? there's still two hours to gowhat? that long?
    2 ( en locs)

    entre tanto meanwhile, in the meantime;
    otro tanto as much again;
    me queda otro tanto por hacer I have as much again still to do;
    por (lo) tanto therefore
    tanto,-a
    I adjetivo & pron
    1 (gran cantidad, mucho) (con singular) so much
    (con plural) so many: ¿cómo puedes ahorrar tanto (dinero)?, how are you able to save so much money?
    no necesito tantos folios, I don't need so many sheets of paper
    ¡hace tanto tiempo!, it's been so long!
    no es para tanto, it's not that bad
    2 (cantidad imprecisa) le costó cuarenta y tantos dólares, it cost her forty-odd dollars
    tiene cincuenta y tantos años, he's fifty something o fifty-odd
    3 (en comparaciones: con singular) as much
    (: en plural) as many: tiene tantos amigos como tú, he has as many friends as you
    II adverbio tanto 1 (hasta tal punto) so much: no deberías beber tanto, you shouldn't drink so much
    si vienes con nosotros, tanto mejor, if you come with us, so much the better
    tanto peor, so much the worse
    2 (referido a tiempo) so long: tardé un mes en escribirlo, - ¿tanto?, I spent one month writing it, - so long?
    (a menudo) ya no sale tanto, nowadays he doesn't go out so often
    III sustantivo masculino tanto 1 Dep point
    Ftb goal
    2 (una cantidad determinada) a certain amount
    ♦ Locuciones: figurado apuntarse un tanto, to score a point
    estar al tanto, to be up-to-date
    poner al tanto, to put sb in the picture
    a las tantas: me llamó a las tantas de la madrugada/de la noche, she phoned me in the early hours of the morning/very late at night
    entre tanto, meanwhile
    otro tanto, as much again
    por lo tanto, therefore
    tanto (...) como (...), both: tanto Pedro como María, both Pedro and María
    tanto por ciento, percentage
    un tanto, somewhat, rather, a bit
    un tanto cansado, rather tired
    ¡y tanto!, and how!
    ' tanto' also found in these entries:
    Spanish:
    alquilar
    - amargada
    - amargado
    - atonía
    - bar
    - calva
    - calvo
    - ciento
    - cuñada
    - cuñado
    - embrutecerse
    - empañar
    - escarnio
    - fastidio
    - griterío
    - gusto
    - hartar
    - hermano
    - histórica
    - histórico
    - idiotizar
    - licuación
    - marcar
    - mejor
    - mientras
    - mucha
    - mucho
    - normal
    - objeto
    - padre
    - para
    - parecerse
    - permitirse
    - que
    - ronca
    - ronco
    - satisfacción
    - sobrino
    - tanta
    - tela
    - toda
    - todo
    - tutearse
    - ver
    - vencerse
    - anotar
    - anular
    - apuntar
    - arreglar
    - así
    English:
    acquaint
    - all
    - alone
    - as
    - awaken
    - ball
    - better
    - bog down
    - both
    - critical
    - delay
    - din
    - ear
    - excitement
    - fall apart
    - fuss over
    - hence
    - labour
    - lie down
    - meantime
    - meanwhile
    - monopolize
    - much
    - must
    - name
    - neither
    - packaging
    - picture
    - point
    - privy
    - rupture
    - score
    - scorer
    - so
    - somewhat
    - song
    - spin out
    - stretch out
    - such
    - that
    - therefore
    - this
    - whereas
    - work
    - alike
    - begrudge
    - cope
    - every
    - fail
    - follow
    * * *
    tanto, -a
    adj
    1. [gran cantidad] [singular] so much;
    [plural] so many;
    tanto dinero so much money, such a lot of money;
    tanta gente so many people;
    tiene tanto entusiasmo/tantos amigos que… she is so enthusiastic/has so many friends that…;
    Fam
    nunca había visto tanto niño junto en mi vida I'd never seen so many children in one place;
    de tanto gritar se quedó afónico he lost his voice from all that shouting, he shouted so much that he lost his voice;
    ¡tanto quejarse del tiempo y luego se mudan a Alaska! they never stop complaining about the weather and then they move to Alaska!
    2. [cantidad indeterminada] [singular] so much;
    [plural] so many;
    nos daban tantos pesos al día they used to give us so many pesos per day;
    hay cuarenta y tantos candidatos there are forty-odd o forty or so candidates;
    tiene treinta y tantos años she's thirty-something o thirty-odd;
    nos conocimos en el año sesenta y tantos we met in nineteen sixty-something
    3. [en comparaciones]
    tanto… como as much… as;
    tantos… como as many… as;
    hoy no hay tanta gente como ayer there aren't as many people today as yesterday
    pron
    1. [tan gran cantidad] [singular] so much;
    [plural] so many;
    tenemos tanto de qué hablar we have so much o such a lot to talk about;
    ¿cómo puedes tener tantos? how can you have so many?;
    éramos tantos que faltó comida there were so many of us we ran out of food;
    ser uno de tantos to be nothing special
    2. [cantidad indeterminada] [singular] so much;
    [plural] so many;
    si el petróleo está a tanto el barril… if oil costs so much a barrel…;
    a tantos de agosto on such and such a date in August;
    ocurrió en el sesenta y tantos it happened in nineteen sixty-something
    3. [igual cantidad] [singular] as much;
    [plural] as many;
    tantos as many;
    tantos como desees as many as you like;
    había mucha gente aquí, pero allí no había tanta there were a lot of people here, but there weren't as many there;
    otro tanto as much again, the same again;
    otro tanto le ocurrió a los demás the same thing happened to the rest of them;
    ponme otro tanto same again, please;
    Fam
    ni tanto ni tan calvo there's no need to go to extremes;
    Esp
    tanto monta, monta tanto it makes no difference, it's all the same to me/him/ etc
    adv
    1. [mucho]
    tanto (que…) [cantidad] so much (that…);
    [tiempo] so long (that…);
    no bebas tanto don't drink so much;
    de eso hace tanto que ya no me acordaba it's been so long since that happened that I don't even remember;
    la aprecia tanto que… he's so fond of her that…;
    ya no llueve tanto it's not raining as much o so hard now;
    ya no vienen tanto por aquí they don't come here so often o as much any more;
    la quiero, pero no tanto I like her, but not that much;
    quizás tardemos una hora en llegar – ¡no tanto! it may take us an hour to get there – it won't take that long!;
    ¿nos denunciarán? – no creo que la cosa llegue a tanto will they report us? – I don't think it will come to that;
    no es para tanto [no es tan grave, malo] it's not too serious;
    [no te enfades] there's no need to get so upset about it, it's not such a big deal;
    ¿el mejor escritor de la historia? yo creo que no es para tanto the best writer ever? I don't see what all the fuss is about myself;
    faltan cien kilómetros todavía – ¿tanto? there are still a hundred kilometres to go – as much as that?;
    tanto (es así) que… so much so that…;
    odia las fiestas, tanto es así que no celebra ni su cumpleaños he hates parties, so much so that he doesn't even celebrate his own birthday;
    tanto más cuanto que… all the more so because…;
    tanto mejor/peor so much the better/worse;
    si no nos quieren invitar, tanto peor para ellos if they don't want to invite us, that's their loss;
    ¡y tanto! absolutely!, you bet!;
    hay cosas más importantes en la vida – ¡y tanto! there are more important things in life – there certainly are! o that's too true!
    2. [en comparaciones]
    tanto como as much as;
    me gusta tanto como a ti I like it (just) as much as you do;
    la casa está deteriorada, pero no tanto como para demolerla the house is in a poor state of repair, but not so as you'd want to demolish it;
    tanto hombres como mujeres both men and women;
    tanto si estoy en casa como si no whether I'm at home or not
    3. Am
    qué tanto [cuánto]: [m5]¿qué tanto lo conoces? how well do you know him?;
    no importa qué tanto sepan de tecnología it doesn't matter how much they know about technology
    nm
    1. [punto] point;
    [gol] goal;
    marcar un tanto to score
    tanto directo de saque [en tenis] ace;
    tanto de saque [en tenis] service point
    2. [ventaja] point;
    apuntarse un tanto (a favor) to earn a point in one's favour
    3. [poco]
    un tanto a bit, rather;
    es un tanto pesada she's a bit of a bore o rather boring;
    se le ve un tanto triste he seems rather sad
    4. [cantidad indeterminada]
    un tanto so much, a certain amount;
    te cobran un tanto por la reparación y otro por el desplazamiento they charge you so much o a certain amount for the repair work and on top of that a call-out charge;
    un tanto así [acompañado de un gesto] this much
    tanto por ciento percentage;
    ¿qué tanto por ciento de IVA llevan los libros? what percentage Br VAT o US sales tax do you pay on books?
    al tanto loc adv
    siempre está al tanto de todo she always knows everything that's going on;
    no estoy al tanto de lo que ha pasado I'm not up to date with what happened;
    mantener a alguien al tanto de algo [informado] to keep sb up to date on o informed about sth;
    te mantendremos al tanto we'll keep you informed;
    mantenerse al tanto (de algo) to keep up to date (on sth), to keep oneself informed (about sth);
    poner a alguien al tanto (de algo) to inform sb (about sth)
    en tanto que loc conj
    1. [mientras, hasta que] while;
    espera en tanto que acabamos wait while we finish
    2. [mientras, pero] while, whereas;
    él dimitió en tanto que los demás siguieron en el cargo he resigned while o whereas the others remained in their posts
    en tanto que loc prep
    [como] as;
    en tanto que director, me corresponde la decisión as manager, it's for me to decide
    entre tanto loc adv
    [mientras] meanwhile;
    haz las camas y entre tanto, yo lavo los platos you make the beds and, meanwhile, I'll do the dishes
    hasta tanto loc conj
    [hasta que] until;
    hasta tanto no se reúnan until they meet
    por (lo) tanto loc conj
    therefore, so
    * * *
    I adj so much; igual cantidad as much;
    tantos pl so many; igual número as many;
    comí tantos pasteles que me puse malo I ate so many candies that I was ill;
    no vimos tantos pájaros como ayer we didn’t see as many birds as we did yesterday
    II pron so much; igual cantidad as much;
    un tanto a little;
    tantos pl so many; igual número as many;
    uno de tantos one of many;
    tienes tanto you have so much;
    no hay tantos como ayer there aren’t as many as yesterday;
    a las tantas de la noche in the small hours
    III adv so much; igual cantidad as much; periodo so long;
    tardó tanto como él she took as long as him;
    tanto mejor so much the better;
    no es para tanto it’s not such a big deal;
    a tanto no llega things aren’t as bad as that;
    tanto es así que … so much so that…;
    tanto (me) da I don’t really care;
    ¡y tanto! yeah!, right on!
    :
    por lo tanto therefore, so;
    entre tanto meanwhile;
    ella trabajaba en tanto que él veía la televisión she was working while he was watching television
    V m
    1 point;
    marcar un tanto DEP score a point;
    tanto por ciento percentage
    2
    :
    estar al tanto be informed (de about)
    3
    :
    él es muy inteligente, y ella otro tanto he is very intelligent and so is she o and she is too
    * * *
    tanto adv
    1) : so much
    tanto mejor: so much the better
    2) : so long
    ¿por qué te tardaste tanto?: why did you take so long?
    tanto, -ta adj
    1) : so much, so many, such
    no hagas tantas preguntas: don't ask so many questions
    tiene tanto encanto: he has such charm, he's so charming
    2) : as much, as many
    come tantos dulces como yo: she eats as many sweets as I do
    3) : odd, however many
    cuarenta y tantos años: forty-odd years
    tanto nm
    1) : certain amount
    2) : goal, point (in sports)
    3)
    al tanto : abreast, in the picture
    4)
    un tanto : somewhat, rather
    un tanto cansado: rather tired
    tanto, -ta pron
    1) : so much, so many
    tiene tanto que hacer: she has so much to do
    ¡no me des tantos!: don't give me so many!
    2)
    entre tanto : meanwhile
    3)
    por lo tanto : therefore
    * * *
    tanto1 adj pron
    ¡hay tantos mosquitos! there are so many mosquitoes!
    Cuando se traduce con un adjetivo en inglés, se usa so a secas
    tanto... como as much... as / as many... as
    ... y tantos... something
    tanto2 adv
    1. (en general) so much
    2. (tiempo) so long
    tardabas tanto, que me fui you took so long, that I went
    tanto... como... both... and...
    tanto3 n point / goal

    Spanish-English dictionary > tanto

  • 20 cambiar

    v.
    cambiar de to change
    cambiar de casa to move (house)
    cambiar de trabajo to move o change jobs
    María cambió la enagua y se ve bien Mary changed the skirt and it looks nice.
    El dolor cambió a Pedro Grief changed Peter.
    María cambió los tragos Mary changed the drinks.
    2 to change gear (automobiles) (de marchas).
    3 to exchange, to barter, to switch, to change.
    María cambió la enagua y se ve bien Mary changed the skirt and it looks nice.
    El dolor cambió a Pedro Grief changed Peter.
    María cambió los tragos Mary changed the drinks.
    Ella cambió lugares con la mesera She exchanged places with the waitress.
    Todo cambia Everything changes.
    4 to get change.
    Ricardo cambió para el teléfono Richard got change for the phone.
    5 to change on.
    Me cambió toda la perspectiva The whole perspective changed on me.
    * * *
    (unstressed i)
    Present Indicative
    Present Subjunctive
    Imperative
    cambia (tú), cambie (él/Vd.), cambiemos (nos.), cambiad (vos.), cambien (ellos/Vds.).
    * * *
    verb
    2) exchange, swap
    3) move
    * * *
    1. VT
    1) (=modificar) to change
    2) (=intercambiar) to exchange, swap *

    te cambio el rotulador verde por el rojo — I'll exchange my green pen for that red one, I'll swap you the green pen for the red one *

    ¿me cambias el sitio? — can we change places?, can we swap places? *

    3) (=reemplazar) to change

    ¿les has cambiado el agua a los peces? — have you changed the water in the fish tank?

    ¿me lo puede cambiar por otra talla? — could I change o exchange this for another size?

    4) (=trasladar) to move
    5) (Econ, Com) to change

    tengo que cambiar 800 euros en o LAm a libras — I have to change 800 euros into pounds

    ¿tienes para cambiarme 50 euros? — have you got change for a 50-euro note?

    2. VI
    1) (=volverse diferente) [persona, situación] to change; [voz] to break

    si es así, la cosa cambia — if it's true, that changes things, well that's a different story then

    2)

    cambiar de[+ actitud, canal, dirección] to change; [+ casa] to move

    cuando no le interesa algo, cambia de tema — whenever he isn't interested in something, he changes the subject

    cambiar de dueñoto change hands

    cambiar de idea u opiniónto change one's mind

    cambiar para mejor/peor — to change for the better/worse

    camisa 1), tercio 2)
    3) (Transportes) to change
    4) (Radio)

    ¡cambio! — over!

    ¡cambio y corto!, ¡cambio y fuera! — over and out!

    3.
    See:
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1)
    a) (alterar, modificar) <horario/imagen/persona> to change
    b) (de lugar, posición)

    cambiar algo/a alguien DE algo: cambiar los muebles de lugar to move the furniture around; nos van a cambiar de oficina they're going to move us to another office; cambié las flores de florero — I put the flowers in a different vase

    c) ( reemplazar) <pieza/fecha/sábanas> to change
    d) <niño/bebé> to change
    2) ( canjear) <sellos/estampas> to swap, to trade (esp AmE); < compra> to exchange, change

    si no le queda bien lo puede cambiar — if it doesn't fit, you can exchange o change it

    cambiar algo por algo<sellos/estampas> to swap o (esp AmE) trade something for something; < compra> to exchange o change something for something

    te cambio este libro por tu plumaI'll swap you o trade this book for your pen

    cambiarle algo a alguien: ¿quieres que te cambie el lugar? — do you want me to swap o change places with you?

    3) (Fin) to change

    ¿me puedes cambiar este billete? — can you change this bill (AmE) o (BrE) note for me?

    cambiar algo a or (Esp) en algo — to change something into something

    cambié 100 libras a or (Esp) en dólares — I changed 100 pounds into dollars

    2.
    1)
    a) ciudad/persona ( alterarse) to change

    cambiar para peor/mejor — to change for the worse/better

    está/lo noto muy cambiado — he's changed/he seems to have changed a lot

    así la cosa cambia — oh well, that's different

    b) (Auto) to change gear
    c) ( hacer transbordo) to change

    cambio y corto or fuera — over and out

    2) cambiar de to change

    cambiar de idea or opinión — to change one's mind

    3.
    cambiarse v pron
    a) (refl) ( de ropa) to change, to get changed
    b) (refl) <camisa/nombre/peinado> to change

    ¿te cambiaste los calcetines? — did you change your socks?

    c)
    d) (recípr) <sellos/estampas> to swap, to trade (esp AmE)
    e) cambiarse de to change
    f) (CS) ( mudarse de casa) to move
    * * *
    = alter, change, reshape [re-shape], reverse, revolutionise [revolutionize, -USA], shift, turn into, undergo + transformation, amend, redraw [re-draw], swing, morph, reengineer [re-engineer], metamorphose, refashion, move along, reschedule, convert, take + a turn, turn + Nombre + (a)round, shunt between, switch.
    Ex. Even the same collection some years on will have altered, and the device, in order to remain effective, must evolve in keeping with the development of the collection.
    Ex. A scheme should permit changes in terminology as subjects change their names.
    Ex. I do not think I am alone in believing there is a need for significant change, for reshaping our educational programs as well as our institutional goals and philosophies.
    Ex. Entry of the number '11' reverses the present blacklisting status.
    Ex. It was pointed out that the practices of the profession were not being totally revolutionized overnight.
    Ex. In general, then, a post-co-ordinate index is simpler to produce than a pre-co-ordinate index, because it shifts the responsibility for co-ordination of index terms to the searcher.
    Ex. But the incompleteness of information can be turned into an asset by challenging students to specify what additional information they would like and how they would attempt to get it.
    Ex. This is because names of women authors frequently undergo transformations as a result of marriage and divorce; political jurisdictions also are annexed or gain independence and sometimes a new name; etc.
    Ex. This article shows how to amend and cancel orders and how to arrange delivery by telefacsimile.
    Ex. the Internet has fundamentally redrawn the way in which people can organize themselves.
    Ex. The article has the title 'The pendulum swings to the right: censorship in the eighties'.
    Ex. The librarians have the capabilities to morph sucessfully to keep in sync, so to speak, with the new technologies.
    Ex. Libraries in general, and the corporate library in particular, must reengineer to take their rightful place in the new age.
    Ex. Each of these three standards metamorphosed and had an impact far beyond the anticipation of all but the most far-sighted.
    Ex. The basic thesis of the book under review is that throughout his career Rembrandt restlessly fashioned and refashioned his self.
    Ex. As university libraries move along this continuum they will become evolutionary, non-hierarchical, entrepreneurial and horizontal.
    Ex. The 2005 second edition originally slated for 4th of May 2005 has been rescheduled for 2-4 August 2005.
    Ex. All listings for the final thesaurus must be converted to the format appropriate for typing, printing or input to a computer data base.
    Ex. All went well, and with the addition of two new people, computer science took a turn.
    Ex. When he was younger he really turned the library around, from a backwater, two-bit operation to the respected institution it is today.
    Ex. Till then, he will continue living out of a suitcase and shunt between the two continents.
    Ex. Role reversal seeks to answer some of these questions by having ordinary men and women switch genders for a month.
    ----
    * actitud + cambiar = attitude + go.
    * ansias de cambiar de sitio = itchy feet.
    * cambiando = a-changing.
    * cambiando de asunto = on another topic, on another matter, on another note, on other matters.
    * cambiando de tema = on another topic, on another matter, on another note, on other matters.
    * cambiar a = switch over, switch to, transmute into, move to, change over to.
    * cambiar a la situación anterior = reverse.
    * cambiar Algo en Otra Cosa = turn + Nombre + into.
    * cambiar Algo para bien = turn + Nombre + into a good thing.
    * cambiar con el paso del tiempo = change over + time.
    * cambiar con el tiempo = change over + time.
    * cambiar con el transcurso del tiempo = change over + time.
    * cambiar de... a... = switch from... to....
    * cambiar de actitud = change + attitude.
    * cambiar de aire = move on to + pastures new.
    * cambiar de aires = change + scenery.
    * cambiar de ambiente = change + scenery.
    * cambiar de cantinela = change + Posesivo + tune.
    * cambiar de cara = arrange + countenance.
    * cambiar de dueño = change + hands.
    * cambiar de entorno = change + scenery.
    * cambiar de estrategia = change + tack.
    * cambiar de fondos = turn over.
    * cambiar de forma = shape-shift.
    * cambiar de forma de vivir = turn + Posesivo + life around.
    * cambiar de formato = reformat [re-format].
    * cambiar de lugar = relocate, resite [re-site].
    * cambiar de manos = change + hands.
    * cambiar de marcha = gear.
    * cambiar de nuevo al estado anterior = change back.
    * cambiar de opinión = change + Posesivo + mind, change + feet, change + Posesivo + tune.
    * cambiar de opinión a mitad de camino = change + horses in midstream.
    * cambiar de orientación = reposition [re-position].
    * cambiar de parecer = change + Posesivo + mind, change + Posesivo + tune.
    * cambiar de parecer a mitad de camino = change + horses in midstream.
    * cambiar de política a mitad de camino = change + horses in midstream.
    * cambiar de posición = transpose, reposition [re-position].
    * cambiar de postura = reconsider + position.
    * cambiar de propietario = change + hands.
    * cambiar de proveedor = churn.
    * cambiar de residencia = relocate.
    * cambiar de rumbo = branch off + on a side trail, change + tack.
    * cambiar de servicio = churn.
    * cambiar de sitio = shuffle.
    * cambiar de táctica = change + tack.
    * cambiar de una vez a otra = change from + time to time, vary + from time to time.
    * cambiar de velocidad = gear.
    * cambiar dirección = change + direction.
    * cambiar el decorado = change + the scenery.
    * cambiar el énfasis = shift + focus, shift + emphasis.
    * cambiar el paisaje = change + the scenery.
    * cambiar el precio = reprice.
    * cambiar el ritmo = change + the pace.
    * cambiar el techo de un edificio = re-roof.
    * cambiar el título = retitle.
    * cambiar el tono = modulate.
    * cambiar la instalación eléctrica = rewire.
    * cambiar las cosas desde dentro = change + things from the inside.
    * cambiar las espadas por arados = turn + swords into ploughshares.
    * cambiar la situación = change + the course of events.
    * cambiar las prioridades de... a... = shift + emphasis from... to....
    * cambiar las tornas = turn + the tables (on).
    * cambiar la vida = change + life.
    * cambiarle el agua al canario = pee, take + a leak, have + a leak.
    * cambiar lo acontencido = change + the course of events.
    * cambiar marchas = shift + gears.
    * cambiar para bien = change for + the better.
    * cambiar para mejor = change for + the better.
    * cambiar + Posesivo + vida = turn + Posesivo + life around.
    * cambiar radicalmente de postura = do + an about-face.
    * cambiar rápidamente = jump.
    * cambiarse de casa = move + house.
    * cambiarse de ropa = change.
    * cambiarse rápidamente = slip into + Posesivo + clothes.
    * cambiar tanto que resulta irreconocible = change + beyond (all) recognition.
    * cambiar velocidades = gear.
    * cosas + cambiar inesperadamente = things + take a turn for the unexpected.
    * dejar sin cambiar = leave + unchanged.
    * habitación para cambiar bebés = baby changing room.
    * hacer cambiar = swing + Persona.
    * hacer cambiar las cosas = turn + the tide on.
    * las cosas + cambiar = pendulum + swing.
    * la suerte + cambiar = the tide + turn.
    * no cambiar = keep + it up, keep up + the good work, keep up + the great work, stand + pat.
    * que cambia con el tiempo = ever-changing [ever changing], time-variant, ever-shifting.
    * que cambia la vida = life-changing, life-altering.
    * que se puede cambiar de tamaño = resizeable [re-sizeable].
    * sala para cambiar bebés = baby changing room.
    * situación + cambiar = tide + turn.
    * vida + cambiar por completo = turn + Posesivo + life around.
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1)
    a) (alterar, modificar) <horario/imagen/persona> to change
    b) (de lugar, posición)

    cambiar algo/a alguien DE algo: cambiar los muebles de lugar to move the furniture around; nos van a cambiar de oficina they're going to move us to another office; cambié las flores de florero — I put the flowers in a different vase

    c) ( reemplazar) <pieza/fecha/sábanas> to change
    d) <niño/bebé> to change
    2) ( canjear) <sellos/estampas> to swap, to trade (esp AmE); < compra> to exchange, change

    si no le queda bien lo puede cambiar — if it doesn't fit, you can exchange o change it

    cambiar algo por algo<sellos/estampas> to swap o (esp AmE) trade something for something; < compra> to exchange o change something for something

    te cambio este libro por tu plumaI'll swap you o trade this book for your pen

    cambiarle algo a alguien: ¿quieres que te cambie el lugar? — do you want me to swap o change places with you?

    3) (Fin) to change

    ¿me puedes cambiar este billete? — can you change this bill (AmE) o (BrE) note for me?

    cambiar algo a or (Esp) en algo — to change something into something

    cambié 100 libras a or (Esp) en dólares — I changed 100 pounds into dollars

    2.
    1)
    a) ciudad/persona ( alterarse) to change

    cambiar para peor/mejor — to change for the worse/better

    está/lo noto muy cambiado — he's changed/he seems to have changed a lot

    así la cosa cambia — oh well, that's different

    b) (Auto) to change gear
    c) ( hacer transbordo) to change

    cambio y corto or fuera — over and out

    2) cambiar de to change

    cambiar de idea or opinión — to change one's mind

    3.
    cambiarse v pron
    a) (refl) ( de ropa) to change, to get changed
    b) (refl) <camisa/nombre/peinado> to change

    ¿te cambiaste los calcetines? — did you change your socks?

    c)
    d) (recípr) <sellos/estampas> to swap, to trade (esp AmE)
    e) cambiarse de to change
    f) (CS) ( mudarse de casa) to move
    * * *
    = alter, change, reshape [re-shape], reverse, revolutionise [revolutionize, -USA], shift, turn into, undergo + transformation, amend, redraw [re-draw], swing, morph, reengineer [re-engineer], metamorphose, refashion, move along, reschedule, convert, take + a turn, turn + Nombre + (a)round, shunt between, switch.

    Ex: Even the same collection some years on will have altered, and the device, in order to remain effective, must evolve in keeping with the development of the collection.

    Ex: A scheme should permit changes in terminology as subjects change their names.
    Ex: I do not think I am alone in believing there is a need for significant change, for reshaping our educational programs as well as our institutional goals and philosophies.
    Ex: Entry of the number '11' reverses the present blacklisting status.
    Ex: It was pointed out that the practices of the profession were not being totally revolutionized overnight.
    Ex: In general, then, a post-co-ordinate index is simpler to produce than a pre-co-ordinate index, because it shifts the responsibility for co-ordination of index terms to the searcher.
    Ex: But the incompleteness of information can be turned into an asset by challenging students to specify what additional information they would like and how they would attempt to get it.
    Ex: This is because names of women authors frequently undergo transformations as a result of marriage and divorce; political jurisdictions also are annexed or gain independence and sometimes a new name; etc.
    Ex: This article shows how to amend and cancel orders and how to arrange delivery by telefacsimile.
    Ex: the Internet has fundamentally redrawn the way in which people can organize themselves.
    Ex: The article has the title 'The pendulum swings to the right: censorship in the eighties'.
    Ex: The librarians have the capabilities to morph sucessfully to keep in sync, so to speak, with the new technologies.
    Ex: Libraries in general, and the corporate library in particular, must reengineer to take their rightful place in the new age.
    Ex: Each of these three standards metamorphosed and had an impact far beyond the anticipation of all but the most far-sighted.
    Ex: The basic thesis of the book under review is that throughout his career Rembrandt restlessly fashioned and refashioned his self.
    Ex: As university libraries move along this continuum they will become evolutionary, non-hierarchical, entrepreneurial and horizontal.
    Ex: The 2005 second edition originally slated for 4th of May 2005 has been rescheduled for 2-4 August 2005.
    Ex: All listings for the final thesaurus must be converted to the format appropriate for typing, printing or input to a computer data base.
    Ex: All went well, and with the addition of two new people, computer science took a turn.
    Ex: When he was younger he really turned the library around, from a backwater, two-bit operation to the respected institution it is today.
    Ex: Till then, he will continue living out of a suitcase and shunt between the two continents.
    Ex: Role reversal seeks to answer some of these questions by having ordinary men and women switch genders for a month.
    * actitud + cambiar = attitude + go.
    * ansias de cambiar de sitio = itchy feet.
    * cambiando = a-changing.
    * cambiando de asunto = on another topic, on another matter, on another note, on other matters.
    * cambiando de tema = on another topic, on another matter, on another note, on other matters.
    * cambiar a = switch over, switch to, transmute into, move to, change over to.
    * cambiar a la situación anterior = reverse.
    * cambiar Algo en Otra Cosa = turn + Nombre + into.
    * cambiar Algo para bien = turn + Nombre + into a good thing.
    * cambiar con el paso del tiempo = change over + time.
    * cambiar con el tiempo = change over + time.
    * cambiar con el transcurso del tiempo = change over + time.
    * cambiar de... a... = switch from... to....
    * cambiar de actitud = change + attitude.
    * cambiar de aire = move on to + pastures new.
    * cambiar de aires = change + scenery.
    * cambiar de ambiente = change + scenery.
    * cambiar de cantinela = change + Posesivo + tune.
    * cambiar de cara = arrange + countenance.
    * cambiar de dueño = change + hands.
    * cambiar de entorno = change + scenery.
    * cambiar de estrategia = change + tack.
    * cambiar de fondos = turn over.
    * cambiar de forma = shape-shift.
    * cambiar de forma de vivir = turn + Posesivo + life around.
    * cambiar de formato = reformat [re-format].
    * cambiar de lugar = relocate, resite [re-site].
    * cambiar de manos = change + hands.
    * cambiar de marcha = gear.
    * cambiar de nuevo al estado anterior = change back.
    * cambiar de opinión = change + Posesivo + mind, change + feet, change + Posesivo + tune.
    * cambiar de opinión a mitad de camino = change + horses in midstream.
    * cambiar de orientación = reposition [re-position].
    * cambiar de parecer = change + Posesivo + mind, change + Posesivo + tune.
    * cambiar de parecer a mitad de camino = change + horses in midstream.
    * cambiar de política a mitad de camino = change + horses in midstream.
    * cambiar de posición = transpose, reposition [re-position].
    * cambiar de postura = reconsider + position.
    * cambiar de propietario = change + hands.
    * cambiar de proveedor = churn.
    * cambiar de residencia = relocate.
    * cambiar de rumbo = branch off + on a side trail, change + tack.
    * cambiar de servicio = churn.
    * cambiar de sitio = shuffle.
    * cambiar de táctica = change + tack.
    * cambiar de una vez a otra = change from + time to time, vary + from time to time.
    * cambiar de velocidad = gear.
    * cambiar dirección = change + direction.
    * cambiar el decorado = change + the scenery.
    * cambiar el énfasis = shift + focus, shift + emphasis.
    * cambiar el paisaje = change + the scenery.
    * cambiar el precio = reprice.
    * cambiar el ritmo = change + the pace.
    * cambiar el techo de un edificio = re-roof.
    * cambiar el título = retitle.
    * cambiar el tono = modulate.
    * cambiar la instalación eléctrica = rewire.
    * cambiar las cosas desde dentro = change + things from the inside.
    * cambiar las espadas por arados = turn + swords into ploughshares.
    * cambiar la situación = change + the course of events.
    * cambiar las prioridades de... a... = shift + emphasis from... to....
    * cambiar las tornas = turn + the tables (on).
    * cambiar la vida = change + life.
    * cambiarle el agua al canario = pee, take + a leak, have + a leak.
    * cambiar lo acontencido = change + the course of events.
    * cambiar marchas = shift + gears.
    * cambiar para bien = change for + the better.
    * cambiar para mejor = change for + the better.
    * cambiar + Posesivo + vida = turn + Posesivo + life around.
    * cambiar radicalmente de postura = do + an about-face.
    * cambiar rápidamente = jump.
    * cambiarse de casa = move + house.
    * cambiarse de ropa = change.
    * cambiarse rápidamente = slip into + Posesivo + clothes.
    * cambiar tanto que resulta irreconocible = change + beyond (all) recognition.
    * cambiar velocidades = gear.
    * cosas + cambiar inesperadamente = things + take a turn for the unexpected.
    * dejar sin cambiar = leave + unchanged.
    * habitación para cambiar bebés = baby changing room.
    * hacer cambiar = swing + Persona.
    * hacer cambiar las cosas = turn + the tide on.
    * las cosas + cambiar = pendulum + swing.
    * la suerte + cambiar = the tide + turn.
    * no cambiar = keep + it up, keep up + the good work, keep up + the great work, stand + pat.
    * que cambia con el tiempo = ever-changing [ever changing], time-variant, ever-shifting.
    * que cambia la vida = life-changing, life-altering.
    * que se puede cambiar de tamaño = resizeable [re-sizeable].
    * sala para cambiar bebés = baby changing room.
    * situación + cambiar = tide + turn.
    * vida + cambiar por completo = turn + Posesivo + life around.

    * * *
    cambiar [A1 ]
    vt
    A
    1 (alterar, modificar) ‹horario/imagen› to change
    eso no cambia nada that doesn't change anything
    esa experiencia lo cambió mucho that experience changed him greatly
    2 (de lugar, posición) cambiar algo/a algn DE algo:
    cambiar los muebles de lugar to move the furniture around
    voy a cambiar el sofá de lugar I'm going to put the sofa somewhere else o move the sofa
    nos van a cambiar de oficina they're going to move us to another office
    me cambiaron de clase they put me in another class, they changed me to o moved me into another class
    cambié las flores de florero I put the flowers in a different vase
    3 (reemplazar) ‹pieza/rueda/bombilla/sábanas› to change
    han cambiado la fecha del examen they've changed the date of the exam
    cambiarle algo A algo:
    le cambió la pila al reloj she changed the battery in the clock
    le han cambiado el nombre a la tienda they've changed the name of the shop
    cámbiale el pañal a la niña change the baby's diaper ( AmE) o ( BrE) nappy
    4 ‹niño/bebé› to change
    B (canjear) ‹sellos/estampas› to trade ( AmE), to swap ( BrE)
    si no le queda bien lo puede cambiar if it doesn't fit, you can change it
    cambiar algo POR algo ‹sellos/estampos› to swap or ( esp AmE) trade sth FOR sth ‹compra› to exchange or change sth FOR sth:
    quiero cambiar esta blusa por otra or una más grande I'd like to change o exchange this blouse for a larger size
    te cambio este libro por tus lápices de colores I'll trade this book for your crayons, I'll swap you this book for your crayons
    cambiarle algo A algn:
    ¿quieres que te cambie el sitio? do you want to trade o swap o change o ( frml) exchange places?, do you want me to swap o change o ( frml) exchange places with you?
    C ( Fin) to change
    ¿dónde puedo cambiar dinero? where can I change money?
    ¿me puedes cambiar este billete? can you change this bill ( AmE) o ( BrE) note for me?
    cambiar algo A or ( Esp) EN algo to change sth INTO sth
    quiero cambiar estas libras a or en dólares I'd like to change these pounds into dollars
    ■ cambiar
    vi
    A
    1 «ciudad/persona» (variar, alterarse) to change
    ha cambiado para peor/mejor he's changed for the worse/better
    está/lo noto muy cambiado he's changed/he seems to have changed a lot
    ya verás como la vida te hace cambiar you'll change as you get older
    así la cosa cambia oh well, that's different o that changes things
    le está cambiando la voz his voice is breaking
    2 ( Auto) to change gear
    3 (hacer transbordo) to change
    4
    (en transmisiones): cambio over
    cambio y corto or fuera over and out
    B cambiar de to change
    cambiar de color to change color
    la tienda ha cambiado de dueño the shop has changed hands
    he cambiado de idea or opinión or parecer I've changed my mind
    el avión cambió de rumbo the plane changed course
    cambiar de marcha to change gear
    no cambies de tema don't change the subject
    cambió de canal he changed channel(s)
    1 ( refl) (de ropa) to change, to get changed
    2 ( refl) ‹camisa/nombre/peinado› to change
    ¿te has cambiado los calcetines? have you changed your socks?
    3 cambiarse POR algn to change places WITH sb
    no me cambiaría por ella I wouldn't change places with her, I wouldn't trade ( AmE) o ( BrE) swap places with her ( colloq)
    4 ( recípr) ‹estampas/sellos› to trade ( AmE), to swap ( BrE)
    nos hemos cambiado los relojes we've traded o swapped watches
    5 cambiarse de to change
    me cambié de sitio I changed places
    cambiarse de casa to move house
    cámbiate de camisa change your shirt
    6 (CS) (mudarse de casa) to move
    * * *

     

    cambiar ( conjugate cambiar) verbo transitivo
    1
    a) (alterar, modificar) ‹horario/imagen/persona to change

    b) (de lugar, posición):


    cambié las flores de florero I put the flowers in a different vase
    c) ( reemplazar) ‹pieza/fecha/sábanas to change;


    cambiarle el nombre a algo to change the name of sth
    d)niño/bebé to change

    e) (Fin) to change;

    cambié 100 libras a or (Esp) en dólares I changed 100 pounds into dollars
    2 ( canjear) ‹sellos/estampas to swap, to trade (esp AmE);
    cambiar algo por algo ‹sellos/estampas› to swap o (esp AmE) trade sth for sth;
    compra› to exchange o change sth for sth;
    ¿quieres que te cambie el lugar? do you want me to swap o change places with you?

    verbo intransitivo
    a) [ciudad/persona] to change;


    le está cambiando la voz his voice is breaking
    b) (Auto) to change gear


    cambiar de avión/tren to change planes/train

    d) cambiar de algo ‹de tema/canal/color to change sth;


    cambiar de sentido to make (AmE) o (BrE) do a U-turn
    cambiarse verbo pronominal

    b) ( refl) ‹camisa/nombre/peinado to change;

    cambiarse de algo ‹de camisa/zapatos to change sth;

    cambiarse de casa to move house;
    cámbiate de camisa change your shirt
    c) cambiarse por algn to change places with sb

    d) ( recípr) ‹sellos/estampas to swap, to trade (esp AmE)


    cambiar
    I verbo transitivo
    1 to change
    2 (cromos, etc) to swap, (en un comercio) exchange
    3 (un tipo de moneda por otro) to change
    II verbo intransitivo to change
    cambiar de casa, to move (house)
    cambiar de idea, to change one's mind
    cambiar de sitio, to move
    cambiar de trabajo, to get another job
    cambiar de velocidad, to change gear
    ' cambiar' also found in these entries:
    Spanish:
    bando
    - camisa
    - chaqueta
    - desnaturalizar
    - girar
    - idea
    - impresión
    - infranqueable
    - lucha
    - parecer
    - torna
    - tornar
    - trasladar
    - volverse
    - arrepentirse
    - color
    - lado
    - lugar
    - marcha
    - mudar
    - reubicar
    - tema
    - transformar
    - tren
    - variar
    - voltear
    - vuelta
    English:
    about-face
    - about-turn
    - abruptly
    - alter
    - anyhow
    - change
    - change around
    - change over
    - dead
    - debate
    - doctor
    - frame
    - gear
    - hold
    - into
    - lighting
    - mind
    - modify
    - move
    - move about
    - move around
    - move on
    - prerogative
    - rearrange
    - replace
    - reverse
    - shift
    - shift about
    - shift around
    - stationary
    - steadily
    - subject
    - swap
    - swap for
    - swap round
    - swing
    - switch
    - switch over
    - tack
    - think
    - tune
    - vary
    - barter
    - break
    - budge
    - course
    - disguise
    - exchange
    - get
    - hand
    * * *
    vt
    1. [alterar, modificar] to change;
    han cambiado la fecha de salida they've changed o altered the departure date;
    quiere cambiar su imagen she wants to change her image;
    el divorcio lo ha cambiado por completo the divorce has changed him completely, he has changed completely since the divorce;
    cambió su sonrisa en llanto her smile turned to tears;
    tus disculpas no cambian nada your apologies don't change anything
    2. [trasladar] to move;
    tenemos que cambiar las sillas de lugar we have to move the chairs;
    cambiaron la sede central a Buenos Aires they moved their headquarters to Buenos Aires;
    lo van a cambiar a otro colegio they're going to move him to another school
    3. [reemplazar] [rueda, sábanas] to change;
    tenemos que cambiar la lavadora we have to get a new washing machine;
    tengo que cambiar el agua del acuario I have to change the water in the fish tank, I have to put some fresh water in the fish tank;
    cambiar un artículo defectuoso to exchange a faulty item;
    si no está satisfecho, lo puede cambiar if you're not satisfied with it, you can change it;
    tuve que cambiarle una rueda al coche I had to change one of the wheels on the car;
    cambiaré este tornillo por otro más largo I'll swap this screw for a longer one;
    Fam
    ¡cambia el disco o [m5]rollo, que ya aburres! you're getting boring! can't you talk about anything else?
    4. [intercambiar] to swap;
    cambiar cromos/sellos to swap picture cards/stamps;
    cambiar impresiones to compare notes, to exchange views;
    cambiar algo por algo to exchange sth for sth;
    cambié mi reloj por el suyo I swapped watches with him;
    he cambiado mi turno con un compañero I swapped shifts with a colleague;
    ¿te importaría cambiarme el sitio? would you mind swapping o changing places with me?
    5. [dinero] to change;
    en aquel banco cambian dinero they change money at that bank;
    ¿me podría cambiar este billete en monedas, por favor? could you give me change for this note in coins, please?;
    cambiar dólares en euros to change dollars into euros
    6. [bebé] to change
    vi
    1. [alterarse] to change;
    ha cambiado mucho desde el accidente she has changed a lot since the accident;
    la situación no ha cambiado mucho there has been little change in the situation;
    algunas personas no cambian nunca some people never change;
    ya crecerá y cambiará she'll change as she gets older;
    cambiar a mejor/peor to change for the better/worse;
    en ese caso, la cosa cambia that's different, that changes everything;
    le ha cambiado la voz his voice has broken
    2.
    cambiar de to change;
    cambiar de autobús/tren to change buses/trains;
    Fig
    cambiar de camisa/chaqueta to change one's shirt/jacket;
    cambiar de canal [de TV] to turn over, to change channels;
    cambiar de casa to move (house);
    cambiar de color to change colour;
    cambiar de dueño to change hands;
    cambiar de idea/intención to change one's mind/plans;
    cambiar de manos [dinero, vehículo] to change hands;
    cambiar de ritmo to change pace;
    cambiar de rumbo to change course;
    cambiar de sexo to have a sex change;
    cambiar de sitio to change place, to move;
    cambiar de táctica to change one's tactics;
    cambiar de trabajo to move o change jobs
    3. Aut [de marchas]
    cambiar (de marcha) to change gear;
    cambiar a segunda to change into second gear
    4. Meteo to change, to shift;
    el viento cambió the wind changed
    * * *
    I v/t change ( por for); compra exchange ( por for)
    II v/i change;
    cambiar de lugar change places;
    cambiar de marcha AUTO shift gear, Br change gear;
    cambiar de tren change trains;
    cambiar de coche get a new car;
    parecer change one’s mind
    * * *
    1) alterar, modificar: to change
    2) : to exchange, to trade
    1) : to change
    2)
    cambiar de velocidad : to shift gears
    * * *
    1. (en general) to change
    si no te va bien, te lo cambiaremos if it doesn't fit, we'll change it
    ¿dónde puede cambiar las libras en euros? where can I change my pounds into euros?
    2. to exchange / to swap [pt. & pp. swapped]
    cambiar de opinión / parecer to change your mind

    Spanish-English dictionary > cambiar

См. также в других словарях:

  • Firme y feliz por la unión — Saltar a navegación, búsqueda Moneda corriente de plata de un Sol de 1889. Lema: Firme y feliz por la unión Firme y feliz por la unión es una frase mencionada como lema del Perú. Aparece por primera vez en la moneda de oro de 8 escudos en 1826 y… …   Wikipedia Español

  • Episodios de ¿Por qué a mí? — Anexo:Episodios de ¿Por qué a mí? Saltar a navegación, búsqueda La siguiente es una lista de episodios de la serie australiana ¿Por qué a mí?. La trama de los capítulos esta basada en un foco de participación que incumbe a Taylor, Hector,… …   Wikipedia Español

  • Ruega a Dios por el mal señor, porque no venga otro peor. — Como lo hacía la anciana Hiemera, en vida de Dionisio, el tirano de Siracusa, a quien llegó a decirle: «He conocido tres reyes, y cada uno peor que el otro. Por eso ahora pido a los dioses que te conserven la vida, pues estoy segura de que el que …   Diccionario de dichos y refranes

  • como Pedro por su casa — casa, como Pedro por su casa expr. con confianza, sin cumplidos, con naturalidad. ❙ «Cualquier persona andará [...] en agosto por Madrid como Pedro por su casa.» Geno Díaz, Genocidio. 2. como una casa expr. muy grande. ❙ «Una verdad como una casa …   Diccionario del Argot "El Sohez"

  • Países por población pasada y futura — Anexo:Países por población pasada y futura Saltar a navegación, búsqueda Este anexo muestra la evolución (absoluta) de la población de casi todos los países y territorios del mundo entre 1950 y 2050. Este período de un siglo permite tener una… …   Wikipedia Español

  • Anexo:Competencia por un departamento de Yingo — Yingo es un programa de televisión chileno juvenil transmitido desde el 19 de noviembre de 2007 por Chilevisión. Actualmente en el programa los integrantes compiten en los equipos blanco y verde para ganar un departamento. Se transmite de lunes a …   Wikipedia Español

  • Anexo:Países por población pasada y futura — Este anexo muestra la evolución (absoluta) de la población de casi todos los países y territorios del mundo entre 1950 y 2050. Este período de un siglo permite tener una visión amplia (llamada the big picture en inglés) del proceso de cambio… …   Wikipedia Español

  • Wikipedia:Café (todos) — Atajos WP:CWP:C …   Wikipedia Español

  • Wikipedia:Consultas/Consultas lingüísticas — Atajo WP:CLWP:CL INSTRUCCIONES Por favor lee detenidamente estas instrucciones …   Wikipedia Español

  • Ane Doki — Saltar a navegación, búsqueda 初恋限定。 Género Comedia romántica Manga Creado por Mizuki Kawashita Editorial …   Wikipedia Español

  • Anexo:Episodios de Detective Conan — A continuación se presenta un listado de episodios de la serie Detective Conan, con su título original japonés (romanji y kanji), su traducción en español a partir del título original y el título del doblaje en España y en Hispanoamérica. Como… …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»